wa, afrk., anfrk.?, Interj.: nhd. weh!; ne. woe!; Q.: Gregor von Tours (4. Viertel 6. Jh.); E.: germ. *wai, Interj., wehe; idg. *u̯ai-, Interj., wehe, Pokorny 1110; B.: Gregorii Episcopi Turonensis Libri Historiarum IV, 21 Wa!; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 378b; Son.: ahd.?, afrk.?, awfrk.?

wad*, anfrk., Pron.: Vw.: s. wath*

wād* 6, anfrk., st. F. (i): nhd. Gewand, Kleidung; ne. garment; ÜG.: lat. vestimentum MNPs=MNPsA, MNPsA, LW, vestis MNPsA, LW; Vw.: s. -stank; Hw.: vgl. as. wād*, ahd. wāt* (1); Q.: MNPs=MNPsA (9. Jh.), MNPsA, LW; E.: germ. *wēdi-, *wēdiz, *wǣdi-, *wǣdiz, st. F. (i), Kleid, Gewand, Schnur (F.) (1); s. idg. *audʰ-, *au̯ē̆dʰ-, *u̯ē̆dʰ-, *udʰ-, Sb., Band (N.), Gewebe, Pokorny 75; vgl. idg. *au̯- (5), *au̯ē-, V., flechten, weben, Pokorny 75; B.: MNPsA Gen. Sg. uuadi vestimenti 132, 2 Leiden = MNPsA Nr. 766 (van Helten) = S. 87, 6 (van Helten) = MNPsA Nr. 749 (Quak), Dat. Sg. uuadi vestimento 103, 2 Leiden = MNPsA Nr. 766 (van Helten) = S. 87, 6 (van Helten) = MNPsA Nr. 608 (Quak), Akk. Sg. uuat vestem Leiden = Schottius (2x) = MNPsA Nr. 765 (van Helten) = S. 87, 4 (van Helten) = MNPsA Nr. 189 (Quak), MNPs=MNPsA Akk. Sg. uuat vestimentum 68, 12 Berlin = Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 765 (van Helten) = S. 87, 4 (van Helten) = MNPsA Nr. 411 (Quak), LW (wad) wade 66, 3, wad 66, 13

wadare* 1, lat.-anfrk.?, V.: nhd. hindurchwaten; ne. wade through; Q.: Gregor von Tours (4. Viertel 6. Jh.); E.: s. germ. *wadan, st. V., waten, gehen; idg. *u̯ādʰ-, *u̯ədʰ-, V., gehen, schreiten, Pokorny 1109; B.: Gregorii Episcopi Turonensis Libri Historiarum II, 37 mane facto cerva mirae magnitudinis ante eos nuto Dei flumine ingreditus illaque vadante; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 378a; Son.: lat.-ahd.?, lat.-afrk.?, lat.-awfrk.?

waddi*, anfrk.?, st. N. (a): Vw.: s. weddi*; Son.: lat.-anfrk.?

wāden* 1, anfrk., sw. V. (1): nhd. bekleiden; ne. dress (V.); ÜG.: lat. vestire LW; Hw.: s. wēden*; vgl. as. wādian*, ahd. wāten*; Q.: LW (1100); E.: germ. *wēdjan, *wǣdjan, sw. V., bekleiden; s. idg. *u̯e- (2), *u̯edʰ-, V., flechten, Pokorny 75, 1114; vgl. idg. *au̯- (5), *au̯ē-, V., flechten, weben, Pokorny 75; B.: LW (waden) gewadet 4, 3

wadiscapum 1, lat.-anfrk., N.: nhd. Wasserschöpfe, Ort an dem man Wasser schöpfen kann; ne. place (N.) for scooping water; Q.: Formularum Pithoei Fragmenta (4. Viertel 8. Jh.); E.: s. water*, scapium*; B.: Formulae Merowingici et Karolini aevi hg. v. Zeumer, K., 1886, Formularum Pithoei Fragmenta, S. 597, 31 et wadiscapo; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 372a; Son.: lat.-ahd.?

wadium* 3 und häufiger, lat.-anfrk.?, N.: nhd. Pfand; ne. pledge (N.); Hw.: s. weddi*; Q.: Diplomata regum Francorum e stirpe Merowingica hg. v. Kölzer T. 2001 (MGH DD) (693), Die Urkunden der Karolinger I hg. v. Mühlbacher E. 1906 (MGH DD); E.: s. germ. *wadja-, *wadjam, st. N. (a), Pfand, Handgeld; idg. *u̯ādʰ-, *u̯ədʰ-, Sb., V., Pfand, Pfand geben, wetten, Pokorny 1109; B.: Diplomata regum Francorum e stirpe Merowingica, hg. v. Kölzer, T., 2001 (MGH DD), Nr. 156, S. 390, 20 per vvadio de ipso teleneu, Nr. 167, S. 416, 20 fide facta per vvadio suo, Die Urkunden der Karolinger I hg. v. Mühlbacher E., 1906 (MGH DD), Nr. 166, S. 224, 32 per suos wadios legibus nobis visus est revestisse; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 379b

wādstank* 1, anfrk., st. M. (a?, i?): nhd. „Kleiderduft“, Duft der Kleider; ne. garment’s odour; ÜG.: lat. odor vestimentorum LW; Hw.: vgl. ahd. wātstank*; Q.: LW (1100); I.: Lüs. lat. odor vestimentorum; E.: s. wād*, *stank?; B.: LW (wadstank) wadstank 66, 12

*wāen?, anfrk., sw. V. (1): nhd. wehen; ne. flare (V.); Vw.: s. thuro-*; Hw.: vgl. ahd. wāen*; E.: germ. *wējan, *wǣjan, st. V., wehen; idg. *au̯e-, *au̯- (10), *au̯ē-, *au̯ēi-, V., blasen, wehen, hauchen, Pokorny 81

wāga* 1, anfrk., st. F. (ō): nhd. Waage; ne. scales; ÜG.: lat. statera MNPs; Hw.: vgl. as. wāga*, ahd. wāga; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *wēgō, *wǣgō, st. F. (ō), Waage; s. idg. *u̯eg̑ʰ-, V., bewegen, ziehen, fahren, Pokorny 1118; B.: MNPs Dat. Pl. uuagon stateris 61, 10 Berlin

*wagan?, anfrk., st. N. (a): nhd. Wagen; ne. chariot; Vw.: s. reidi-*; Hw.: vgl. as. wagan*, ahd. wagan; E.: germ. *wagna-, *wagnaz, st. M. (a), Wagen; s. idg. *u̯eg̑ʰ-, V., bewegen, ziehen, fahren, Pokorny 1118

wahs* 2, anfrk., st. N. (a): nhd. Wachs; ne. wax (N.) (2); ÜG.: lat. cera MNPs; Hw.: vgl. as. wahs*, ahd. wahs (1); Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *wahsa-, *wahsam, st. N. (a), Wachs; idg. *u̯okso-, Sb., Wachs, Pokorny 1180; s. idg. *au̯eks-, *auks-, *u̯eks-, *uks-, V., vermehren, zunehmen, Pokorny 84; s. idg. *au̯eg-, *u̯ōg-, *aug-, *ug-, *h₂eu̯g-, *h₂aug-, *h₂ug-, V., vermehren, zunehmen, Pokorny 84; vgl. idg. *u̯eg-, V., Sb., weben, knüpfen, Gewebe, Gespinst, Pokorny 1117; B.: MNPs Nom. Sg. uuahs cera 57, 9 Berlin, 67, 3 Berlin

wahsan* 1, wahson*, anfrk., st. V. (6): nhd. wachsen (V.) (1); ne. increase (V.); ÜG.: lat. oriri MNPs; Hw.: vgl. as. wahsan*, ahd. wahsan* (1); Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *wahsjan, *wahsan, st. V., wachsen (V.) (1), zunehmen; s. idg. *au̯eks-, *auks-, *u̯eks-, *uks-, V., vermehren, zunehmen, Pokorny 84; s. idg. *au̯eg-, *u̯ōg-, *aug-, *ug-, *h₂eu̯g-, *h₂aug-, *h₂ug-, V., vermehren, zunehmen, Pokorny 84; s. idg. *u̯eg-, V., Sb., weben, knüpfen, Gewebe, Gespinst, Pokorny 1117; B.: MNPs (Inf.) uuahson sal orietur 71, 7 Berlin; Son.: Quak setzt wahson an

*wahsduom?, anfrk., st. M. (a): nhd. Wachstum; ne. growth; Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. as. *wasdōm?, wastōm*, ahd. *wahstuom?; E.: s. wahsan*, duom (2)

wahsmo* 2, anfrk., sw. M. (n): nhd. Frucht, Wachstum; ne. fruit; ÜG.: lat. fructus MNPs, MNPs=MNPsA; Hw.: vgl. as. wahsmo*, ahd. wahsamo*; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPs=MNPsA; E.: germ. *wahsma-, *wahsmaz, *wahstma-, *wahstmaz, st. M. (a), Wachstum, Wuchs; s. idg. *au̯eks-, *auks-, *u̯eks-, *uks-, V., vermehren, zunehmen, Pokorny 84; vgl. idg. *au̯eg-, *u̯ōg-, *aug-, *ug-, *h₂eu̯g-, *h₂aug-, *h₂ug-, V., vermehren, zunehmen, Pokorny 84; vgl. idg. *u̯eg-, V., Sb., weben, knüpfen, Gewebe, Gespinst, Pokorny 1117; B.: MNPs Akk. Sg. uuahsmo (= uuahsmon*) fructum 66, 7 Berlin, MNPs=MNPsA Nom. Sg. uuasmo fructus 57, 12 Berlin = Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 768 (van Helten) = S. 87, 8 (van Helten) = MNPsA Nr. 369 (Quak); Son.: auch amfrk. MNPs=MNPsA nuachsemo (= uuahsemo*) fructum 1, 3 Leeuwarden = uuashemo fructum 1, 3 Leiden = Schottius = S. 91, 6 (van Helten) = MNPsA Nr. 767 (van Helten) = S. 87, 8 (van Helten) = MNPsA Nr. 5 (Quak)

wakon* 1, wacon*, anfrk., sw. V. (2): nhd. wachen; ne. watch (V.); ÜG.: lat. vigilare MNPs; Hw.: vgl. as. wakōn*, *wakoian?, ahd. wahhēn*; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *wakēn, *wakǣn, sw. V., wach sein (V.), wachen; idg. *u̯eg̑ē-, V., frisch sein (V.), stark sein (V.), Pokorny 1117; s. idg. *u̯eg̑-, Adj., frisch, stark, Pokorny 1117; W.: mnl. wāken, sw. V., wachen; B.: MNPs 1. P. Sg. Präs. Akt. Ind. uuacon vigilo 62, 2 Berlin; Son.: Quak setzt wacon an

wāl* 2, anfrk., st. M. (a): nhd. Abgrund; ne. abyss; ÜG.: lat. abyssus MNPsA; Hw.: vgl. ahd. *wāl?; Q.: MNPsA (9. Jh.); I.: Lbd. lat. abyssus?; B.: MNPsA Nom. Sg. uual abyssus 35, 7 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 757 (van Helten) = S. 86, 31 (van Helten) = MNPsA Nr. 264 (Quak), Akk. Pl. uuala abyssos 32, 7 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 756 (van Helten) = S. 86, 30 (van Helten) = MNPsA Nr. 244 (Quak)

Wal* 1, anfrk., Sb.=FlN: nhd. Waal (eine der Mündungen des Rheins); ne. Waal (a mouth of the river Rhine); ÜG.: lat. (ostium Rheni) Gl; Hw.: vgl. ahd. *Wal?; Q.: Gl (1. Hälfte 10. Jh.); B.: Gl (Leiden, Universitätsbibliothek Ms. Lips. 7) vual ostia rheni Mayer 45, 4 (= 45, 18) = SANFT Glossen 12, 18

wala* 1, anfrk., Adv.: nhd. wohl; ne. well (Adv.); ÜG.: lat. o MNPsA; Hw.: vgl. as. wela*, wala*, ahd. wela* (1); Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: germ. *welō, Adv., wohl, gut; idg. *u̯elo-, Sb., Wunsch, Begehr, Kluge s. u. wohl; B.: MNPsA uuala o 114, 4 Leiden = MNPsA Nr. 758 (van Helten) = S. 86, 32 (van Helten) = MNPsA Nr. 672 (Quak); Son.: unter den Belegen im Glossenwörterbuch ist mindestens einer altniederfränkisch

wala (2) wala, anfrk., Präf.: Vw.: s. -duon*, -līkon*; Hw.: vgl. as. wela*, wala*, ahd. wela* (1); E.: germ. *welō, Adv., wohl, gut; idg. *u̯elo-, Sb., Wunsch, Begehr, Kluge s. u. wohl

waladuon* 1, anfrk., anom. V.: nhd. wohltun; ne. do (V.) good; ÜG.: lat. benefacere MNPs; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüs. lat. benefacere; E.: s. wala- (2), duon; B.: MNPs 3. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uualadida (= uualadeda*) benefecit 56, 3 Berlin

*Walah?, anfrk., M.: nhd. Welscher, Romane, Fremder; ne. Roman (M.); Hw.: s. walahleodi*; E.: germ. *Walaha-, *Walahaz, st. M. (a), Kelte, Welscher, Fremder, Lw. lat.-kelt. Volca

walahleodi* 2, anfrk.?, Sb.: nhd. „Welschenwergeld“, Wergeld für einen Romanen; ne. compensation for a Roman; Q.: Pactus legis Salicae (507-511?); E.: s. *Walah?, leudis; B.: Pactus legis Salicae 41, 9 Si uero Romanus homo possessor et conuiua regis non fuerit occisus fuerit qui eum occidisse probatur mallobergo uualaleodi sunt, 41, 10 Si quis uero Romanum tributarium occiderit cui fuerit adprobatum mallobergo uualaleodi sunt; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 361a, 377a; Son.: ahd.?

walalīkon* 5, walalīcon*, anfrk., sw. V. (2): nhd. wohlgefallen; ne. well pleased with; ÜG.: lat. beneplacere MNPs, MNPsA; Hw.: vgl. ahd. *welalīhhēn?; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPsA; I.: Lüs. lat. beneplacere; E.: s. wala- (2), līkon*; B.: MNPs 3. P. Sg. Präs. Akt. Ind. uualagelicast beneplacitum 67, 17 Berlin, MNPsA Part. Präs. uualalicondi beneplacitus 88, 18 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 759 (van Helten) = S. 86, 34 (van Helten) = MNPsA Nr. 549 (Quak), 105, 4 Leiden = MNPsA Nr. 810 (van Helten) = S. 88, 27 (van Helten) = MNPsA Nr. 630 (Quak), 118, 108 Leiden = MNPsA Nr. 810 (van Helten) = S. 88, 27 (van Helten) = MNPsA Nr. 703 (Quak), MNPs uuala likene beneplaciti 68, 14 Berlin; Son.: Quak setzt walalīcon an

wald* (1) 2, walt*, anfrk., st. M. (u): nhd. Wald; ne. forest; ÜG.: lat. silva MNPs; Vw.: s. -holt*; Hw.: vgl. as. wald* (1), ahd. wald; Q.: MNPs, Die Urkunden der Karolinger I hg. v. Mühlbacher E. 1906 (MGH DD) (779); E.: germ. *walþu-, *walþuz, st. M. (u), Wald, Wildnis, Heide (F.) (1); s. idg. *u̯el- (4), *u̯elə-, Sb., Haar (N.), Wolle, Gras, Ähre, Wald, Pokorny 1139; W.: mnl. wout, M., Wald; B.: MNPs Dat. Sg. uualde silva 73, 5 Berlin, Die Urkunden der Karolinger I hg. v. Mühlbacher E., 1906 (MGH DD), Nr. 121, S. 169, 20 quod est in honore beatorum apostolorum Symonis et Thathei in uualdo Bochonia constructum; Son.: Quak setzt walt an

*wald (2), anfrk., st. F. (i): nhd. Gewalt; ne. power (N.); Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. as. *wald (3)?, ahd. walt* (1); E.: germ. *waldi-, *waldiz, st. F. (i), Macht, Gewalt; s. germ. *walda-, *waldam, st. N. (a), Gewalt, Macht; vgl. idg. *u̯aldʰ-, *u̯ald-, V., stark sein (V.), vermögen, herrschen, Pokorny 1111; idg. *u̯al-, V., stark sein (V.), Pokorny 1111

waldan* 5, anfrk., st. V. (7)=red. V.: nhd. „walten“, herrschen, besitzen; ne. rule (V.), possess; ÜG.: lat. dominari MNPs, MNPs=MNPsA, possidere MNPsA; Vw.: s. bi-*; Hw.: vgl. as. waldan*, ahd. waltan*; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPs=MNPsA, MNPsA; E.: germ. *waldan, st. V., walten, herrschen; s. idg. *u̯aldʰ-, *u̯ald-, V., stark sein (V.), vermögen, herrschen, Pokorny 1111; vgl. idg. *u̯al-, V., stark sein (V.), Pokorny 1111; B.: MNPs=MNPsA (Inf.) uualdan sal dominabitur 58, 14 Berlin = Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 761 (van Helten) = S. 86, 37 (van Helten) = MNPsA Nr. 375 (Quak), MNPs (Inf.) uualdon sal dominabitur 71, 8 Berlin, (Part. Präs. Nom. Sg. M.) uualdonde ist dominatur 65, 7 Berlin, MNPsA 3. P. Sg. Prät. Ind. uuilid (= uuield* (Heyne) = uuild* (van Helten)) possedit Deut. 32, 6 Leiden = Schottius = Sl Nr. 782 (van Helten) = S. 87, 26 (van Helten) = MNPsA Nr. 815 (Quak), 2. P. Sg. Prät. Ind. uuilde possedisti 138, 13 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 814 (van Helten) = S. 88, 32 (van Helten) = MNPsA Nr. 767 (Quak)

waldholt* 4, anfrk., st. N. (a): nhd. Waldholz; ne. forest wood; ÜG.: lat. lignum silvarum LW; Hw.: vgl. ahd. waldholz*; Q.: LW (1100); I.: Lüs. lat. lignum silvarum; E.: s. wald*, holt*; B.: LW (waldholz), waldholza 28, 2, waldholz 28, 3, waldholz 69, 27, waldholze 95, 7 (z. T. mhd.)

*waldig?, anfrk., Adj.: nhd. gewaltig, kraftvoll, machtvoll; ne. with power, powerful; Hw.: vgl. as. *waldig?, ahd. *waltīg?; E.: s. *wald (2)?

