DOMINI NOSTRI SACRATISSIMI PRINCIPIS
IUSTINIANI CODEX
LIBER PRIMUS
CJ.1.1.0. De summa trinitate et de fide catholica et ut nemo
de ea publice contendere audeat.
CJ.1.2.0. De sacrosanctis ecclesiis et de rebus et privilegiis earum.
CJ.1.3.0. De episcopis et clericis et orphanotrophis et brephotrophis et
xenodochis et asceteriis et monachis et privilegio eorum et castrensi peculio
et de redimendis captivis et de nuptiis clericorum vetitis seu permissis.
CJ.1.4.0. De episcopali audientia et de diversis capitulis, quae ad ius
curamque et reverentiam pontificalem pertinent.
CJ.1.5.0. De haereticis et manichaeis et samaritis.
CJ.1.6.0. Ne sanctum baptisma iteretur.
CJ.1.7.0. De apostatis.
CJ.1.8.0. Nemini licere signum salvatoris christi vel in silice vel in marmore
aut sculpere aut pingere.
CJ.1.9.0. De iudaeis et caelicolis.
CJ.1.10.0. Ne christianum mancipium haereticus vel paganus vel iudaeus habeat
vel possideat vel circumcidat.
CJ.1.11.0. De paganis sacrificiis et templis.
CJ.1.12.0. De his qui ad ecclesias confugiunt vel ibi exclamant.
CJ.1.13.0. De his qui in ecclesiis manumittuntur.
CJ.1.14.0. De legibus et constitutionibus principum et edictis.
CJ.1.15.0. De mandatis principum.
CJ.1.16.0. De senatus consultis.
CJ.1.17.0. De veteri iure enucleando et auctoritate iuris prudentium qui in
digestis referuntur.
CJ.1.18.0. De iuris et facti ignorantia.
CJ.1.19.0. De precibus imperatori offerendis et de quibus rebus supplicare
liceat vel non.
CJ.1.20.0. Quando libellus principi datus litis contestationem facit.
CJ.1.21.0. Ut lite pendente vel post provocationem aut definitivam sententiam
nulli liceat imperatori supplicare.
CJ.1.22.0. Si contra ius utilitatemve publicam vel per mendacium fuerit aliquid
postulatum vel impetratum.
CJ.1.23.0. De diversis rescriptis et pragmaticis sanctionibus.
CJ.1.24.0. De statuis et imaginibus.
CJ.1.25.0. De his qui ad statuas confugiunt.
CJ.1.26.0. De officio praefectorum praetorio orientis et illyrici.
CJ.1.27.0. De officio praefecti praetorio africae et de omni eiusdem dioeceseos
statu.
CJ.1.28.0. De officio praefecti urbis.
CJ.1.29.0. De officio magistri militum.
CJ.1.30.0. De officio quaestoris.
CJ.1.31.0. De officio magistri officiorum.
CJ.1.32.0. De officio comitis sacrarum largitionum.
CJ.1.33.0. De officio comitis rerum privatarum.
CJ.1.34.0. De officio comitis sacri patrimonii.
CJ.1.35.0. De officio proconsulis et legati.
CJ.1.36.0. De officio comitis orientis.
CJ.1.37.0. De officio praefecti augustalis.
CJ.1.38.0. De officio vicarii.
CJ.1.39.0. De officio praetorum.
CJ.1.40.0. De officio rectoris provinciae.
CJ.1.41.0. Ut nulli patriae suae administratio sine speciali permissu principis
permittatur.
CJ.1.42.0. De quadrimenstruis tam civilibus quam militaribus brevibus.
CJ.1.43.0. De officio praefecti vigilum.
CJ.1.44.0. De officio praefecti annonae.
CJ.1.45.0. De officio civilium iudicum.
CJ.1.46.0. De officio iudicum militarium.
CJ.1.47.0. Ne comitibus rei militaris vel tribunis lavacra praestentur.
CJ.1.48.0. De officio diversorum iudicum.
CJ.1.49.0. Ut omnes tam civiles quam militares iudices post administrationem
depositam per quinquaginta dies in civitatibus vel certis locis permaneant.
CJ.1.50.0. De officio eius qui vicem alicuius iudicis obtinet.
CJ.1.51.0. De adsessoribus et domesticis et cancellariis iudicum.
CJ.1.52.0. De annonis et capitu administrantium vel adsessorum aliorumve
publicas sollicitudines gerentium vel eorum, qui aliquas consecuti sunt
dignitates.
CJ.1.53.0. De contractibus iudicum vel eorum qui sunt circa eos et inhibendis
donationibus in eos faciendis et ne administrationis tempore proprias aedes
aedificent sine sanctione pragmatica.
CJ.1.54.0. De modo multarum, quae ab iudicibus infliguntur.
CJ.1.55.0. De defensoribus civitatum.
CJ.1.56.0. De magistratibus municipalibus.
CJ.1.57.0. De officio iuridici alexandriae.
CJ.1.1.0. De summa trinitate et de fide catholica et ut nemo
de ea publice contendere audeat.
CJ.1.1.1pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Cunctos populos, quos clementiae nostrae regit
temperamentum, in tali volumus religione versari, quam divinum petrum apostulum
tradidisse romanis religio usque ad nunc ab ipso insinuata declarat quamque
pontificem damasum sequi claret et petrum alexandriae episcopum virum
apostolicae sanctitatis, hoc est ut secundum apostolicam disciplinam
evangelicamque doctrinam patris et filii et spiritus sancti unam deitatem sub
pari maiestate et sub pia trinitate credamus. * grat. valentin. et theodos.
aaa. ad pop. urb. constantinop. * <a 380 d. iii k. mart. thessalonica
gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.1.1.1.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Hanc legem sequentes christianorum catholicorum nomen
iubemus amplecti, reliquos vero dementes vesanosque iudicantes haeretici
dogmatis infamiam sustinere, divina primum vindicta, post etiam motus nostri,
quem ex caelesti arbitrio sumpserimus, ultione plectendos. <a 380 d. iii k.
mart. thessalonica gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.1.1.2pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Nullus haereticis mysteriorum locus, nulla ad exercendam
animi obstinatioris dementiam pateat occasio. sciant omnes, etiamsi quid
speciali quolibet rescripto per fraudem elicito ab huiusmodi hominum genere
impetratum sit, non valere. arceantur cunctorum haereticorum ab illicitis
congregationibus turbae: unius et summi dei nomen ubique celebretur: nicaenae
fidei dudum a maioribus traditae et divinae religionis testimonio atque
adsertione firmatae observantia semper mansura teneatur. * grat. valentin. et
theodos. aaa. eutropio pp. * <a 381 d. iiii id. ian. constantinopoli
eucherio et syagrio conss.>
CJ.1.1.2.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Is autem nicaenae adsertor fidei et catholicae religionis
verus cultor accipiendus est, qui omnipotentem deum et christum filium dei uno
nomine confitetur, deum de deo, lumen ex lumine, qui spiritum sanctum, quem ex
summo rerum parente speramus et accipimus, negando non violat, apud quem
intemeratae fidei sensu viget incorruptae trinitatis indivisa substantia, quae
graeco verbo ousia recte credentibus dicitur. haec profecto nobis magis
probata, haec veneranda sunt. <a 381 d. iiii id. ian. constantinopoli
eucherio et syagrio conss.>
CJ.1.1.2.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Qui vero isdem non inserviunt, desinant adfectatis dolis
alienum verae religionis nomen adsumere et suis apertis criminibus denotentur:
ab omnium submoti ecclesiarum limine penitus arceantur, cum omnes haereticos
illicitas agere intra oppida congregationes vetemus. ac si quid eruptio
factiosa temptaverit, ab ipsis etiam urbium moenibus exterminato furore
propelli iubemus, ut cunctis orthodoxis episcopis, qui nicaenam fidem tenent,
catholicae ecclesiae toto orbe reddantur. <a 381 d. iiii id. ian.
constantinopoli eucherio et syagrio conss.>
CJ.1.1.4pr.: Imperator Marcianus
Nemo clericus vel militans vel alterius cuiuslibet
condicionis de fide christiana publice turbis coadunatis et audientibus
tractare conetur in posterum, ex hoc tumultus et perfidiae occasionem
requirens. * marcian. a. palladio pp. * <a 452 d. vii id. febr.
constantinopoli sporacio cons.>
CJ.1.1.4.1: Imperator Marcianus
Nam iniuriam facit iudicio reverentissimae synodi, si quis
semel iudicata ac recte disposita revolvere et publice disputare contendit, cum
ea, quae nunc de christiana fide a sacerdotibus, qui chalcedone convenerunt,
per nostra praecepta statuta sunt, iuxta apostolicas eitiones et instituta
sanctorum patrum trecentorum decem et octo et centum quinquaginta definita esse
noscuntur. <a 452 d. vii id. febr. constantinopoli sporacio cons.>
CJ.1.1.4.2: Imperator Marcianus
Nam in contemptores huius legis poena non deerit, quia non
solum contra fidem vere eitam veniunt, sed etiam iudaeis et paganis ex
huiusmodi certamine profanant veneranda mysteria. <a 452 d. vii id. febr.
constantinopoli sporacio cons.>
CJ.1.1.4.3: Imperator Marcianus
Igitur si clericus erit, qui publice tractare de religione
ausus fuerit, consortio clericorum removebitur: si vero militia praeditus sit,
cingulo spoliabitur: ceteri etiam hiusmodi criminis rei, si quidem liberi sint,
de hac sacratissima urbe pellentur, pro vigore iudiciario etiam competentibus
suppliciis subiugandi, sin vero servi, severissimis animadversionibus
plectentur. <a 452 d. vii id. febr. constantinopoli sporacio cons.>
CJ.1.1.8pr.: Imperator Justinianus
Inter claras sapientiae mansuetudinis vestrae laudes,
christianissime principum, puriore luce tamquam aliquod sidus irradiat, quod
amore fidei, quod caritatis studio, edocti ecclesiasticis disciplinis, romanae
sedis reverentiam conservatis et ei cuncta subicitis et ad eius deducitis
unitatem, ad cuius auctorem, hoc est apostolorum primum, domino loquente
praeceptum est: ' pasce oves meas '. * gloriosiss. et clementiss. fil.
iustiniano a. iohannes ep. urb. romae.* <a 534 d. viii k. april. roma dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.1: Imperator Justinianus
Quam esse omnium vere ecclesiarum caput et patrum regulae et
principum statuta declarant et pietatis vestrae reverentissimi testantur
affatus. patet igitur in vobis impletum fore, quod scripturae loquuntur: ' per
me reges regnant et potentes scribunt iustitiam '. <a 534 d. viii k. april.
roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.2: Imperator Justinianus
Nihil est enim, quod lumine clariore praefulgeat, quam recta
fides in principe: nihil est, quod ita nequeat occasui subiacere, quam vera
religio. nam cum auctorem vitae vel luminis utraque respiciant, recte et
tenebras respuunt et nesciunt subiacere defectui. <a 534 d. viii k. april.
roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.3: Imperator Justinianus
Quam ob rem, gloriosissime principum, votis omnibus
exorabitur divina potentia, ut pietatem vestram in hoc ardore fidei, in hac
devotione mentis, in hoc integrae religionis studio sine defectu sui in tempora
longiora conservet: hoc enim et sanctis credimus ecclesiis expedire. scriptum
est enim: ' labiis regit rex ', et iterum: ' cor regis in manu dei, et ubi
voluerit, inclinabit illud '. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano
pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.4: Imperator Justinianus
Hoc est enim, quod vestrum firmat imperium, hoc, quod vestra
regna conservat. nam pax ecclesiae, religionis unitas, auctorem facti in
sublime provectum grata sibi tranquillitate custodit. <a 534 d. viii k.
april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.5: Imperator Justinianus
Neque enim parva ei vicissitudo a potentia divina tribuitur,
per quem nullis rugis ecclesia divisa secernitur, nullis insertis maculis
variatur. scriptum est enim: ' quia cum rex iustus sederit supra sedem, non
adversabitur sibi quicquam malignum '. <a 534 d. viii k. april. roma dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.6: Imperator Justinianus
Proinde serenitatis vestrae apices per hypatium atque
demetrium sanctissimos viros fratres et coepiscopos meos reverentia consueta
suscepimus: quorum etiam relatione comperimus, quod fidelibus populis
proposuissetis edictum amore fidei pro submovenda haereticorum intentione
secundum apostolicam doctrinam, fratrum et coepiscoporum nostrorum
interveniente consensu. quod, quia apostolicae doctrinae convenit, nostra
auctoritate confirmamus. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a.
iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.7: Imperator Justinianus
Textus autem epistulae talis est: <a. 533 d. viii id.
iun. constantinopoli dn. iustiniano perpetuo augusto iii consule. > victor
iustinianus pius felix inclitus triumphator semper augustus iohanni sanctissimo
archiepiscopo almae urbis romae et patriarchae. <a 534 d. viii k. april.
roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.8: Imperator Justinianus
Reddentes honorem apostolicae sedi et vestrae sanctitati, quod
semper nobis in voto fuit et est, ut decet, patrem honorantes vestram
beatitudinem omnia, quae ad ecclesiarum statum pertinent, festinamus ad
notitiam deferre vestrae sanctitatis, quoniam semper magnum nobis fuit studium
unitatem vestrae apostolicae sedis et statum sanctarum dei ecclesiarum
custodiri, qui hactenus obtinet et incommote permanet nulla intercedente
contrarietate. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.9: Imperator Justinianus
Ideoque omnes sacerdotes universi orientalis tractus et
subicere et unire sedi vestrae sanctitatis properavimus. <a 534 d. viii k.
april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.10: Imperator Justinianus
Et in praesenti ergo quae hic commota sunt, quamvis
manifesta et indubitata sint et secundum apostolicae vestrae sedis doctrinam ab
omnibus semper sacerdotibus firme custodita et praedicata, necessarium duximus,
ut ad notitiam vestrae sanctitatis perveniant. <a 534 d. viii k. april. roma
dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.11: Imperator Justinianus
Nec enim patimur quicquam, quod ad ecclesiarum statum
pertinet, quamvis manifestum et indubitatum sit, quod movetur, ut non etiam
vestrae innotescat sanctitati , quia caput est omnium sanctarum ecclesiarum.
per omnia enim, ut dictum est, properamus honorem et auctoritatem crescere
vestrae sedis. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.12: Imperator Justinianus
Manifestum igitur facimus vestrae sanctitati, quod pauci
quidam infideles et alieni sanctae dei catholicae atque apostolicae ecclesiae
contradicere iudaice ausi sunt adversus ea, quae ab omnibus sacerdotibus
secundum vestram doctrinam recte tenentur et glorificantur atque praedicantur,
denegantes dominum nostrum ihesum christum, unigenitum filium dei et deum
nostrum, incarnatum ex sancto spiritu et sancta atque gloriosa virgine et dei
genetrice maria hominem factum atque crucifixum, unum esse sanctae et
consubstantialis trinitatis, coadorandum et conglorificandum patri et spiritui
sancto, consubstantialem patri secundum divinitatem et consubstantialem nobis
eundem ipsum secundum humanitatem, passibilem carne, eundem ipsum impassibilem
deitate. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iust iniano pp. a. iiii et
paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.13: Imperator Justinianus
Recusantes enim dominum nostrum ihesum christum unigenitum
filium dei et deum nostrum fateri unum esse sanctae et consubstantialis
trinitatis videntur nestorii malam sequentes doctrinam, secundum gratiam
dicentes eum filium dei et alium dicentes deum verbum et alium christum. <a
534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc.
conss.>
CJ.1.1.8.14: Imperator Justinianus
Omnes vero sacerdotes sanctae catholicae atque apostolicae
ecclesiae et reverentissimi archimandritae sacrorum monasteriorum sequentes
sanctitatem vestram et custodientes statum et unitatem sanctarum dei
ecclesiarum, quam habent ad apostolicam vestrae sanctitatis sedem, nihil
penitus immutantes de ecclesiastico statu, qui hactenus obtinuit atque obtinet,
uno consensu confitentur et glorificant , praedicantes dominum nostrum ihesum
christum, unigenitum filium et verbum dei et deum nostrum, ante saecula et sine
tempore de patre natum, in ultimis diebus descendisse de caelis et incarnatum
ex spiritu sancto et sancta atque gloriosa virgine et dei genetrice maria natum
et hominem factum et crucifixum unum esse sanctae et consubstantialis trinitatis,
coadorandum et conglorificandum patri et sancto spiritui. <a 534 d. viii k.
april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et pa ulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.15: Imperator Justinianus
Nec enim alium deum verbum et alium christum cognoscimus,
sed unum atque eundem ipsum consubstantialem patri secundum divinitatem et
consubstantialem nobis eundem ipsum secundum humanitatem, passibilem carne,
eundem ipsum impassibilem deitate. <a 534 d. viii k. april. roma dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.16: Imperator Justinianus
Ut enim est in divinitate perfectus, ita idem ipse et in
humanitate perfectus est: in una enim subsistentia unitatem suscipimus et
confitemur, quod dicunt graeci tyn kav hupostasin henwsin homologumen. <a
534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc.
conss.>
CJ.1.1.8.17: Imperator Justinianus
Et quoniam unigenitus filius et verbum dei, ante saecula et
sine tempore de patre natus, idem ipse et in ultimis diebus descendens de
caelis, incarnatus ex sancto spiritu et sancta atque gloriosa virgine et dei
genetrice maria et homo factus, dominus noster ihesus christus proprie et vere
deus est, ideo et sanctam et gloriosam virginem maria proprie et vere dei
matrem dicimus: non quia deus verbum principium ex ipsa sumpserit, sed quod in
ultimis diebus descendit de caelis et ex ipsa incarnatus et homo factus natus
est. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino
iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.18: Imperator Justinianus
Quem confitemur et credimus, sicut dictum est,
consubstantialem esse patri secundum deitatem et consubstantialem nobis eundem
ipsum secundum humanitatem, eiusdem miracula et passiones, quas sponte carne
sustinuit, cognoscentes. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a.
iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.19: Imperator Justinianus
Suscipimus autem sancta quattuor concilia, id est
trecentorum decem et octo sanctorum patrum, qui in nicaea congregati sunt, et
centum quinquaginta sanctorum patrum, qui in hac regia urbe convenerunt, et
sanctorum patrum, qui in epheso primo congregati sunt, et sanctorum patrum, qui
in chalcedone convenerunt, sicut vestra apostolica sedes docet atque praedicat.
