Verleihung der Hälfte des Herzogtums Westfalen und Engern an den Erzbischof von Köln. – 1180, April 13.

Nach dem Abdruck von J. Haller, Der Sturz Heinrichs des Löwen, im Archiv für Urkundenforschung Bd. III (1911), S. 447ff.

In nomine sancte et individuæ Trinitatis. Fridericus divina favente clementia Romanorum imperator augustus. Quoniam humana labilis est memoria et turbæ rerum non sufficit, predecessorum etatis nostræ divorum imperatorum et regum decrevit auctoritas, litteris annotare quæ fluentium temporum antiquitas a notitia hominum consuevit alienare. Proinde tam presentium quam futurorum imperii fidelium noverit universitas, qualiter Heinricus quondam dux Bawariæ et Westfaliæ, eo quod ecclesiarum Dei et nobilium imperii libertatem, possessiones eorum occupando et iura ipsorum imminuendo, graviter oppresserat, ex instanti principum querimonia et plurimorum nobilium trina (bzw. quia) citatione vocatus maiestati nostræ presentari contempserit et pro hac contumacia principum et suæ conditionis Suevorum proscriptionis nostrae inciderit sententiam; deinde quoniam in ecclesias Dei et principum ac nobilium iura et libertatem grassari non destitit: tam pro illorum iniuria quam pro multiplici contemptu nobis exhibito ac precipue pro evidenti reatu maiestatis sub feodali iure legitimo trino edicto ad nostram citatus audientiam, eo quod se absentasset nec aliquem pro se misisset responsalem, contumax iudicatus est ac proinde tam ducatus Bawariæ quam Westfaliæ et Angariæ quam etiam universa quæ ab imperio tenuit beneficia per unanimem principum sententiam in sollempni curia Wirziburc celebrata ei abiudicata sunt nostroque iuri addicta et potestati.

Nos itaque, habita cum principibus deliberatione, communi ipsorum consilio ducatum, qui dicitur Westfaliæ et Angariæ, in duo divisimus et consideratione meritorum, quibus dilectus princeps noster Phylippus Coloniensis archiepiscopus ob honorem imperialis coronæ promovendum et manutenendum nec rerum dispendia nec personæ formidans pericula gratiæ imperialis promeruit privilegium, unam partem, eam videlicet quae in episcopatum Coloniensem et per totum Pathebrunnensem episcopatum extendebatur, cum omni iure et iurisdictione, videlicet cum comitatibus, cum advocatiis, cum conductibus, cum mansis, cum curtibus, cum beneficiis, cum ministerialibus, cum mancipiis et cum omnibus ad eundem ducatum pertinentibus ecclesiæ Coloniensi legitime donavimus et de imperatoria liberalitate contulimus. Et requisita a principibus sententia, an id fieri liceret, et ea dictata et communi principum et totius curiæ assensu approbata, accedente quoque publico consensu dilecti consanguinei nostri ducis Bernhardi, cui reliquam partem ducatus concessimus, prememoratum archiepiscopum Phylippum portione illa ducatus, suæ collata ecclesiæ, vexillo imperiali sollempniter investivimus.

Hanc igitur legitimam nostræ maiestatis donationem et investituram Coloniensi ecclesiæ et sepedicto principi nostro Phylippo archiepiscopo omnibusque suis successoribus confirmantes et in omne posteritatis evum eis ratam permanere volentes, ne quis eam ausu temerario infringere vel quomodolibet violare attemptaverit, imperiali edicto inhibemus et hanc nostram constitutionem presente privilegio aurea excellentiae nostræ bulla insignito corroboramus autentice, testibus annotatis qui huic facto interfuerunt. Sunt autem hii: Arnoldus Treverensis archiepiscopus, Wigmannus Magdeburgensis archiepiscopus, Cunradus Salisburgensis archiepiscopus, Sifridus Bremensis electus, Cunradus Warmatiensis episcopus, Rudulfus Leodiensis episcopus, Bertrammus Metensis episcopus, Arnoldus Osnaburgensis episcopus, Cunradus abbas Fuldensis, Adolfus abbas Hersfeldensis, Lotarius prepositus Bunnensis, Ludewicus palatinus Saxoniæ et langravius Thuringiæ, Bernhardus dux Westfaliæ et Angariæ, Gotefridus dux Lotaringiæ, Fridericus dux Suewiæ, Otto marchio de Brandenburc, Teodericus marchio de Lusiz, Dedo comes de Groix, Sifridus comes de Orlamunde, Rubertus comes de Nassawe, Emicho comes de Liningen, Engelbertus comes de Monte, Teodericus comes de Hostate, Gerardus comes de Nurberc, Heinricus comes de Arnisberc, Hermannus comes de Ravinisperg, Heinricus comes de Kuc, Wernherus comes de Witinchinstein, Widikindus de Waltecke, Fridericus de Anfurde, Hartmannus de Butingin, Wernherus de Bonlande, Conradus pincerna, Heinricus marscalcus de Bappinheim, Sibodo de Groix camerarius et alii quam plures.

Signum domini Friderici Romanorum imperatoris invictissimi (M).

Ego Gotefridus imperialis aulæ cancellarius vice Cristiani Maguntinæ sedis archiepiscopi et Germaniæ archicancellarii recognovi.

Acta sunt hæc anno dominicæ incarnationis M°C°LXXX°, indictione XIII°, regnante domino Friderico Romanorum imperatore invictissimo, anno regni eius XX°IX°, imperii vero XX°VI° feliciter. Amen.

Datum in sollempni curia Geilinhusin, in territorio Moguntino, Idibus Aprilis.

Quellensammlung zur Geschichte der deutschen Reichsverfassung in Mittelalter und Neuzeit, hg. v. Zeumer, K., 2. A. 1913, Neudruck 1987, 15, Nr. 17 (1180, April 13)