*wallan?, anfrk., st. V. (7)=red. V.: nhd. wallen (V.) (1); ne. boil (V.); Vw.: s. ūt-*; Hw.: vgl. as. wallan*, ahd. wallan; E.: germ. *wallan, st. V., wallen (V.) (1), sieden, sprudeln; s. idg. *u̯el- (7), *u̯elə-, *u̯lē-, V., drehen, winden, wälzen, Pokorny 1140

*wallon?, anfrk., sw. V. (2): Vw.: s. gi-?; Hw.: vgl. ahd. wallōn*; E.: s. germ. *waþlōn, sw. V., wallen (V.) (2), wandern, reisen

wamba* 5, anfrk., st. F. (ō), sw. F. (n): nhd. „Wampe“, Leib, Bauch, Mutterleib; ne. womb; ÜG.: lat. uterus MNPs=MNPsA, MNPsA, vulva MNPs; Hw.: vgl. as. wamba*, ahd. wamba; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPs=MNPsA, MNPsA; I.: Lbd. lat. uterus?; E.: germ. *wambō, st. F. (ō), Wampe, Bauch, Leib; B.: MNPs=MNPsA Dat. Sg. iambun utero 70, 6 Berlin = uuambon utero 70, 6 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 760 (van Helten) = S. 86, 35 = MNPsA Nr. 423 (Quak), MNPsA Dat. Sg. uuambon utero 21, 11 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 760 (van Helten) = S. 86, 35 = MNPsA Nr. 184 (Quak), 109, 3 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 760 (van Helten) = S. 86, 35 = MNPsA Nr. 661 (Quak), MNPs Dat. Sg. uuambun vulva 57, 4 Berlin, 70, 6 Berlin

*wān?, anfrk., st. M. (i), st. F. (i): Hw.: s. anwāno*; vgl. as. wān*, ahd. wān*; E.: s. germ. *wēnō, *wǣnō, st. F. (ō), Erwartung, Hoffnung; germ. *wēni-, *wēniz, *wǣni-, *wǣniz, st. F. (i), Erwartung, Hoffnung; vgl. idg. *u̯en- (1), *u̯enə-, *u̯enH-, V., streben, wünschen, lieben, erreichen, gewinnen, siegen, Pokorny 1146; Son.: amfrk. MNPsA uuane spe 4, 10 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 762 (van Helten) = S. 87, 1 (van Helten) = MNPsA Nr. 43 (Quak)

wand* 2, want*, anfrk., st. F. (i): nhd. Wand; ne. wall (N.); ÜG.: lat. paries MNPs, LW; Hw.: vgl. ahd. want (1); Q.: MNPs (9. Jh.), LW; E.: germ. *wandi-, *wandiz, st. F. (i), Geflecht, Wand; s. idg. *u̯endʰ- (1), V., drehen, winden, wenden, flechten, Pokorny 1148; vgl. idg. *au̯- (5), *au̯ē-, V., flechten, weben, Pokorny 75; B.: MNPs Dat. Sg. uuende parieti 61, 4 Berlin, LW (wand) wande 37, 1; Son.: Quak setzt want an

wanda 178, anfrk., Konj.: nhd. denn, nämlich, da, weil; ne. for (Konj.); ÜG.: lat. cum LW, enim LW, nam MNPs, LW, nempe LW, quia MNPs, LW, quoniam MNPs, LW; Hw.: vgl. as. hū, hwand*, hwanda*, ahd. wanta (1); Q.: MNPs (9. Jh.), LW; E.: s. germ. *hwana, Adv., wann; vgl. idg. *k̯o-, *k̯os (M.), *k̯e-, *k̯ā- (F.), *k̯ei-, Pron., wer, Pokorny 644; B.: MNPs uuanda nam 61, 3 Berlin, 70, 22 Berlin, uuanda quia 58, 4 Berlin, 58, 10 Berlin, 58, 14 Berlin, 58, 17 Berlin, 58, 18 Berlin, 59, 4 Berlin, 60, 4 Berlin, 61, 7 Berlin, 61, 12 Berlin, 61, 13 Berlin, 62, 8 Berlin, 62, 12 Berlin, 63, 4 Berlin, 70, 10 Berlin, 70, 11 Berlin, 71, 12 Berlin, 72, 3 Berlin, 72, 4 Berlin, 72, 21 Berlin, 72, 27 Berlin, uuanda quoniam 53, 8 Berlin, 53, 9 Berlin, 54, 4 Berlin, 54, 10 Berlin, 54, 13 Berlin, 54, 16 Berlin, 54, 19 Berlin, 55, 2 Berlin, 55, 3 Berlin, 55, 10 Berlin, 55, 13 Berlin, 56, 2 Berlin, 56, 11 Berlin, 58, 8 Berlin, 60, 6 Berlin, 61, 6 Berlin, 62, 4 Berlin, 64, 10 Berlin, 65, 10 Berlin, 66, 5 Berlin, 68, 2 Berlin, 68, 8 Berlin, 68, 10 Berlin, 68, 17 Berlin, 68, 18 Berlin, 68, 27 Berlin, 68, 34 Berlin, 68, 36 Berlin (Handschrift uuando), 70, 3 Berlin, 70, 5 Berlin, 70, 15, LW (wanda) wanda 2, 1, wanda 3, 2, wanda 10, 3, wanda 12, 5, wanda 13, 16, wanda 17, 7, wanda 19, 3, wanda 21, 11, wanda 22, 5, wanda 28, 3, wanda 28, 6, wanda 29, 2, wanda 31, 2, wanda 31, 7, wanda 35, 6, wanda 36, 4, wanda 39, 6, wanda 41, 7, wanda 44, 2, wanda 45, 5, wanda 46, 3, wanda 46, 7, wanda 48, 36, wanda 48, 38, wanda 49, 8, wanda 51, 9, wanda 51, 13, wanda 51, 20, wanda 51, 24, wanda 52, 14, wanda 52, 16, wanda 52, 19, wanda 52, 28, wanda 52, 37, wanda 52, 47, wanda 53, 14, wanda 54, 4, wanda 54, 6, wanda 54, 8, wanda 55, 8, wanda 55, 20, wanda 55, 22, wanda 55, 26, wanda 56, 9, wanda 58, 5, wanda 58, 18, wanda 59, 7, wanda 59, 16, wanda 65, 9, wanda 66, 6, wanda 66, 10, wanda 66, 13, wanda 67, 3, wanda 67, 9, wanda 68, 5, wanda 69, 7, wanda 69, 19, wanda 69, 22, wanda 71, 5, wanda 71, 7, wanda 71, 9, wanda 73, 7, wanda 76, 3, wanda 77, 3, wanda 77, 10, wanda 80, 10, wanda 84, 10, wanda 86, 2, wanda 87, 7, wanda 87, 10, wanda 89, 4, wanda 91, 4, wanda 91, 6, wanda 92, 4, wanda 92, 11, wanda 93, 2, wanda 95, 5, wanda 95, 7, wanda 100, 8, wanda 101, 3, wanda 101, 6, wanda 101, 8, wanda 102, 2, wanda 102, 4, wanda 103, 12, wanda 103, 14, wanda 103, 20, wanda 103, 27, wanda 103, 30, wanda 103, 33, wanda 104, 9, wanda 106, 7, wanda 106, 9, wanda 106, 15, wanda 106, 18, wanda 111, 5, wanda 111, 10, wanda 113, 7, wanda 113, 13, wanda 114, 16, wanda 115, 5, wanda 115, 14, wanda 116, 8, wanda 117, 6, wanda 117, 11, wanda 117, 16, wanda 118, 6, wanda 118, 12, wanda 119, 7, wande 119, 14, wanda 119, 24, wanda 120, 6, wanda 122, 11, wanda 123, 4, wanda 123, 7, wanda 128, 7, wanda 133, 3, wanda 137, 2, wanda 138, 4, wanda 139, 8, wanda 142, 4, wanda 142, 7, wanda 142, 12, wanda 147, 4, wanda 148, 7, wanda 148, 8, wanda 148, 10 (z. T. mhd.); Son.: auch amfrk. MNPs uuanda quoniam 1, 6 Leeuwarden = S. 91, 18 (van Helten), uuanda (= uuan* (Quak)) quia 3, 6 Leeuwarden (Quak) = 3, 5 (van Helten) (Handschrift unar) = S. 94, 15 (van Helten)

wānen* 3, wānon*, anfrk., sw. V. (1): nhd. wähnen, meinen, glauben, denken; ne. think, consider, suspect; ÜG.: lat. existimare MNPs, MNPsA, suspicari MNPs; Vw.: s. bi-*; Hw.: vgl. as. wānian, ahd. wānen*; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPsA; E.: germ. *wēnjan, *wǣnjan, sw. V., hoffen, erwarten; idg. *u̯en- (1), *u̯enə-, *u̯enH-, V., streben, wünschen, lieben, erreichen, gewinnen, siegen, Pokorny 1146; W.: mnl. wānen, sw. V., wähnen; B.: MNPs 2. P. Pl. Präs. Akt. Ind. uuaint (= uuanit*) suspiciamini 67, 17 Berlin, 1. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuanda existimabam 72, 16 Berlin, MNPsA 2. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuandos existimasti 49, 21 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 763 (van Helten) = S. 87, 2 (van Helten) = MNPsA Nr. 332 (Quak); Son.: Quak setzt wānon an

wanga* 1, anfrk., sw. F. (n): nhd. Wange; ne. cheek (N.); ÜG.: lat. maxilla MNPsA; Hw.: vgl. as. wanga, ahd. wanga; Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: germ. *wangō-, *wangōn, *wanga-, *wangan, sw. N. (n), Wange; s. idg. *u̯eng-, V., gebogen sein (V.), Pokorny 1148; vgl. idg. *u̯ā- (2), Adv., V., auseinander, biegen, drehen, Pokorny 1108; B.: MNPsA Akk. Pl. mangon (= uuangon*) maxillas 31, 9 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 503 (van Helten) = S. 77, 19 (van Helten) = MNPsA Nr. 241 (Quak)

*wankil?, anfrk., Adj.: nhd. wankend, schwankend; ne. wavering (Adj.); Vw.: s. -heide*; Hw.: vgl. as. wankol*, ahd. wankal*; E.: germ. *wankula-, *wankulaz, Adj., wankend, schwankend; s. idg. *u̯onko-, Adj., krumm, Pokorny 1134; vgl. idg. *u̯ā- (2), Adv., V., auseinander, biegen, drehen, Pokorny 1108; W.: mnl. wankel, Adj., schwach, gebrechlich, unbeständig

wankilheide* 1, anfrk., st. F. (ī): nhd. Wankelmütigkeit; ne. inconstancy; ÜG.: lat. fluctuatio MNPs; Hw.: vgl. ahd. *wankalheitī?; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüt. lat. fluctuatio?; E.: s. germ. *wankōn, sw. V., wanken, schwanken; s. idg. *u̯onko-, Adj., krumm, Pokorny 1134; vgl. idg. *u̯ā- (2), Adv., V., auseinander, biegen, drehen, Pokorny 1108; s. anfrk. *heid?; B.: MNPs Akk. Sg. uuankilheide fluctuationem 54, 23 Berlin

*wanne?, anfrk., Adv., Konj.: Vw.: s. gethes-*, noh-*; Hw.: vgl. as. hwanna*, ahd. wanne*; E.: germ. *hwana, Adv., wann; s. idg. *k̯o-, *k̯os (M.), *k̯e-, *k̯ā- (F.), *k̯ei-, Pron., wer, Pokorny 644

*wār?, anfrk., Adj.: nhd. wahr, richtig; ne. true (Adj.); Vw.: s. -heid*; Hw.: vgl. as. hwār*, wār* (1), ahd. wār* (1); E.: germ. *wēra-, *wēraz, *wǣra-, *wǣraz, *wērja-, *wērjaz, *wǣrja-, *wǣrjaz, Adj., zuverlässig, wahr, freundlich; idg. *u̯erōs-, Adj., freundlich, vertrauenswert, wahr, Pokorny 1165; s. idg. *u̯er- (11), *u̯erə-, Sb., Freundlichkeit, Pokorny 1165

waranio* 2, lat.-anfrk.?, M.: nhd. Hengst; ne. stallion; Q.: Pactus legis Salicae (507-511)?; E.: s. germ. *wrainjō-, *wrainjōn, *wrainja-, *wrainjan, sw. M. (n), Hengst; s. idg. *u̯rizd-, V., drehen, lachen, schämen, Pokorny 1158?; vgl. idg. *u̯rei-, V., drehen, wenden, Pokorny 1158?; idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152?; B.: Pactus legis Salicae 38, 2 Si uuaranione homine franco furauerit, 38, 4 Si uero uuaranionem regis furauerit; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 368b; Son.: lat.-ahd.?

warbo* 1, anfrk.?, Sb.: nhd. Entfernung; ne. removing (N.); Q.: Lex Salica (3. Viertel 8. Jh.); E.: s. germ. *hwerban, st. V., sich bewegen, sich wenden, sich drehen; idg. *ku̯erp-, *ku̯erb-, V., sich drehen, kehren (V.) (1), wenden, Pokorny 631; B.: Lex Salica 46, 3 Si quis aratrum cum aratore de campo alieno ostauerit aut iactauerit mallobergo chuuarso; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 379a; Son.: ahd.?

warden* 2, anfrk., sw. V. (1): nhd. schauen, beachten; ne. look (V.), notice (V.); ÜG.: lat. prospicere LW; Vw.: s. far-*, fol-*; Q.: LW (1100); E.: s. germ. *wardjan, sw. V., wenden, verderben; idg. *u̯ert-, V., drehen, wenden, Pokorny 1156; s. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152; B.: LW (warden) wardet 37, 2, (ne) wardeda 83, 2 (z. T. mhd.)

*wardi?, anfrk., st. F. (i): Vw.: s. ant-; Hw.: vgl. ahd. *wart (4)?; E.: s. germ. *werda-, *werdaz, *werþa-, *werþaz, Adj., ...wärts, ...wärtig; s. idg. *u̯ert-, V., drehen, wenden, Pokorny 1156; vgl. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152

warg* 1, anfrk.?, st. M. (a): nhd. Würger, Wolf (M.) (1), Friedloser; ne. strangler, wolf, banned man; Hw.: vgl. as. warag*, ahd. warg* (1); Q.: Lex Salica (3. Viertel 8. Jh.); E.: germ. *warga-, *wargaz, st. M. (a), Würger, Vertriebener, Übeltäter; s. idg. *u̯erg̑ʰ-, V., drehen, einengen, würgen, pressen, Pokorny 1154; vgl. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152; B.: Lex Salica 18 Si quis corpus sepultum exfodierit et expoliauerit uuargus sit; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 378a; Son.: ahd.?

wārheid* 6, wārheide*, anfrk., st. F. (i): nhd. Wahrheit; ne. truth; ÜG.: lat. veritas MNPs; Hw.: vgl. as. wârhêd*, ahd. wārheit; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüs. lat. veritas?; E.: s. *wār?, *heid?; B.: MNPs Dat. Sg. uuarheide veritate 53, 7 Berlin, 68, 14 Berlin, Akk. Sg. uuarheide veritatem 60, 8 Berlin, 70, 22 Berlin, Nom. Sg. uuarheit veritas 56, 11 Berlin, Akk. Sg. uuarheit veritatem 56, 4 Berlin

wārheide*, anfrk., st. F. (i): Vw.: s. wārheid*

*wāri?, anfrk., Adj.: nhd. wahr; ne. true (Adj.); Vw.: s. gi-*, mithe-*; Hw.: vgl. as. wāri*, ahd. wāri*; E.: germ. *wēra-, *wēraz, *wǣra-, *wǣraz, *wērja-, *wērjaz, *wǣrja-, *wǣrjaz, Adj., zuverlässig, wahr, freundlich; idg. *u̯erōs-, Adj., freundlich, vertrauenswert, wahr, Pokorny 1165; s. idg. *u̯er- (11), *u̯erə-, Sb., Freundlichkeit, Pokorny 1165

*wāro?, anfrk., Adv.: nhd. wahr; ne. truly; Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. ahd. wāro*; E.: s. *wāri?

*waron?, anfrk., sw. V. (2): nhd. wahren; ne. keep (V.), maintain; Vw.: s. bi-*; Hw.: vgl. as. waron* (2), ahd. *warōn (2)?; E.: germ. *warōn, sw. V., hüten, beobachten, achtgeben, wahren; idg. *u̯er- (8), V., gewahren, achtgeben, Pokorny 1164

waskan* 2, wascon*, anfrk., st. V. (6): nhd. waschen; ne. wash (V.); ÜG.: lat. lavare MNPs; Hw.: vgl. as. waskan*, ahd. waskan* (1); Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *waskan, st. V., waschen; s. idg. *u̯édōr, *u̯ódōr, Sb., Wasser, Pokorny 78; vgl. idg. *au̯e-, *au̯- (9), V., benetzen, befeuchten, fließen, Pokorny 78; B.: MNPs (Inf.) uuascon sal lavabit 57, 11 Berlin, 1. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuosc lavi 72, 13 Berlin; Son.: Quak setzt wascon an

*waso?, anfrk., sw. M. (n): nhd. Wasen (M.), Erde; ne. ground (N.); Vw.: s. -būk*; Hw.: vgl. as. waso*, ahd. waso*; E.: germ. *wrasō-, *wrasōn, *wrasa-, *wrasan, sw. M. (n), Rasen (M.); vgl. idg. *u̯es- (3), V., Adj., feuchten, feucht, nass, Pokorny 1171?

wasobūk* 2, anfrk.?, st. M. (a): nhd. Rumpf auf dem Wasen, Verstümmelter auf dem Wasen, Wasenverstümmelter; ne. body on the ground; Q.: Lex Salica, Pactus legis Salicae (507-511?; E.: s. *waso?, būk*; B.: Lex Salica 76 Si quis hominem ingenuum sine manus et sine pedis quem inimici sui in uia truncatum relinquent occisserit mallobergo uuasbucho, Pactus legis Salicae 41, 11 Si quis uero hominem inuenerit in quadruuio sine manibus et sine pedibus quem inimici sui ibidem demiserunt et eum perocciderit cui fuerit adprobatum mallobergo friofalto uuasbucho hoc est; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 347b, 378a

wat*, anfrk., Pron.: Vw.: s. wath*

*wātan?, anfrk., st. V. (7)=red. V.: nhd. fluchen; ne. curse (V.); Vw.: s. far-*; Hw.: vgl. as. *hwātan?, ahd. wāzan* (1); E.: germ. *hwētan, *hwǣtan, st. V., stoßen; idg. *k̯ē̆d-, *k̯ō̆d-, V., stacheln, bohren, wetzen, schärfen, antreiben, anreizen, Pokorny 636

*wātannussi?, anfrk., st. N. (ja): Vw.: s. far-*; Hw.: vgl. ahd. *wāzannissi?; E.: s. *wātan?, -nussi

Watavo* 1, anfrk., sw. M. (n): nhd. Bataver; ne. Batavian; ÜG.: lat. Batavus Gl; Hw.: vgl. ahd. *Batavi?; Q.: Gl (11. Jh.); B.: Gl uuatanan batauos Blech, Germanistische Glossenstudien = WWW, 59, Nr. 16 (Boulogne-sur-Mer, Bibliothèque municipale 126) = SANFT Glossen 4 Nr. 16, uuathnan batauos Blech, Germanistische Glossenstudien = WWW, 59, Nr. 16 (Saint Omer, Bibliothèque municipale 717) = SANFT Glossen 23 Nr. 16

water* 6, watar*, anfrk., st. N. (a): nhd. Wasser; ne. water (N.); ÜG.: lat. aqua MNPs; Vw.: s. -fol*; Hw.: vgl. as. watar, ahd. wazzar*; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *watar, *watōn, N. (r/n), Wasser; idg. *u̯édōr, *u̯ódōr, Sb., Wasser, Pokorny 78; s. idg. *au̯e-, *au̯- (9), V., benetzen, befeuchten, fließen, Pokorny 78; W.: mnl. wāter, N., Wasser; B.: MNPs Nom. Sg. uuatar aqua 57, 8 Berlin, Gen. Sg. uuateres aquae 68, 16 Berlin, Dat. Pl. uuateron aquis 64, 10 Berlin, Nom. Pl. uuatir aquae 68, 2 Berlin, Gen. Pl. uuatiro aquarum 68, 16 Berlin, Akk. Sg. uuathir aquam 64, 12 Berlin; Son.: Quak setzt watar an, auch amfrk. MNPs nuassere (= uuassero*) aquarum 1, 3 Leeuwarden = S. 91, 5 (van Helten)

waterfol* 1, anfrk., Adj.: nhd. „wasservoll“, wasserreich; ne. abounding in water; ÜG.: lat. aquosus MNPs; Hw.: vgl. ahd. *wazzarfol?; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüt. lat. aquosus?; E.: s. water*, fol* (1); B.: MNPs uuaterfollora aquosa* (Vulg. inaquosa, das fälschlich als in aquosa aufgefasst wurde (Heyne, van Helten)) 62, 3 Berlin (Quak) = 62, 2 (van Helten)

watriscapum* 1, lat.-anfrk.?, N.: nhd. Wasserstelle, Stelle wo das Wasser geholt wird; ne. place (N.) for scooping water; Q.: Die Urkunden der Karolinger I hg. v. Mühlbacher E. 1906 (MGH DD) (775); E.: s. water*, *skapon; B.: Die Urkunden der Karolinger I hg. v. Mühlbacher E., 1906 (MGH DD), Nr. Nr. 90, S. 130, 23 Terris mansis campis pratis silvis pumiferis watriscapis aquis aquarumque decursebus gressis et ingressis; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 371a; Son.: eher lat.-as.?