<a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore
vc. conss.>
CJ.1.1.8.20: Imperator Justinianus
Omnes ergo sacerdotes sequentes doctrinam apostolicae
vestrae sedis ita credunt et confitentur et praedicant. <a 534 d. viii k.
april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.21: Imperator Justinianus
Unde properavimus haec ad notitiam deferre vestrae
sanctitatis per hypatium et demetrium, beatissimos episcopos, ut nec vestram
sanctitatem lateat, quae a quibusdam paucis monachis male et iudaice secundum
nestorii perfidiam denegata sunt. <a 534 d. viii k. april. roma dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.22: Imperator Justinianus
Petimus ergo vestrum paternum adfectum, ut vestris ad nos
destinatis litteris et ad sanctissimum episcopum huius almae urbis et
patriarcham vestrum fratrem, quoniam et ipse per eosdem scripsit ad vestram
sanctitatem festinans in omnibus sequi sedem apostolicam beatitudinis vestrae,
manifestum nobis faciatis, quod omnes, qui praedicta recte confitentur,
suscipit vestra sanctitas et eorum, qui iudaice ausi sunt recte denegare fidem,
condemnat perfidiam. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a.
iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.23: Imperator Justinianus
Plus enim ita et circa vos omnium amor et vestrae sedis
crescit auctoritas et quae ad vos est unitas sanctarum ecclesiarum inturbata
servabitur, quando per vos didicerint omnes beatissimi episcopi eorum, quae ad
vos relata sunt, sinceram vestrae sanctitatis doctrinam. petimus autem vestram
beatitudinem orare pro nobis et dei nobis adquirere providentiam. <a 534 d.
viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc.
conss.>
CJ.1.1.8.24: Imperator Justinianus
Et alia manu: divinitas te servet per multos annos, sancte
ac religiosissime pater. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a.
iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.25: Imperator Justinianus
Liquet igitur, gloriosissime imperator, ut lectionis tenor
et legatorum vestrorum relatio patefecit, vos apostolicis eruditionibus
studere, cum de religionis catholicae fide ea sapitis, ea scripsistis, ea
populis fidelibus publicastis, quae, sicut diximus, et sedes apostolica docet
et patrum veneranda decrevit auctoritas et nos confirmavimus in omnibus. <a 534
d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc.
conss.>
CJ.1.1.8.26: Imperator Justinianus
Opportunum est ergo voce clamare prophetica; ' iucundetur
caelum desuper, effundant montes iucunditatem et colles laetitia laetabuntur '.
<a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore
vc. conss.>
CJ.1.1.8.27: Imperator Justinianus
Haec igitur in tabulis cordis fideles scribere, haec ut
pupillas oculorum convenit observare. <a 534 d. viii k. april. roma dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.28: Imperator Justinianus
Neque enim quisquam est, in quo christi caritas fervet, qui
tam rectae, tam verae confessionis vestrae fidei refragator existat, cum
impietatem evidenter nestorii eutychisque et omnium haereticorum damnantes,
unam veram catholicam fidem domini et dei nostri salvatoris ihesu christi
magisterio institutam et propheticis apostolicisque praedicationibus ubique
diffusam et sanctorum per totum orbem confessionibus roboratam, patrum atque
doctorum sententiis adunatam et nostrae doctrinae consentaneam inconcusse atque
inviolabiliter devota deo et pia mente servatis. <a 534 d. viii k. april.
roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iu niore vc. conss.>
CJ.1.1.8.29: Imperator Justinianus
Soli etenim vestris professionibus adversantur, de quibus
divina scriptura loquitur dicens: ' posuerunt mendacium spem suam et mendacio
operiri speraverunt ': et iterum qui secundum prophetam dicunt domino: ' recede
a nobis, vias tuas scire nolumus ', propter quos salomon dicit: ' semitas
propriae culturae erraverunt , colligunt autem manibus infructuosa '. <a 534
d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc.
conss.>
CJ.1.1.8.30: Imperator Justinianus
Haec est igitur vestra vera fides, haec certa religio, hoc
beatae recordationis, ut diximus, patres omnes praesulesque romanae ecclesiae,
quos in omnibus sequimur, hoc sedes apostolica praedicavit hactenus et
inconvulse custodivit: huic confessioni, huic fidei quisquis contradictor
extiterit, alienum a sancta communione, alienum se ipse ab ecclesia iudicavit
esse catholica. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.31: Imperator Justinianus
Nos enim in romana cyrum cum sequacibus suis invenimus
civitate, qui de acoemetensi monasterio fuit, quos apostolicis suasionibus ad
rectam fidem et velut oves , quae perierant errantes, ad ovile contendimus
revocare dominicum, ut agnoscerent secundum prophetam linguae balbutientes
loqui quae ad pacem sunt. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp.
a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.32: Imperator Justinianus
Non credentibus autem per nos primus apostolorum esaiae
prophetae verba dicit: ' pergite lumini ignis vestri et flammae, quam
accendistis '. sed obduratum est cor eorum, ut scriptum est, ut non
intellegerent, et pastoris vocem oves, quae meae non erant, audire minime
voluerunt. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.33: Imperator Justinianus
In quibus servantes ea, quae ab ipsorum sunt statuta
pontifice, eos minime in nostra communione recepimus et ab omni ecclesia
catholica esse iussimus alienos, nisi errore damnato doctrinam nostram
quantocius sequi habita regulari professione signaverint. <a 534 d. viii k.
april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.34: Imperator Justinianus
Aequum quippe est, ut, qui nostris minime oboedientiam
commodant statutis, ecclesiis habeantur extorres. <a 534 d. viii k. april.
roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.35: Imperator Justinianus
Sed quia gremium suum numquam redeuntibus claudit ecclesia,
obsecro clementiam vestram, ut, si proprio errore deposito et prava intentione
depulsa ad unitatem ecclesiae reverti voluerint, in nostra communione receptis
indignationis vestrae removeatis aculeos et nobis intercedentibus benigni animi
gratiam condonate. <a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii
et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.36: Imperator Justinianus
Deum autem et salvatorem nostrum ihesum christum exoramus,
quatenus longaevis et pacificis vos dignetur custodire temporibus in hac vera
religione et unitate et veneratione apostolicae sedis, cuius principatum ut
christianissimi et pii conservatis in omnibus. <a 534 d. viii k. april. roma
dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.37: Imperator Justinianus
Praeterea, serenissime principum, laudamus legatorum
vestrorum personas, hypatii et demetrii fratrum et coepiscoporum nostrorum,
quos clementiae vestrae gratos fore ipsa manifestavit electio. <a 534 d.
viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc.
conss.>
CJ.1.1.8.38: Imperator Justinianus
Nam tantae causae pondus non nisi perfectis in christo
potuisset iis iniungi, tantae vero pietatis, tantae reverentiae plenos adfatus
nisi per amantes minime dignaremini destinare. <a 534 d. viii k. april. roma
dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore vc. conss.>
CJ.1.1.8.39: Imperator Justinianus
Et alia manu: gratia domini nostri ihesu christi et caritas
dei patris et communicatio spiritus sancti sit semper vobiscum, piissime fili.
item subscriptio: omnipotens deus regnum et salutem vestram perpetua
protectione custodiat, gloriosissime et clementissime fili imperator auguste.
<a 534 d. viii k. april. roma dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino iuniore
vc. conss.>
CJ.1.2.0. De sacrosanctis ecclesiis et de rebus et
privilegiis earum.
CJ.1.2.1: Imperator Constantinus
Habeat unusquisque licentiam sanctissimo catholicae
venerabilique concilio decedens bonorum quod optavit relinquere. non sint cassa
iudicia. nihil est quod magis hominibus debetur, quam ut supremae voluntatis,
post quam iam aliud velle non possunt, liber sit stilus et licitum quod iterum
non redit arbitrium. * const. a. ad pop. * <a 321 pp. v non. iul. romae
crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.1.2.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Nemo apostolorum vel martyrum sedem humandis corporibus
existimet esse concessam. * grat. valentin. et theodos. aaa. pancratio pu. *
<a 381 d. iii k. aug. heracliae eucherio et syagrio conss.>
CJ.1.2.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Nemo martyres distrahat, nemo mercetur. * grat. valentin. et
theodos. aaa. cynegio pp. * <a 386 d.Iiii k. mart. constantinopoli honorio
np. et euodio conss.>
CJ.1.2.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Non plures quam nongenti quinquaginta decani sacrosanctae
huius amplissimae urbis deputentur ecclesiae nullique his addendi mutandive vel
in defuncti locum substituendi pateat copia: nulli alii corporatorum praeter
praedictum numerum per patrocinia immunitate concessa negataque omni novationis
facultate similia vindicandi his, quae in honorem vel necessaria obsequia
sacrosanctae ecclesiae indulta sunt. * honor. et theodos. aa. aetio pu. * <a
409 d. xii k. sept. eudoxiopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.1.2.5: Imperatores Honorius, Theodosius
Placet rationabilis consilii tenore perpenso destricta
moderatione praescribere, a quibus specialiter necessitatibus ecclesiae urbium
singularum habeantur immunes. prima quippe illius usurpationis contumelia
depellenda est, ne praedia usibus caelestium secretorum dedicata sordidorum
munerum faece vexentur. nihil extraordinarium ab hac superindicticiumve
flagitetur, nulla translationum sollicitudo gignatur, postremo nihil praeter
canonicam illationem, quam adventiciae necessitatis sarcina repentina
depoposcerit, eius functionibus adscribatur. si quis contra venerit, post
debitae ultionis acrimoniam, quae erga sacrilegos iure pr omenda est, exilio
perpetuae deportationis uratur. * honor. et theodos. aa. melitio pp. * <a
412 d. viii k. iun. ravenna honorio viiii et theodosio v aa. conss.>
CJ.1.2.6: Imperatores Honorius, Theodosius
Omni innovatione cessante vetustatem et canones pristinos
ecclesiasticos, qui nunc usque tenuerunt, et per omnes illyrici provincias
servari praecipimus, ut, si quid dubietatis emerserit, id oporteat non absque
scientia viri reverentissimi sacrosanctae legis antistitis urbis
constantinopolitanae, quae romae veteris praerogativa laetatur, conventui
sacerdotali sanctoque iudicio reservari. * honor. et theodos. aa. philippo pp.
illyrici. * <a 421 d. prid. id. iul. eustathio et agricola conss. >
CJ.1.2.7: Imperatores Honorius, Theodosius
Ad instructiones itinerum pontiumque etiam divinas domos et
venerabiles ecclesias tam laudabili titulo libenter adscribimus, quia non est
inter sordida munera numeratum. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto pp. *
<a 423 d. xv k. mart. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.>
CJ.1.2.8: Imperator Theodosius
Sacrosancta thessalonicensis ecclesia civitatis aperte sciat
propriae tantummodo capitationis modum beneficio mei numinis sublevandum nec
externorum gravamine tributorum rem publicam ecclesiastici nominis abusione
laedendam. * theodos. a. isidoro pp. illyrici. * <a 424 d. vi id. oct.
constantinopoli victore cons.>
CJ.1.2.9pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Qui sub praetextu decanorum seu collegiatorum, cum id munus
non impleant, aliis se muneribus conantur subtrahere, eorum fraudibus
credidimus obviandum, ne quis sub specie muneris, quod minus exsequitur,
alterius muneris oneribus relevetur, ne argentariorum vel nummulariorum munera
declinentur ab his, qui dici tantum collegiati vel decani festinant. * theodos.
et valentin. aa. cyro pu. * <a 439 d. x k. april. theodosio xvii et festo
conss.>
CJ.1.2.9.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ideoque si quis eorum sub nudae appellationis velamine
collegiatum se seu decanum appellat, sciat pro se alium subrogandum, qui
praedicto muneri sufficiens adprobatur, subrogatione videlicet memoratorum vel
eorum qui moriuntur primatum eius qui subrogatur admisso iudicio: ab hac
dispositione nemine se excusante sacrosanctarum ecclesiarum reverentia. <a
439 d. x k. april. theodosio xvii et festo conss.>
CJ.1.2.10pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Iubemus nullam navem ultra duorum millium modiorum capacem
ante felicem embolam vel publicarum specierum transvectionem aut privilegio
dignitatis aut religionis intuitu aut praerogativa personae publicis
utilitatibus excusari posse subtractam: nec si caeleste contra proferatur
oraculum, sive adnotatio sit sive divina pragmatica, providentissimae legis
regulas expugnare debebit. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * <a
439 d. viii id. april. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.1.2.10.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod etiam in omnibus causis cupimus observari, ut
generaliter, si quid eiusmodi contra ius vel utilitatem publicam in quolibet
negotio proferatur, non valeat. quidquid enim in fraudem istius legis quolibet
modo fuerit attemptatum, id navigii quod excusatur publicatione corrigimus.
<a 439 d. viii id. april. constantinopoli theodosio a. xvii et festo
conss.>
CJ.1.2.11: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Neminem angariis vel parangariis vel plaustris vel quolibet
munere excusari praecipimus, cum ad felicissimam expeditionem numinis nostri
omnium provincialium per loca, qua iter arripimus, debeant nobis ministeria
exhiberi, licet ad sacrosanctas ecclesias possessiones pertineant. * theodos.
et valentin. aa. ad taurum pp. * <a 445 d. xiii k. mart. constantinopoli
valentiniano a. vi et nomo conss.>
CJ.1.2.12pr.: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Privilegia, quae generalibus constitutionibus universis
sacrosanctis ecclesiis orthodoxae religionis retro principes praestiterunt,
firma et illibata in perpetuum decernimus custodiri. * valentin. et marcian.
aa. palladio pp. * <a 451 d. pridie id. nov. constantinopoli marciano a.
cons.>
CJ.1.2.12.1: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Omnes sane pragmaticas sanctiones, quae contra canones
ecclesiasticos interventu gratiae et ambitionis elicitae sunt, robore suo et
firmitate vacuatas cessare praecipimus. <a 451 d. pridie id. nov.
constantinopoli marciano a. cons.>
CJ.1.2.12.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Et quia humanitatis nostrae est prospicere egenis ac dare
operam, ut pauperibus alimenta non desint, salaria etiam, quae sacrosanctis
ecclesiis in diversis speciebus de publico hactenus ministrata sunt, iubemus
nunc quoque inconcussa et a nullo prorsus imminuta praestari liberalitatique
huic promptissimae perpetuam tribuimus firmitatem. <a 451 d. pridie id. nov.
constantinopoli marciano a. cons.>
CJ.1.2.13: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Generali lege sancimus, sive vidua sive diaconissa vel virgo
deo dicata vel sanctimonialis mulier, sive quocumque alio nomine religiosi
honoris vel dignitatis femina nuncupatur, testamento vel codicillo suo, quod
tamen alia omni iuris ratione munitum sit, ecclesiae vel martyrio vel clerico
vel monacho vel pauperibus aliquid vel ex integro vel ex parte in quacumque re
vel specie credidit seu crediderit relinquendum, id modis omnibus ratum
firmumque consistat, sive hoc institutione sive substitutione seu legato aut
fideicommisso per universitatem seu speciali, sive scripta sive non scripta
voluntate fuerit derelictum: omni in posterum in huiusmodi negotiis ambiguitate
submota. * valentin. et marcian. aa. p alladio pp. * <a 455 d. x k. mai.
constantinopoli valentiniano viii et anthemio conss.>
CJ.1.2.14pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Iubemus nulli posthac archiepiscopo in hac urbe regia sacrosanctae
ecclesiae praesidenti, nulli oeconomo, cui res ecclesiastica gubernanda
mandatur, esse facultatem fundos vel praedia urbana seu rustica, res postremo
immobiles aut in his praediis colonos vel mancipia constituta aut annonas
civiles cuiuscumque suprema vel superstitis voluntate ad religiosam ecclesiam
devolutas sub cuiuscumque alienationis specie ad quamcumque transferre
personam, sed ea praedia dividere quidem, colere augere et ampliare nec ulli
isdem praediis audere cedere. * leo et anthem. aa. armasio pp. * <a 470 d.
constantinopoli iordane et severo conss.>
CJ.1.2.14.1: Imperatores Leo, Anthemius
Verum sive testamento quocumque iure facto seu codicillo vel
sola nuncupatione, legato sive fideicommisso, aut mortis causa aut alio
quocumque ultimo arbitrio aut certe inter viventes habita largitate sive
contractu venditionis sive donationis aut alio quocumque titulo quisque ad
praefatam venerabilem ecclesiam patrimonium suum partemve certam patrimonii in
fundis praediis seu domibus vel annonis mancipiis et colonis eorumque peculiis
voluerit pertinere, inconcussa ea omnia sine ulla penitus imminutione
conservent scientes nulla sibi occasione vel tempore ad vicissitudinem
beneficii colorati vel gratiae referendae, donandi vel certe volentibus emere alienandi
aliquam facultatem permissam, nec si omnes cum religioso episcopo et oeconomo
clerici in earum possessionum alienatione consentiant. <a 470 d.