watriskapo 5, lat.-anfrk.?, sw. M. (n)?: nhd. „Wasserstelle“, Stelle wo Wasser geholt wird; Q.: Urk (717/18); E.: s. water*, *skapon; B.: Urk (Urkunden aus Echternach) watrischafo Nr. 5, 20, 21, 22, watriscapo Nr. 26; L.: Quak, A., Unbekanntes niederländisches Wortmaterial, in: Mittelalterliche volkssprachige Glossen, 2001, 302

wath* 4, wat*, wad*, anfrk., Pron.: nhd. was; ne. what; ÜG.: lat. quid MNPs; Hw.: vgl. as. hwat* (2), ahd. waz (1); Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *hwat, Pron., was; s. idg. *k̯o-, *k̯os (M.), *k̯e-, *k̯ā- (F.), *k̯ei-, Pron., wer, Pokorny 644, Falk/Torp 114?; idg. *k̑o-, *k̑e-, *k̑ei-, *k̑i-, *k̑ii̯o-, *k̑i̯o-, Pron., dieser, Pokorny 609; B.: MNPs Nom. Sg. uuad quid 72, 25 Berlin, Akk. Sg. uuad quid 55, 5 Berlin, 55, 11 Berlin, 72, 25 Berlin; Son.: auch amfrk. MNPs=MNPsA umbe uuath quare 2, 1 Leeuwarden = Leiden = Schottius = S. 92, 2 (van Helten) = MNPsA Nr. 744 (van Helten) = S. 86, 16 (van Helten) = MNPsA Nr. 11 (Quak)

wāthelīk* 1, anfrk., Adj.: nhd. wohlgestaltet, vorzüglich; ne. well-shaped; ÜG.: lat. formusus, LW, speciosus LW; Vw.: s. un-*, -heid*; Q.: LW (1100); B.: LW (wathelich) wathelich 9, 2 (z. T. mhd.)

wāthelīkheid* 1, anfrk., st. F. (i): nhd. Wohlgestaltetheit, Vorzüglichkeit; ne. virtue; ÜG.: lat. virtus interior LW; Q.: LW (1100); I.: Lüt. lat. virtus interior?; E.: s. wāthelīk*, *heid*; B.: LW (wathelicheyt) wathelicheyt 14, 5 (z. T. mhd.)

wāthelīki* 1, anfrk.?, st. F. (ī): nhd. Schönheit; ne. beauty; ÜG.: lat. decus LW; Q.: LW (1100); E.: s. wāthelīk*; B.: LW (wathliche) wathlicho 9, 9 (z. T. mhd.)

we* 9 wie*, anfrk., Pron.: nhd. wer; ne. who; ÜG.: lat. quis MNPs, MNPsA; Hw.: vgl. as. hwē*, ahd. wer (4); E.: germ. *hwe, Pron., wer; s. idg. *k̯o-, *k̯os (M.), *k̯e-, *k̯ā- (F.), *k̯ei-, Pron., wer, Pokorny 644?; idg. *k̑o-, *k̑e-, *k̑ei-, *k̑i-, *k̑ii̯o-, *k̑i̯o-, Pron., dieser, Falk/Torp 114?, Pokorny 609; B.: MNPsA Nom. Sg. hue quis 14, 1 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 443 (van Helten) = S. 75, 7 (van Helten) = MNPsA Nr. 111 (Quak), MNPs Nom. Sg. uue quis 58, 8 Berlin, 59, 11 Berlin, 59, 11 Berlin, 60, 8 Berlin, 63, 6 Berlin, Nom. Sg. uuie quis 18, 13 Mylius, 54, 7 Berlin, 70, 19 Berlin; Son.: der Beleg aus Psalm 14, 1 könnte auch as. sein

weddi* 2, waddi*, anfrk.?, st. N. (a): nhd. Pfand; ne. pledge (N.); Hw.: vgl. ahd. wetti*, as. weddi*; Hw.: s. wadium*; Q.: Diplomata regum Francorum e stirpe Merowingica hg. v. Kölzer T. 2001 (MGH DD) (693); E.: germ. *wadja-, *wadjam, st. N. (a), Pfand, Handgeld; idg. *u̯ādʰ-, *u̯ədʰ-, Sb., V., Pfand, Pfand geben, wetten, Pokorny 1109; B.: Diplomata regum Francorum e stirpe Merowingica, hg. v. Kölzer, T., 2001 (MGH DD), Nr. 137, S. 347, 42 vvaddio pro olio, S. 348, 4 quod ipso vvaddio de mano memorato; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 379b; Son.: lat.-anfrk.?

wēden* 1, wēdon*, anfrk., sw. V. (1): nhd. kleiden, anziehen; ne. clothe; ÜG.: lat. induere MNPsA; Hw.: s. wāden*; vgl. as. wādian*, ahd. wāten*; Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: germ. *wēdjan, *wǣdjan, sw. V., bekleiden; s. idg. *u̯e- (2), *u̯edʰ-, V., flechten, Pokorny 75, 1114; vgl. idg. *au̯- (5), *au̯ē-, V., flechten, weben, Pokorny 75; B.: MNPsA (Inf.) uuedan sal induam 131, 16 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 812 (van Helten) = S. 88, 30 (van Helten) = MNPsA Nr. 743 (Quak); Son.: Quak setzt wēdon an

*wēdi?, anfrk., st. N. (ja): nhd. Kleid, Gewand; ne. clothing (N.); Hw.: vgl. as. wādi*, ahd. *wāti?; E.: s. wād*

weg* 3, anfrk., st. M. (a): nhd. Weg; ne. way; ÜG.: lat. iter MNPs, via MNPs; Vw.: s. an-; Hw.: vgl. as. weg*, ahd. weg; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *wega-, *wegaz, st. M. (a), Weg; vgl. idg. *u̯eg̑ʰ-, V., bewegen, ziehen, fahren, Pokorny 1118; B.: MNPs Akk. Sg. uueg iter 67, 5 Berlin, uueg viam 66, 3 Berlin, uueh viam 18, 6 Mylius; Son.: auch amfrk. MNPs nuege (= uuege*) via 1, 1 Leeuwarden = S. 90, 5 (van Helten), nuege (= uuege*) via 2, 12 Leeuwarden = S. 93, 16 (van Helten), Akk. Sg. uueh viam 1, 6 Leeuwarden = S. 91, 18 (van Helten)

weigon* 2, anfrk., sw. V. (1): nhd. quälen; ne. torment (V.); ÜG.: lat. vexare MNPsA; Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. as. wêgian*, ahd. weigen*; Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: germ. *waigjan, sw. V., belästigen, quälen; s. idg. *u̯eik- (2), Sb., V., Kampf, Kraft, Krieg, kämpfen, siegen, Pokorny 1128; B.: MNPsA Part. Prät. Nom. Sg. M. geuueigit vexatus 105, 32 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 353 (van Helten) = S. 71, 20 (van Helten) = MNPsA Nr. 635 (Quak), 3. P. Pl. Prät. Akt. Ind. uueigoden vexaverunt 93, 5 Schottius = uueigodon vexaverunt 93, 5 Leiden = MNPsA Nr. 811 (van Helten) = S. 88, 29 (van Helten) = MNPsA Nr. 572 (Quak)

weikon* 1, weicon*, anfrk., sw. V. (1): nhd. erweichen; ne. weaken; ÜG.: lat. mollire MNPs; Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. ahd. weihhēn*; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *waikjan, sw. V., weich machen, erweichen; germ. *waikēn, *waikǣn, sw. V., weich werden; s. idg. *u̯eik- (4), *u̯eig-, V., Sb., biegen, winden, sich wenden, weichen (V.) (2), Wechsel, Abwechslung, Pokorny 1130; vgl. idg. *u̯ei- (1), *u̯ei̯ə-, *u̯ī̆-, V., drehen, biegen, Pokorny 1120; B.: MNPs Part. Prät. Nom. Pl. N. geuueicoda molliti 54, 22; Son.: Quak setzt weicon an

*weinon?, anfrk.?, sw. V. (2): Hw.: vgl. as. wēnon*, weinon*, ahd. weinōn*; Son.: vgl. as. Gl (Brüssel, Bibliothèque Royale 9987-91) xxein:n (= uueinon*) vagitibus puerorum SAGA 37, 65 = Gl 2, 573, 65

weiso* 1, anfrk., sw. M. (n): nhd. Waise; ne. orphan; ÜG.: lat. orphanus MNPs; Hw.: vgl. ahd. weiso; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *waisō-, *waisōn, *waisa-, *waisan, sw. M. (n), Waise; B.: MNPs Gen. Pl. uueisono orfanorum 67, 6 Berlin

weitha* 4, anfrk., st. F. (ō): nhd. Weide (F.) (2), Wiese; ne. pasture; ÜG.: lat. pascua MNPs, LW; Hw.: vgl. ahd. weida* (1); Q.: MNPs (9. Jh.), LW; E.: germ. *waiþī, *waiþō, st. F. (ō), Jagd, Weide (F.) (2), Futter (N.) (1); idg. *u̯īti-, Sb., Genuss, Streben (N.), Pokorny 1123?; s. idg. *u̯ei- (3), *u̯ei̯ə-, *u̯ī-, V., gehen, erstreben, ersehnen, erjagen, wollen (V.), kräftig sein (V.), Pokorny 1123; B.: MNPs Gen. Sg. uueithon pascuae 73, 1 Berlin, LW (weythe) weythe 55, 18, weythe 59, 12, weitho 115, 10

weithenon* 10, anfrk., sw. V. (2): nhd. weiden, Futter (N.) (1) suchen, sich ergötzen, Vieh hüten; ne. graze (V.), seek (V.) for fodder, feast (V.) one’s eyes on; ÜG.: lat. pascere LW; Hw.: vgl. ahd. weidanōn*; Q.: LW (1100); E.: s. weitha*; B.: LW (weythenen) wythenes 13, 2, ne weythenent 13, 17, weythene 14, 3, weythenet 46, 2, weythenent 59, 2, weythenet 59, 9, weythenen 59, 17, weithene 99, 2, weithenet 100, 2, weithenot 115, 7 (z. T. mhd.)

*weldig?, anfrk., Adj.: Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. as. *waldig?, ahd. *waltīg?; E.: s. *wald (2)

*welīk?, anfrk., Pron.: nhd. wer, welch; ne. who; Vw.: s. gethes-*, sō-*; Hw.: s. dagawelikis*; vgl. as. hwilīk*, ahd. welīh*; E.: germ. *hwelīka-, *hwelīkaz, *hwilīka-, *hwilīkaz, Adj., Pron., welche, wie beschaffen (Adj.); s. idg. *k̯o-, *k̯os (M.), *k̯e-, *k̯ā- (F.), *k̯ei-, Pron., wer, Pokorny 644; idg. *lē̆ig- (2)?, Sb., Adj., Gestalt, ähnlich, gleich, Pokorny 667?; Son.: auch amfrk. MNPsA uuelimo (= uuelī̆kemo* tota (van Helten)) singulos 7, 12 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 770 (van Helten) = S. 87, 11 (van Helten) = MNPsA Nr. 61 (Quak)

*welikis?, anfrk., Adv.: Vw.: s. daga-*; Hw.: vgl. ahd. *welīhhes?; E.: s. *welīk?

*wellan?, anfrk., st. V. (3b): nhd. wallen (V.) (1); ne. well (V.)?; Vw.: s. bi-*, far-*; Hw.: vgl. as. *wellan?, ahd. wellan*; E.: germ. *wellan, st. V., wallen (V.) (1); idg. *u̯el- (7), *u̯elə-, *u̯lē-, V., drehen, winden, wälzen, Pokorny 1140

wellen* 1, wellon*, anfrk., sw. V. (1): nhd. wählen; ne. choose; ÜG.: lat. eligere MNPsA; Hw.: s. willen*; vgl. as. willian*, ahd. wellen* (1); Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: germ. *weljan, sw. V., wollen (V.); idg. *u̯el- (2), *u̯lei-, *u̯lēi-, *u̯lē-, V., wollen (V.), wählen, Pokorny 1137; s. idg. *au̯- (7), *au̯ē-, *au̯ēi-, V., gern haben, verlangen, begünstigen, Pokorny 77; B.: MNPsA 3. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuelida elegit 24, 12 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 769 (van Helten) = S. 87, 10 (van Helten) = MNPsA Nr. 201 (Quak); Son.: Quak setzt wellon an

welp* 1, anfrk., st. M. (a): nhd. Welpe, Junges; ne. whelp; ÜG.: lat. catulus MNPs; Hw.: vgl. as. hwelp*, ahd. welpf*; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *hwelpa-, *hwelpaz, st. M. (a), Welpe, Junges; s. idg. *kel- (6), *kₑlē-, *klē-, *kₑlā-, *klā-, *kl̥-, *kelh₁-, *kleh₁-, V., rufen, schreien, lärmen, klingen, Pokorny 548; W.: mnl. welp, M., Welpe; B.: MNPs Gen. Pl. uuelpo catulorum 56, 5 Berlin

*wennen?, anfrk., sw. V. (1): nhd. gewöhnen; ne. get accustomed to; Vw.:. s. gi-*?; Hw.: vgl. as. wennian*, ahd. wennen* (1); E.: germ. *wanjan, sw. V., gewöhnen; idg. *u̯en- (1), *u̯enə-, *u̯enH-, V., streben, wünschen, lieben, erreichen, gewinnen, siegen, Pokorny 1146

*wēpeni?, anfrk., st. N. (ja): nhd. Waffe, Bewaffnung; ne. weapon (N.); Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. as. wāpni, ahd. *wāfani (1)?; E.: s. germ. *wēpna-, *wēpnam, *wǣpna-, *wǣpnam, st. N. (a), Waffe

*wer?, anfrk., st. M. (a): nhd. Mann; ne. man (M.); Hw.: s. werageldum*; E.: germ. *wera-, *weraz, st. M. (a), Mann; idg. *u̯ī̆ros, Adj., M., kräftig, Mann, Pokorny 1177; s. idg. *u̯ei- (3), *u̯ei̯ə-, *u̯ī-, V., gehen, erstreben, ersehnen, erjagen, wollen (V.), kräftig sein (V.), Pokorny 1123

werageldum 26, lat.-anfrk.?, N.: nhd. Wergeld, Manngeld; ne. compensation for a killed person; Q.: Boretius, A., Capitularia regum Francorum (596), Lex Ribuaria; E.: s. *wer?, *geld?; B.: Boretius, A., Capitularia regum Francorum (1883) I, Nr. 7 (Pactum Guntchramni et Childeberti II.), S. 16, 20 suum weregildum omnino componat, Lex Ribuaria 40, 11 (36, 11) Si quis werergeldum solvere coeperit, 48, 1 (46, 1) in medietate weregeldi suscipiatur, 66, 1 (63, 1) triplice weregeldum culpabilis iudicetur, 67 (64) triplicem weregeldum multetur, 67 (64) unusquisque eum weregeldum conponat, 70 (67, 1) in hereditatem acciperit vel cui weregeldum eius; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 354a; Son.: die Belege aus der Lex Ribuaria sind eher lat.-ahd., lat.-afrk.?, lat.-awfrk.?

werd* (1), anfrk., st. N. (a): nhd. Wert, Preis; ne. value (N.); ÜG.: lat. pretium MNPs; Hw.: vgl. as. werth*, ahd. werd (2); Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *werþa-, *werþam, *werþja-, *werþjam, st. N. (a), Wert, Preis, Kaufsumme; s. idg. *u̯ert-, V., drehen, wenden, Pokorny 1156; vgl. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152; B.: MNPs Akk. Sg. uuerd pretium 61, 5 Berlin

*werd (2), anfrk., st. F. (i): Vw.: s. gegin-*; Hw.: vgl. ahd. *wert (3)?; E.: s. germ. *werda-, *werdaz, *werþa-, *werþaz, Adj., ...wärts, ...wärtig, gewendet; s. idg. *u̯ert-, V., drehen, wenden, Pokorny 1156; vgl. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152

*werden?, anfrk., sw. V. (1): Vw.: s. far-*; Hw.: vgl. as. *wardian (2)?, ahd. wertan* (1); E.: germ. *wardjan, sw. V., wenden, verderben; idg. *u̯ert-, V., drehen, wenden, Pokorny 1156; s. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152

*werdon?, anfrk., sw. V. (2): nhd. würdigen; ne. consider worthy; Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. as. *werthon?, ahd. werdōn*; E.: germ. *werþōn, sw. V., würdigen; s. idg. *u̯ert-, V., drehen, wenden, Pokorny 1156; vgl. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152

werduria* (cenu werduria) 4, lat.-anfrk.?, Sb.: nhd. Gegenwert für eine geanefangte Sache welchen der im Anefangsverfahren Angegriffene von seinem Vormann fordern darf und nach Empfang dem Angreifer vorzuweisen hat; ne. equivalent (N.); Q.: Lex Ribuaria (763/764?); E.: s. werd* (1); B.: Lex Ribuaria 37, 2 (33, 2) Sic ei placitum super 14 seu super 40 vel ocotoginta noctes detur ut de cenu uuerduria (werduria) sua in presentia testibus recipiat, 75, 3 (72, 3) Si quis autem eum interfecerit nisi in quadruvio cum retorta sepultur fuerit ipse capitale et dilatura cum texaga seu cenu uuerdunia (werdunia) vel legis beneficium culpabilis iudicetur, 75, 6 (72, 6) Quod si auctor receperit tanto solido uno de cene uuerdunia (werdunia) pro corio restituat, 75, 7 (72, 7) Quod si animal vivum fuerit et debilitatum vel macilentum quantum eo tempore adpraetiatum fuerit sic de ce uuerdunia (cene werdunia) restituat; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 379a; Son.: lat.-ahd.?, lat.-afrk.?, lat.-awfrk.?

were* 2, anfrk.?, Sb.: nhd. „Wehr“, Fischwehr; ne. weir; ÜG.: lat. piscatoria tendicula Urk; Hw.: vgl. as. wer* (2), ahd. wer (3); Q.: Gysseling, M./Koch, A., Diplomata Belgica ante annum millesimum centesimum script, 1950 (948) (Bischof Nivolas von Kamerik für das Kloster Ninove a. 1138); E.: germ. *warja-, *warjam, st. N. (a), Damm, Wehr (N.); vgl. idg. *u̯er- (5), V., schließen, decken, schützen, retten, wehren, abwehren, Pokorny 1160; B.: Gysseling, M./Koch, A., Diplomata Belgica ante annum millesimum centesimum scripta, 1950 339 in Amuthon septem uuere ad piscandum, Bischof Nivolas von Kamerik für das Kloster Ninove a. 1138 piscatorias tendiculas quattuor quas vulgo vieria nominamus in flumine Tenerae; L.: Quak, A., Unbekanntes niederländisches Wortmaterial, in: Mittelalterliche volkssprachige Glossen, 2001, 314

weren* 3, anfrk., sw. V. (1): nhd. gewähren; ne. grant (V.); ÜG.: lat. dare LW; Hw.: vgl. ahd. werēn* (1); Q.: LW (1100); E.: germ. *werēn, *werǣn, sw. V., gewähren; s. idg. *u̯er- (11), *u̯erə-, Sb., Freundlichkeit, Pokorny 1165; B.: LW (weren) weret 130, 1, weret 130, 5, weret 130, 8

werire* 1, lat.-anfrk.?, V.: nhd. wehren, abwehren, abhalten, verteidigen; ne. defend; Q.: Lex Ribuaria (763/764?); E.: s. germ. *warjan, sw. V., wehren, abhalten, schützen; idg. *u̯er- (5), V., schließen, decken, schützen, retten, wehren, abwehren, Pokorny 1160; B.: Lex Ribuaria 62, 6 (59, 6) Quod si venditor vel heredes sui supervicerint ipsi testamentum werire debent aut multa incurrere; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 379b; Son.: lat.-ahd.?, lat.-afrk.?, lat.-awfrk.?

werk* 5, anfrk., st. N. (a): nhd. Werk; ne. work (N.); ÜG.: lat. opus MNPs; Hw.: vgl. as. werk*, ahd. werk* (1); Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *werka-, *werkam, st. N. (a), Werk, Werg; idg. *u̯erg̑om, N., Werk, Pokorny 1168; s. idg. *u̯erg̑- (2), *u̯reg̑-, V., wirken, tun, Pokorny 1168; B.: MNPs Akk. Sg. uuerk opera 18, 2 Mylius (Quak) = 18, 1 (van Helten), Akk. Pl. uuerk opera 63, 10 Berlin, 65, 5 Berlin, Nom. Pl. uuerk opera 65, 3 Berlin, Dat. Pl. uuerkon opera 61, 13 Berlin