constantinopoli iordane et severo conss.>
CJ.1.2.14.2: Imperatores Leo, Anthemius
Ea enim, quae ad beatissimae ecclesiae iura pertinent vel
posthac forte pervenerint, tamquam ipsam sacrosanctam et religiosam ecclesiam
intacta convenit venerabiliter custodiri, ut, sicut ipsa religionis et fidei
mater perpetua est, ita eius patrimonium iugiter servetur illaesum. <a 470
d. constantinopoli iordane et severo conss.>
CJ.1.2.14.3: Imperatores Leo, Anthemius
Sane, si haec nostrae perennitatis statuta audaci spiritu et
mente sacrilega quisquam oeconomorum vel hominum temeranda crediderit, ipse
quidem, qui protervo ausu ecclesiastica praedia donationis vel emptionis seu
commutationis aut cuiuscumque contractus alterius nomine nisi eo quo nunc
statuimus adquirere vel habere temptaverit, omnem huiusmodi fructum propriae
temeritatis amittat: et pretia quidem et munera, quae eius rei gratia data
fuerint oeconomo seu aliis quibuscumque personis, ecclesiae lucris et commodis
adquirantur. <a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.>
CJ.1.2.14.4: Imperatores Leo, Anthemius
Praedia autem et in his omnia constituta ab ipsis clericis
et temporalibus oeconomis cum fructibus seu pensionibus et accessionibus totius
medii temporis vindicentur, ut tamquam penitus a nullo empta vel vendita
teneantur, quia ea, quae contra leges fiunt, pro infectis habenda sunt. <a
470 d. constantinopoli iordane et severo conss.>
CJ.1.2.14.5: Imperatores Leo, Anthemius
Oeconumus autem, qui hoc fecerit, immo fieri passus fuerit
vel in quacumque prorsus huiusmodi venditione seu donatione vel commutatione
nisi ea quam praesenti lege concedimus, postremo in quacumque alienatione
consenserit, commissa sibi oeconomatus administratione privetur deque bonis
eius quodcumque exinde incommodum ecclesiae contigerit reformetur heredesque
eius et successores ac posteri super hoc facto sive consensu competenti ab
ecclesiasticis actione pulsentur: <a 470 d. constantinopoli iordane et
severo conss.>
CJ.1.2.14.6: Imperatores Leo, Anthemius
His tabellionibus, qui huiusmodi contractuum vetitorum ausi
fuerint instrumenta conscribere, irrevocabilis exilii animadversione
plectendis: <a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.>
CJ.1.2.14.7: Imperatores Leo, Anthemius
His quoque iudicibus vel ius gestorum habentibus, qui
huiusmodi donationum vel contractuum gesta confecerint, dignitatis propriae et
bonorum omnium spoliatione damnandis. <a 470 d. constantinopoli iordane et
severo conss.>
CJ.1.2.14.8: Imperatores Leo, Anthemius
Sane ne omnis religiosis oeconomis provisionis commodae via
et occasio venerandis ecclesiis profutura videatur exclusa, id, quod utile plerumque
iudicatur, cautelae observatione necessario procedere concedimus. <a 470 d.
constantinopoli iordane et severo conss.>
CJ.1.2.14.9: Imperatores Leo, Anthemius
Si quando igitur vir religiosus oeconomus huius regiae urbis
ecclesiae perspexerit expedire, ut desideranti cuiquam certarum possessionum
atque praediorum, urbanorum scilicet sive rusticorum, ad ius ecclesiasticum
pertinentium temporaria usus fructus possessio pro ipsius petitione praestetur,
tunc eius temporis, quod inter utrosque convenerit, sive in diem vitae suae ab
eo qui desiderat postuletur, pacta cum eo qui hoc elegerit ineat oeconumus
atque conscribat, per quae et tempus, intra quod hoc praestari placuerit,
statuatur et manifestum sit, quid quacumque acceperit ad vicem huius beneficii
gratia, praestando quidem ecclesiastici praedii pro tempore usu fructu, post
statutum autem tempus et placitum temporum redituum proprietate ad ius et
dominium ecclesiasticum recurrente firmit er: ita scilicet, ut sive completo
spatio, quod inter eos fuerit constitutum, seu mortis suae tempore, si hoc
quoque convenerit, is, qui possessionem ecclesiasticam et certorum redituum
usum fructum habendi gratia pacto interveniente susceperit, non minus quam
alterius tantae quantitatis, quantae acceperat reditus, cum ipso praediorum
dominio et rebus immobilibus eorumque colonis et mancipiis ecclesiae
derelinquat. <a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.>
CJ.1.2.14.10: Imperatores Leo, Anthemius
Nisi enim hac condicione pacta inita fuerint, ea quoque decernimus
non valere, sed possessionem ecclesiasticam tamquam nullo iure transcriptam in
ipsius iure ac dominio permanere et ab ecclesiasticis sive oeconomis decernimus
vindicari. <a 470 d. constantinopoli iordane et severo conss.>
CJ.1.2.16pr.: Imperator Zeno
Decernimus, ut antiquatis ac infirmatis funditus, quae
contra ipsum orthodoxae religionis deum quodammodo facta sunt, in integrum
restituantur universa et ad suum ordinem revocentur, quae ante profectionem
nostrae mansuetudinis de orthodoxae religionis fide et sanctissimarum
ecclesiarum et martyriorum statu firmiter obtinebant: his, quae contra haec
tempore tyrannidis innovata sunt tam contra venerabiles ecclesias, quarum
sacerdotium gerit beatissimus ac religiosissimus episcopus patriarcha nostrae
pietatis pater acacius, quam ceteras, quae per diversas provincias collocatae
sunt, nec non et reverentissimos earum antistites seu de iure sacerdotalium
creationum seu de expulsione cuiusquam episcopi a quolibet illis temporibus
facta seu de praerogativa in episcoporum concilio vel extra concilium ante
alios residendi vel de privilegio metropolitano vel patriarch ico sub isdem
impiis temporibus, penitus antiquandis, ut cassatis et rescissis, quae per
huiusmodi sceleratas iussiones aut pragmaticas sanctiones aut constitutiones
impias sive formas subsecuta sunt, quae a divae recordationis retro principibus
ante nostrum imperium et deinceps a nostra mansuetudine indulta vel constituta
sunt super sanctis ecclesiis et martyriis et religiosis episcopis clericis aut
monachis, inviolata serventur. * zeno a. sebastiano pp. * <a 477 d. xvi k.
ian. post cons. armati vc.>
CJ.1.2.16.1: Imperator Zeno
Sacrosanctam quoque huius religiosissimae civitatis
ecclesiam matrem nostrae pietatis et christianorum orthodoxae religionis omnium
et eiusdem regiae urbis sanctissimam sedem privilegia et honores omnes super
episcoporum creationibus et iure ante alios residendi et cetera omnia, quae
ante nostrum imperium vel nobis imperantibus habuisse dignoscitur, habere in
perpetuum firmiter regiae urbis intuitu iudicamus et sancimus. <a 477 d. xvi
k. ian. post cons. armati vc.>
CJ.1.2.19: Imperator Justinianus
Illud, quod ex veteribus legibus licet obscure positis a
quibusdam attemptabatur , ut donationes super piis causis factae, licet minus
in actis intimatae sint, tamen valeant, certo et dilucido iure taxamus, ut in
aliis quidem casibus vetera iura super intimandis donationibus intacta maneant:
si quis vero donationes usque ad quingentos solidos in quibuscumque rebus
fecerit vel in sanctam ecclesiam vel in xenodochium vel in nosocomium vel in
orphanotrophium vel in ptochotrophium vel in ipsos pauperes vel in quamcumque
civitatem, istae donationes etiam citra actorum confectionem convalescant: sin
vero amplioris quantitatis donatio sit, excepta scilicet imperiali donatione,
non aliter valeat, nisi actis intimata fuerit: nulli danda licentia quacumque
alia causa quasi pietatis iure subnixa praeter eas, quas specialiter euimus,
introducenda veterum scita super intimandis donationibus permutare. * iust. a.
menae pp. * <a 528 !d.!.... dn. iustiniano pp. a. !ii cons.! >
CJ.1.2.21pr.: Imperator Justinianus
Sancimus nemini licere sacratissima atque arcana vasa vel
vestem ceteraque donaria, quae ad divinam religionem necessaria sunt ( cum
etiam veteres leges ea, quae iuris divini sunt, humanis nexibus non illigari
sanxerunt) vel ad venditionem vel hypothecam vel pignus trahere, sed ab his,
qui haec suscipere ausi fuerint, modis omnibus vindicari tam per
religiosissimos episcopos quam oeconomos nec non etiam sacrorum vasorum
custodes: nullam eis actionem relinquendam vel super recipiendo pretio vel
fenore exigendo, pro quo res pignoratae sunt, sed omnibus huiusmodi actionibus
respuendis ad restitutionem earum modis omnibus coartari. * iust. a. demostheni
pp. * <a 529 >
CJ.1.2.21.1: Imperator Justinianus
Sin autem vel conflata sunt vel fuerint vel alio modo
immutata vel dispersa, nihilo minus vel ad ipsa corpora vel ad pretia eorum
exactionem competere sive per in rem sive per condictionem sive per in factum
actionem, cuius tenor in multis et variis iuris articulis saepe est admissus,
excepta videlicet causa captivitatis in locis, in quibus hoc ( quod abominamur)
contigerit. <a 529 >
CJ.1.2.21.2: Imperator Justinianus
Nam si necessitas fuerit in redemptione captivorum, tunc et
venditionem praefatarum rerum divinarum et hypothecam et pignorationem fieri
concedimus, cum non absurdum est animas hominum quibuscumque causis vel
vestimentis praeferri: hoc obtinente non solum in futuris negotiis, sed etiam in
iudiciis pendentibus. <a 529 >
CJ.1.2.22pr.: Imperator Justinianus
Sancimus res ad venerabiles ecclesias vel xenones vel
monasteria vel ptochotrophia vel brephotrophia vel orphanotrophia vel
gerontocomia vel si quid aliud tale consortium descendentes ex qualicumque
curiali liberalitate sive inter vivos sive mortis causa sive in ultimis
voluntatibus habita lucrativorum inscriptionibus liberas immunesque esse: lege
scilicet, quae super huiusmodi inscriptionibus posita est, in aliis quidem
personis suum robur obtinente, in parte autem ecclesiastica vel aliarum domuum,
quae piis consortiis deputatae sunt, suum vigorem pietatis intuitu mitigante.
cur enim non faciamus discrimen inter res divinas et humanas, et quare non
competens praerogativa caelesti favori conservetur? * iu st. a. demostheni pp.
* <a 529 recitata septimo miliario huius inclitae civitatis in novo
consistorio palatii iustiniani.>
CJ.1.2.22.1: Imperator Justinianus
Quae oportet non solum in casibus, quos futurum tempus
creaverit, sed etiam in adhuc pendentibus et iudiciali termino vel amicali
compositione necdum sopitis obtinere. <a 529 recitata septimo miliario huius
inclitae civitatis in novo consistorio palatii iustiniani.>
CJ.1.2.23pr.: Imperator Justinianus
Ut inter divinum publicumque ius et privata commoda
competens discretio sit, sancimus, si quis aliquam reliquerit hereditatem vel
legatum vel fideicommissum vel donationis titulo aliquid dederit vel vendiderit
sive sacrosanctis ecclesiis sive venerabilibus xenonibus vel ptochiis vel monasteriis
masculorum vel virginum vel orphanotrophiis vel brephotrophiis vel
gerontocomiis nec non iuri civitatum, relictorum vel donatorum vel venditorum
eis sit longaeva exactio nulla temporis solita praescriptione coartanda. *
iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. v k. april. constantinopoli lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.1.2.23.1: Imperator Justinianus
Sed et si in redemptione captivorum quaedam pecuniae vel res
relictae vel legitimo modo donatae sunt, et earum exactionem longissimam esse
censemus. <a 530 d. v k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.1.2.23.2: Imperator Justinianus
Et nobis quidem cordi erat nullis temporum metis huiusmodi
actionem circumcludi. sed ne videamur in infinitum hanc extendere, longissimum
vitae hominum tempus eligimus et non aliter eam actionem finiri concedimus,
nisi centum annorum curricula excesserint: tunc enim tantummodo huiuscemodi
exactionem evanescere sinimus. <a 530 d. v k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.1.2.23.3: Imperator Justinianus
Sive itaque memoratis religiosissimis locis vel civitatibus
hereditas sive legatum sive fideicommissum fuerit relictum, vel donatio vel
venditio processerit in quibuscumque rebus mobilibus vel immobilibus vel se
moventibus, sive pro redemptione captivorum quaedam fuerint derelicta vel
donata, sit eorum paene perpetua vindicatio et ad annos centum secundum quod
dictum est extendatur, nulla alia exceptione temporis inhibenda, sive contra
primas personas sive contra heredes vel successores earum moveatur. <a 530
d. v k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.1.2.23.4: Imperator Justinianus
In his autem omnibus casibus non solum personales actiones
damus, sed etiam in rem et hypothecariam secundum nostrae tenorem
constitutionis, quae legatariis et hypothecarias donavit, et supra dictis
omnibus unum tantummodo terminum vitae suae imponimus, id est centum metas
annorum. <a 530 d. v k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.1.2.23.5: Imperator Justinianus
Haec autem omnia observari sancimus in iis casibus, qui vel
postea fuerint nati vel iam in iudicium deducti sunt. <a 530 d. v k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.1.3.0. De episcopis et clericis et orphanotrophis et
brephotrophis et xenodochis et asceteriis et monachis et privilegio eorum et
castrensi peculio et de redimendis captivis et de nuptiis clericorum vetitis
seu permissis.
CJ.1.3.1: Imperator Constantius
Iuxta sanctionem, quam dudum meruistis, et vos et mancipia
vestra nullus novis collationibus obligabit, sed vacatione gaudebitis.
praeterea neque hospites suscipietis. * constantius a. clericis s. d. * <a
343 d. vi k. sept. placido et romulo conss.>
CJ.1.3.2pr.: Imperator Constantius
Omnis a clericis indebitae conventionis iniuria et iniquae
exactionis repellatur improbitas nullaque conventio sit circa eos munerum
sordidorum. et cum negotiatores ad aliquam praestationem competentem vocantur,
ab his universis istiusmodi strepitus conquiescat. si quid enim vel parsimonia
vel provisione vel mercatura , honestati tamen conscia, congesserint, in usum
pauperum atque egentium ministrari oportet aut id, quod ex eorundem ergasteriis
vel tabernis conquiri potuerit et colligi, collectum id religionis aestiment lucrum.
* constantius a. felici ep. * <a 357 d. viii id. dec. mediolano. lecta v k.
ian. apud acta constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.>
CJ.1.3.2.1: Imperator Constantius
Verum etiam hominibus eorundem, qui operam in mercimoniis
habent, divi principis , id est nostri genitoris, statuta multimoda
observatione caverunt, ut idem clerici privilegiis pluribus redundarent. <a
357 d. viii id. dec. mediolano. lecta v k. ian. apud acta constantio a. viiii
et iuliano c. ii conss.>
CJ.1.3.2.2: Imperator Constantius
Itaque extraordinariorum a praedictis necessitas atque omnis
molestia conquiescat. <a 357 d. viii id. dec. mediolano. lecta v k. ian.
apud acta constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.>
CJ.1.3.2.3: Imperator Constantius
Ad parangariarum quoque praestationem non vocentur nec
eorundem facultates atque substantiae. <a 357 d. viii id. dec. mediolano.
lecta v k. ian. apud acta constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.>
CJ.1.3.2.4: Imperator Constantius
Omnibus clericis huiusmodi praerogativa succurrat, ut
coniugia clericorum ac liberi quoque et ministeria, id est mares pariter ac
feminae, eorumque etiam filii immunes semper ab huiusmodi muneribus
perseverent. <a 357 d. viii id. dec. mediolano. lecta v k. ian. apud acta
constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.>
CJ.1.3.3: Imperator Constantius
De his clericis, qui praedia possident, sublimis auctoritas
tua non solum eos aliena iuga nequaquam statuet excusare, sed etiam pro his,
quae ab ipsis possidentur, eosdem ad pensitanda fiscalia perurgueri. universos
namque clericos possessores dumtaxat provinciales pensitationes fiscalium
translationesque faciendas recognoscere iubemus. * constantius a. ad taurum pp.
* <a 360 data epistula prid. k. iul. mediolano constantio a. x et iuliano c.
iii conss.>
CJ.1.3.4pr.: Imperator Constantius
Officiales rationales, si exhibitione cursus seu primipili
necessitate neglecta, interversa etiam ratione fiscali ad clericatus honorem
putaverint transeundum, ad priorem condicionem retrahantur. * constantius a. ad
taurum pp. * <a 361 d. iiii k. sept. tauro et florentio conss.>
CJ.1.3.4.1: Imperator Constantius
Si vero obnoxii ratiociniis vel necessitatibus non sint, sub
notione iudicum officiis consentientibus, si id probabilis vitae studium
postularit, transferantur nec cessionem metuant facultatum. <a 361 d. iiii
k. sept. tauro et florentio conss.>
CJ.1.3.4.2: Imperator Constantius
Quod si clandestinis artibus putaverint inrependum, duas
concedant liberis aut, si proles defuerit, propinquis e propria substantia portiones
tertiam sibimet retenturi: si vero propinquorum necessitudo defuerit, geminae
portiones officiis in quibus militant relinquantur, portione tertia tantummodo
retenta. <a 361 d. iiii k. sept. tauro et florentio conss.>
CJ.1.3.5: Imperator iovianus
Si quis non dicam rapere, sed attemptare tantum matrimonii
iungendi causa sacratissimas virgines ausus fuerit, capitali poena ferietur. *
iovianus a. secundo pp. * <a 364 d. xi k. mart. antiochiae ioviano a. et
varroniano conss.>
CJ.1.3.6: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Presbyteros diaconos subdiaconos atque exorcistas et
lectores, ostiarios etiam personalium munerum expertes esse praecipimus. *
valens grat. et valentin. aaa. ad cataphronium. * <a 377 d. iii non. mart.
gratiano a. iiii et merobaude conss.>
CJ.1.3.7: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Nec honore nec legibus episcopus ad testimonium flagitatur.
item dixit: episcopum ad testimonium dicendum admitti non decet: nam et persona
oneratur et dignitas sacerdotis excepta confunditur. * grat. valentin. et
theodos. aaa. pars act. hab. in s. consist.* <381 syagrii et eucherii vv.
clariss. conss. die iv k iul. constantinopoli.>
CJ.1.3.8pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Presbyteri citra iniuriam quaestionis testimonium dicant,
ita tamen, ut falsa non simulent. ceteri vero clerici, qui eorum gradum vel
ordinem sequuntur, si ad testimonium dicendum petiti fuerint, prout leges
praecipiunt, audiantur. * grat. valentin. et theodos. aaa. paulino praef.
augustali.* <a 385 d. viii k. aug. arcadio a. et bautone conss.>
CJ.1.3.8.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Salva tamen sit litigatoribus falsi actio, si forte
presbyteri, qui sub nomine superioris loci testimonium dicere citra aliquam
corporalem iniuriam sunt praecepti, hoc ipso, quod nihil metuant, vera
suppresserint. multo magis etenim poena sunt digni, quibus cum plurimum honoris
per nostram iussionem delatum est, occulto inveniuntur in crimine. <a 385 d.
viii k. aug. arcadio a. et bautone conss.>
CJ.1.3.9: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Nulla nisi emensis sexaginta annis secundum praeceptum
apostoli ad diaconissarum consortium transferatur. * valentin. theodos. et
arcad. aaa. tatiano pp. * <a 390 d. xi k. iul. mediolano valentiniano a.
iiii et neoterio conss.>
CJ.1.3.10pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis in hoc genus sacrilegii proruperit, ut in ecclesias
catholicas inruens, sacerdotibus et ministris vel ipso cultu locoque importet
iniuriae, quod geritur , a provinciae rectoribus animadvertatur. * arcad. et
honor. aa. theodoro pp. * <a 398 d. vi k. mai. mediolano honorio a. iiii et
eutychiano conss.>
CJ.1.3.10.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Atque ita provinciae moderator sacerdotum et catholicae
ecclesiae ministrorum, loci quoque ipsius et divini cultus iniuriam capitali in
convictos sive confessos reos sententia noverit vindicandum nec expectet, ut
episcopus iniuriae propriae ultionem deposcat, cui sanctitas ignoscendi gloriam
dereliquit: sitque cunctis laudabile factas atroces sacerdotibus aut ministris
iniurias veluti publicum crimen persequi ac de talibus reis ultionem mereri.
<a 398 d. vi k. mai. mediolano honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.1.3.10.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Quod si multitudo violenta civilis apparitionis exsecutione
et adminiculo ordinum possessorumve non potuerit praesentari, quod se armis aut
locorum difficultate tueatur, praesides provinciarum etiam militari auxilio per
publicas litteras appetito competentem vindicatam tali excessui imponere non
morentur. <a 398 d. vi k. mai. mediolano honorio a. iiii et eutychiano
conss.>
CJ.1.3.11: Imperatores Arcadius, Honorius
Ecclesiis, quae in possessionibus, ut adsolet, diversorum,
vicis etiam vel quibuslibet locis sunt constitutae, clerici non ex alia
possessione vel vico, sed ex eo, ubi ecclesiam esse constiterit, ordinentur, ut
propriae capitationis onus ac sarcinam recognoscant: ita ut pro magnitudine vel
celebritate uniuscuiusque vici ecclesiis certus iudicio episcopi clericorum numerus
ordinetur. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * <a 398 d. vi k. aug.
mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.1.3.12: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis curialis clericus fuerit ordinatus nec statim
conventione praemissa pristinae condicioni reddatur, is vigore et sollertia
iudicantium ad pristinam sortem velut manu mox iniecta revocetur. clericis enim
ulterius legem prodesse non patimur, quae cessione patrimonii subsecuta
decuriones clericos esse non vetabat. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. *
<a 398 d. vi k. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.1.3.13: Imperatores Arcadius, Honorius
Si ecclesiae venerabilis privilegia cuiusquam fuerint vel
temeritate violata vel dissimulatione neglecta, commissum quinque librarum auri
condemnatione plectetur. * arcad. et honor. aa. sapidiano vic. africae. * <a
399 d. vii k. iul. brixiae theodoro cons.>
CJ.1.3.14: Imperatores Arcadius, Honorius
Quicumque residentibus sacerdotibus fuerit episcopali loco
et nomine detrusus, si aliquid vel contra custodiam vel contra quietem publicam
moliri fuerit deprehensus rursusque sacerdotium petere, a quo videtur expulsus,
procul ab ea urbe, quam conturbavit, centum milibus vitam agat. nec nostra
adeat secreta nec impetrare rescripta speret, sed etiam impetratis careat:
defensoribus etiam eorum indignationem subituris. * arcad. et honor. aa.
hadriano pp. * <a 400 d. prid. non. febr. ravenna stilichone et aureliano
conss.>
CJ.1.3.15: Imperatores Arcadius, Honorius
Conventicula illicita extra ecclesiam in privatis aedibus
celebrari prohibemus, proscriptionis domus periculo imminente, si dominus eius
in ea clericos nova ac tumultuosa conventicula extra ecclesiam celebrantes
susceperit. * arcad. et honor. aa. studio pu. * <a 404 d. iiii k. sept. constantinopoli
honorio a. vi et aristaeneto conss.>
CJ.1.3.16: Imperatores Honorius, Theodosius
Quisquis censibus fuerit adnotatus, invito agri domino ab
omni temperet clericatu, adeo ut etiam, si in eo vico, in quo noscitur
mansitare, clericus fuerit, sub hac lege religiosum adsumat sacerdotium, ut et
capitationis sarcinam per ipsum dominum agnoscere compellatur et ruralibus
obsequiis quo maluerit subrogato fungatur, ea scilicet immunitate indulta, quae
certae capitationis venerandis ecclesiis relaxatur: nullo contra hanc legem
valituro rescripto. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. * <a 409 d. prid.
k. mart. honorio a. viii et theodosio a. iii conss.>
CJ.1.3.17pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Placet nostrae clementiae, ut nihil commune clerici cum
publicis actibus vel ad curiam pertinentibus, cuius corpori non sunt adnexi,
habeant. * honor. et theodos. aa. monaxio pp. * <a 416 d. iii k. oct.
constantinopoli theodosio a. vii et palladio conss.>
CJ.1.3.17.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Praeterea eis, qui parabalanin vocantur, neque ad quodlibet
publicum spectaculum neque ad curiae locum neque ad iudicium accedendi
licentiam permittimus, nisi forte singuli ob causas proprias et necessitates
iudicem adierint aliquem lite pulsantes vel ab alio ipsi pulsati vel in communi
totius corporis causa syndico ordinato: sub ea definitione, ut, si quis eorum
haec violaverit et brevibus parabalanin eximatur et competenti supplicio
subiugetur nec umquam ad eandem sollicitudinem revertatur. <a 416 d. iii k.
oct. constantinopoli theodosio a. vii et palladio conss.>
CJ.1.3.18pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Parabalanin, qui ad curanda debilium aegra corpora
deputantur, sescentos constitui praecipimus, ita ut pro arbitrio viri
reverentissimi antistitis alexandrinae urbis de his, qui ante fuerant et qui
pro consuetudine curandi gerunt experientiam, sescenti parabalanin ad huiusmodi
sollicitudinem eligantur, exceptis videlicet honoratis et curialibus. * honor.
et theodos. aa. monaxio pp. * <a 418 d. iii non. febr. constantinopoli
honorio xii et theodosio viii aa. conss.>
CJ.1.3.18.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Si quis autem ex his naturali sorte fuerit absumptus, alter
in eius locum pro voluntate eiusdem sacerdotis exceptis honoratis et curialibus
subrogetur, ita ut hi sescenti viri reverentissimi sacerdotis praeceptis ac
dispositionibus obsecundent et sub eius cura consistant: reliquis, quae dudum
latae legis forma complectitur, super his parabalanin vel de spectaculis vel de
iudiciis ceterisque sicut iam statutum est custodiendis. <a 418 d. iii non.
febr. constantinopoli honorio xii et theodosio viii aa. conss.>
CJ.1.3.19pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Eum, qui probabilem saeculo disciplinam agit, decolorari
consortio sororiae appellationis non decet. quicumque igitur cuiuscumque gradus
sacerdotio fulciuntur vel clericatus honore censentur, extranearum sibi
mulierum interdicta consortia cognoscant: hac eis tantum facultate concessa, ut
matres filias atque germanas intra domorum suarum saepta contineant: in his
enim nihil scaevi criminis aestimari foedus naturale permittit. * honor. et
theodos. aa. palladio pp. * <a 420 d. viii id. mai. ravenna theodosio a.
viiii et constantio iii conss.>
CJ.1.3.19.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Illas etiam non relinqui castitatis hortatur adfectio, quae
ante sacerdotium maritorum legitimum meruere coniugium: neque enim clericis
incompetenter adiunctae sunt, quae dignos sacerdotio viros sui conversatione
fecerunt. <a 420 d. viii id. mai. ravenna theodosio a. viiii et constantio
iii conss.>
CJ.1.3.20pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si quis presbyter aut diaconus aut diaconissa aut
subdiaconus vel cuiuslibet alterius loci clericus aut monachus aut mulier, quae
solitariae vitae dedita est, nullo condito testamento decesserit nec ei
parentes utriusque sexus vel liberi vel si qui agnationis cognationisve iure
iunguntur vel uxor extiterit, bona, quae ad eum vel ad eam pertinuerint,
sacrosanctae ecclesiae vel monasterio, cui fuerat destinatus aut destinata, omnifariam
socientur. * theodos. et valentin. aa. ad taurum pp. * <a 434 d. xviii k.
ian. ariobindo et aspare conss.>
CJ.1.3.20.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Exceptis his facultatibus, quas forte censibus adscripti vel
iuri patronatus subiecti vel curiali condicioni obnoxii clerici vel monachi
cuiuscumque sexus relinquunt: nec enim iustum est bona seu peculia, quae aut
patrono legibus debentur aut domino possessionis, cui quis eorum fuerat
adscriptus, aut ad curias pro tenore dudum latae constitutionis sub certa forma
pertinere noscuntur, ab ecclesiis vel monasteriis detineri: actionibus
videlicet competenter sacrosanctis ecclesiis vel monasteriis reservatis, si
quis forte praedictis condicionibus obnoxius aut ex gestis negotiis aut ex
quibuslibet aliis ecclesiasticis actibus obligatus obierit. <a 434 d. xviii
k. ian. ariobindo et aspare conss.>
CJ.1.3.21: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ad similitudinem tam episcoporum orthodoxae fidei quam
presbyteri et diaconi ii, qui honorario titulo illustrem dignitatem consecuti
sunt, per substitutos periculo suarum facultatum curiae muneribus satisfacere
non vetentur. * theodos. et valentin. aa. thomae pp. * <a 442 d. v k. mart.
constantinopoli eudoxio et dioscoro conss.>
CJ.1.3.22pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si qua per calumniam postulatio super criminalibus causis
apud competentem iudicem deposita exhibitionis causa fuerit sacrosanctae
religionis antistitis, triginta pondo auri condemnatione publicis calculis
inferenda ut percellatur, praecipimus. * theodos. et valentin. aa. florentio
pp. * <a 445 d. iii id. febr. constantinopoli valentiniano a. vi et nomo
conss.>
CJ.1.3.22.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quin etiam omnia privilegia, quae sacrosanctis ecclesiis
confugarum aut clericorum, decanorum vel aliorum ecclesiasticorum causa legibus
sunt praestita, intacta atque illibata servari. <a 445 d. iii id. febr.
constantinopoli valentiniano a. vi et nomo conss.>
CJ.1.3.22.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Praeterea iubemus, ut omnes clerici atque monachi, qui de
suis civitatibus ad hanc almam urbem ecclesiastici negotii vel religionis causa
proficiscuntur, litteris episcopi, cui unusquisque iter faciens obsequitur,
muniti adveniant: scituri quod, si citra hanc fiduciam accesserint, sibimet
imputabunt, quod non clerici vel monachi esse putabuntur. <a 445 d. iii id.
febr. constantinopoli valentiniano a. vi et nomo conss.>
CJ.1.3.23: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Quoniam venerabilis recordationis flavianus huius almae
urbis episcopus cum venerabili synodo innumerabilium paene sacerdotum, qui
chalcedone convenerunt, tanto ac tali decoratus est testimonio, ut eutyches,
qui contra senserat, cum scelaeratis dictis suis ab omnibus uno ore damnaretur,
aboleatur quidem eutychetis damnosa memoria, flaviani autem laudabilis
recordatio reveletur. * valentin. et marcian. aa. palladio pp. * <a 452 d.
constantinopoli pridie nonas iulias sporacio cons.>
CJ.1.3.24: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Id, quod pauperibus testamento vel codicillis relinquitur,
non ut incertis personis relictum evanescat, sed modis omnibus ratum firmumque
consistat. * valentin. et marcian. aa. palladio pp. * <a 455 d. viii k. mai.
anthemio cons.>
CJ.1.3.25pr.: Imperator Marcianus
Cum clericis in iudicium vocatis pateat episcopalis
audientia, volentibus tamen actoribus, si actor disceptationem sanctissimi
archiepiscopi noluerit experiri, eminentissimae tuae sedis examen contra
catholicos sub viro reverentissimo archiepiscopo huius urbis clericos constitutos
vel contra reverentissimum oeconomum tam de ipsius quam de ecclesiasticis
negotiis sibimet noverit expetendum neque in ullo alio foro vel apud quemquam
alterum iudicem eosdem clericos litibus inretire et civilibus vel criminalibus
negotiis temptet innectere. * marcian. a. constantino pp. * <a 456 ?
d........ >
CJ.1.3.25.1: Imperator Marcianus
Memorati autem reverentissimi clerici orthodoxarum
ecclesiarum, quae sub viro religioso antistite huius inclitae urbis sunt, in
causa, in qua vel ipsi vel procuratores, quos pro se dederint, sententiarum
auctoritate pulsantur, exsecutoribus, per quos coeperint conveniri,
fideiussorem sacratissimae huius urbis ecclesiae oeconomum vel defensorem
praebeant, qui usque ad quinquaginta libras auri fideiussor existat. <a 456
? d........ >
CJ.1.3.25.1a: Imperator Marcianus
Ipse vero reverentissimus oeconomus almae huius urbis
ecclesiae lite pulsatus fideiussorem pro se non praebeat, utpote qui et aliorum
clericorum fideiussor futurus est, sed fidei suae committatur. <a 456 ?
d........ >
CJ.1.3.25.1b: Imperator Marcianus
Quod si lis diversorum ( excepto reverentissimo oeconomo)
clericorum, quae agitanda sit, memoratam summam videtur excedere, clericus lite
pulsatus det exsecutori pro residua quantitate cautionem suam: cui nullum tamen
insertum erit iusiurandum, quia ecclesiasticis regulis et canone a beatissimis
episcopis antiquitus instituto clerici iurare prohibentur. <a 456 ?