*werkon?, anfrk., sw. V. (2): Vw.: s. far-; E.: s. werk*

wernon* 1, anfrk., sw. V. (2): nhd. sich abmühen; ne. become weary; ÜG.: lat. languere MNPsA; Hw.: vgl. ahd. wernōn*, wernēn*; Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: ?; B.: MNPsA 3. P. Pl. Prät. Akt. Ind. uuernodun languerunt 87, 10 Leiden = MNPsA Nr. 771 (van Helten) = S. 87, 12 (van Helten) = MNPsA Nr. 544 (Quak)

werold* 24, werolt*, anfrk., st. F. (i): nhd. Welt, Zeitalter, Ewigkeit; ne. world, eternity, age; ÜG.: lat. (clima) LW, mundus (M.) LW, saeculum MNPs, MNPs=MNPsA, LW; Vw.: s. -arbeit*, -burd*, -furist*, -līk, -thiusternissi*, -wīso*; Hw.: vgl. as. werold*, warold*, worold*, ahd. weralt*; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPs=MNPsA, LW; I.: Lbd. lat. saeculum; E.: germ. *weraldi-, *weraldiz, st. F. (i), Zeitalter, Menschen?; vgl. idg. *u̯ī̆ros, Adj., M., kräftig, Mann, Pokorny 1177; idg. *al- (2), *h₂el-, V., wachsen (V.) (1), nähren, Pokorny 26; W.: mnl. wērelt, werlt, F., Welt; B.: MNPs=MNPsA Akk. Pl. uuerildi saeculum 18, 10 Mylius = Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 774 (van Helten) = S. 87, 15 (van Helten) = MNPsA Nr. 168 (Quak), Gen. Sg. uuerildis saeculi 18, 10 Mylius = Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 774 (van Helten) = S. 87, 15 (van Helten) = MNPsA Nr. 168 (Quak), MNPs Gen. Sg. uuerldis saeculi 60, 9 Berlin, Dat. Sg. uueroldi saeculo 72, 12 Berlin, Akk. Pl. uueroldi saecula 54, 20 Berlin, 60, 5 Berlin, 71, 17 Berlin, Akk. Sg. uuerolt saeculum 60, 9 Berlin, LW (wereld) werelde 31, 8, werelde 32, 4, werelde 33, 8, wereld 39, 8, wereld 52, 25, wereld53, 20, werelde 62, 13, werelde 83, 4, werelde 85, 8, werelde 102, 4, werelde 102, 6, wereld 108, 8, wereld 111, 3, werelde 118, 13, werelde 122, 10, werelde 134, 5 (z. T. mhd.); Son.: Quak setzt werolt an, auch amfrk. MNPsA uuerold saeculi 9, 6 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 773 (van Helten) = S. 86, 14 (van Helten) = MNPsA Nr. 76 (Quak), uuerolt saeculum 9, 6 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 772 (van Helten) = S. 86, 13 (van Helten) = MNPsA Nr. 75 (Quak), uuerolti saecula 80, 16 Leiden = MNPsA Nr. 775 (van Helten) = S. 87, 17 (van Helten) = MNPsA Nr. 508 (Quak)

weroldarbeit* 1, anfrk., st. M. (a?, i?), st. F. (i): nhd. Erdenmühe; ne. earthly pains; Hw.: vgl. ahd. weraltarbeit*; Q.: LW (1100); E.: s. werold*, arbeit; B.: LW (wereldarbeyd) wereld arbeyde 52, 25 (z. T. mhd.)

weroldburg* 1, anfrk., st. F. (i): nhd. „Weltenburg“, Burg der Welt; ne. stronghold of the world; ÜG.: lat. civitas huius mundi LW; Hw.: vgl. ahd. weraltburg*; Q.: LW (1100); I.: Lüt. lat. civitas huius mundi; E.: s. werold*, burg; B.: LW (wereldburg) wereldburga 48, 23 (z. T. mhd.); Son.: st. F. (i, athem.)

weroldfurist* 1, anfrk., st. M. (a): nhd. „Weltenfürst“; ne. ruler of the world; ÜG.: lat. princeps saeculi LW; Hw.: vgl. ahd. *weraltfurist?; Q.: LW (1100); I.: Lüs. lat. princeps saeculi; E.: s. werold, furist; B.: LW (wereldfureston) wereldfureston 62, 15 (z. T. mhd.)

weroldlīk* 10, anfrk., Adj.: nhd. weltlich; ne. wordly; ÜG.: lat. mundanus LW; Hw.: vgl. as. weroldlīk*, ahd. weraltlīh*; Q.: LW (1100); I.: Lüt. lat. mundanus?; E.: s. werold*, -līk; B.: LW (wereldligh) werldlichon 33, 1, werdlichon 34, 3, wereldliche 46, 9, wereldlichere 46, 14, wereldligh 53, 8, wereldlichen 55, 23, wereldlichero 78, 4, wereldlichon 103, 27, wereldlichon 134, 8, werdlichon 145, 9 (z. T. mhd.)

weroldthiusternissi* 4, anfrk., st. F. (jō): nhd. „Weltfinsternis“, Finsternis dieser Welt; ne. darkness of this world; ÜG.: lat. tenebrae LW, nox LW, nubila mundi LW; I.: Lüt. lat. nubila mundi; Q.: LW (1100); I.: Lüs. lat. nubila mundi; E.: s. werold*, thiusternissi*; B.: LW (wereldthimsternisse) wereldthimsternisse 51, 7, wereldthimstre 59, 18, wereldliche thimsternisse 46, 9, wereldlichere thimsternisse 46, 14 (z. T. mhd.)

weroldwīso* 1, anfrk., sw. M. (n): nhd. Weltweiser; ne. philosopher; ÜG.: lat. philosophus LW; Hw.: vgl. ahd. *weraltwīso?; Q.: LW (1100); I.: Lbd. lat. philosophus?; E.: s. werold*, *wīso?; B.: LW (wereldwiise) wereldwiisan 48, 17

weron* 2, anfrk., sw. V. (2): nhd. währen; ne. remain (V.); ÜG.: lat. (esse) MNPsA, subsistere MNPsA; Hw.: vgl. as. werōn*, ahd. werēn* (2); Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: germ. *wezēn, *wezǣn, sw. V., bleiben, währen?; idg. *u̯es- (1), V., weilen, verweilen, wohnen, Pokorny 1170; s. idg. *au- (2), *au̯es-, *aus-, V., übernachten, schlafen, Pokorny 72; B.: MNPsA 1. P. Sg. Präs. Akt. Ind. oder Inf. uueron fuero 145, 2 Leiden = MNPsA Nr. 776 (van Helten) = S. 87, 18 (van Helten) = MNPsA Nr. 798 (Quak), (Inf.) uueron sal subsistet 102, 16 Leiden = MNPsA Nr. 813 (van Helten) = S. 88, 31 (van Helten) = MNPsA Nr. 606 (Quak)

werpan* 1, anfrk., st. V. (3b): nhd. werfen; ne. cast (V.); ÜG.: lat. iactare MNPs; Vw.: s. bi-*, far-*, nither-*; Hw.: vgl. as. werpan*, ahd. werfan*; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *werpan, st. V., werfen, drehen; idg. *u̯erb-, V., drehen, biegen, Pokorny 1153; s. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152; B.: MNPs 2. P. Präs. Imper. uuirp iacta 54, 23 Berlin; Son.: vgl. as. Gl (Brüssel, Bibliothèque Royale 9987-91) vvfr pandi (= uuerpandi*) (curta tumens) SAGA 36, 25 = Gl 2, 572, 25

werth 1, anfrk., Adj.: nhd. würdig; ne. worthy; Hw.: vgl. as. werth* (2), ahd. werd* (1); Q.: LW (1100); E.: germ. *werþa-, *werþaz, *werþja-, *werþjaz, Adj., angemessen, wert, würdig; s. idg. *u̯ert-, V., drehen, wenden, Pokorny 1156; vgl. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152; W.: mnl. wert, Adj., wert, wertvoll, vornehm; B.: LW (werth) werth 52, 36

werthan 133, werthon*, anfrk., st. V. (3b): nhd. werden, hervorgehen, entstehen, geschehen; ne. be, become; ÜG.: lat. fieri MNPs, MNPsA LW, esse LW, prodere LW; Vw.: s. *far-?, gi-*; Hw.: vgl. as. werthan*, ahd. werdan*; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPsA, LW; E.: germ. *werþan, st. V., wenden, werden; idg. *u̯ert-, V., drehen, wenden, Pokorny 1156; s. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152; B.: MNPs 3. P. Sg. Prät. Akt. Ind. (irbolgan) uuard (iratus) est 73, 1 Berlin, MNPsA 3. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuard fieri 103, 38 Leiden?, MNPs 1. P. Sg. Prät. Ind. (girichtit) uuarht (ik dirigebar) 58, 5 Berlin, MNPsA 3. P. Sg. Prät. Akt. Ind. (beuuollan) uuart (infecta) 105, 38 (Handschrift duart) Leiden = MNPsA Nr. 102 (van Helten) = S. 62, 9 (van Helten) = MNPsA Nr. 638 (Quak), Inf. (irrort) uuarthan (movebitur) 14, 5 Schottius = MNPsA Nr. 587 (van Helten) = S. 76, 9 = S. 80, 19 (van Helten) = MNPsA Nr. 122 (Quak) = (irrort) uuerthan (movebitur) 14, 5 Leiden, MNPs (befilloda sulun) uuerthan (flagellabuntur) 72, 5 Berlin, 1. P. Sg. Präs. Akt. Konj. uuerthe (ik irruert movebor) 61, 3 Berlin, uuerthe (ic gescendit confundar) 70, 1 Berlin (Quak) = 70, 2 (van Helten), MNPsA 1. P. Sg. Präs. Akt. Konj. (irruort) uuerthe (commovear) 15, 8 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 466 (van Helten) = S. 76, 7 (van Helten) = MNPsA Nr. 134 (Quak), MNPs 3. P. Sg. Präs. Akt. Konj. (irfullit) uuerthe (repleatur) 62, 6 Berlin, (nat) uuerthe (intinguatur) 67, 24 Berlin, uuerthe fiat 68, 23 Berlin, uuerthe fiat 68, 26 Berlin, (gemikilot) uuerthe (magnificetur) 69, 5 Berlin, (irfullit) uuerthe (repleatur) 70, 8 Berlin, (genuman) uuerthe (auferatur) 71, 7 Berlin, (bekeret) uuerthe (convertetur) 72, 10 Berlin, 3. P. Pl. Präs. Akt. Konj. uuerthin (gihorda audiantur) 18, 4 Mylius (Quak) = 18, 3 (van Helten), (ummethiga) uuerthin (infirmentur) 57, 8 Berlin, (befangana) uuerthin (comprehendantur) 58, 13 Berlin, (generoda) uuerthin (liberentur) 59, 6 Berlin = 59, 7 (Quak, van Helten), (testorda) uuerthin (dissipentur) 67, 2 Berlin, uuerthin (gesceindit confundantur) 68, 7 Berlin, (duncla) uuerthin (obscurentur) 68, 24 Berlin, (fardiligon) uuerthin (deleantur) 68, 29 Berlin, (gescendoda) uuerthin (confundantur) 69, 4 Berlin (Quak) = 69, 3 (van Helten), (bekerda) uuerthin (avertantur) 69, 4 Berlin, (gescendida) uuerthin (confundantur) 70, 13 Berlin, (bethecoda) uuerthin (operiantur) 70, 13 Berlin, (geuuiist) uuerthin (benedicentur) 71, 17 Berlin, uuerthin (irhauona adlevarentur) 72, 18 Berlin, 3. P. Pl. Präs. Akt. Konj. (trespreida) uuerthint (dispergentur) 58, 16 Berlin, uuerthint (sada) fuerint (saturati) 58, 16 Berlin, (uuerthint) irhauan (exaltentur) 65, 7 Berlin, 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. (gidruoeda) uuerthint (turbabuntur) 67, 5 Berlin = 67, 6 (Q, van Helten), MNPsA 3. P. Sg. Präs. Akt. Konj. (gebred) uuerthi (fundatur) 47, 3 Schottius = (gebred) uuerthit fundatur 47, 3 Leiden = MNPsA Nr. 288 (van Helten) = S. 69, 15 (van Helten) = MNPsA Nr. 315 (Quak), MNPs 3. P. Pl. Präs. Akt. Konj. uuerthont fuerint 18, 14 Mylius, uuerthon (gescriuona scribantur) 68, 29 Berlin, (Inf.) (bekerda sulun) uuerthun (convertentur) 58, 7 Berlin, (cunda sulun) uuerthun (annuntiabuntur) 58, 14 Berlin, 58, 15 Berlin, (gelouoda) uuerthunt (laudabuntur) 62, 12 Berlin (Quak) = 62, 11 (van Helten), (gelouoda sulun) uuerthun (laudabuntur) 63, 11 Berlin, (irfullida) uuerthun (replebimur) 64, 5 Berlin, (feita sulun) uuerthun (pinguescent) 64, 13 Berlin, (Inf.) (uuita sulun) uuerthun (dealbabuntur) 67, 15 Berlin, (gestiftoda sulun) uuerthun (aedificabuntur) 68, 36 Berlin, 3. P. Sg. Präs. Akt. Ind. (ginumena) uuerthunt (auferentur) 57, 9 Berlin, (gegeuona) uuerthunt (tradentur) 61, 11 Berlin, (gedruoeda) uuerthunt (turbabuntur) 64, 8 Berlin = 64, 9 (Quak, van Helten), (irfullot) uuerthunt (replebuntur) 64, 12 Berlin, (begurdida) uuerthunt (accingentur) 64, 13 Berlin, (fundona) uuerthunt (invenientur) 70, 22 Berlin, 3. P. Sg. Prät. Akt. Konj. (gedruoit) uuirthi (contristaretur) 68, 21 Berlin, 3. P. Pl. Präs. Akt. Konj. (gescendida) uuirthin (= uuerthin) (confundantur) 69, 4 Berlin (Quak) = 69, 3 (van Helten), 3. P. Sg. Präs. Akt. Ind. (iruhauan) uuirthit (exaltabitur) 63, 8 Berlin, uuirthit (gegeuan reddetur) 64, 2 Berlin, (ouirhauan) uuirthit (superextolletur) 71, 16 Berlin, (irfullit) uuirthit (replebitur) 71, 19 Berlin, MNPsA 3. P. Sg. Präs. Akt. Ind. (gebred) uuirthit (fundatur) 47, 3 Leiden = MNPsA Nr. 288 (van Helten) = S. 69, 15 (van Helten) = MNPsA Nr. 315 (Quak), MNPs 1. P. Sg. Präs. Akt. Ind. ic geuuithenot (= geuuitenot*) uuirthon tribulor 68, 18 Berlin, 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. uuirthon (= uuirthun (van Helten)) sunt 72, 21 Berlin, Inf. uuirthun 58, 13 Berlin, 3. P. Pl. Prät. Akt. Ind. uurthun sunt 68, 4 Berlin, 72, 19 Berlin, MNPsA 3. P. Pl. Prät. Akt. Ind. (gelouo) uurthun (obriguerunt) Ex. 15, 15 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 306 (van Helten) = S. 69, 37 (van Helten) = MNPsA Nr. 809 (Quak), LW (werthan) werthen 9, 12, (ne) werthen 14, 11, worthan 21, 1, werthan 21, 11, werthent 45, 2, werthan 47, 17, warth 48, 33, wirthet 52, 32, ni warth 53, 14, werthan 62, 7, wurthan 68, 6, werthen 59, 12, werthet 75, 1, wurthan 80, 3, werthan 87, 9, wirthet 103, 35, werthan 107, 2, ni werthet 113, 12, (ne) werthent 117, 17, werthan 119, 22, wirthent 122, 10, wirthent 122, 13, werthan 119, 22, wirthent 122, 10, wirthent 122, 13, werthan 125, 4, werthent 126, 16, werthes 130, 6, werthe 130, 14, werthes 131, 5, ni werthe 145, 11, Hilfsverb zur passivischen Umschreibung warth 12, 8, ni wertha 13, 16, werthent 21, 12, werthen 36, 5, warth 42, 3, warth 50, 7, wurthan 50, 11, werthet 51, 13, ni werthet 52, 46, warth 53, 21, wirthet 58, 11, werthe 59, 21, werthest 62, 2, werthent 66, 16, werthent 68, 13, wirthet 70, 11, warth 82, 2, warth 84, 12, warth 84, 13, warth 87, 11, werthen 89, 10, warth 93, 3, warth 93, 11, werthent 114, 4 (ne) werthe 117, 12, wirthet 119, 18, wirthe 119, 20, werthent 119, 23, wirthet 121, 13, wirthet 122, 4, wirtho 122, 8, wirthet 122, 9, wirthet 127, 4, werthe 129, 7, wirtet 132, 4, warth 136, 2, warth 136, 10, warth 136, 14, werthan 141, 3, wirthest 149, 6; R.: drunkan werthan, anfrk., V.: nhd. trunken werden, betrunken werden; ne. get drunk; ÜG.: lat. inebriari LW, ebrius fieri LW; Son.: Quak setzt werthon an, auch amfrk. MNPs 1. P. Sg. Präs. Akt. Ind. uuarht sum 3, 6 Leeuwarden = S. 91, 5 (van Helten), uuart 3. P. Sg. Präs. Akt. Ind. uuart est 1, 3 Leeuwarden = S. 91, 5 (van Helten), (Inf.) (gesunt) uuerthan (sulen prosperabuntur) 1, 3 Leeuwarden = S. 91, 10 (van Helten), 1. P. Sg. Präs. Akt. Konj. (gebulgan) uuerthe (irascatur) 2, 12 Leeuwarden = 93, 15 (van Helten), 2. P. P. (gelierot) uuerthet (erudimini) 2, 10 Leeuwarden = S. 93, 10 (van Helten) (Handschrift unerthet), MNPsA Inf. (irrot) uuerthan (commovebitur) 9, 27 Leiden = MNPsA Nr. 467 (van Helten) = S. 76, 7 (van Helten) = MNPsA Nr. 89 (Quak), (Inf.) (farnozzan) uuerthan (sal consumetur) 7, 10 Leiden = Schottius (uuurthan) = MNPsA Nr. 231 (van Helten) = S. 67, 25 (van Helten) = MNPsA Nr. 59 (Quak)

*werthen?, anfrk., sw. V. (1): nhd. würdigen; ne. dignify; Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. ahd. *werdēn?; E.: germ. *werþēn, *werþǣn, sw. V., würdig werden, würdigen; s. idg. *u̯ert-, V., drehen, wenden, Pokorny 1156; vgl. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152

werthig* 2, anfrk., Adj.: nhd. würdig; ne. worthy, dignified; ÜG.: lat. dignus LW; Hw.: vgl. as. *werthig?, ahd. *werdīg?; Q.: LW (1100); E.: s. werth; B.: LW (werthich) werthich 9, 10, wirthegoro 78, 10 (z. T. mhd.)