d........ >
CJ.1.3.25.2: Imperator Marcianus
Statuimus autem, ut exsecutoribus idem reverentissimus
oeconomus vel alii diversi clerici sub beatissimo archiepiscopo huius
splendidissimae civitatis sententiarum tuarum auctoritate commoniti solidos
duos tantummodo dent pro commonitione sua et pro institutione procuratoris, si
per eum voluerint litigare. <a 456 ? d........ >
CJ.1.3.25.3: Imperator Marcianus
Quod circa alios quoque diversos apparitores eminentiae tuae
in his, quae ex consuetudine praebentur officio, observari in causis
praedictorum clericorum iubemus, ut litis sumptus vel expensae a clericis
pauciores humanioresve praestentur. <a 456 ? d........ >
CJ.1.3.26: Imperator Leo
Decernimus, ut posthac neque monachi aut quicumque alius
cuiuslibet status aut fortunae in aedes publicas vel in quaecumque loca populi
voluptatibus fabricata venerabilem crucem et sanctorum martyrum reliquias
illicite inferre conentur vel occupare audeant ea, quae vel ad publicas causas
vel ad populi oblectamenta constructa sunt. cum enim religiosae aedes non
desunt, possunt ibi, consultis prius ut oportet religiosissimis episcopis,
reliquias martyrum non quorundam usurpatione, sed arbitrio reverentissimorum
antistitum collocare. ideo patientiam et modestiam suam, quam leges nostrae et
publica disciplina et ipsorum monachorum nomen ecit, studiose unusquisque tam
monachus quam cuiuslibet alterius professionis retineat et perpetuo observare
procuret. * leo a. viviano pp. * <a 459 d. xv k. oct. patricio cons.>
CJ.1.3.27: Imperator Leo
Quisquis emensis militiae suae stipendiis expletisque
officiis sive muneribus, quae cuicumque condicioni aut consuetudine vel lege
debebat, ad consortium se contulerit clericorum et inter ministros verae
orthodoxae fidei maluerit et elegerit numerari, nullius prorsus sententiae
acerbitate revocetur nec a dei templis quibus se consecravit inopportunis
intentionibus abstrahatur, sed isdem beatissimis ministeriis securus permaneat
et quietus, ad quae post longi laboris lassitudinem ob reliquiae vitae requiem
consilio meliore protractus est: his actionibus, si quae contra eum eiusque patrimonium
legitima intentione competunt, pro iuris ordine responsurus: exceptis
primipilaribus, quos praeceptis tui culminis et publicis utilitatibus in
perpetuum esse subiectos sacratissimae constitution is statuta sanxerunt. * leo
a. erythrio pp. * <a 466 d. prid. non. mart. constantinopoli leone a. iii
cons.>
CJ.1.3.28pr.: Imperator Leo
Nulli licere decernimus, si testamento heres sit institutus
seu ab intestato succedat seu fideicommissarius vel legatarius inveniatur,
dispositionem pii testatoris infringere vel improba mente violare, adserendo
incertum esse legatum vel fideicommissum, quod redemptioni relinquitur
captivorum, sed modis omnibus exactum pro voluntate testatoris piae rei negotio
proficere. * leo a. nicostrato pp. * <a 468 d. xv k. sept. constantinopoli
anthemio ii cons.>
CJ.1.3.28.1: Imperator Leo
Et si quidem testator significaverit, per quem desiderat
redemptionem fieri captivorum, is qui specialiter designatus est legati seu
fideicommissi habeat exigendi licentiam et pro sua conscientia votum adimpleat
testatoris. sin autem persona non designata testator absolute tantummodo summam
legati vel fideicommissi taxaverit, quae debeat memoratae causae proficere, vir
reverentissimus episcopus illius civitatis, ex qua testator oritur, habeat facultatem
exigendi, quod huius rei gratia fuerit derelictum, pium defuncti propositum
sine ulla cunctatione ut convenit impleturus. <a 468 d. xv k. sept.
constantinopoli anthemio ii cons.>
CJ.1.3.28.2: Imperator Leo
Cum autem vir religiosissimus episcopus huiusmodi pecunias
pio relictas arbitrio fuerit consecutus, statim gestis intervenientibus earum
quantitatem et tempus quo eas susceperit apud rectorem provinciae publicare
debebit. post unius vero anni spatium et numerum captivorum et data pro his
pretia eum manifestare praecipimus, ut per omnia impleantur tam piae
deficientium voluntates: ita tamen, ut religiosissimi antistites gratis et sine
ullo dispendio praedicta gesta conficiant, ne humanitatis obtentu relictae
pecuniae iudiciorum dispendiis erogentur. <a 468 d. xv k. sept.
constantinopoli anthemio ii cons.>
CJ.1.3.28.3: Imperator Leo
Quod si testato, qui huiusmodi legatum vel fideicommissum
non designata persona reliquit, barbarae sit nationis et de eius patria aliqua
emerserit ambiguitas, vir reverentissimus episcopus civitatis eius, in qua idem
testator defunctus est , itidem habeat legati seu fideicommissi petitionem
defuncti propositum modis omnibus impleturus. <a 468 d. xv k. sept.
constantinopoli anthemio ii cons.>
CJ.1.3.28.4: Imperator Leo
Quod si in vico vel in territorio testator mortem obierit,
illius civitatis vir reverentissimus episcopus exactionem habebit, sub qua
vicus vel territorium esse dignoscitur. <a 468 d. xv k. sept.
constantinopoli anthemio ii cons.>
CJ.1.3.28.5: Imperator Leo
Et ne pium defunctorum propositum improba fraudatorum
calliditate celetur, quidquid pro huiusmodi causa a testatore relictum fuerit,
universi, qui id quocumque modo cognoverint, vel in viri clarissimi rectoris
provinciae vel in urbis episcopi notitiam deferendi habeant liberam facultatem:
nec delatoris nomen suspicionemque formident, cum fides atque industria eorum
tam laude quam honestate non careat ac pariter pietate, cum veritatem in
publicas aures lucemque deduxerint. <a 468 d. xv k. sept. constantinopoli
anthemio ii cons.>
CJ.1.3.30pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Si quemquem vel in hac urbe regia vel in ceteris provinciis,
quae toto orbe diffusae sunt, ad episcopatus gradum provehi deo auctore
contigerit, puris hominum mentibus nuda electionis conscientia sincero omnium
iudicio proferatur. * leo et anthem. aa. armasio pp. * <a 469 d. viii id.
mart. constantinopoli zenone et marciano conss.>
CJ.1.3.30.1: Imperatores Leo, Anthemius
Nemo gradum sacerdotii pretii venalitate mercetur: qualiter
quisque mereatur, non quantum dare sufficiat aestimetur. <a 469 d. viii id.
mart. constantinopoli zenone et marciano conss.>
CJ.1.3.30.2: Imperatores Leo, Anthemius
Profecto enim quis locus tutus et quae causa esse poterit
excusata, si veneranda dei templa pecuniis expugnantur? quem murum integritati
aut vallum fidei providebimus, si auri sacra fames penetralia veneranda
proserpit? quid denique cautum esse poterit aut securum, si sanctitas
incorrupta corrumpitur? <a 469 d. viii id. mart. constantinopoli zenone et
marciano conss.>
CJ.1.3.30.3: Imperatores Leo, Anthemius
Cesset altaribus imminere profanus ardor avaritiae et a
sacris adytis repellatur piaculare flagitium. ita castus et humilis nostris
temporibus eligatur episcopus, ut, locorum quocumque pervenerit, omnia vitae
propriae integritate purificet. <a 469 d. viii id. mart. constantinopoli
zenone et marciano conss.>
CJ.1.3.30.4: Imperatores Leo, Anthemius
Non pretio, sed precibus ordinetur antistes. tantum ab
ambitu debet esse sepositus, ut quaeratur cogendus, rogatus recedat, invitatus
effugiat. <a 469 d. viii id. mart. constantinopoli zenone et marciano
conss.>
CJ.1.3.30.5: Imperatores Leo, Anthemius
Sola illi suffragetur necessitas excusandi. profecto enim
indignus est sacerdotio, nisi fuerit ordinatus invitus, cum sane quisquis hanc
sanctam et venerandam antistitis sedem pecuniae interventu subiise aut si quis,
ut alterum ordinaret vel eligeret, aliquid accepisse detegitur, ad instar
publici criminis et laesae maiestatis accusatione proposita a gradu sacerdotii
retrahatur. <a 469 d. viii id. mart. constantinopoli zenone et marciano
conss.>
CJ.1.3.30.6: Imperatores Leo, Anthemius
Nec hoc solum deinceps honore privari, sed perpetuae quoque
infamiae damnari decernimus, ut eos, quos facinus par coinquinat et aequat,
utrosque similis poena comitetur. <a 469 d. viii id. mart. constantinopoli
zenone et marciano conss.>
CJ.1.3.31pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Orphanotrophos huius inclitae urbis nulla subtilitate iuris
obsistente eorum quidem qui pupilli sunt quasi tutores, adulescentium vero
quasi curatores sine ullo fideiussionis gravamine in emergentibus causis tam in
iudicio quam extra iudicium, ut opus exegerit, ad similitudinem tutoris et
curatoris personas et negotia eorum, si qua possint habere, defendere ac
vindicare iubemus: ita videlicet, ut praesentibus publicis personis, id est
tabulariis, aut intervenientibus gestis in hac quidem inclita urbe apud virum
perfectissimum magistrum census, in provinciis vero apud moderatores earum vel
defensores locorum res eorum eis tradantur, a quibus sunt custodiendae: ut, si
quas earundem rerum propter fenus forsitan vel aliam urguentem causam vel eo
quod servari non possunt alienare perspexerint, prius habita aestimatione
licebit eis alienationis inire contractum, ut pretia eorum quae exinde
colliguntur, ab isdem personis custodiantur. * leo et anthem. aa. dioscoro pp.
* <a 472 d. k. iun. constantinopoli marciano cons.>
CJ.1.3.31.1: Imperatores Leo, Anthemius
Huiusmodi autem pium atque religiosum officium pro tempore
orphanotrophos ita peragere convenit, ut minime ratiociniis tutelaribus seu
curationibus obnoxii sint. grave enim atque iniquum est callidis quorundam, si
ita contigerit, machinationibus eos vexari, qui propter timorem dei a
parentibus atque substantiis destitutos minores sustentare ac velut paterna
adfectione educare festinant. <a 472 d. k. iun. constantinopoli marciano
cons.>
CJ.1.3.32pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Omnes, qui ubicumque sunt vel posthac fuerint orthodoxae
fidei sacerdotes et clerici, cuiuscumque gradus sunt, monachi quoque in causis
civilibus ex nullius penitus maioris minorisve sententia iudicis ad extranea
iudicia pertrahantur aut provinciam vel locum aut regionem quam habitant exire
cogantur. nullus eorum ecclesias vel monasteria propria, quae religionis
intuitu habitant, relinquere miserabili necessitate iubeatur, sed apud suos
iudices ordinarios, hoc est provinciarum rectores, locis quibus degunt et
ecclesiarum ministeriis obsecundant, omnium contra se agentium suscipiant actiones,
ut his saltem horis atque temporibus, quibus religiosos viros a turbulenta
observatione praetorii vacare contigerit cumque eos ad tempus petitorum
intentio calumniosa laxaverit, ad sua se monasteria et venerabiles ecclesias
conferentes sapienti animo, precatione sollicita faciliusque de proximo
sacrosanctis altaribus obsecundent in suis laribus et domiciliis constituti. *
leo et anthem. aa. erythrio pp. * <a 472 datum constantinopoli pridie nonas
april. marciano cons.>
CJ.1.3.32.1: Imperatores Leo, Anthemius
In hac autem regia urbe si quando cuiuscumque rei causa
episcopos vel presbyteros ceterosque clericos, qui sacrosanctis ecclesiis
obsequuntur, sive monachos ex aliis quibuscumque provinciis contigerit
reperiri, quos tamen in litem quisquam vocare voluerit, in nullo alio sit
licitum memoratos cuiquam pulsare iudicio, nisi in tuae sublimatis dumtaxat
examine, ubi eis et beatitudinis honor debitus reservetur et oratorum adfluens
in defensionibus copia large praestetur. <a 472 datum constantinopoli pridie
nonas april. marciano cons.>
CJ.1.3.32.2: Imperatores Leo, Anthemius
Praeterea cum in provinciis ex eius qui regit provinciam
fuerint sententia vel interlocutione conventi sive illi sacerdotes seu
cuiuscumque gradus clerici sive monachi habeantur, dummodo approbentur
orthodoxi, qui in propriis causis contractibusve pulsantur non alios quam
ecclesiae propriae defensores seu quos oeconomos appellant fideiussores
praebeant, ne, dum exsecutoris pertinax et avara protervitas extraneos
fideiussores flagitat, multiglex innoxiae paupertati infligatur incommodum.
<a 472 datum constantinopoli pridie nonas april. marciano cons.>
CJ.1.3.32.3: Imperatores Leo, Anthemius
In hac autem regia urbe inventi ex quacumque provincia
venientes, cum in tuae amplitudinis iudicio, quod eis solum delegavimus, lite
pulsati fuerint, reverentissimi orthodoxae fidei sacerdotes certe oeconomi aut
ecclesiae defensores seu clerici in causis civilibus suis sive ecclesiasticis
nulla praebendi fideiussoris molestentur iniuria, sed aut vicariis
fideiussionibus contradantur, quas tamen stipulationum sollemnis cautela
vallaverit, aut cautionibus et professioni propriae ac facultatum suarum
obligationibus committantur. <a 472 datum constantinopoli pridie nonas
april. marciano cons.>
CJ.1.3.32.4: Imperatores Leo, Anthemius
Hoc nihilo minus observando, ut in causis ecclesiasticis
nullum alium conveniri fas sit nisi eum, quem dispensatorem pauperum, id est
oeconomum ecclesiae, episcopi tractatus elegerit ( hunc enim sine dubio a
sacerdote convenit ordinari) : quem tamen conventum defensoris ecclesiae fidei
committi praecipimus. <a 472 datum constantinopoli pridie nonas april.
marciano cons.>
CJ.1.3.32.5: Imperatores Leo, Anthemius
Exsecutoribus in minoribus quidem iudiciis omnibus in ipsa conventione
sacerdotum seu clericorum non amplius quam unum semissem aut sperantibus aut
etiam audentibus accipere. si vero apparitor tuae magnitudinis ex sententia
tuae sedis amplissimae in provincia degentes eos monuerit, iubemus non amplius
eum quam duos solidos sportularum nomine percipere. in hac vero urbe magnifica
idem apparitor tuae magnitudinis uno aureo sportularum gratia a provincialibus
clericis contentus sit, quantaelibet summae qui conventus fuerit exponatur
obnoxius. <a 472 datum constantinopoli pridie nonas april. marciano
cons.>
CJ.1.3.32.6: Imperatores Leo, Anthemius
Praeterea nullus exsecutor vexare contumeliis clericos
ullos, nullis impulsionibus molestare, nullis exprobrare conviciis aut
corporalibus iniuriis fatigare conetur: his, qui huiusmodi aliquid adgressi
fuerint, post amissionem cinguli et patrimonii ultima protinus animadversione
plectendis. <a 472 datum constantinopoli pridie nonas april. marciano
cons.>
CJ.1.3.32.7: Imperatores Leo, Anthemius
Privilegiis sane singulis quibuscumque sacrosanctis
ecclesiis orthodoxae fidei, xenodochiis sive ptochiis tam generaliter quam
specialiter attributis perpetuo reservandis, nullis eas earumque sacerdotes aut
clericos cuiuslibet gradus aut monachos vel ptochos aut xenodochos orthodoxae fidei
deputatos extraordinariis muneribus praecipimus praegravari. eas enim sarcinas
oneris, quas plerisque personis diversa ratione remittimus, imponi beatissimis
viris nostro saeculo inconveniens esse iudicamus. <a 472 datum
constantinopoli pridie nonas april. marciano cons.>
CJ.1.3.32.8: Imperatores Leo, Anthemius
Praeterea ne cui temeritas sua lucrativa concedatur et ut
impudens calumniantium refrenetur audacia, iubemus, quotiens ii, qui sacerdotes
seu clericos seu monachos ceterosque superius designatos vel in tuae
magnitudinis examine vel in provinciali iudicio proposita actione convenerint,
si causa cognita convicti fuerint sine iusta eos et legitima petitione
pulsasse, omnes eis legitimas expensas sumptusque, quos ab exordio coeptae
controversiae ipsorum vitio tolerasse eos constiterit, redhibere cogantur, ut
hac saltem censurae iustissimae formidine revocati improbis adsidue
conflictationibus occupati adquiescant se iam sopitis clamoribus iurgiorum
magistra deinceps necessitate retinere. <a 472 datum constan tinopoli pridie
nonas april. marciano cons.>
CJ.1.3.33: Imperatores Leo, Anthemius
Sacrosanctae orthodoxae fidei episcopi atque presbyteri,
diaconi quoque, qui semel probatis moribus integritate castissima ad hunc
gradum meruerint pervenire, ea, quaecumque in eodem clericatus gradu locoque
viventes adquirere et habere potuerint, etiamsi in patris avique aut proavi
potestate constituti sunt et adhuc superstites habentur, tamquam bona propria
vindicent: de his, si quando eis libitum fuerit, testandi vel donandi vel
quolibet alio titulo alienandi libera facultate concessa, ut ea bona quoquo
tempore numquam fratribus vel sororibus aut ex his genitis conferantur, sed ad
eorum filios posteros et quoscumque extraneos heredes perveniant nec a patribus
avis aut proavis, sed ab ipsorum liberis tamquam praecipua vindicentur, certe
his procedant, quibus ipsi id peculium vel inter vivos alienatione habita vel
mortis tempore ultima et vere cognita voluntate concesserint. * leo et anthem.
aa. erythrio pp. * <a 472 d. prid. non. april. marciano cons.>
CJ.1.3.34pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Omnia privilegia, quae a retro principibus aut a nostra
serenitate vel iudiciariis dispositionibus aut liberalitatibus pro singulis
quibuscumque temporibus vel consuetudine sive circa ius metatorum sive in aliis
quibuslibet rebus praestita sunt orphanotrophio sive asceteriis vel ecclesiis
aut ptochiis seu xenodochiis aut monasteriis atque ceteris hominibus etiam ac
rebus iuris eorum ad curam niconis viri religiosissimi presbyteri et
orphanotrophi vel ad eos, qui post eum loco eius successerint, pertinentibus ad
similitudinem zotici beatissimae memoriae, qui prius huiusmodi pietatis
officium invenisse dicitur, per hanc pragmaticam sanctionem firma illibataque
in perpetuum custodiri decernimus. valde etenim hoc videtur esse necessarium,
cum exinde sustentatio vel educatio orphanis atque egenis et usibus
ecclesiasticis vel ptochiis vel asceteriis comparetur. * leo et anthem. aa.