wesan* 98, weson*, anfrk., st. V. (5): nhd. sein (V.); ne. be; ÜG.: lat. esse MNPs, MNPsA; Hw.: vgl. as. wesan*, ahd. wesan* (2); Q.: MNPs (9. Jh.), MNPsA; E.: germ. *wesan, anom. V., sein (V.), bleiben; idg. *u̯es- (1), V., weilen, verweilen, wohnen, Pokorny 1170; s. idg. *au- (2), *au̯es-, *aus-, V., übernachten, schlafen, Pokorny 72; B.: MNPs 1. P. Sg. Präs. Akt. Ind. bim sum 69, 6 Berlin, MNPsA 1. P. Sg. Präs. Akt. Ind. bim sum 80, 11 Leiden = MNPsA Nr. 125 (van Helten) = S. 63, 13 (van Helten) = MNPsA Nr. 505 (Quak), MNPs 1. P. Sg. Präs. Akt. Ind. (gidruoit) bin (contristatus) sum 54, 3 Berlin, (mistrost) bin (conturbatus) sum 54, 3 Berlin, (gedan) bin (factus) sum 68, 9 Berlin, 68, 12 Berlin, 70, 7 Berlin, 72, 22 Berlin, (gefestit) bin (confirmatus) sum 70, 6 Berlin, (braht) bin (redactus) sum 72, 22 Berlin, MNPs 1. P. Sg. Präs. Akt. Ind. (gesteckit) bin ic (infixus) sum 68, 3 Berlin, ic bin sum 68, 30 Berlin, MNPsA 1. P. Sg. Präs. Akt. Ind. bin sum 80, 11 Leiden = MNPsA Nr. 125 (van Helten) = S. 63, 13 (van Helten) = MNPsA Nr. 505 (Quak), MNPs 2. P. Sg. Präs. Akt. Ind. thu (gedan) bis (factus) es 58, 17 Berlin, bistu es 58, 18 Berlin, bis thu es 69, 6 Berlin, bistu es tu 70, 3 Berlin, 2. P. Sg. Präs. Akt. Ind. bist es 55, 10 Berlin, (gedan) bist (factus) es 60, 4 Berlin, thu bist tu es 70, 5 Berlin, 70, 6 Berlin, 3. P. Sg. Präs. Akt. Ind. ist est 18, 7 Mylius, 53, 8 Berlin, 54, 20 Berlin, 54, 21 Berlin, 57, 12 Berlin, 57, 12 Berlin, 59, 9 Berlin, 59, 9 Berlin, 61, 8 Berlin, 64, 5 Berlin (Quak) = 64, 6 (van Helten), 67, 9 Berlin, 67, 25 Berlin, 68, 3 Berlin, 68, 17 Berlin, 70, 11 Berlin, 72, 4 Berlin, 72, 11 Berlin, 72, 16 Berlin, 72, 21 Berlin, 72, 25 Berlin, 72, 28 Berlin, 73, 9 Berlin, (gidruouit) ist (conturbatum) est 54, 5 Berlin, (gimikilot) ist (magnificata) est 56, 11 Berlin, (irruort) ist (commota) est 59, 4 Berlin, (betera) ist (melior) est 62, 4 Berlin, (bestuppot) ist (obstructum) est 62, 12 Berlin (Quak) = 61, 11 (van Helten), (irfullit) ist (repletum) est 64, 10 Berlin, 64, 10 Berlin, (uualdonde) est (dominatur) 65, 7 Berlin, (unmmahtig) ist (infirmata) est 67, 10 Berlin, (gelicandi) ist (beneplacitum) est 67, 17 Berlin, (gidan) ist (factum) est 68, 11 Berlin, (cumene) ist (ventura) est 70, 18 Berlin, (uuie) ist (gelic thi quis similis tibi) 70, 19 Berlin, (geuuiit) ist (benedictum) 71, 19 Berlin, MNPsA 3. P. Sg. Präs. Akt. Ind. (geratot) ist (concitatus) est Deut. 32, 19 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 568 (van Helten) = S. 79, 22 (van Helten) = MNPsA Nr. 826 (Quak), MNPs 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. sint sunt 18, 4 Mylius (Quak) = 18, 3 (van Helten), 54, 22 Berlin, 55, 12 Berlin, 63, 9 Berlin, 65, 3 Berlin, 68, 6 Berlin, 68, 21 Berlin (Quak) = 68, 20 (van Helten), 72, 1 Berlin, 72, 5 Berlin, (tedeilda) sint (divisi) sunt 54, 22 Berlin, (geuueiscoda) sint (molliti) sunt 54, 22 Berlin, (gifirroda) sint (alienati) sunt 57, 4 Berlin, (undirthudiga) sint (subditi) sunt 59, 10 Berlin, (gedana) sint (factae) sunt 63, 8 Berlin (Quak) = 63, 9 (van Helten), (gidruoida) sint (conturbati) sunt 63, 9 Berlin (Quak) = 63, 10 (van Helten), (gecoroda) sint (probati) sunt 67, 31 Berlin, (gimanochfoldoda) sint (multiplicati) sunt 68, 5 Berlin, (gesterkoda) sint (confortati) sunt 68, 5 Berlin, (irruorda) sint (moti) sunt 72, 2 Berlin, (utgotona) sint (effusi) sunt 72, 2 Berlin, (bethecoda) sint (operti) sunt 72, 6 Berlin, (guoliccoda) sint (gloriati) sunt 73, 4 Berlin, 3. P. Sg. Präs. Akt. Konj. (undirthudig) sis (subiecta) esto 61, 6 Berlin, sis esto 70, 3 Berlin, 73, 2 Berlin, 3. P. Sg. Präs. Akt. Konj. sie sit 68, 26 Berlin, 3. P. Sg. Präs. Akt. Konj. si sit 71, 17 Berlin, 3. P. Pl. Prät. Akt. Ind. uuaren praevalerunt 64, 4 Berlin, 2. P. Sg. Prät. Akt. Ind. thu uuari fuisti 62, 8 Berlin (Quak) = 62, 7 (van Helten), 3. P. Pl. Prät. Akt. Ind. uuaron erant 54, 4 Berlin, 3. P. Pl. Prät. Akt. Ind. (gescamoda) uuarun (reveriti) fuerunt 70, 24 Berlin, 3. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuas erat 54, 19 Berlin, 71, 12 Berlin, uuas fuit 68, 21 Berlin, 1. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuas fui 62, 7 Berlin, uuas (befillit) fui (flagellatus) 72, 14 Berlin, Inf. sal ... uuesan erit 61, 2 Berlin, (Inf.) uuesan solon erunt 18, 15 Mylius, (Inf.) sulun uuesan erunt 58, 14 Berlin (Handschrift uuisan), (Inf.) uuesan sulun erunt 62, 11 Berlin, (Inf.) uuesen sal ero 18, 14 Mylius, (Inf.) uuesan (sal erit) 71, 16 Berlin; Son.: Quak setzt weson an, auch amfrk. MNPs 1. P. Sg. Präs. Akt. Ind. bin sum 2, 6 Leeuwarden = S. 92, 16 (van Helten), MNPsA 1. P. Sg. Präs. Akt. Ind. ic bin sum 6, 3 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 452 (van Helten) = S. 75, 17 (van Helten) = MNPsA Nr. 55 (Quak), MNPs 2. P. Sg. Präs. Akt. Ind. bis es 2, 7 Leeuwarden = S. 93, 2 (van Helten), bistu es 3, 4 Leeuwarden (Quak) = 3, 3 (van Helten) = S. 94, 9 (van Helten), 3. P. Sg. Präs. Akt. Ind. ist est 3, 3 Leeuwarden (Quak) = 3, 2 (van Helten) = S. 94, 7 (van Helten), 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. (gemanohfeldide) sint (multiplicati) sunt 3, 2 Leeuwarden (Quak) = 3, 1 (van Helten) = S. 94, 3 (van Helten), (Inf.) uuesan (sal erit) 1, 3 Leeuwarden (Handschrift nuesan) = S. 91, 4 (van Helten), MNPsA 1. P. Sg. Präs. Akt. Ind. ic bin sum 6, 3 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 452 (van Helten) = S. 75, 17 (van Helten) = MNPsA Nr. 55 (Quak)

*wesannussi?, anfrk., st. N. (ja): Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. ahd. *wesannussi?; E.: s. wesan*, -nussi

*west?, anfrk., Adv.: Vw.: s. north-*, sūth-*, -northrōnowind*, -sūthrōnowind*, -wind*; Hw.: vgl. as. *west?, ahd. *west?; E.: s. westan*

westan* 1, anfrk., Adv.: nhd. im Westen; ne. in the west; ÜG.: lat. occasus Gl; Hw.: vgl. ahd. westan* (1); Q.: Gl (11. Jh.); E.: s. germ. *westa, Adv., westwärts, nach Westen; germ. *westanō, Adv., von Westen; vgl. idg. *au- (3), *au̯e-, *Hau-, *u̯ē̆- (4), *u̯o-, *u̯es-, Präp., herab, weg, von, Pokorny 72; B.: Gl uuestan ab occasu Blech, Germanistische Glossenstudien = WWW, 55, Nr. 5 (Boulogne-sur-Mer, Bibliothèque municipale 126, Saint Omer, Bibliothèque municipale 717) = SANFT Glossen 2 Nr. 5, 21 Nr. 5, Westhan ab occasu Mayer, Seminar 16, 1 (1980) = BBBB, 205, Nr. 5 = SANFT Glossen 27 Nr. 5

westnorthrōnowind* 1, anfrk., st. M. (i): nhd. Westnordwind; ne. west-north wind (N.); ÜG.: lat. caurus EV; Hw.: vgl. ahd. westnordrōnowint*; Q.: EV (11. Jh.); E.: s. westan*, northrōnowind*; B.: EV (London, British Library Cotton Tiberius C. XI) westnorthronowind chorum Gysseling 13,26 = TT 442,10

westrōnowind*, anfrk., st. M. (i): nhd. Westwind; ne. west wind (N.); ÜG.: lat. zephyrus EV; Vw.: s. north-*; Hw.: vgl. ahd. westrōnowint*; Q.: EV (11. Jh.); E.: s. westan*, *wind?; B.: EV (London, British Library Cotton Tiberius C. XI) uuestronowind zephyrum Gysseling 13,26 = TT 442,9

westsūthrōnowind* 1, anfrk., st. M. (i): nhd. Westsüdwind; ne. west-south wind (N.); ÜG.: lat. africus EV; Hw.: vgl. ahd. westsundrōnowint*; Q.: EV (11. Jh.); E.: s. westan*, sūthrōnowind*; B.: EV (London, British Library Cotton Tiberius C. XI) westsuthronouuind africum Gysseling 13,25 = TT 442,9

westwind* 1, anfrk., st. M. (i): nhd. Westwind; ne. west wind (N.); ÜG.: lat. favonius Gl; Hw.: vgl. ahd. *westwint?; Q.: Gl (11. Jh.); E.: s. westan*, *wind?; B.: Gl uuestuind a fauonio Blech, Germanistische Glossenstudien = WWW, 56, Nr. 9 (Boulogne-sur-Mer, Bibliothèque municipale 126, Saint Omer, Bibliothèque municipale 717) = SANFT Glossen 3 Nr. 9, 22 Nr. 9

wether 2, anfrk., Konj.: nhd. ob, etwa; ne. wether; ÜG.: lat. numquid MNPsA; Vw.: s. ni-; Hw.: vgl. as. hwethar*, ahd. wedar*; Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: germ. *hwaþara, *hweþara, Pron., welcher von zweien; idg. *k̯otero-, Pron., wer von zweien, Pokorny 645; s. idg. *k̯o-, *k̯os (M.), *k̯e-, *k̯ā- (F.), *k̯ei-, Pron., wer, Pokorny 644; B.: MNPsA uuether numquid 88, 48 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 777 (van Helten) = S. 87, 19 (van Helten) = MNPsA Nr. 557 (Quak), LW (wether) wether 66, 15

29, anfrk., Pers.-Pron.: nhd. wir; ne. we; ÜG.: lat. nos MNPs, MNPsA; Hw.: vgl. as. wī* (2), ahd. wir; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPsA; E.: germ. *wiz, *wez, *weiz, Pers.-Pron., wir; idg. *u̯ē̆- (1), Pron., wir (beide), Pokorny 1114; B.: MNPs Nom. Pl. uui 65, 12 Berlin, 73, 9 Berlin, MNPsA Nom. Pl. uui Luc. 1, 74, Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 686 (van Helten) = S. 84, 20 (van Helten) = MNPsA Nr. 865 (Quak), MNPs Nom. Pl. uuir 54, 14 Berlin, 59, 14 Berlin, 65, 6 Berlin, 66, 3 Berlin, 73, 8 Berlin, MNPsA Nom. Pl. uuir 94, 6 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 809 (van Helten) = S. 88, 26 (van Helten) = MNPsA Nr. 579 (Quak), MNPs Dat. Pl. uns 67, 20 Berlin, Akk. Pl. uns 64, 4 Berlin, 65, 10 Berlin, 65, 10 Berlin, 66, 2 Berlin, Dat. Pl. unsig 59, 3 Berlin, 59, 13 Berlin, 66, 2 Berlin, 66, 2 Berlin, 67, 29 Berlin, Akk. Pl. unsig 59, 3 Berlin, 59, 3 Berlin, 59, 5 Berlin, 59, 12 Berlin, 59, 14 Berlin, 64, 6 Berlin, 65, 11 Berlin, 65, 12 Berlin, 66, 7 Berlin, 66, 8 Berlin; Son.: auch amfrk. MNPs Nom. Pl. uuir 2, 3 Leeuwarden = S. 92, 8 (van Helten), 2, 3 Leeuwarden (Handschrift mur) = S. 92, 9 (van Helten), Dat. Pl. uns 2, 3 Leeuwarden = S. 92, 9 (van Helten)

wid* 2, anfrk., Adj.: nhd. männlich?; ne. male (Adj.)?; Q.: Lex Salica, Pactus legis Salicae (507-511?); E.: vielleicht von germ. *swenþa-, *swenþaz, *swenþja-, *swenþjaz, Adj., stark, kräftig; s. idg. *sent-, *sont-, *sn̥t-, (V.), Adj., seiend, wahr, Pokorny 341?; vgl. idg. *es-, *h₁es-, V., sein (V.), Pokorny 340; B.: Lex Salica 7, 6 Si quis coccum aut gallina furauerit mallobergo cannas uiuido et solampinam, Pactus legis Salicae 7, 5 Si quis gallum furauerit mallobergo chanauuido; L.: Seebold, Chronologisches Wörterbuch des deutschen Wortschatzes, 2001, 375b; Son.: ahd.?

*wīd?, anfrk., Adj.: nhd. weit; ne. wide (Adj.); Hw.: s. wīdo*; vgl. as. wīd*, ahd. wīt*; E.: germ. *weida-, *weidaz, *wīda-, *wīdaz, Adj., weit; s. idg. *u̯ī̆- (1), Adv., Num. Kard., auseinander, entzwei, zwei, Pokorny 1175?; vgl. idg. *ei- (1), *h₁ei-, *i̯ē-, V., gehen, Pokorny 293?; W.: mnl. wijt, Adj., weit, breit

*wideri?, anfrk., st. N. (ja): nhd. Wetter; ne. weather (N.); Vw.: s. ungi-*; Hw.: vgl. as. *wideri (2)?, ahd. *witiri?; E.: s. germ. *wedra-, *wedram, st. N. (a), Wind, Wetter; idg. *u̯edʰro-, Sb., Witterung, Wetter, Pokorny 82; s. idg. *au̯e-, *au̯- (10), *au̯ē-, *au̯ēi-, V., wehen, blasen, hauchen, Pokorny 81; W.: mnl. wēder, N., Wetter, Unwetter, Luft

wīdo* 2, anfrk., Adv.: nhd. weit; ne. far (Adv.); Hw.: vgl. as. wīdo*, ahd. wīto*; Q.: LW (1100); E.: s. *wīd?; B.: LW (wide) wide 3, 1, wide 25, 5 (z. T. mhd.)

widowa* 1, anfrk., st. F. (ō), sw. F. (n): nhd. Witwe; ne. widow; ÜG.: lat. vidua MNPs; Hw.: vgl. as. widowa*, ahd. wituwa*; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *widuwō, st. F. (ō), Witwe; germ. *widuwō-, *widuwōn, sw. F. (n), Witwe; idg. *u̯idʰeu̯ā, F., Witwe, Pokorny 1127; s. idg. *u̯eidʰ-, *u̯idʰ-, V., trennen, Pokorny 1127; vgl. idg. *u̯ī̆- (1), Adv., Num. Kard., auseinander, entzwei, zwei, Pokorny 1175; idg. *dʰē- (2), *dʰeh₁-, V., setzen, stellen, legen, Pokorny 235; W.: mnl. wēdewe, wēduwe, F., Witwe; B.: MNPs Gen. Pl. uuidouuano viduarum 67, 6 Berlin

*widu?, anfrk., st. M. (u), st. N. (u): nhd. Holz; ne. wood (N.); Vw.: s. -mānōth*; Hw.: vgl. as. wido*, widu*, ahd. witu*; E.: germ. *widu-, *widuz, st. M. (u), Wald, Holz, PN; idg. *u̯idʰu-, Sb., Baum, Holz, Pokorny 1177; s. idg. *u̯eidʰ-, *u̯idʰ-, V., trennen, Pokorny 1127

widumānōth* 1, anfrk., st. M. (a?): nhd. Holzmonat, September; ne. September; ÜG.: lat. September EV; Hw.: vgl. as. *widomānuth?, ahd. witumānōd*; Q.: EV (11. Jh.); E.: s. *widu?, *mānōth?; B.: EV (London, British Library Cotton Tiberius C. XI) widumanoth septembrem Gysseling 13,20 = TT 441,26; Son.: st. M. (a?, z. T. athem.?)

wie* (1) 1, anfrk., Adv.: nhd. wie; ne. how; ÜG.: lat. (quousque) MNPs; Hw.: vgl. as. hwē, *hweo, ahd. wio*; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *hwē, Partikel, wie; germ. *hwō, Partikel, wie; vgl. idg. *kā̆, *ke, *kom, Partikel, wohl, Pokorny 515; idg. *k̯o-, *k̯os (M.), *k̯e-, *k̯ā- (F.), *k̯ei-, Pron., wer, Pokorny 644?; odg- *k̑o-, *k̑e-, *k̑ei-, *k̑i-, *k̑ii̯o-, *k̑i̯o-, Pron., dieser, Falk/Torp 114?, Pokorny 609; B.: MNPs uo quousque 61, 4 Berlin; Son.: auch amfrk. MNPs em (= uuie* (Heyne, van Helten) = ziu* (Quak)) quid 3, 2 Leeuwarden (Quak) = 3, 1 (van Helten) = S. 94, 2 (van Helten), MNPsA uuio (lango) usquequo 4, 3 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 800 (van Helten) = S. 88, 17 (van Helten) = MNPsA Nr. 35 (Quak)

wie* (2), anfrk., Pron.: Vw.: s. we*

wīen* 2, anfrk., sw. V. (1): nhd. weihen, segnen; ne. bless (V.); ÜG.: lat. benedicere MNPsA; Vw.: s. gi-*; Hw.: s. wīunga*; vgl. as. wīhian*, ahd. wīhen*; Q.: MNPsA (9. Jh.); I.: Lbd. lat. benedicere; E.: germ. *wīhjan, *weihjan, sw. V., weihen, heiligen, segnen; idg. *u̯eik- (1), V., aussondern, weihen, Pokorny 1128?; B.: MNPsA (Inf.) uuiun sal benedicam 131, 15 Leiden = MNPsA Nr. 816 (van Helten) = S. 89, 2 (van Helten) = MNPsA Nr. 741 (Quak), Part. Präs. Nom. Sg. M. uuiunda benedicens 131 Leiden = MNPsA Nr. 815 (van Helten) = S. 89, 1 (van Helten) = MNPsA Nr. 740 (Quak)

wīf* 7, anfrk., st. N. (a): nhd. Weib, Frau; ne. woman, wife; ÜG.: lat. mulier LW; Hw.: vgl. as. wīf*, ahd. wīb; Q.: LW (1100); E.: germ. *weiba-, *weibam, *wība-, *wībam, st. N. (a), Weib, Frau; s. idg. *u̯eip-, *u̯eib-, *u̯imb-, V., drehen, sich bewegen, Pokorny 1131?; W.: mnl. wijf, F., Weib, Frau; B.: LW (wif) wiuo 14, 1, wiif 52, 39, wiif 52, 40, wiuon 52, 42, wiuo 86, 1, wiua 98, 1, wiuo 105, 2

wīg* 6, anfrk., st. M. (a): nhd. Kampf, Streit, Krieg; ne. war, fight (N.); ÜG.: bellum MNPs, MNPsA, proelium MNPsA; Hw.: vgl. as. wīg*, ahd. wīg*; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPsA; E.: germ. *weiga-, *weigaz, st. M. (a), Kampf; germ. *weiga-, *weigam, *wīga-, *wīgam, st. N. (a), Kampf; s. idg. *u̯eik- (2), Sb., V., Kampf, Kraft, Krieg, kämpfen, siegen, Pokorny 1128; B.: MNPsA Dat. Sg. uuie bellum 143, 1 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 780 (van Helten) = S. 87, 24 (van Helten) = MNPsA Nr. 792 (Quak), MNPs Akk. Pl. uuiga bella 67, 31 Berlin, MNPsA Akk. Pl. uuiga proelia 139 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 781 (van Helten) = S. 87, 25 (van Helten) = MNPsA Nr. 776 (Quak), Dat. Sg. uuige bello 88, 44 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 779 (van Helten) = S. 87, 23 (van Helten) = MNPsA Nr. 556 (Quak), Dat. Sg. uuige proelium 17, 35 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 779 (van Helten) = S. 87, 22 (van Helten) = MNPsA Nr. 151 (Quak), Gen. Sg. uuigis belli 139, 8 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 779 (van Helten) = S. 87, 23 (van Helten) = MNPsA Nr. 781 (Quak)

*wiggi?, anfrk., Adj.: Vw.: s. ā-; Hw.: s. ahd. *wiggi (1)?; E.: s. weg*

*wīh?, anfrk., Adj.: nhd. heilig; ne. holy (Adj.); Vw.: s. *-rouk?, -roukhuvel*; Hw.: vgl. ahd. wīh* (1); E.: germ. *wīha-, *wīhaz, *weiha-, *weihaz, Adj., heilig; s. idg. *u̯eik- (1), V., aussondern, weihen, Pokorny 1128

*wīhrouk?, anfrk., st. M. (a): nhd. Weihrauch; ne. incense (N.); Vw.: s. -huvel*; Hw.: vgl. as. wīhrōk*, ahd. wīhrouh*; E.: s. *wīh?, rouk*

wīhroukhuvel* 1, anfrk., st. M. (a): nhd. Weihrauchhügel; ne. incense hill; ÜG.: lat. collis thuris LW; Q.: LW (1100); I.: Lüs. lat. collis thuris; B.: LW (wiroch huvel) wiroch huvele 60, 2 (z. T. mhd.)

wihsil* 1, anfrk., st. M. (a): nhd. Änderung, Wechsel, Tausch; ne. change (V.); ÜG.: lat. commutatio MNPs; Hw.: vgl. as. wehsal*, wesl*, ahd. wehsal*; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *wihsla-, *wihslaz, *wihsala-, *wihsalaz, st. M. (a), Wechsel; s. idg. *u̯eik- (4), *u̯eig-, V., Sb., biegen, winden, sich wenden, weichen (V.) (2), Wechsel, Abwechslung, Pokorny 1130?; B.: MNPs Nom. Sg. uuihsil commutatio 54, 20 Berlin (Quak) = 54, 21 (van Helten)

*wiht?, anfrk., Pron.: Vw.: s. nie-*; Hw.: s. iowihteswar*; E.: s. germ. *wihti-, *wihtiz, *wehti-, *wehtiz, st. F. (i), Wesen, Sache, Ding; idg. *u̯ekti-, Sb., Sache, Ding, Pokorny 1136; idg. *u̯ek̯-, V., sprechen; vgl. idg. *u̯eg-?, *u̯eig-?, Sb., Sache?

*wīkan?, anfrk., st. V. (1): nhd. weichen (V.) (2); ne. yield (V.); Vw.: s. ant-; Hw.: vgl. as. wīkan*, ahd. wīhhan*; E.: germ. *weikan, st. V., weichen (V.) (2); idg. *u̯eik- (4), *u̯eig-, V., Sb., biegen, winden, sich wenden, weichen (V.) (2), Wechsel, Abwechslung, Pokorny 1130; W.: mnl. wīken, st. V., weichen (V.) (2), zurückweichen

wild* 1, anfrk., st. N. (a): nhd. „Wild“, wildes Tier; ne. beast; ÜG.: lat. animal LW; Hw.: vgl. ahd. wild; Q.: LW (1100); E.: germ. *wilþa-, *wilþam, st. N. (a), Wild; germ. *wilþi-, *wilþiz, st. N. (i), Wild; s. idg. *u̯el- (4), *u̯elə-, Sb., Haar (N.), Wolle, Gras, Ähre, Wald, Pokorny 1139?; B.: LW (wild) wildes 9, 5 (z. T. mhd.)

*wilīk?, anfrk., Adj.: Vw.: s. ein-*; Hw.: s. dagawelikis*, *welīk?; vgl. as. hwilik*, ahd. welīh*; E.: germ. *hwelīka-, *hwelīkaz, *hwilīka-, *hwilīkaz, Adj., Pron., welche, wie beschaffen (Adj.); s. idg. *k̯o-, *k̯os (M.), *k̯e-, *k̯ā- (F.), *k̯ei-, Pron., wer, Pokorny 644; idg. *lē̆ig- (2)?, Sb., Adj., Gestalt, ähnlich, gleich, Pokorny 667?

willen* 3, willon*, anfrk., anom. V.: nhd. wollen (V.); ne. will (V.), want (V.); ÜG.: lat. velle MNPs; Hw.: s. wellen*; vgl. as. willian*, ahd. wellen* (1); Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *weljan, sw. V., wollen (V.); idg. *u̯el- (2), *u̯lei-, *u̯lēi-, *u̯lē-, V., wollen (V.), wählen, Pokorny 1137; s. idg. *au̯- (7), *au̯ē-, *au̯ēi-, V., gern haben, verlangen, begünstigen, Pokorny 77; W.: mnl. willen, V., wollen (V.); B.: MNPs 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. uuilunt volunt 67, 31 Berlin, 69, 4 Berlin, 2. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuolda volui 72, 25 Berlin; Son.: Quak setzt willon an

willig* 1, anfrk., Adj.: nhd. willig, bereitwillig, freiwillig; ne. willing (Adj.); ÜG.: lat. voluntarius MNPs; Hw.: vgl. as. willig*, ahd. willīg; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lbd. lat. voluntarius?; E.: s. willen*; B.: MNPs Akk. Sg. M. uuilligin voluntariam 67, 10 Berlin

williko* 1, willico*, anfrk., Adv.: nhd. willig, bereitwillig, freiwillig; ne. willingly; ÜG.: lat. voluntarie MNPs; Hw.: vgl. ahd. willīgo*; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüs. lat. voluntarie?; E.: s. willen*; B.: MNPs uuillico voluntarie; Son.: Quak setzt willico an

willo* 1, anfrk., sw. M. (n): nhd. Wille; ne. will (N.), wish (N.); ÜG.: lat. voluntas MNPs; Hw.: vgl. as. willio*, ahd. willo (1); Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lbd. lat. voluntas?; E.: germ. *weljō-, *weljōn, *welja-, *weljan, *wiljō-, *wiljōn, *wilja-, *wiljan, sw. M. (n), Wille; s. idg. *u̯el- (2), *u̯lei-, *u̯lēi-, *u̯lē-, V., wollen (V.), wählen, Pokorny 1137; vgl. idg. *au̯- (7), *au̯ē-, *au̯ēi-, V., gern haben, verlangen, begünstigen, Pokorny 77; W.: mnl. wille, M., Wille; B.: MNPs Dat. Sg. uuillin voluntate 72, 24 Berlin; Son.: auch amfrk. MNPs mulle (= uuille*) voluntas 1, 2 Leeuwarden = 91, 2 (van Helten)

*win?, anfrk., st. M. (a): Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. as. *win?, ahd. *win?; E.: germ. *wenna-, *wennam, st. N. (a), Mühe, Streit; vgl. idg. *u̯en- (1), *u̯enə-, *u̯enH-, V., streben, wünschen, begünstigen, lieben, Pokorny 1146; idg. *au̯- (7), *au̯ē-, *au̯ēi-, V., gern haben, verlangen, begünstigen, Pokorny 77

wīn* 1, anfrk., st. M. (a): nhd. Wein; ne. wine; ÜG.: lat. vinum MNPs; Vw.: s. -bluoth*, -gardo, -thrūvo; Hw.: vgl. as. wīn, ahd. wīn; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *wīna-, *wīnam, st. N. (a), Wein; s. lat. vīnum, N., Wein; vgl. idg. *u̯ei- (1), *u̯ei̯ə-, *u̯ī̆-, V., drehen, biegen, Pokorny 1120?; B.: MNPs Akk. Sg. uuin vinum 68, 13 Berlin

wīnbluoth* 1, anfrk.?, Sb.: nhd. Weinblüte; ne. wine blossom (N.); Hw.: vgl. ahd. wīnbluot*; Q.: LW (1100); E.: s. wīn, *bluoth?; B.: LW (winbluoth) winbluoth 42, 5 (z. T. mhd.)

*wind?, anfrk., st. M. (i): nhd. Wind; ne. wind (N.); Vw.: s. northōstrōno-, northrōno-*, northwestrōno-*, north-, ōstnōrthrōno-*, ōstrōno-, ōstsūthrōno-*, sūthono-*, sūthōstrōno-*, sūthrōno-*, sūthwestrōno-*, westnorthrōno-*, westrōno-*, westsūthrōno-*, west-*; Hw.: vgl. as. wind*, ahd. wint (1); E.: germ. *winda-, *windaz, *wenda-, *wendaz, st. M. (a), Wind; idg. *u̯ēntos, *h₂éh₁n̥to-, M., Wind, Pokorny 82; s. idg. *au̯e-, *au̯- (10), *au̯ē-, *au̯ēi-, V., blasen, wehen, hauchen, Pokorny 81; Son.: auch amfrk. MNPs uuint ventus 1, 4 Leeuwarden = S. 91, 13 (van Helten)

*windar?, anfrk., st. M. (a): Vw.: s. *wintar?

windarmānōth*, anfrk., st. M. (a?): Vw.: s. wintarmānōth*; Son.: st. M. (a?, z. T. athem.?)

wīngardo 13, anfrk., sw. M. (n): nhd. Weingarten; ne. vineyard; ÜG.: lat. vinea LW, vinetum LW; Hw.: vgl. as. wīngardo*, ahd. wīngarto; Q.: LW (1100); I.: Lüt. lat. vinetum?; E.: s. wīn*, gardo; B.: LW (wingardo) wingardon 12, 2, wingardon 12, 2, wingardon 21, 2, wingardon 42, 1, wingardon 45, 2, wingardo 45, 3, wingarda 107, 3, wingardon 126, 3, wingardo 126, 3, wingardon 143, 1, wingardon 143, 2, wingardon 146, 1, wingardon 147, 4 (z. T. mhd.)

*winkon?, anfrk.?, sw. V. (2): Hw.: vgl. as. winkon*, ahd. winken*; Son.: vgl. as. Gl (Brüssel, Bibliothèque Royale 9987-91) Part. Präs. uuin cpndi (= uuincondi*) nutantem SAGA 36, 34 = Gl 2, 572, 34

winna*? 1, anfrk., sw. F. (n): nhd. Weide (F.) (2), Wiese; ne. pasture (N.); Hw.: vgl. ahd. winne*; Q.: ON, Urk (814); E.: s. germ. *wenjō, st. F. (ō), Weide (F.) (2); vgl. idg. *u̯en- (1), *u̯enə-, *u̯enH-, V., streben, wünschen, lieben, erreichen, gewinnen, siegen, Pokorny 1146; B.: Urk Urk Muller, S./Bouman A. C., Oorkondenboek van het Sticht Utrecht tot 1301 Deel I, 1920 55 portionem de illa uinna in Salahom ubi Hisla flumen confluit in mare; L.: Quak, A., Unbekanntes niederländisches Wortmaterial, in: Mittelalterliche volkssprachige Glossen, 2001, 304

*winnan?, anfrk., st. V. (3a): nhd. erlangen, erwerben, gewinnen; ne. acquire; Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. as. winnan*, ahd. winnan*; E.: germ. *wennan, st. V., arbeiten, mühen, gewinnen, streiten; idg. *u̯en- (1), *u̯enə-, *u̯enH-, V., streben, wünschen, lieben, erreichen, gewinnen, siegen, Pokorny 1146; s. idg. *au̯- (7), *au̯ē-, *au̯ēi-, V., gern haben, verlangen, begünstigen, Pokorny 77

winnemānōth* 1, anfrk., st. M. (a): nhd. Mai; ne. May; ÜG.: lat. Maius EV; Hw.: vgl. as. *winnemānuth?, ahd. winnimānōd*; Q.: EV (11. Jh.); E.: s. germ. *wunjō, st. F. (ō), Wonne, w-Rune; s. idg. *u̯en- (1), *u̯enə-, *u̯enH-, V., streben, wünschen, lieben, erreichen, gewinnen, siegen, Pokorny 1146; s. anfrk. *mānōth?; B.: EV (London, British Library Cotton Tiberius C. XI) winnemanoth maium Gysseling 13,19 = TT 441,25

*wintar?, *windar?, anfrk., st. M. (a): nhd. Winter; ne. winter (N.); Vw.: s. -mānōd*; Hw.: vgl. as. wintar*, ahd. wintar*; E.: germ. *wentru-, *wentruz, st. M. (u), Winter, Jahr; idg. *u̯edʰro-, Sb., Witterung, Wetter, Pokorny 82

wintarmānōth* 1, windarmānōth*, anfrk., st. M. (a?): nhd. Wintermonat, Januar; ne. January; ÜG.: lat. Ianuarius EV; Hw.: vgl. as. wintarmānuth*, ahd. wintarmānōd*; Q.: EV (11. Jh.); I.: Lbi. lat. Ianuarius; E.: s. *wintar, *mānōth?; B.: EV (London, British Library Cotton Tiberius C. XI) uuintarmanoth Ianuarius Gysseling 13,17 = TT 441,21; Son.: st. M. (a?, z. T. athem.?)

wīnthrūvo 2, anfrk., sw. M. (n): nhd. Weintraube; ne. grape; ÜG.: lat. botrus LW; Hw.: vgl. ahd. wīndrūbo; Q.: LW (1100); I.: Lsch. lat. botrus?; E.: s. wīn*, thrūvo; B.: LW (winthruvo) winthruvo 21, 2, winthruvon 121, 3

*wīnthuma?, anfrk., st. F. (ō)?, sw. F. (n)?: nhd. Weinlese; ne. vintage; Hw.: s. wīnthumemānōth*; Hw.: vgl. ahd. windema*; E.: germ. *windema, Sb., Weinernte; s. lat. vīndēmia, F., Weinernte; vgl. lat. vīnum, N., Wein; lat. dēmere, V., abnehmen, herabnehmen, wegnehmen; lat. dē, Präp., von, ab, weg; lat. emere, V., nehmen; vgl. idg. *u̯ei- (1), *u̯ei̯ə-, *u̯ī̆-, V., drehen, biegen, Pokorny 1120?; idg. *de-, *do-, Partikel, dies hier, dann, hierzu, Pokorny 181; idg. *em-, *ₑm-, V., nehmen, Pokorny 310

wīnthumemānōth*, anfrk., st. M. (a?): nhd. Weinlesemonat, Oktober; ne. October; ÜG.: lat. October EV; Hw.: vgl. ahd. windumemānōd*; Q.: EV (11. Jh.); I.: z. T. Lw. lat. vīndēmia?, Lsch. lat. October?; E.: s. *wīnthuma?, *mānōth?; B.: EV (London, British Library Cotton Tiberius C. XI) windumemanoth octobrem Gysseling 13,21 = TT 442,1; Son.: st. M. (a?, z. T. athem.?)

*wird?, anfrk., st. M. (i): nhd. Hausherr, Wirt; ne. landlord, host; Vw.: s. -skapon*; Hw.: vgl. as. werd* (1), ahd. wirt (1); E.: germ. *werdu-, *werduz, st. M. (u), Mahlzeit, Bewirtung, Gastgeber; s. idg. *u̯er- (11), *u̯erə-, Sb., Freundlichkeit, Pokorny 1165?; W.: mnl. weert, waert, wert, M., Wirt

wirdskapon* 1, wirscapon*, anfrk., sw. V. (2): nhd. essen, feiern; ne. feast (V.); ÜG.: lat. epulari MNPsA; Hw.: vgl. ahd. *wirtskaffōn?; Q.: MNPsA (9. Jh.); B.: MNPsA Part. Präs. Gen. Sg. M. uuirscapandis epulantis 41, 5 Schottius = uuirscapondis 41, 5 Leiden = MNPsA Nr. 784 (van Helten) = S. 87, 28 (van Helten) = MNPsA Nr. 302 (Quak); Son.: Quak setzt wirscapon an

wirken* 8, wirkon*, anfrk., sw. V. (1): nhd. wirken, machen, tun; ne. make (V.), do (V.), work (V.); ÜG.: lat. agere MNPs, (epulare) MNPs=MNPsA, facere MNPs; Hw.: vgl. as. wirkian*, ahd. wirken*; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPs=MNPsA; E.: germ. *wirkjan, sw. V., wirken, tun, machen; s. idg. *u̯erg̑- (2), *u̯reg̑-, V., wirken, tun, Pokorny 1168; B.: MNPs 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. uuircunt operantur 58, 6 Berlin, Part. Präs. Dat. Pl. M. uuirkindere (= uuirkindero*) operantium 63, 3 Berlin, Part. Präs. Gen. Sg. M. uuirkindes agentis 70, 4 Berlin, Part. Präs. Dat. Pl. M. uuirkindon operantibus 58, 3 Berlin, MNPs=MNPsA 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. oder Konj. gouma uuirkint epulentur 67, 4 Berlin = Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 395 (van Helten) = S. 73, 10 (van Helten) = MNPsA Nr. 394 (Quak), MNPs 2. P. Pl. Imper. uuirkit facite 67, 5 Berlin, 2. P. Pl. Präs. Akt. Ind. uuirkit operamini 57, 3, 2. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuorktus (= uuorhtus*) operatus es 67, 29 Berlin; Son.: Quak setzt wirkon an

*wirthi?, anfrk., st. F. (ī): nhd. Würde; ne. dignity; Vw.: s. un-*; Hw.: vgl. ahd. wirdī*; E.: germ. *werþī-, *werþīn, sw. F. (n), Würde, Ansehen; s. idg. *u̯ert-, V., drehen, wenden, Pokorny 1156; vgl. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152

Wisara* 1, anfrk., F.=FlN: nhd. Weser; ne. Weser (a river in Northern Germany); ÜG.: lat. Visurgis Gl; Q.: Gl (1. Hälfte 10. Jh.); E.: germ. *Wisura, FlN, Weser; s. idg. *u̯eis- (3), V., zerfließen, fließen, Pokorny 1134; B.: Gl (Leiden, Universitätsbibliothek Ms. Lips. 7) vuisara uisurgis Mayer 45, 3 (= 45, 17) =SANFT Glossen 12, 17

wīsduom* 4, anfrk., st. M. (a): nhd. „Weistum“, Weisheit; ne. knowledge; ÜG.: lat. sapientia MNPs, LW, scientia MNPs; Hw.: vgl. as. wīsdōm*, ahd. wīstuom*; Q.: MNPs (9. Jh.), LW; I.: Lbd. lat. sapientia?, scientia?; E.: germ. *weisadōma-, *weisadōmaz, *wīsadōma-, *wīsadōmaz, st. M. (a), Weisheit, Erfahrung; s. idg. *u̯idusī-, Adj., wissend, Pokorny 1125; vgl. idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., erblicken, sehen, finden, Pokorny 1125; idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78; idg. *dʰēmi-, *dʰəmi-, Sb., Aufgestelltes, Satzung, Pokorny 235; idg. *dʰē- (2), *dʰeh₁-, V., setzen, stellen, legen, Pokorny 235; B.: MNPs Nom. Sg. uuisduom scientia 72, 11 Berlin, Akk. Sg. uuisduon sapientiam 18, 8 Mylius, Akk. Sg. uuistnom (= uuistuom*) scientiam 18, 3 Mylius (Quak) = 18, 2 (van Helten), LW (wisduom) wisduom 18, 7

wīsheid*, anfrk., st. F. (i): nhd. Weisheit; ne. wisdom; ÜG.: lat. sapientia LW; Hw.: vgl. ahd. wīsheit*; Q.: LW (1100); I.: Lbd. lat. sapientia?; E.: germ. *weisahaidu-, *weisahaiduz, *wīsahaidu-, *wīsahaiduz, st. M. (u), Weisheit; s. idg. *u̯idusī-, Adj., wissend, Pokorny 1125; vgl. idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., erblicken, sehen, finden, Pokorny 1125; idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78; s. idg. *skāid-, *kāid-, *skāit-, *kāit-, Adj., hell, leuchtend, Pokorny 916; vgl. idg. *skāi-, *kāi-, Adj., hell, leuchtend, Pokorny 916; B.: LW (wiisheyd) wiisheiyde 48, 19 (z. T. mhd.)