dioscoro pp. * <a 472 d. x k. ian. constantinopoli marciano cons.>
CJ.1.3.34.1: Imperatores Leo, Anthemius
Domus etiam aliasque res superius nominatas ad curam
memorati viri pertinentes vel postmodum quolibet modo ad eius sollicitudinem
vel qui post eum ad eiusdem orphanotrophii curam vocati fuerint perventuras ad
instar maioris venerabilis ecclesiae huius inclitae urbis omnibus privilegiis,
quae eadem sancta ecclesia vel nunc adipiscitur vel postea merebitur, perpetuo
potiri pietatis intuitu decernimus. <a 472 d. x k. ian. constantinopoli
marciano cons.>
CJ.1.3.36pr.: Imperator Zeno
Iubemus adscripticiorum creationes secundum veterem
constitutionem, nisi dominorum possessionum, unde oriundi sunt, evidens
concurrerit consensus, nullius penitus esse momenti, sed isdem fundorum
dominis, qui faciendae creationi non sicut dictum est evidenter consenserint,
ius proprium ad similitudinem ceterorum colonorum in suos adscripticios
exercendi, tamquam si nulla creatio intercessisset, tribui facultatem. idemque
hoc super illis quoque agricolis decernimus observari, qui cum essent
adscripticiae nexibus condicionis conscripti, solitariam vitam videlicet
appetentes quibuslibet sese monasteriis contra voluntatem dominorum fundorum
duxerint offerendos. * zeno a. sebastiano pp. * <a 484 d. v k. april.
constantinopoli theodorico cons.>
CJ.1.3.36.1: Imperator Zeno
Servos sane sociari clericorum consortiis volentibus quoque
et consentientibus dominis modis omnibus prohibemus, cum liceat eorum dominis,
data servis prius libertate licitum eis ad suscipiendos honores clericorum iter,
si hoc voluerint, aperire. <a 484 d. v k. april. constantinopoli theodorico
cons.>
CJ.1.3.36.2: Imperator Zeno
Omnes praeterea virorum clarissimorum provincias moderantium
sententiis absque ulla privilegii differentia ( qui tamen praesidali iurisdictioni
subiecti sunt, sive episcopi vel quilibet clerici aut monachi aut cuiuslibet
sint condicionis) pariter respondere decernimus: nulla in posterum viris
clarissimis provinciarum rectoribus ad loca, in quibus incusatae personae
consistunt, perveniendi necessitate penitus imponenda, cum non solum legibus,
verum etiam naturali quoque iuri conveniat, quos res exegerit, iudicialibus ad
iudicium vocari sententiis, non ipsos iudices, quod dici etiam iniustum est, ad
subiectos deduci, sed per datos ab his iudices causae examinationem in locis
ubi incusati degunt procedere. <a 4 84 d. v k. april. constantinopoli
theodorico cons.>
CJ.1.3.37: Imperator Zeno
Servis, si dominorum fuerint voluntate muniti, solitariam
vitam participandi licentia non denegetur, dum tamen eorum domini non ignorent,
quod, si servis suis ad monasteriorum cultum migrandi tribuerint facultatem,
eorundem servorum dominio, donec idem servi in eodem monachorum habitu
duraverint, spoliandos: alioquin si relicta forte vita solitaria ad aliam se condicionem
transtulerint, certum est eos ad servitutis iugum, quam monachicae professionis
cultu evaserant, reversuros. * zeno a. sebastiano pp. * <a 484 d. id. april.
theodorico cons.>
CJ.1.3.40: Imperator Justinus
Repetita promulgatione non solum iudices quorumlibet
tribunalium, verum etiam defensores ecclesiarum huius almae urbis, quos
turpissimum insinuandi ultimas deficientium voluntates genus irrepserat,
praemonendos censemus, ne rem attingant, quae nemini prorsus omnium secundum
constitutionum praecepta quam census magistro competit. absurdum etenim
clericis est, immo etiam opprobrium, si peritos se velint disceptationum esse
forensium: feriendis temeratoribus huius sanctionis poena quinquaginta librarum
auri. * iustinus a. archelao pp. * <a 524 d. xiii k. dec. constantinopoli
iustino a. ii et opilione conss.>
CJ.1.3.48pr.: Imperator Justinianus
Si quis ad declinandam legem falcidiam, cum desiderat totam
suam substantiam pro redemptione captivorum relinquere, eos ipsos captivos
scripserit heredes, ne videatur quasi incertis personis heredibus institutis
iudicium suum oppugnandum reliquisse, sancimus huius talem institutionem
pietatis intuitu valere et non esse respuendam. * iust. a. iohanni pp. * <a
531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.1.3.48.1: Imperator Justinianus
Sed et si pauperes quidam scripserit heredes et non
inveniatur certum ptochium vel certae ecclesiae pauperes, de quibus testator
cogitaverit, sed hic incerto vocabulo pauperes fuerint heredes instituti,
simili modo et huiusmodi institutionem valere decernimus. <a 531 d. x k.
sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.3.48.2: Imperator Justinianus
Et si quidem captivos scripserit heredes, civitatis, in qua
testator larem fovere ac degere noscitur, episcopus et oeconomus hereditatem
suscipiant et omnimodo in redemptione captivorum procedat hereditas sive per
annuos reditus sive per venditionem mobilium seu se moventium rerum: nullo
penitus ex hoc lucro vel oeconomo vel episcopo vel sacrosanctae ecclesiae
relinquendo. si enim propter hoc a speciali herede recessum est, ut non
falcidiae ratio inducatur, quomodo ferendum est hoc, quod in sacro venit, per
falcidiam vel aliam occasionem minui? <a 531 d. x k. sept. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.3.48.3: Imperator Justinianus
Ubi autem indiscrete pauperes scripti sunt heredes, ibi
xenonem eius civitatis omnimodo hereditatem nancisci et per xenodochum in
aegrotantes fieri patrimonii distributionem, secundum quod in captivis
constituimus: vel per redituum annalium erogationem vel per venditionem rerum
mobilium vel se moventium, ut ex his res immobiles comparentur et annuus victus
aegrotantibus accedat. quis enim pauperior est hominibus, qui et inopia tenti
sunt et in xenonem repositi et suis corporibus laborantes necessarium victum
sibi non possunt adferre? <a 531 d. x k. sept. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.3.48.4: Imperator Justinianus
Licentia omnimodo danda et in priore et in secunda specie et
actionem movere et debita exigere, ut in captivos vel in aegrotantes
consumantur. si enim heredum eis et ius et nomen dedimus, sine falcidiae tamen
legis emolumento, necesse est eos et debita exigere et creditoribus respondere.
<a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.1.3.48.5: Imperator Justinianus
Sin autem ampliores in civitate xenones vel ptochia sint, ne
incerta videatur pecuniarum datio, tunc ei xenoni vel ptochio, qui pauperior
esse dignoscitur, easdem res vel pecunias adsignari: hoc videlicet discutiendo
a viro reverentissimo locorum antistite et sub eo constitutis clericis. <a
531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.1.3.48.6: Imperator Justinianus
Sin autem nullus xenon in civitate inveniatur, tunc secundum
de captivis sanctionem pro tempore oeconomus sacrosanctae ecclesiae vel
episcopus hereditatem accipiat et sine falcidiae ratione pauperibus, qui in
civitate sunt vel penitus mendicantes vel alia sustentatione egentes, eaedem
pecuniae distribuantur. <a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.3.48.7: Imperator Justinianus
Haec tamen omnia locum habere sancimus, quando non certi
xenonis vel certi ptochii vel certae ecclesiae nominatio a testatore subsecuta
est, sed incertus est eius sensus. sin autem in personam certam vel in certam
venerabilem domum respexit, ei tantummodo hereditatem vel legatum competere
sancimus, nulla falcidia nec in hac parte intercedente. <a 531 d. x k. sept.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.3.48.8: Imperator Justinianus
In omnibus autem hiusmodi casibus caelestes iracundias
sacrosanctarum rerum administratores expectent, si qualecumque lucrum ex
huiusmodi gubernationibus sibi adquisierint vel si hoc committi ab alio
senserint et non gravissima poena et interminatione quod perperam factum est
studeant corrigere. <a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.1.3.49pr.: Imperator Justinianus
Cum lege leoniana viris reverentissimis episcopis et
presbyteris et diaconis peculium habere quasi castrense concessum est, eo
addito, ut in ipso testari possint, dubitabatur, si huiusmodi testamenta debent
de inofficiosi querella expugnari, cum de omnibus personis, quae huiusmodi
peculia meruerunt, eadem fuerat quaestio exorta. * iust. a. iohanni pp. * <a
531 d. k. sept. constantinopoli post cons. lampadii et orestae.>
CJ.1.3.49.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque viris reverentissimis episcopis et
presbyteris et diaconis, qui tale peculium ( id est quasi castrense) possident,
super his tantummodo rebus, quae quasi castrensis peculii sunt, non solum
ultima condere secundum leges tamen elogia licere, quod ex leoniana
constitutione descendit, sed etiam eorum ultimas voluntates, super his
tantummodo habitas, de inofficiosi querellae minime subiacere. <a 531 d. k.
sept. constantinopoli post cons. lampadii et orestae.>
CJ.1.3.50pr.: Imperator Justinianus
Si quis in conscribendo instrumento sese confessus fuerit
non usurum fori praescriptione propter sacerdotii praerogativam, sancimus non
licere ei adversus sua pacta venire et contrahentes decipere, cum regula est
iuris antiqui omnes licentiam habere his quae pro se introducta sunt
renuntiare. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. sept. constantinopoli post
cons. lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.1.3.50.1: Imperator Justinianus
Quam generalem legem in omnibus casibus obtinere sancimus,
qui necdum per iudicialem sententiam vel amicalem conventionem sopiti sunt.
<a 531 d. k. sept. constantinopoli post cons. lampadii et orestae vv.
cc.>
CJ.1.3.51pr.: Imperator Justinianus
Generaliter sancimus omnes viros reverentissimos episcopos
nec non presbyteros seu diaconos et subdiaconos et praecipue monachos, licet
non sint clerici, immunitatem ipso iure omnes habere tutelae sive
testamentariae sive legitimae sive dativae: et non solum tutelae esse eos
expertes, sed etiam curae, non solum pupillorum et adultorum, sed et furiosi et
muti et surdi et aliarum personarum, quibus tutores vel curatores a veteribus
legibus dantur. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. nov. post cons.
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.3.51.1: Imperator Justinianus
Eos tamen clericos et monachos huiusmodi habere beneficium
sancimus, qui ad sacrosanctas ecclesias vel monasteria permanent, non
devagantes neque circa divina ministeria desides, cum propter hoc ipsum
beneficium eis indulgemus, ut aliis omnibus derelictis dei omnipotentis inhaereant
ministeriis. <a 531 d. k. nov. post cons. lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.3.51.2: Imperator Justinianus
Et hoc non solum in vetere roma vel in hac regia civitate,
sed in omni terra, ubicumque christianorum nomen colitur, obtinere sancimus.
<a 531 d. k. nov. post cons. lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.3.53pr.: Imperator Justinianus
Raptores virginum vel viduarum vel diaconissarum, quae deo
fuerint dedicatae, pessima criminum peccantes capitis supplicio plectendos
fuisse decernimus, quod non solum ad iniuriam hominum, sed ad ipsius
omnipotentis dei inreverentiam committitur. * iust. a. hermogeni mag. off. *
<a 533 d. xv k. dec. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.>
CJ.1.3.53.1: Imperator Justinianus
Qui itaque huiusmodi crimen commiserint et qui eis auxilium
tempore invasionis praebuerint, ubi inventi fuerint in ipsa rapina et adhuc
flagrante crimine comprehensi a parentibus sanctimonialium virginum vel
viduarum vel diaconissarum aut earum consanguineis vel tutoribus seu curatoribus,
convicti interficiantur. <a 533 d. xv k. dec. constantinopoli dn. iustiniano
pp. a. iii cons.>
CJ.1.3.53.2: Imperator Justinianus
Sin autem post commissum tam detestabile crimen aut
potentatu raptor se defendere aut fuga evadere potuerit, in hac quidem regia
urbe tam viri excelsi praefecti praetorio quam vir gloriosissimus praefectus
urbis, in provinciis autem tam viri eminentissimi praefecti praetorio per
illyricum quam magistri militum per diversas nostri orbis regiones nec non viri
spectabiles praefectus aegypti et vicarii et proconsules et nihilo minus viri
spectabiles duces et viri clarissimi rectores provinciarum nec non alii
cuiuslibet ordines iudices, qui in locis inventi fuerint, simile studium cum
magna sollicitudine adhibeant, ut eos possint comprehendere et comprehensos in
tali crimine post legitimas et iuri cognitas probationes sine fori
praescriptione durissimis poenis adficiant et mortis condemnent supplicio.
<a 533 d. xv k. dec. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.>
CJ.1.3.53.3: Imperator Justinianus
Bona autem eorum, si hoc commissum fuerit vel in
sanctimonialem virginem, quae in asceterio vel monasterio degit, sive eadem
virgo diaconissa constituta sit sive non, eidem monasterio vel asceterio, ubi
consecrata est, addicentur, ut ex his rebus et ipsa solacium habeat, dum vivit,
sufficiens et res omnes sacrosanctum asceterium seu monasterium pleno habeat
dominio. <a 533 d. xv k. dec. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii
cons.>
CJ.1.3.53.4: Imperator Justinianus
Sin autem diaconissa cuiuscumque ecclesiae sit, in nullo
autem monasterio vel asceterio constituta est, sed per se degit, raptoris eius
substantia ecclesiae, cuius diaconissa est, adsignetur, ut ex his facultatibus
ipsa quidem usum fructum, dum superest, ab eadem ecclesia consequatur, ecclesia
vero omnem proprietatem et plenam possessionem earundem rerum nostro habeat
beneficio: nemine vel iudice vel alia quacumque persona hoc audente contemnere.
<a 533 d. xv k. dec. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.>
CJ.1.3.53.5: Imperator Justinianus
Poenas autem, quas praediximus, id est mortis et bonorum
amissionis, constituimus non tantum adversus raptores, sed etiam contra eos,
qui hos comitati in ipsa invasione et rapina fuerint. ceteros autem omnes, qui
conscii et ministri huiusmodi criminis reperti et convicti fuerint vel eos
susceperint vel quamcumque opem eis intulerint, sive masculi sive feminae sunt,
cuiuscumque condicionis vel gradus vel dignitatis, poenae tantummodo capitali
subicimus, ut huic poenae omnes subiaceant, sive volentibus sive nolentibus
sanctimonialibus virginibus seu aliis supra dictis mulieribus tale facinus
fuerit perpetratum. <a 533 d. xv k. dec. constantinopoli dn. iustiniano pp.
a. iii cons.>
CJ.1.3.54pr.: Imperator Justinianus
Deo nobis auxilium praebente omnia, quae pro honore sanctae
catholicae ecclesiae ad dei placitum fieri properamus, legibus constituere et
operibus adimplere desideramus. * iust. a. iohanni pp. * <a >
CJ.1.3.54.1: Imperator Justinianus
Et iam quidem multa cum eius auxilio statuimus, quae
ecclesiasticae doctrinae statui conveniunt, in praesenti autem hoc pia
deliberatione duximus corrigendum, quod hactenus contra dei timorem fiebat.