*wīslīk?, anfrk., Adj.: nhd. klug, weise; ne. wise (Adj.); Hw.: s. wīslīko*; vgl. as. wīslīk*, ahd. wīslīh* (2); E.: germ. *weisalīka-, *weisalīkaz, *wīsalīka-, *wīsalīkaz, Adj., weise, klug; s. idg. *u̯idusī-, Adj., wissend, Pokorny 1125; vgl. idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., erblicken, sehen, finden, Pokorny 1125; idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78; idg. *lē̆ig- (2), *līg-?, Sb., Adj., Gestalt, ähnlich, gleich, Pokorny 667

wīslīko* 1, wīslico*, anfrk., Adv.: nhd. klug, weise; ne. wisely; ÜG.: lat. sapienter MNPs; Hw.: vgl. as. wīslīko*, ahd. wīslīhho* (2); Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüs. lat. sapienter?; E.: s. *wīslīk?; B.: MNPs uuislico sapienter 57, 6 Berlin; Son.: Quak setzt wīslico an

*wīso?, anfrk., sw. M. (n): nhd. Weiser (M.) (2); ne. wise man; Vw.: s. werold-*; Hw.: vgl. as. *wīso?, ahd. wīso (1); E.: s. germ. *weisjan, *wīsjan, sw. V., weisen, zeigen; idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., erblicken, sehen, finden, Pokorny 1125; idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78

wīson* 3, anfrk., sw. V. (2): nhd. besuchen; ne. visit (V.); ÜG.: lat. visitare MNPs, MNPs=MNPsA, MNPsA; Hw.: vgl. as. wīson* (1), ahd. wīsōn (1), wīsēn*; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPs=MNPsA, MNPsA; E.: germ. *wīsōn (2), sw. V., besuchen; s. idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., erblicken, sehen, finden, Pokorny 1125; vgl. idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78; B.: MNPsA 1. P. Sg. Präs. Akt. Konj. uuise visitem 26, 9 Leiden = MNPsA Nr. 791 (van Helten) = S. 88, 5 (van Helten) = MNPsA Nr. 209 (Quak), Gerund. MNPs=MNPsA uuisene visitandas 58, 6 Berlin = Leiden = MNPsA Nr. 785 (van Helten) = S. 87, 39 (van Helten) = MNPsA Nr. 371 (Quak), MNPs 2. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuisodos visitasti 64, 10 Berlin; Son.: auch amfrk. MNPsA geuinsos (= geuuios*) visitas 8, 5 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 368 (van Helten) = S. 72, 5 (van Helten) = MNPsA Nr. 68 (Quak)

*wisso?, anfrk., Adv.: nhd. gewiss, wahrhaftig; ne. surely; Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. as. *wisso?, ahd. wisso*; E.: s. germ. *wissa-, *wissaz, Adj., gewiss, wissend, weise; s. idg. *u̯idusī-, Adj., wissend, Pokorny 1125; idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., erblicken, sehen, finden, Pokorny 1125; vgl. idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78

*wist?, anfrk., st. F. (i): nhd. Sein, Wesen; ne. substance, life; Vw.: s. mithe-*; Hw.: vgl. ahd. wist* (2); E.: germ. *westi-, *westiz, st. F. (i), Sein, Wesen, Aufenthalt; s. idg. *u̯es- (1), V., weilen, verweilen, wohnen, Pokorny 1170; vgl. idg. *au- (2), *au̯es-, *aus-, V., übernachten, schlafen, Pokorny 72

*wīt (1), anfrk., st. M. (a): Vw.: s. ed-*; Hw.: vgl. ahd. *wīz (2)?; E.: s. germ. *weitan (3), st. V., strafen, quälen; s. idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., erblicken, sehen, finden, Pokorny 1125; vgl. idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78

wīt* (2) 1, anfrk., Adj.: nhd. weiß; ne. white (Adj.); ÜG.: lat. (albus?) MNPs; Hw.: vgl. as. hwīt*, ahd. wīz* (1); Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *hwīta-, *hwītaz, *hweita-, *hweitaz, Adj., weiß, licht; idg. *k̑u̯eit-, Adj., V., leuchten, hell, weiß, Pokorny 628; s. idg. *k̑u̯ei- (3), V., Adj., leuchten, hell, weiß, Pokorny 628; idg. *k̑eu- (2), V., Adj., leuchten, hell, Pokorny 594; R.: wīt werthan, anfrk., V.: nhd. weiß werden; ne. become white; ÜG.: lat. dealbare MNPs; B.: MNPs Nom. Pl. M. uuita sulun uuerthun dealbabuntur 67, 15 Berlin; Son.: vgl. as. Gl (Brüssel, Bibliothèque Royale 9987-91) huuitpn grauupn (= huuiton grauuon*) canens SAGA 36, 45 = Gl 2, 572, 45

witan* 5, witon*, anfrk., Prät.-Präs.: nhd. wissen; ne. know; ÜG.: lat. (nescire) MNPs, scire MNPs; Hw.: vgl. as. witan*, ahd. wizzan* (1); Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *weitan (1), *wītan, Prät.-Präs., sehen, wissen; germ. *wait-, Prät.-Präs., er weiß; idg. *u̯oida-, V., gesehen haben, wissen, Pokorny 1125; s. idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., sehen, erblicken, finden, Pokorny 1125; vgl. idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78; B.: MNPs 3. P. Sg. Präs. Akt. Ind. uuert (= uueit* (Heyne, van Helten)) scit 72, 11 Berlin, 2. P. Sg. Präs. Akt. Ind. uuest scis 68, 20 Berlin, 1. P. Sg. Prät. Akt. Ind. ne uuista nescivi 72, 22 Berlin, (Inf.) uuitton sulun scient 58, 14 Berlin, 3. P. Sg. Präs. Akt. Ind. uuoist (= uueist*) scis 68, 8 Berlin; Son.: Quak setzt witon an, auch amfrk. uuoz (= uuez*, in Handschrift gebessert aus mioz) novit 1, 6 Leeuwarden = S. 91, 18 (van Helten)

*wītan?, anfrk., st. V. (1): Vw.: s. far-; Hw.: vgl. as. wītan* (1), ahd. wīzan* (1); E.: germ. *weitan (3), st. V., strafen, quälen; s. idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., erblicken, sehen, finden, Pokorny 1125; vgl. idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78

*witi?, anfrk., st. F. (ī): nhd. Wissen; ne. knowledge; Vw.: s. un-*; Hw.: vgl. ahd. wizzī*; E.: s. witti*

witin* (?), anfrk., st. N. (a): nhd. Kelch, Strafe; ne. cup (N.), punishment; ÜG.: lat. calix MNPsA; Hw.: vgl. ahd. *wīzīn?; Q.: MNPsA (9. Jh.); I.: Lbd. lat. calix?; E.: s. germ. *weitja-, *weitjam, st. N. (a), Strafe, Qual; vgl. idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., erblicken, sehen, finden, Pokorny 1125; vgl. idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78; B.: MNPsA Gen. Sg. uuitinis (= mitis* (Heyne) = mitinis* (van Helten)) calicis 10, 7 Leiden = MNPsA Nr. 790 (van Helten) = S. 88, 4 (van Helten) = MNPsA Nr. 97 (Quak)

wītonon* 12, anfrk., sw. V. (2): nhd. strafen, bestrafen, peinigen, quälen; ne. torment (V.), afflict, persecute, punish; ÜG.: lat. affligere MNPsA, punire MNPsA, tribulare MNPs, MNPsA; Hw.: vgl. as. wītnon*, ahd. wīzinōn*; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPsA; E.: s. germ *weitan (3), st. V., strafen, quälen; vgl. idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., erblicken, sehen, finden, Pokorny 1125; vgl. idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78; B.: MNPsA Part. Prät. Nom. Pl. M. geuuitenot punientur 36, 28 Leiden = MNPsA Nr. 366 (van Helten) = S. 72, 3 (van Helten) = MNPsA Nr. 272 (van Helten), MNPs (Part. Prät. Nom. Sg. M.) ic geuuithenot (= geuuitenot*) uuirthon tribulor 68, 18 Berlin, MNPsA Part. Prät. Nom. Sg. M. giuuitonon (= giuuitonot* (Heyne, van Helten)) adflictus sum 37, 9 Leiden = giuuittenon (= giuuitonot*) adflictus sum 37, 9 Schottius = MNPsA Nr. 390 (van Helten) = S. 73, 4 (van Helten) = MNPsA Nr. 281 (Quak), Part. Präs. Gen. Pl. M. uuitindero (= uuitinindero*) tribulantium 26, 12 Leiden = MNPsA Nr. 794 (van Helten) = S. 88, 10 (van Helten) = MNPsA Nr. 211 (Quak), Part. Präs. Akk. Pl. M. uuitinunda tribulantes 80, 15 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 796 (van Helten) = S. 88, 13 (van Helten) = MNPsA Nr. 507 (Quak), Part. Präs. Gen. Sg. M. uuitinundis tribulantis 77, 42 Leiden = MNPsA Nr. 795 (van Helten) = S. 88, 12 (van Helten) = MNPsA Nr. 475 (Quak), 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. uuitinunt tribulant 22, 5 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 793 (van Helten) = S. 88, 8 (van Helten) = MNPsA Nr. 198 (Quak), 26, 2 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 793 (van Helten) = S. 88, 8 (van Helten) = MNPsA Nr. 207 (Quak), MNPs 3. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuitonoda tribulavit 55, 2 Berlin, MNPsA 3. P. Pl. Prät. Akt. Ind. uuitonodon tribulaverunt 105, 42 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 792 (van Helten) = S. 88, 6 (van Helten) = MNPsA Nr. 641 (Quak), MNPs 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. uuitonont tribulant 68, 21 Berlin (Quak) = 68, 20 (van Helten), Part. Präs. Akk. Pl. M. uuittonda (= uuīttononda* (van Helten)) tribulantes 59, 14 Berlin; Son.: auch amfrk. MNPs=MNPsA uuizcinunt tribulant 3, 2 Schottius = uizcinunt tribulant 3, 2 Leiden = uuizoenunt tribulant 3, 2 Leeuwarden (Quak) = 3, 1 (van Helten) = S. 94, 2 = MNPsA Nr. 793 (van Helten) = S. 88, 9 (van Helten) = MNPsA Nr. 28 (Quak)

witti* 1, anfrk., st. F. (ī), st. N. (ja): nhd. Verstand, Wissen; ne. knowledge; ÜG.: lat. prudentia MNPsA; Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. as. *witti?, ahd. witti* (1), wizzī*; Q.: MNPsA (9. Jh.); I.: Lbd. lat. prudentia?; E.: germ. *witja-, *witjam, st. N. (a), Wissen, Verstand; idg. *u̯id-, Sb., Sehen, Wissen, Pokorny 1125; s. idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., erblicken, sehen, finden, Pokorny 1125; vgl. idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78; B.: MNPsA Akk. Sg. uuitti prudentiam 48, 4 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 789 (van Helten) = S. 88, 3 (van Helten) = MNPsA Nr. 319 (Quak)

witut* 4, anfrk., st. M. (a), st. N. (a): nhd. Recht, Gesetz; ne. law; ÜG.: lat. lex MNPs, MNPsA; Vw.: s. -dragere*; Hw.: vgl. as. *witōd?, ahd. wizzōd*; Q.: MNPs (9. Jh.), MNPsA; E.: germ. *witōda-, *witōdam, *witōþa-, *witōþam, st. N. (a), Angewiesenes?, Gesetz?; vgl. idg. *u̯eid- (2), *u̯edi-, *udi-, V., erblicken, sehen, finden, Pokorny 1125; vgl. idg. *au̯- (8), *au̯ēi-, V., sinnlich wahrnehmen, auffassen, Pokorny 78; B.: MNPsA Nom. Sg. uuitut lex 36, 31 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 797 (van Helten) = S. 88, 14 (van Helten) = MNPsA Nr. 273 (Quak), MNPs Akk. Sg. uuitut legem 70, 4 Berlin, MNPsA Akk. Sg. uuitut legem 24, 8 oder 24, 12 Leiden = Schottius (2x), MNPsA Dat. Sg. uuitute lege 92, 12 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 798 (van Helten) = S. 88, 15 (van Helten) = MNPsA Nr. 574 (Quak)

witutdragere* 1, anfrk., st. M. (ja): nhd. „Gesetzträger“, Gesetzgeber; ne. law giver; ÜG.: lat. legislator MNPsA; Hw.: vgl. ahd. *wizzōdtragāri?; Q.: MNPsA (9. Jh.); I.: Lüs. legislator?; E.: s. witut*, dragan*; B.: MNPsA Nom. Sg. uuittutdragere legislator 83, 8 Leiden = uuitutdraghere legislator 83, 8 Schottius = MNPsA Nr. 799 (van Helten) = S. 88, 16 (van Helten) = MNPsA Nr. 526 (Quak)

withemo 1, anfrk., sw. M. (n): nhd. Wittum, Brautgabe, Mitgift; ne. dowry; ÜG.: lat. dos LW; Hw.: vgl. as. *withurno?, ahd. widamo*; Q.: LW (1100); E.: westgerm. *wetmō-, *wetmōn, *wetma-, *wetman, sw. M. (n), Brautgabe; idg. *u̯edmno-, Sb., Brautkaufpreis, Pokorny 1116; s. idg. *u̯edʰ- (2), *u̯ed-, V., führen, heiraten, Pokorny 1115; B.: LW (witheme) withemo 53, 17 (z. T. mhd.)

wither* (1) 2, anfrk., st. M. (u): nhd. Widder, Schafbock; ne. ram (N.); ÜG.: lat. aries MNPs; Hw.: vgl. as. wethar*, ahd. widar* (1); Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *weþru-, *weþruz, st. M. (u), Widder; s. idg. *u̯et-, N., Jahr, Pokorny 1175; W.: mnl. wēder, M., Widder; B.: MNPs Nom. Pl. uuithera arietes 64, 14 Berlin, Gen. Pl. uuithero arietum 65, 15 Berlin

wither (2) 8, anfrk., Präp.: nhd. gegen, wider, wiederum; ne. against, again; ÜG.: lat. contra MNPs, LW; Hw.: vgl. as. withar*, ahd. widar (2); Q.: MNPs (9. Jh.), LW; E.: germ. *wiþra, Adv., Präp., wider, gegen, wieder; idg. *u̯itero-, Adv., Präp., weiter, wider, wieder, Pokorny 1176; s. idg. *u̯ī̆- (1), Adv., Num. Kard., auseinander, entzwei, zwei, Pokorny 1175; W.: mnl. weder, weer, Präp., Adv., wider, gegen, zurück, gegen; B.: MNPs uuither contra 70, 4 Berlin, LW (wither) wither 11, 3, wither 11, 5, with 51, 11, wither 62, 16, wither 67, 6, wither 72, 5, wither 84, 7, wither 116, 10; Son.: auch amfrk. MNPs muther (= uuither*) adversum 3, 2 Leeuwarden (Quak) = 3, 1 (van Helten) = S. 94, 4 (van Helten), uiuthar (= uuithar*) 2, 2 Leeuwarden = S. 92, 6 (van Helten), 2, 2 Leeuwarden = S. 92, 6 (van Helten)

wither (3) wither, anfrk., Präf.: nhd. wider..., ver...; Vw.: s. -drīvan*, -fluht*, -kiesan*, -lōn*, -loup*, -sako*, -spurnen*, *standan?, -standani*, -strīdan*; Hw.: vgl. as. withar*, ahd. widar (2); E.: s. wither (2)

witherdrīvan*, anfrk., st. V. (1): nhd. forttreiben; ne. drive (V.) away; Hw.: vgl. ahd. widartrīban*; Q.: LW (1100); E.: s. wither- (3), drīvan*; B.: LW (wither driuan) wither driuan 58, 21

withere* 4, anfrk., Adv.: nhd. wieder; ne. back (Adv.); ÜG.: lat. iterum MNPs, retrorsum MNPs, rursus LW; Vw.: s. -kēren*; Hw.: vgl. ahd. widari*; Q.: MNPs (9. Jh.), LW; E.: s. wither (2); B.: MNPs uuithere iterum 70, 20 Berlin, uuithere retrorsum 69, 4 Berlin, LW (withere) withero 48, 45, withere 78, 2

witherekēren* 6, anfrk., sw. V. (1): nhd. wiederkehren, zurückkehren; ne. return (V.); ÜG.: lat. redire LW, reverti LW; Hw.: vgl. ahd. widarkēren*; Q.: LW (1100); I.: Lüs. lat. redire?; E.: s. withere*, kēren*; B.: LW (withere keran) kere withere 47, 1, withero keran 78, 11, kere withere 109, 1, kere withere 109, 1, kere withere 109, 1, kere withere 109, 2 (z. T. mhd.)

witherfluht*, anfrk., st. F. (i): nhd. Zuflucht; ne. refuge (N.); ÜG.: lat. refugium MNPs; Hw.: vgl. ahd. *widarfluht?; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüs. lat. refugium?; E.: s. wither- (3), fluht; B.: MNPs Nom. Sg. uuitherfluht refugium 70, 3 Berlin

witherkiesan* 1, witherkieson*, anfrk., st. V. (2): nhd. verwerfen; ne. reject; ÜG.: lat. reprobare MNPs=MNPsA; Hw.: vgl. ahd. widarkiosan*; Q.: MNPs=MNPsA (9. Jh.); I.: Lüs. lat. reprobare?; E.: s. wither- (3), *kiesan?; B.: MNPs=MNPsA 1. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuithercos reprobavi 72, 15 Berlin = Leiden = MNPsA Nr. 786 (van Helten) = S. 87, 30 (van Helten) = MNPsA Nr. 440 (Quak); Son.: Quak setzt witherkieson an

witherlōn* 3, anfrk., st. M. (a): nhd. Gegenlohn, Vergeltung; ne. payment; ÜG.: lat. (retribuere) MNPs, retributio MNPs; Hw.: vgl. ahd. widarlōn*; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüs. lat. retributio; E.: s. wither- (3), *lōn?; B.: MNPs Dat. Sg. uuiterhloni retribuendo 54, 21 Berlin, Dat. Pl. uuiterhlonon retributiones 68, 23 Berlin, Nom. Sg. uuithirlon retributio 18, 12 Mylius

witherloup* 1, anfrk., st. M. (a): nhd. Begegnung; ne. meeting (N.); ÜG.: lat. occursus MNPs; Hw.: vgl. ahd. *widarlouf?; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüs. lat. occursus?; E.: s. wither- (3), *loup?; B.: MNPs Nom. Sg. uuithirloop (= uuithirloup* (Heyne) = uuithirlōp* (van Helten)) occursus 18, 7 Mylius

withersako* 1, withersacco*, anfrk., sw. M. (n): nhd. Widersacher, Gegner; ne. adversary; ÜG.: lat. adversarius MNPsA; Hw.: vgl. as. witharsako*, ahd. widarsahho*; Q.: MNPsA (9. Jh.); I.: Lüt. lat. adversarius?, Lbd. lat. adversarius?; E.: s. wither- (3), *sako?; B.: MNPsA Nom. Sg. uuithersacco adversarius 73, 10 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 787 (van Helten) = S. 87, 31 (van Helten) = MNPsA Nr. 447 (Quak); Son.: Quak setzt withersacco an

witherspurnen* 1, witherspurnon*, anfrk., sw. V. (1): nhd. ausschlagen; ne. kick (V.); ÜG.: lat. recalcitrare MNPsA; Hw.: vgl. ahd. widarspurnen*; Q.: MNPsA (9. Jh.); I.: Lüs. lat. recalcitrare MNPsA; E.: s. wither- (3), *spurnen?; B.: MNPsA 3. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuitherspurnitha (= uuitherspurnida* (Heyne, van Helten)) recalcitravit Deut. 32, 14 Leiden = MNPsA Nr. 788 (van Helten) = S. 88, 1 = MNPsA Nr. 822 (Quak); Son.: Quak setzt witherspurnon an

*witherstandan?, anfrk., st. V. (6): nhd. widerstehen, widersetzen; ne. oppose, resist (V.); Hw.: s. witherstandani*; vgl. ahd. *witharstandan?, ahd. widarstantan*; E.: s. wither- (3), *standan?

witherstandani* 1, anfrk., st. F. (i): nhd. Hindernis, Widerstand; ne. obstacle; ÜG.: lat. obstaculum Gl; Hw.: vgl. ahd. widarstantanī*; Q.: Gl (10. Jh.); E.: s. wither- (3), *standan?; B.: Gl (Saint Omer, Bibliothèque municipale 150) uuitherstandne obstaculum SANFT Glossen 17, 17 = Gl 2, 217, 17

witherstrīdan* 2, witherstrīdon*, anfrk., st. V. (1): nhd. „widerstreiten“, streiten, erbittert sein (V.); ne. oppose; ÜG.: lat. exasperare MNPs; Hw.: vgl. ahd. widarstrītan*; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüs. lat. repugnare?; E.: s. wither- (3), *strīdan?; B.: MNPs 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. uuitherstridunt exasperant 65, 7 Berlin, 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. uuitherstridut exasperant 67, 7 Berlin; Son.: Quak setzt witherstrīdon an

*wiu?, anfrk., Adv.: Vw.: s. bi-*; Hw.: vgl. as. hwī, ahd. *wiu; E.: s. germ. *hwe, Pron., wer; s. idg. *k̯o-, *k̯os (M.), *k̯e-, *k̯ā- (F.), *k̯ei-, Pron., wer, Pokorny 644?; idg. *k̑o-, *k̑e-, *k̑ei-, *k̑i-, *k̑ii̯o-, *k̑i̯o-, Pron., dieser, Pokorny 609

wīunga* 1, anfrk., st. F. (ō): nhd. Weihung, Weihe (F.) (2), Segen; ne. blessing (N.); ÜG.: lat. benedictio MNPsA; Hw.: vgl. ahd. *wīhunga?; Q.: MNPsA (9. Jh.); I.: Lüs. lat. benedictio; E.: s. wīen*; B.: MNPsA Akk. Sg. uuiunga benedictiones 83, 8 Leiden = MNPsA Nr. 801 (van Helten) = S. 88, 18 (van Helten) = MNPsA Nr. 525 (Quak)

*wola?, anfrk., Adv., Interj., Präf.: nhd. wohl, gut; ne. well (Adv.); Vw.: s. -dād*; Hw.: vgl. as. wel* (2), wela*, wola*, ahd. wola (1); E.: germ. *walō, Adv., wohl; germ. *welō, Adv., wohl, gut; idg. *u̯elo-, Sb., Wunsch, Begehr, Kluge s. v. wohl; vgl. idg. *u̯el- (2), *u̯lei-, *u̯lēi-, *u̯lē-, V., wollen (V.), wählen, Pokorny 1137

woladād* 5, anfrk., st. F. (i): nhd. „Wohltat“, gutes Werk, gutes Handeln, Tugend; ne. good (Adj.) deed, virtue; ÜG.: lat. bonum opus LW, pietas LW, virtus LW; Hw.: vgl. ahd. wolatāt*; Q.: LW (1100); I.: Lüs. bonum opus; E.: s. *wola?, dād*; B.: LW (woledat) woledade 50, 13, woladoda 52, 45, woledadon 55, 13, woledada 58, 16, woledat 99, 9 (z. T. mhd.)

wolagis* 2, anfrk., Interj.: nhd. wohlan; ne. on that; ÜG.: lat. utimam MNPsA; Hw.: vgl. ahd. *wolages?; Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: s. *wola?; B.: MNPsA uuolangis (= uuolagis* (van Helten)) utinam Deut 32, 29 Leiden = MNPsA Nr. 902 (van Helten) = S. 88, 19 (van Helten) = MNPsA Nr. 832 (Quak), uuoligis utinam 118, 5 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 803 (van Helten) = S. 88, 20 (van Helten) = MNPsA Nr. 678 (Quak)

wonon* 12, anfrk., sw. V. (2): nhd. wohnen; ne. dwell (V.); ÜG.: lat. habitare MNPs, inhabitare MNPs; Vw.: s. an-, fol-*, thuro-*; Hw.: vgl. as. wonōn*, *wunōn?, ahd. wonēn*; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *wunēn, *wunǣn, sw. V., gewohnt sein (V.), zufrieden sein (V.), wohnen; idg. *u̯en- (1), *u̯enə-, *u̯enH-, V., streben, wünschen, lieben, erreichen, gewinnen, siegen, Pokorny 1146; B.: MNPs (Inf.) uuanun (= uuonun*) sulun inhabitabunt 68, 36 Berlin, 3. P. Sg. Präs. Akt. Konj. uuone inhabitet 68, 26 Berlin, 2. P. Sg. Prät. Akt. Ind. uuonedos habitasti 73, 2 Berlin, (Inf.) uuonon sal habitabit 67, 17 Berlin, (Inf.) uuonon sulun habitabunt 68, 37 Berlin, (Inf.) uuonon sal ic inhabitabo 60, 5 Berlin, (Inf.) uuonon sal inhabitabit 64, 5 Berlin, Gerund. uuonone habitare 67, 17 Berlin, 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. uuonont inhabitant 64, 9 Berlin, (Inf.) uuonum (= uuonun*) sulun habitabunt 67, 11 Berlin, 3. P. Pl. Präs. Akt. Ind. uuonunt habitant 67, 7 Berlin, (Inf.) uuunun solun inhabitabunt 55, 7 Berlin

wonunga* 1, anfrk., st. F. (ō): nhd. Wohnung; ne. dwelling place (N.); ÜG.: lat. habitatio MNPs; Hw.: vgl. ahd. wonunga*; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüs. lat. habitatio?; E.: s. wonon*; B.: MNPs Nom. Sg. uuonunga habitatio 68, 26 Berlin

word 21, wort*, anfrk., st. N. (a): nhd. Wort; ne. word (N.); ÜG.: lat. dictum LW, sermo MNPs, verbum MNPs, LW; Hw.: vgl. as. word*, ahd. wort*; Q.: MNPs (9. Jh.), LW; I.: Lbd. lat. sermo?; E.: germ. *wurda-, *wurdam, st. N. (a), Wort; idg. *u̯erdʰo-, *u̯ordʰo-, *u̯r̥dʰo-, N., Wort, Pokorny 1162; s. idg. *u̯er- (6), V., sagen, sprechen, Pokorny 1162; W.: mnl. woort, N., Wort; B.: MNPs Nom. Pl. uuoorth sermones 18, 4 Mylius, Nom. Pl. uuort sermones 54, 22 Berlin, 55, 5 Berlin, Akk. Sg. uuort sermonem 55, 11 Berlin, 58, 13 Berlin, 63, 6 Berlin (Quak) = 63, 5 (van Helten), Akk. Sg. uuort verbum 18, 3 Mylius, 55, 11 Berlin, 67, 12 Berlin, Akk. Pl. verba 55, 6 Berlin, Nom. Pl. verba 64, 4 Berlin, Nom. Pl. uuorth verba 18, 5 Mylius, LW (word) wordo 44, 7, word 44, 10, wordan 54, 6, wordan 84, 11, word 91, 3, wordon 91, 5, wordon 91, 8, wordo 96, 2, word 96, 4; Son.: Quak setzt wort an

wōrhenna* 1, anfrk., st. F. (jō?), sw. F. (n): nhd. Auerhenne; ne. mountain hen; ÜG.: lat. ornix Gl; Hw.: vgl. *orrehenna?; Q.: Gl (2. Hälfte 12. Jh.); E.: vgl. vgl. idg. *ūr-, *au̯er-, Sb., Wasser, Harn, Regen, Pokorny 80; s. anfrk. *henna?; B.: Gl (Brügge, Stadtsbibliotheek) wōrhenna ornix Mayer 19, 1 = SANFT Glossen 8, 1

Wormiza* 1, anfrk., ON: nhd. Worms; ne. Worms (a German city at the Rhine river); ÜG.: lat. Spira (= Wormiza Fehlübersetzung) Gl; Hw.: vgl. ahd. Wormiza; Q.: Gl (1. Hälfte 10. Jh.); I.: Lw. kelt. Borbetomagus?; B.: Gl (Leiden, Universitätsbibliothek Ms. Lips. 7) vuormace spira Mayer 45, 6 (= 45, 20) = SANFT Glossen 12, 20

wrāka* 1, wrāca*, anfrk., st. F. (ō): nhd. Rache, Vergeltung; ne. vengeance; ÜG.: lat. vindicta MNPs; Hw.: vgl. as. wrāka*, ahd. rāhha*; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *wrēkō, *wrǣkō, st. F. (ō), Rache, Verfolgung; s. idg. *u̯reg-, V., stoßen, drängen, puffen, treiben, verfolgen, Pokorny 1181?; vgl. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152; B.: MNPs Akk. Sg. uuraca vindictam 57, 11 Berlin; Son.: Quak setzt wrāca an

wrisil* 1, anfrk., st. M. (a): nhd. Riese (M.); ne. giant; ÜG.: lat. gigas MNPs=MNPsA; Hw.: vgl. ahd. *risil?; Q.: MNPs=MNPsA (9. Jh.); I.: Lbd. lat. gigas?; B.: MNPs=MNPsA Nom. Sg. uurisil gigas 18, 6 Mylius = Leiden = MNPsA Nr. uurisit gigas 18, 6 Schottius = MNPsA Nr. 807 (van Helten) = S. 88, 24 (van Helten) = MNPsA Nr. 163 (Quak)

wulka* 2, wulco*, anfrk., st. F. (ō)?, sw. F. (n)?: nhd. Wolke; ne. cloud (N.); ÜG.: lat. nubes MNPs; Hw.: vgl. ahd. *wolka?; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: s. germ. *wulkana-, *wulkanaz, st. M. (a), Wolke; germ. *wulkana-, *wulkanam, st. N. (a), Wolke; vgl. idg. *u̯elk- (2), *u̯elg-, Adj., feucht, nass, Pokorny 1145; B.: MNPs Dat. Pl. uulcon nubes 56, 11 Berlin, Dat. Pl. uulcun nubibus 67, 35 Berlin; Son.: Quak setzt wulco an

wund* 1, wunt*, anfrk., Adj.: nhd. wund, verletzt; ne. wounded; ÜG.: lat. vulneratus MNPsA; Hw.: vgl. as. wund*, ahd. wunt*; Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: germ. *wunda-, *wundaz, Adj., wund, verwundet, verletzt; s. idg. *u̯en- (2), V., schlagen, verwunden, Pokorny 1147; vgl. idg. *u̯ā- (1), *u̯ō-, *u̯ə-, V., schlagen, verwunden, Pokorny 1108; W.: mnl. wont, Adj., wund; B.: MNPsA Nom. Pl. M. uuanda (= uuunda*) vulnerati 87, 6 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 764 (van Helten) = S. 87, 3 (van Helten) = MNPsA Nr. 541 (Quak); Son.: Quak setzt wunt an

wunda* 2, anfrk., st. F. (ō): nhd. Wunde; ne. wound (N.); ÜG.: lat. plaga MNPs, vulnus MNPs; Hw.: vgl. as. wunda*, ahd. wunta*; Q.: MNPs (9. Jh.); E.: germ. *wundō, st. F. (ō), Wunde, Verletzung; vgl. idg. *u̯en- (2), V., schlagen, verwunden, Pokorny 1147; vgl. idg. *u̯ā- (1), *u̯ō-, *u̯ə-, V., schlagen, verwunden, Pokorny 1108; W.: mnl. wonde, F., Wunde; B.: MNPs Gen. Pl. uundeno vulnerum 68, 27 Berlin, Nom. Pl. uundon plagae 63, 8 Berlin (Quak) = 63, 9 (van Helten)

*wundaron?, anfrk., sw. V. (2): Vw.: s. fol-*; Hw.: vgl. as. wundron*, ahd. wundarōn*; E.: s. wunder*

wunder* 2, anfrk., st. N. (a): nhd. Wunder; ne. wonder (N.); ÜG.: lat. (mirabilis) MNPs; Hw.: s. wunderlīk*; vgl. as. wundar*, ahd. wuntar*; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lbd. lat. mirabilis?; E.: germ. *wundra-, *wundram, st. N. (a), Wunder; s. idg. *u̯en- (1), *u̯enə-, *u̯enH-, V., streben, wünschen, lieben, erreichen, gewinnen, siegen, Pokorny 1146; B.: MNPs Akk. Pl. uunder mirabilia 71, 18 Berlin, Akk. Pl. uundir mirabilia 70, 17 Berlin

wunderlīk* 2, wunderlīc*, anfrk., Adj.: nhd. wunderlich, wunderbar; ne. wonderful; ÜG.: lat. mirabilis MNPs; Hw.: vgl. as. wundarlīk*, ahd. wuntarlīh*; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüs. lat. mirabilis?; E.: s. wunder*, -līk; B.: MNPs Nom. Sg. M. uunderlic mirabilis 67, 36 Berlin, Nom. Sg. M. uunderlic mirabile 64, 6 Berlin; Son.: Quak setzt wunderlīc an

*wunna?, anfrk., st. F. (ō): nhd. Freude; ne. joy, delight (N.); Hw.: s. wunnedisk*; vgl. as. wunnia*, ahd. wunna*; E.: germ. *wunjō, st. F. (ō), Wonne, w-Rune; s. idg. *u̯en- (1), *u̯enə-, *u̯enH-, V., streben, wünschen, lieben, erreichen, gewinnen, siegen, Pokorny 1146

wunnedisk* 1, anfrk., st. M. (a): nhd. „Wonnetisch“, Tisch der Freude; ne. table of joy; Hw.: vgl. ahd. *wunnitisk?; Q.: LW (1100); E.: s. *wunna?, disk; B.: LW (wunne disch) wunnedische 52, 46

*wunst?, anfrk., st. M. (i?): Vw.: s. gi-*; Hw.: vgl. as. *wunst?, ahd. *wunst?; E.: germ. *wunsti-, *wunstiz, st. M. (i), Gewinn, Ertrag; vgl. idg. *u̯en- (1), *u̯enə-, *u̯enH-, V., streben, wünschen, lieben, erreichen, gewinnen, siegen, Pokorny 1146

wuop* 1, anfrk., st. M. (a): nhd. Wehklage, Klage, Jammer, Weinen; ne. weeping (N.); ÜG.: lat. fletus MNPsA; Hw.: vgl. as. wōp*, ahd. wuof*; Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: germ. *wōpa-, *wōpaz, st. M. (a), Ruf, Geschrei, Weinen; s. idg. *u̯āb-, V., rufen, schreien, klagen, Pokorny 1109; B.: MNPsA Nom. Sg. fletus 29, 6 Leiden = Schottius (2x) = MNPsA Nr. 804 (van Helten) = S. 88, 21 (van Helten) = MNPsA Nr. 219 (Quak); Son.: auch amfrk. MNPsA uuophas fletus 6, 9 Leiden = uuophis fletus 6, 9 Schottius = MNPsA Nr. 804 (van Helten) = S. 88, 22 (van Helten) = MNPsA Nr. 57 (Quak)

wuopan* 4, wuopon*, anfrk., st. V. (7)=red. V.: nhd. weinen, klagen; ne. weep (V.), wail, mourn; ÜG.: lat. flere MNPsA, lamentare MNPsA, lugere MNPsA, plorare MNPsA; Hw.: vgl. as. wōpian, ahd. wuofan*; Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: germ. *wōpjan, st. V., schreien, weinen, rufen; idg. *u̯āb-, V., rufen, schreien, klagen, Pokorny 1109; B.: MNPsA 1. P. Pl. Prät. Akt. Ind. uuiepon flevimus 136, 1 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 778 (van Helten) = S. 87, 20 (van Helten) = MNPsA Nr. 754 (Quak), 1. P. Pl. Prät. Akt. Ind. uuiepon lamentatae sunt 77, 63 Leiden = MNPsA Nr. 778 (van Helten) = S. 87, 20 (van Helten) = MNPsA Nr. 480 (Quak), 1. P. Pl. Präs. Akt. Ind. uuopan ploremus 94, 6 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 809 (van Helten) = S. 88, 26 (van Helten) = MNPsA Nr. 579 (Quak), Part. Präs. Nom. Sg. M. uopindi lugens 34, 14 Leiden = Schottius (2x) = MNPsA Nr. 806 (van Helten) = S. 88, 23 (van Helten) = MNPsA Nr. 260 (Quak); Son.: Quak setzt wuopon an

wuostandilīk* 1, wuostandelic*, anfrk., Adj.: nhd. wüst, öde, verlassen (Adj.); ne. desert (Adj.), desolated; ÜG.: lat. desolatorius MNPsA; Hw.: vgl. ahd. *wuostentlīh?; Q.: MNPsA (9. Jh.); I.: Lüs. lat. desolatorius?; E.: s. wuosti*, -līk; B.: MNPsA Dat. Pl. uutstandilico (= uuôstandlicon* (Heyne) = uustandilīcon* (van Helten)) desolatoriis 119, 4 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 822 (van Helten) = S. 89, 9 (van Helten) = MNPsA Nr. 711 (Quak); Son.: Quak setzt wuostandelic an

wuosti* 2, anfrk., Adj.: nhd. wüst, öde, verlassen (Adj.); ne. desert (Adj.); ÜG.: lat. desertus MNPs; Hw.: s. wuostandilīk*; vgl. as. wōsti*, ahd. wuosti*; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lbd. lat. desertus?; E.: germ. *wōsta-, *wōstaz, *wōstja-, *wōstjaz, Adj., wüst, öde, unbewohnt; idg. *u̯āstos, Adj., öde, wüst, Pokorny 1113; s. idg. *eu- (1), *eu̯ə-, *u̯ā-, *u̯ə-, V., Adj., mangeln, leer, Pokorny 345; W.: mnl. woeste, woest, Adj., wüst; B.: MNPs Nom. Sg. F. uuosti deserta 68, 26 Berlin, Dat. Sg. F. uustera deserta 62, 3 Berlin (Quak) = 62, 2 (van Helten)

wuostinna* 2, anfrk., st. F. (jō): nhd. Wüste; ne. desert (N.); ÜG.: lat. desertum MNPs; Hw.: vgl. as. wōstunnia*, ahd. wuostinna*, wuostin*; Q.: MNPs (9. Jh.); I.: Lüs. lat. desertum?; E.: germ. *wōstinjō, *wōstenjō, st. F. (ō), Wüste, Einöde; s. idg. *u̯āstos, Adj., öde, wüst, Pokorny 1113; vgl. idg. *eu- (1), *eu̯ə-, *u̯ā-, *u̯ə-, V., Adj., mangeln, leer, Pokorny 345; B.: MNPs Gen. sg. uuostinnon deserti 64, 13 Berlin, Dat. Sg. uustinon deserto 67, 8 Berlin

*wurdi?, anfrk., st. N. (ja): Vw.: s. ant-; Hw.: vgl. ahd. *wurti (2b)?; E.: germ. *wurdja-, *wurdjam, st. N. (a), Gelegenheit; s. idg. *u̯ert-, V., drehen, wenden, Pokorny 1156; vgl. idg. *u̯er- (3), V., drehen, biegen, Pokorny 1152

*wurten?, anfrk., sw. V. (1): nhd. würzen; ne. spice (V.); Hw.: s. wurtid*; vgl. ahd. wurzen*; E.: s. wurti*

wurti* 2, wurt*, anfrk., st. F. (i): nhd. „Wurz“, Kraut; ne. herb; ÜG.: lat. herba MNPsA, olus MNPsA; Hw.: vgl. as. wurt, ahd. wurz; Q.: MNPsA (9. Jh.); E.: germ. *wurti-, *wurtiz, st. F. (i), Wurz, Kraut; idg. *u̯erād-, *u̯rād-, *u̯ₑrəd-, *u̯rəd-, Sb., Zweig, Rute, Wurzel, Pokorny 1167; B.: MNPsA Nom. Pl. uuirte holera 36, 2 Leiden = Schottius = MNPsA Nr. 783 (van Helten) = S. 87, 27 (van Helten) = MNPsA Nr. 268 (Quak), Akk. Pl. uurti herbam Deut 32, 2 Leiden = Akk. Pl. uuurti herbam Deut 32, 2 Schottius = MNPsA Nr. 808 (van Helten) = S. 88, 25 (van Helten) = MNPsA Nr. 812 (Quak); Son.: Quak setzt wurt an

wurtibeddi* 4, anfrk., st. N. (ja): nhd. „Wurzbett“, Kräuterbeet; ne. herb bed; ÜG.: lat. areola aromatum LW; Q.: LW (1100); I.: Lüt. lat. areola aromatum?; E.: s. wurti*, beddi*; B.: LW (wurzbedde) wurzbedde 90, 2, wurzbedde 90, 12, wurzbedde 90, 14, wurzbedde 99, 2 (z. T. mhd.)

wurtid* 1, anfrk., Adj.: nhd. gewürzt; ne. spiced; ÜG.: lat. conditus LW; Q.: LW (1100); E.: s. *wurten?; I.: Lüt. lat. conditus?; B.: LW (wurzed) wurzedo 132, 9 (z. T. mhd.)