<a >
CJ.1.3.54.2: Imperator Justinianus
Cognitum etenim nobis est, quod, si quis sponsus vel sponsa
post datas aut acceptas arras voluisset se divino deputare servitio et a
saeculari conversatione recedere ac sanctimonialem vitam vivere atque in dei
timore permanere, compellebatur vir quidem ea quae arrarum nomine dederat
amittere, sponsa vero duplum id quod acceperat reddere. quod nostrae
mansuetudini satis religioni esse contrarium visum est. <a >
CJ.1.3.54.3: Imperator Justinianus
Unde per praesentem legem in perpetuum valituram iubemus,
ut, si quis sponsus vel sponsa desideraverit saeculi istius vitam contemnens in
sanctimonialium conversatione vivere, sponsus quidem omnia, quae arrarum nomine
futuri causa coniugii dedisset, sine ulla imminutione recipiat, sponsa autem
non duplum, sicut hactenus, sed hoc tantum sponso restituat, quod arrarum
acceperat nomine, et nihil amplius reddere compellatur, nisi quod probata
fuerit accepisse. <a >
CJ.1.3.54.4: Imperator Justinianus
Nam et maritis et uxoribus qui saeculo renuntiant iam
anteriore lege a nobis provisum est, ut, sive maritus sive uxor religionis
causa a coniugio recesserit et solitariam vitam elegerit, unusquisque eorum res
suas recipiat, quas vel pro dote vel ante nuptias donatione praestiterat, et
hoc tantummodo lucri nomine consequatur ab eo qui solitariam vitam elegerit,
quod debuit legitime vel ex pacto per casum mortis exigere. <a >
CJ.1.3.54.5: Imperator Justinianus
Hoc etiam cognitum nobis correctione nostra dignum esse
iudicamus, ut, si quis in parentium potestate constitutus vel constituta vel
forsitan huiusmodi iure absolutus vel absoluta elegerit se vel monasterio vel
clero sociare et reliquum vitae suae tempus sanctimonialiter degere voluerit,
non liceat parentibus vel easdem personas quocumque modo abstrahere vel propter
hanc tantummodo causam quasi ingratum a sua hereditate vel successione
repellere, sed necesse sit eis omnimodo, cum ultimam voluntatem suam sive per
scripturam sive alio legitimo modo conficiant, quartam quidem portionem
secundum leges nostras eis relinquere; sin autem amplius voluerit largiri, hoc eius
voluntati concedimus. <a >
CJ.1.3.54.6: Imperator Justinianus
Sin vero ultimam voluntatem parentes neque testamento neque
alio ultimo elogio declarasse monstrati fuerint, omnem parentium substantiam
heredes, quibus ab intestato competit, secundum leges nostras sibi defendant:
nullo eis impedimento ex sanctimoniali conversatione generando, sive soli sive
cum aliis ad successionem vocantur. <a >
CJ.1.3.54.7: Imperator Justinianus
Huius perpetuae nostrae legis beneficia eos volumus
obtinere, qui in monasterio vel clericatu perseveraverint. nam si qui eorum, de
quibus praesentem legem posuimus, sanctimonialem vitam elegerint, ad saecularem
autem conservationem remeaverint, iubemus omnes eorum res ad iura eius
ecclesiae vel monasterii a quo recesserint pertinere. <a >
CJ.1.3.54.8: Imperator Justinianus
His ita dispositis repetita lege iubemus, ut nullus iudaeus
vel paganus vel haereticus servos christianos habeat. quod si inventi in tali
reatu fuerint, sancimus servos modis omnibus liberos esse secundum anteriorem
nostrarum legum tenorem. <a >
CJ.1.3.54.9: Imperator Justinianus
In praesenti autem hoc amplius decernimus, ut, si suis de
praedictis iudaeis vel paganis vel haereticis habuerit servos nondum catholicae
fidei sanctissimis mysteriis imbutos, et praedicti servi desideraverint ad
orthodoxam fidem venire, postquam catholicae ecclesiae sociati fuerint, in
libertatem modis omnibus ex praesenti lege eripiantur: et eos tam iudices
provinciarum quam sacrosanctae ecclesiae defensores nec non beatissimi episcopi
defendant, nihil pro eorum pretio penitus accipientibus dominis. <a >
CJ.1.3.54.10: Imperator Justinianus
Quod si forte posthac etiam ipsi domini eorum ad orthodoxam
fidem conversi fuerint, non liceat eis ad servitutem reducere illos, qui eos ad
fidem orthodoxam praecesserunt: sed si quis talia usurpaverit, poenis
gravissimis subiacebit. <a >
CJ.1.3.54.11: Imperator Justinianus
Haec igitur omnia, quae pietatis intuitu nostra sanxit
aeternitas, omnes iudices et religiosissimi antistites sive africanae
dioeceseos, in qua maxime huiusmodi vitia frequentari cognovimus, sive aliarum
provinciarum naviter et studiosissime observare procurent. nam contemptores non
solum pecuniaria multa, sed et capitis supplicio ferientur. <a >
CJ.1.4.0. De episcopali audientia et de diversis capitulis,
quae ad ius curamque et reverentiam pontificalem pertinent.
CJ.1.4.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Negotiatores, si qui ad domum nostram pertinent, ne commodum
mercandi videantur excedere, christianos, quibus verus cultus est, adiuvare
pauperes et positos in necessitate provideant. * valentin. et valens aa. ad
iulianum com. orientis. * <a 364 d. xv k. mai. constantinopoli divo ioviano
et varroniano conss.>
CJ.1.4.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Si clericus ante definitivam sententiam frustratoriae
dilationis causa ad appellationis auxilium convolaverit, multam quinquaginta
librarum argenti, quam contra huiusmodi appellatores sanctio generalis imponit,
cogatur expendere. hoc autem non fisco nostro volumus accedere, sed pauperibus
fideliter erogari. * valentin. et valens aa. ad claudium pu. * <a 369 d.
viii id. iul. valentiniano np. et victore conss.>
CJ.1.4.3pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Nemo deinceps tardiores fortassis adfatus nostrae
perennitatis expectet: exsequantur iudices, quod indulgere consuevimus. ubi
primum dies paschalis extiterit, nullum teneat carcer inclusum, omnium vincula
solvantur. * grat. valentin. theodos. et arcad. aaaa. neoterio pp. * <a 385
d.V k. mart. mediolano arcadio a. et bautone vc. conss.>
CJ.1.4.3.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Sed ab his secernimus eos, quibus contaminari potius gaudia
laetitiamque communem, si dimittantur, animadvertimus. <a 385 d.V k. mart.
mediolano arcadio a. et bautone vc. conss.>
CJ.1.4.3.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Quis enim sacrilego diebus sanctis indulgeat? quis adultero
vel stupri vel incesti reo tempore castitatis ignoscat? quis non raptorem
virginis in summa quiete et gaudio communi persequatur instantius? <a 385
d.V k. mart. mediolano arcadio a. et bautone vc. conss.>
CJ.1.4.3.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Nullam accipiat requiem vinculorum, qui quiescere sepultos
quadam sceleris immanitate non sinit: patiatur tormenta veneficus, maleficus,
adulterator violatorque monetae: homicida et parricida quod fecit semper
expectet: reus etiam maiestatis de domino, adversus quem talia molitus est,
veniam sperare non debet. <a 385 d.V k. mart. mediolano arcadio a. et
bautone vc. conss.>
CJ.1.4.3.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
His ergo tali quoque sub absolutione damnatis indultum
nostrae serenitatis eo praecepti fine concludimus, ut remissionem veniae
crimina nisi semel commissa non habeant, ne in eos liberalitatis augustae
referatur humanitas, qui impunitatem veteris admissi non emendationi potius
quam consuetudini deputarunt. <a 385 d.V k. mart. mediolano arcadio a. et
bautone vc. conss.>
CJ.1.4.4: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Mimae et quae lidibrio corporis sui quaestum faciunt publice
habitu earum virginum, quae deo dicatae sunt, non utantur. * theodos. arcad. et
honor. aaa. rufino pp. * <a 394 d. iii k. iul. heracleae arcadio a. iii et
honorio a. ii conss.>
CJ.1.4.5: Imperatores Arcadius, Honorius
Archigerontes et dioecetae ergasiotanorum non nisi
christiani dirigantur. quod officium tuum sollicite observet excubiis. * arcad.
et honor. aa. gennadio praef. augustali. * <a 396 d. non. febr.
constantinopoli pp. alexandriae eutycheo arcadio iiii et honorio iii aa.
conss.>
CJ.1.4.6pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Addictos supplicio et pro criminum immanitate damnatos nulli
clericorum vel monachorum, eorum etiam, quos synoditas vocant, per vim atque
usurpationem vindicare liceat ac tenere, sed reos ad locum poenae sub
prosecutione pergentes nullus teneat aut defendat. * arcad. et honor. aa.
rufino pp. * <a 398 d. vi k. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano
conss.>
CJ.1.4.6.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Sed sciat se cognitor triginta librarum auri multa, primates
officii capitali esse sententia feriendos, nisi usurpatio ista aut protinus
vindicetur aut, si tanta clericorum aut monachorum audacia est, ut bellum
potius quam iudicium futurum esse existimetur, ad clementiam nostram commissa
referantur, ut nostro arbitrio mox severior ultio procedat. <a 398 d. vi k.
aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.1.4.6.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Ad episcoporum sane culpam ut cetera redundabit, si quid
forte in ea parte regionis, in qua ipsi populos christianae religionis
doctrinae insinuatione moderantur, ex his, quae fieri hac lege prohibuimus a
monachis perpetratum esse cognoverint nec vindicaverint. <a 398 d. vi k. aug.
mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.1.4.6.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Quibus in causa criminali humanitatis consideratione, si
tempora suffragantur, interponendae provocationis copiam non negamus. <a 398
d. vi k. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.1.4.7: Imperatores Arcadius, Honorius
Si qui ex consensu apud sacrae legis antistitem litigare
voluerint, non vetabuntur, sed experientur illius ( in civili dumtaxat negotio)
arbitri more residentis sponte iudicium. quod his obesse non poterit nec
debebit, quos ad praedicti cognitoris examen conventos potius afuisse quam
sponte venisse constiterit. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * <a 398
d. vi k. aug. mediolani honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.1.4.8: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Episcopale iudicium sit ratum omnibus, qui se audiri a
sacerdotibus elegerint, eamque illorum iudicationi adhibendam esse reverentiam,
quam vestris referre necesse est potestatibus, a quibus non licet provocare.
per iudicium quoque officia, ne sit cassa episcopalis cognitio, definitioni
exsecutio tribuatur. * arcad. honor. et theodos. aaa. theodoro pp. * <a 408
d. id. dec. basso et philippo conss.>
CJ.1.4.9pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Iudices dominicis diebus productos reos e custodia carcerali
videant interrogent , ne his humanitas clausis per corruptos carcerum custodes
negetur: victualem substantiam non habentibus faciant ministrare libellis
duobus aut tribus diurnis vel quot existimaverint commentarienses decretis,
quorum sumptibus proficiant alimoniae pauperum: quos ad lavacrum sub fida
custodia duci oportet. * honor. et theodos. aa. caeciliano pp. * <a 409 d.
viii k. febr. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.1.4.9.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Multa iudicibus viginti librarum auri et officiis eorum
eiusdem ponderis constituta, ordinibus quoque trium librarum auri multa
proposita, si saluberrima statuta contempserint. nec deerit antistitum
christianae religionis cura laudabilis, quae ad observationem constituti
iudicis hanc ingerat monitionem. <a 409 d. viii k. febr. ravennae honorio
viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.1.4.10pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Mathematicos, si non parati sint codicibus erroris proprii
sub oculis episcoporum incendio concrematis catholicae religionis cultui fidem
tradere numquam ad errorem praeteritum redituri, non solum urbe roma, sed etiam
omnibus civitatibus pelli decernimus. * honor. et theodos. aa. caeciliano pp. *
<a 409 d. k. febr. ravenna honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.1.4.10.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Qui si hoc non fecerint et contra clementiae nostrae salubre
constitutum in civitatibus fuerint comprehensi vel secreta erroris sui et
professionis insinuaverint, deportationis poenam excipiant. <a 409 d. k.
febr. ravenna honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.1.4.11: Imperatores Honorius, Theodosius
Christianos proximorum locorum volumus sollicitudinem
gerere, ut romanos captivos qui reversi fuerint nemo teneat, nemo iniuriis aut
damnis adficiat. * honor. et theodos. aa. theodoro pp. * <a 409 d. iii id.
dec. ravenna honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.1.4.12: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si lenones patres vel domini suis filiabus vel ancillis
peccandi necessitatem imposuerint, liceat filiabus vel ancillis episcoporum
implorato suffragio omni miseriarum necessitate absolvi. * theodos. et
valentin. aa. florentio pp. * <a 428 d. xi k. mai. felice et tauro
conss.>
CJ.1.4.13pr.: Imperator Marcianus
Decernimus, ut, quicumque catholicarum ecclesiarum, quae sub
viro religiosissimo archiepiscopo huius almae urbis sunt, reverentissimum
oeconomum sive de ecclesiasticis sive de propriis et ad ipsum solum
pertinentibus causis vel quemcumque alterum earundem ecclesiarum clericum
aliqua voluerit lite pulsare, apud memoratum beatissimum archiepiscopum causam
dicat in negotiis audiendis fidem ac sinceritatem geminam praebiturum et
sacerdotis et iudicis. * marcian. a. constantino pp. * <a 456 d. viii ... april.
varane et iohanne conss.>
CJ.1.4.13.1: Imperator Marcianus
Volentibus tamen actoribus pateat episcopale iudicium. ac
nullus, qui huiuscemodi intendit in sacrosanctas ecclesias vel praedictos
clericos actionem, ad religiosissimum antistitem cognitorem ducatur invitus.
<a 456 d. viii ... april. varane et iohanne conss.>
CJ.1.4.15: Imperatores Leo, Anthemius
Nemo vel in foro magnitudinis tuae vel in provinciali
iudicio vel apud quemquam iudicem accedat ad togatorum consortium, nisi
sacrosanctis catholicae religionis fuerit imbutus mysteriis. sin autem aliquid
quoquo modo vel quadam machinatione factum vel attemptatum fuerit, officium
quidem sublimitatis tuae centum librarum auri iacturam pro condemnatione
sustineat, idem vero, quicumque ausus fuerit contra providum nostrae
serenitatis decretum officium advocationis per subreptionem adripere et
prohibitum patrocinium praestiterit, advocationis officio remotus stilum
proscriptionis atque perpetui exilii specialiter sustinebit: scituris etiam
provinciarum rectoribus, quod is, sub cuius administratione aliquid huiu smodi
fuerit attemptatum, partis bonorum dimidiae proscriptionem et poenam exilii per
quinquennium sustinebit. * leo et anthem. aa. nicostrato pp. * <a 468 d.
pridie k. april. constantinopoli anthemio a. ii cons.>
CJ.1.4.16: Imperatores Leo, Anthemius
Si legibus prohibitae non sint speratae nuptiae et post
arras sponsalicias sponsa coniugium sponsi propter religionis diversitatem
recusaverit, si quidem probatum fuerit ante datas easdem arras sponsalicias hoc
idem mulierem vel parentes eius cognovisse, sibi debeant imputare. si vero
horum ignari sponsalicias arras susceperint vel post arras datas talis causa
paenitentiae intercesserit, isdem tantummodo redditis super alterius simpli
poena liberi custodiantur. quod simili modo etiam de sponsis super recipiendis
nec ne arris praestitis custodiri censemus. * leo et anthem. aa. erythrio pp. *
<a 472 d. k. iul. constantinopoli marciano cons.>
CJ.1.4.19: Imperator Anastasius
Iubemus eos tantummodo ad defensorum curam peragendam
ordinari, qui sacrosanctis orthodoxae religionis imbuti mysteriis hoc imprimis
sub gestorum testificatione , praesente quoque religiosissimo fidei orthodoxae
antistite, per depositiones cum sacramenti religione celebrandas patefecerint.
ita enim eos praecipimus ordinari, ut reverentissimorum episcoporum nec non
clericorum et honoratorum ac possessorum et curialium decreto constituantur. *
anastas. a. eustathio pp. * <a 505 d. xiii k. mai. sabiniano et theodoro
conss.>
CJ.1.4.21pr.: Imperator Justinianus
Si praesens quidem sit, qui pecuniam numerasse vel alias res
dedisse scriptus est, aliquam vero administrationem in provinciis gerat, ut
difficile esse videatur denuntiationem eidem non numeratae pecuniae mittere,
licentiam damus ei, qui memorata exceptione uti velit, alios iudices adire et
per eos manifestare, cui exceptionem huiusmodi obicit, factam a se super non
numerata pecunia querellam esse. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. k. iul.
constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.1.4.21.1: Imperator Justinianus
Quod si non sit alius administrator civilis vel militaris
vel per aliquam causam difficile sit ei qui memoratam querellam opponit adire
eum et ea quae dicta sunt facere, licentiam damus et per virum reverentissimum
episcopum eandem suam exceptionem creditori manifestare et ita tempus statutum
interrumpere. <a 528 d. k. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. ii
cons.>
CJ.1.4.21.2: Imperator Justinianus
Quod etiam in exceptione non numeratae dotis locum habere
receptum est. <a 528 d. k. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. ii
cons.>
CJ.1.4.24: Imperator Justinianus
Nemini licere volumus, sive ab ingenuis genitoribus puer
parvulus procreatus sive a libertina progenie sive servili condicione maculatus
eitus sit, eum puerum in suum dominium vindicare sive nomine dominii sive
adscripticiae sive colonariae condicionis: sed neque his, qui eos nutriendos
sustulerunt, licentiam concedi penitus ( cum quadam distinctione) eos tollere:
sed nullo discrimine habito ii, qui ab huiusmodi hominibus educati vel nutriti
vel aucti sunt, liberi et ingenui appareant et sibi adquirant et in
posteritatem suam vel extraneos heredes omnia quae habuerint, quo modo
voluerint, transmittant. haec observantibus non solum praesidibus provinciarum,
sed etiam viris religiosissimis episcopis. * iust. a. demostheni pp. * <a
529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.1.4.27pr.: Imperator Justinianus
De creationibus curatorum, qui furiosis utriusque sexus
dantur, necesse nobis visum est constituere, quemadmodum eas celebrari oportet.
* iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.1.4.27.1: Imperator Justinianus
Et si quidem pater curatorem furioso vel furiosae in ultimo
elogio heredibus institutis vel exheredatis dederit ( ubi et fideiussionem
cessare necesse est paterno testimonio pro satisdatione sufficiente), ipse qui
datus est ad curationem perveniat, ita tamen, ut in provinciis apud praesides
earum, praesente eis tam viro religiosissimo locorum antistite quam tribus
primatibus, actis intervenientibus, tactis sacrosanctis scripturis depromat
omnia se recte cum utilitate furiosi gerere neque praetermittere, quae utilia
furioso esse putaverit, neque admittere, quae non utilia esse existimaverit: et
inventario cum omni subtilitate publice conscripto res suscipiat et eas
secundum sui opinionem disponat sub hypotheca rerum ad eum pertinentium, ad
similitudinem tutorum et adulti curatorum. <a 530 d. k. sept.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.1.4.27.2: Imperator Justinianus
Sin autem testamentum quidem parens non confecerit, lex
autem curatorem utpote adgnatum vocaverit vel eo cessante aut non idoneo
forsitan existente ex iudiciali electione curatorem ei dare necesse fuerit,
tunc scilicet et in provinciis apud praesidem cuiuscumque provinciae et virum
religiosissimum episcopum civitatis nec non tres primates creatio procedat, ita
ut, si quidem curator substantiam idoneam possidet et sufficientem ad fidem
gubernationis, et sine aliqua satisdatione nominatio eius procedat. sin autem
non talis eius census inveniatur, tunc et fideiussio in quantum possibile est
ab eo exploretur. <a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv.
cc. conss.>
CJ.1.4.27.3: Imperator Justinianus
Creatione omnimodo sacrosanctis scripturis propositis in
omni causa celebranda, ipso autem curatore, cuiuscumque substantiae vel
dignitatis est, praefatum sacramentum pro utiliter rebus gerendis praestante et
inventarium publice conscribente et hypotheca rerum curatoris modis omnibus
adhibenda, quatenus possint undique res furiosi utiliter gubernari. <a 530
d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.1.4.28: Imperator Justinianus
Tam dementis quam furiosi liberi cuiuscumque sexus possunt
legitimas contrahere nuptias, tam dote quam ante nuptias donatione a curatore
eorum praestanda: aestimatione tamen in hac quidem regia urbe excellentissimi
praefecti urbis, in provinciis autem virorum clarissimorum earum praesidum vel
locorum antistitum tam opinione personae quam moderatione dotis et ante nuptias
donationis statuenda, praesentibus tam curatoribus dementis quam furiosi nec
non his, qui ex genere eorum nobiliores sunt, ita tamen, ut nulla ex hac causa
oriatur vel in hac regia urbe vel in provinciis iactura substantiae furiosi vel
mente capti, sed gratis omnia procedant, ne tale hominum infortunium etiam
expensarum detrimento praegravetur. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k.
oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.1.4.31pr.: Imperator Justinianus
Sancimus, si quando afuerit is, qui res alienas vel
creditori obnoxias detinet, et desiderat dominus rei vel creditor suam
intentionem proponere et non ei licentia sit absente suo adversario qui rem
detinet vel infantia vel furore laborante et neminem tutorem vel curatorem
habente vel in summa potestate constituto, licentia ei detur adire praesidem
vel libellum ei porrigere et hoc in querimoniam deducere intra constituta
tempora et interruptionem temporis facere. * iust. a. iohanni pp. * <a 531
d. constantinopoli k. oct. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.4.31.1: Imperator Justinianus
Sin autem nullo poterit modo praesidem adire, saltem ad
episcopum locorum eat et suam manifestare voluntatem scriptis deproperet. <a
531 d. constantinopoli k. oct. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.5.0. De haereticis et manichaeis et samaritis.
CJ.1.5.1: Imperator Constantinus
Privilegia, quae contemplatione religionis indulta sunt,
catholicae tantum legis observatoribus prodesse oportet. haereticos non solum
his privilegiis alienos esse volumus, sed et diversis muneribus constringi et
subici. * const. a. ad dracilianum. * <a 326 pp. k. sept. gerasti
constantino a. vii et constantio conss.>
CJ.1.5.2pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Omnes vetitae legibus et divinis et imperialibus
constitutionibus haereses perpetuo conquiescant et nemo ulterius conetur quae
reppererit profana praecepta vel docere vel discere: ne antistites eorundem
audeant fidem insinuare, quam non habent, et ministros creare, quod non sunt:
ne per coniventiam iudicantium omniumque, quibus per constitutiones paternas
super hoc cura mandata est, eiusmodi audacia neglegatur et crescat. * grat.
valentin. et theodos. aaa. ad hesperium pp. * <a 379 d. iii non. aug.
mediolano. acc. xiii k. sept. ausonio et olybrio conss.>
CJ.1.5.2.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Haereticorum autem vocabulo continentur et latis adversus
eos sanctionibus debent succumbere, qui vel levi argumento iudicio catholicae
religionis et tramite detecti fuerint deviare. <a 379 d. iii non. aug.
mediolano. acc. xiii k. sept. ausonio et olybrio conss.>
CJ.1.5.3pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Cuncti haeretici procul dubio noverint omnia sibi loca adimenda
esse, sive sub ecclesiarum nomine teneantur sive diaconica appellantur vel
etiam decanica, sive in privatis domibus vel locis huiusmodi coetibus copiam
praebere videantur: his aedibus vel locis privatis ecclesiae catholicae
vindicandis. * arcad. et honor. aa. clearcho pu. * <a 396 d. v non. mart.
constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.1.5.3.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Ad hoc interdicatur his omnibus ad litaniam faciendam noctu
vel die profanis coire conventibus: statuta videlicet condemnatione centum
librarum auri contra officium sublimitatis tuae vel praesidale quinquaginta, si
quid huiusmodi fieri vel in publico vel in privatis aedibus concedatur. <a
396 d. v non. mart. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.1.5.4pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Manichaeos seu manichaeas vel donatistas meritissima
severitate persequimur. huic itaque hominum generi nihil ex moribus, nihil ex
legibus sit commune cum ceteris. * arcad. et honor. aa. et theodos. a. senatori
pp. * <a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa.
conss.>
CJ.1.5.4.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Ac primum quidem volumus esse publicum crimen, quia, quod in
religione divina committitur, in omnium fertur iniuriam. quos bonorum etiam
publicatione persequimur: quae tamen cedere iubemus proximis quibusque
personis, ita ut ascendentium vel descendentium vel venientium ex latere
cognatorum usque ad secundum gradum velut in successionibus ordo servetur.
quibus ita demum ad capiendas facultates esse ius patimur, si non et ipsi pari
conscientia polluuntur. <a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et
theodosio ii aa. conss.>
CJ.1.5.4.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Ipsos quoque volumus amoveri ab omni liberalitate et
successione quolibet titulo veniente. <a 407 d. viii k. mart. romae honorio
vii et theodosio ii aa. conss.>
CJ.1.5.4.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Praeterea non donandi, non emendi, non vendendi, non
postremo contrahendi cuiquam convicto relinquimus facultatem. <a 407 d. viii
k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss.>
CJ.1.5.4.4: Imperatores Arcadius, Honorius
In mortem quoque inquisitio tendatur. nam si in criminibus
maiestatis licet memoriam accusare defuncti, non immerito et hic debet subire
iudicium. <a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa.
conss.>
CJ.1.5.4.5: Imperatores Arcadius, Honorius
Ergo et suprema illius scriptura irrita sit, sive testamento
sive codicillo sive epistula sive quolibet genere reliquerit voluntatem qui manichaeus
fuisse convincitur: hoc quoque casu eadem illa circa gradus superius
comprehensos condicione servata. <a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii
et theodosio ii aa. conss.>
CJ.1.5.4.6: Imperatores Arcadius, Honorius
Sed nec filios heredes existere aut adire permittimus, nisi
a paterna pravitate discesserint: delicti enim veniam paenitentibus damus.
<a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss.>
CJ.1.5.4.7: Imperatores Arcadius, Honorius
In eos etiam auctoritatis aculei dirigantur, qui eos domibus
suis damnanda provisione defendent. <a 407 d. viii k. mart. romae honorio
vii et theodosio ii aa. conss.>
CJ.1.5.4.8: Imperatores Arcadius, Honorius
Servos insuper extra noxam esse volumus, si dominum
sacrilegum evitantes ad ecclesiam catholicam servitio fideliore transierint.
<a 407 d. viii k. mart. romae honorio vii et theodosio ii aa. conss.>
CJ.1.5.5pr.: Imperator Theodosius
Ariani et macedoniani, pneumatomachi et apollinariani et
novatiani sive sabbatiani, eunomiani, tetraditae sive tessarescaedecatitae,
valentiniani, papianistae, montanistae seu priscillianistae vel phryges vel
pepuzitae, marcianistae, borboriani, messaliani, eutychitae sive enthusiastae,
donatistae, audiani, hydroparastatae, tascodrogitae, batrachitae, hermeieciani,
photiniani, pauliani, Marcelliani, ophitae, encratitae, apotactitae, saccophori
et, qui ad imam usque scelerum nequitiam pervenerant, manichaei nusquam in
romano solo conveniendi orandique habeant facultatem. * theodos. a. et
valentin. c. florentio pp. * <a 428 d. iii k. iun. constantinopoli felice et
tauro conss.>
CJ.1.5.5.1: Imperator Theodosius
Manichaeis etiam de civitatibus expellendis et ultimo
supplicio tradendis, quoniam nihil his relinquendum loci est, in quo ipsis
etiam elementis fiat iniuria, cunctisque legibus, quae contra eos ceterosque
qui nostrae fidei refragantur olim latae sunt diversisque prolatae temporibus,
semper viridi observantia valituris sive de donationibus in haereticorum
conventicula, quae ipsi audacter ecclesias nuncupare conantur, factis sive ex
ultima voluntate rebus qualitercumque relictis sive de privatis aedificiis, in
quae domino permittente vel conivente convenerint, venerandae nobis catholicae
vindicandis ecclesiae sive de procuratore, qui hoc nesciente domino fecerit,
decem librarum auri multam vel exilium, si sit ingenuus, subituro, metallum
vero post verbera, si servilis condicionis sit. <a 428 d. iii k. iun.
constantinopoli felice et tauro conss.>
CJ.1.5.5.2: Imperator Theodosius
Ita ut nec in publico convenire loco nec aedificare sibi
quasi ecclesias nec ad circumscriptionem legum quicquam meditari valeant, omni
civili et militari, curiarum etiam et defensorum et iudicium sub viginti
librarum auri interminatione prohibendi auxilio. <a 428 d. iii k. iun. constantinopoli
felice et tauro conss.>
CJ.1.5.5.3: Imperator Theodosius
Illis etiam in sua omnibus manentibus firmitate, quae de
militia poenisque variis de diversis sunt haereticis promulgata, ut nec
speciale quidem beneficium adversus leges valeat impetratum. <a 428 d. iii
k. iun. constantinopoli felice et tauro conss.>
CJ.1.5.6pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Damnato portentuosae superstitionis auctore nestorio nota
congrui nominis eius inuratur gregalibus, ne christianorum appellatione abutantur:
sed quemadmodum ariani lege divae memoriae constantini ob similitudinem
impietatis porphyriani a porphyrio nuncupantur, sic ubique participes nefariae
sectae nestorii simoniani vocentur, ut, cuius scelus sunt in deserendo deo
imitati, eius vocabulum iure videantur esse sortiti. * theodos. et valentin.
aa. leontio pu. * <a 435 d. iii non. aug. constantinopoli theodosio xv et
valentiniano iiii aa. conss.>
CJ.1.5.6.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nec vero impios libros nefandi et sacrilegi nestorii
adversus venerabilem orthodoxarum sectam decretaque sanctissimi coetus
antistitum ephesi habiti scriptos habere aut legere aut describere quisquam
audeat: quos diligenti studio requiri ac publice comburi decernimus. <a 435
d. iii non. aug. constantinopoli theodosio xv et valentiniano iiii aa.
conss.>
CJ.1.5.6.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ita ut nemo in religionis disputatione aliquam supra dicti
nominis faciat mentionem aut quibusdam eorum habendi concilii gratia in aedibus
aut villa aut suburbano suo aut alio quolibet loco conventiculum clam aut
aperte praebeat: quos omni conventus celebrandi licentia privari statuimus:
scientibus universis violatorem huius legis publicatione bonorum esse
coercendum. <a 435 d. iii non. aug. constantinopoli theodosio xv et
valentiniano iiii aa. conss.>
CJ.1.5.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Curiales omnium civitatum, onerosis quin etiam militiae seu
diversis officiis facultatum et personalium munerum obligatos suis ordinibus,
cuiuscumque sectae sint, inhaerere censemus, ne videamur hominibus exsecrandis
contumelioso ambitu immunitatis beneficium praestitisse, quos volumus huius
constitutionis auctoritate damnari. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. *
<a 438 d. prid. k. febr. constantinopoli theodosio a. xvi et fausto
conss.>
CJ.1.5.8pr.: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Quicumque in hac sacra urbe vel in alexandrina civitate vel
in omni aegyptiaca dioecesi diversisque aliis provinciis eutychetis profanam
perversitatem sequuntur et ita non credunt, ut trecenti decem et octo sancti
patres tradiderunt catholicam fidem in nicaena civitate fundantes, centum
quoque et quinquaginta alii venerabiles episcopi, qui in alma urbe
constantinopolitana postea convenerunt, et sicut athanasius et theophilus et
cyrillus sanctae recordationis episcopi alexandrinae civitatis credebant, quos
etiam ephesina synodus ( cui beatae memoriae cyrillus praefuit, in qua nestorii
error expulsus est) in universis secuta est, quos et nuper venerabilis
chalcedonensis synodus est secuta, prioribus conciliis sacerdotum ex omni
prorsus parte consentiens nihilque adimens sacrosancto symbolo neque adiciens,
sed eutychetis dogmata funesta condemnans: sciant se esse haereticos
apollinaristas: apollinaris enim facinorosissimam sectam eutyches et dioscorus
mente sacrilega sunt secuti. * valentin. et marcian. aa. palladio pp. * <a
455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.>
CJ.1.5.8.1: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Ideoque hi omnes, qui apollinaris vel eutychetis
perversitatem sequuntur, illis poenis, quae divorum retro principum
constitutionibus contra apollinaristas vel serenitatis nostrae postmodum
sanctione contra eutychianistas vel hac ipsa augustissima lege contra eosdem
decretae sunt, noverint se esse plectendos. <a 455 d. k. aug.
constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.>
CJ.1.5.8.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Idcirco apollinaristae, hoc est eutychianistae ( quibus etsi
est in appellatione diversitas, tamen in haeresis pravitate coniunctio, et
dispar quidem nomen, sed idem sacrilegium) sive in hac alma urbe diversisque
provinciis sive in alexandrina civitate sive intra aegyptiacam dioecesim sunt
neque ita credunt, ut praedicti venerabiles patres credebant, neque viro
reverentissimo alexandrinae urbis antistiti proterio fidem orthodoxam tenenti
communicant, episcopos vel presbyteros aliosque clericos creare et habere
prohibemus: scientibus tam his eutychianistis vel apollinaristis, qui ausi
fuerint cuiquam episcopi vel presbyteri vel clerici nomen imponere, quam his,
qui passi fuerint impositum sibi nomen sacerdotale retinere, poenam exilii cum
facultatum suarum amissione se subituros. <a 455 d. k. aug. constantinopoli
valentiniano a. viii et anthemio conss.>
CJ.1.5.8.3: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Universi praeterea apollinaristae vel eutychianistae non
ecclesias non monasteria sibi construant, parasynaxes et conventicula tam
diurna quam nocturna non contrahant neque ad domum neque ad possessionem
cuiusquam neque ad monasterium vel quemcumque alterum locum operaturi sectae
funestissimae congregentur. <a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano
a. viii et anthemio conss.>
CJ.1.5.8.4: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Quod si fecerint et hoc factum fuisse domino volente
constiterit, post rem in examine iudicis adprobatum domus vel possessio, in qua
convenerint, fisco sine dilatione societur, monasterium vero eius civitatis
orthodoxae ecclesiae, in cuius territorio est, iubemus addici. <a 455 d. k.
aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.>
CJ.1.5.8.5: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Si vero ignorante domino, sciente vero qui pensiones domus
exigit vel conductore vel procuratore vel actore praedii parasynaxes et
conventicula interdicta collegerint, conductor vel procurator sive actor vel
quicumque eos in domum vel in possessionem vel in monasterium receperint ac
passi fuerint illicitas parasynaxes conventusque celebrari, si vilis et
abiectae condicionis sunt, fustibus publice et in poenam suam et in aliorum
coerceantur exemplum, si honestae vero personae sunt, decem libras auri multae
nomine fisco nostro cogantur inferre. <a 455 d. k. aug. constantinopoli
valentiniano a. viii et anthemio conss.>
CJ.1.5.8.6: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Nullum praeterea apollinaristam vel eutychianistam ad
aliquam iubemus adspirare militiam. si qui vero in quacumque militia inventi
fuerint militare, soluti cingulo honestorum hominum et palatii communione
priventur nec in aliqua nec in qua nati sunt civitate vel vico aut regione
versentur. <a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et
anthemio conss.>
CJ.1.5.8.7: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Si qui vero in hac alma urbe nati sunt, tam sacratissimo
comitatu quam omni per provincias metropolitana civitate pellantur. <a 455
d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.>
CJ.1.5.8.8: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Nulli insuper eutychianistae vel apollinaristae publice vel
privatim advocandi coetus et circulos contrahendi et de errore haeretico
disputandi ac perversitatem facinorosi dogmatis adserendi tribuatur facultas.
<a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio
conss.>
CJ.1.5.8.9: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Nulli etiam contra venerabilem chalcedonensem synodum liceat
aliquid vel dictare vel scribere vel edere atque emittere aut aliorum scripta
super eadem re proferre. <a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a.
viii et anthemio conss.>
CJ.1.5.8.10: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Nemo huiusmodi habere libros et sacrilega scriptorum audeat
monimenta servare. quod si qui in his criminibus fuerint deprehensi, perpetua
deportatione damnentur. <a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a.
viii et anthemio conss.>
CJ.1.5.8.11: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Eos vero qui discendi studio audierint de infausta haeresi
disputantes, decem librarum auri, quae fisco nostro inferendae sunt, iubemus
subire dispendium. ultimo etiam supplicio coerceantur, qui illicita docere
temptaverint. <a 455 d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et
anthemio conss.>
CJ.1.5.8.12: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Omnes vero huiuscemodi chartae ac libri, qui funestum
eutychetis, hoc est apollinaris, fuerint dogma complexi, incendio concrementur,
ut facinorosae perversitatis vestigia ipsa flammis ambusta depereant. aequum
namque est, ut immanissima sacrilegia par poenae magnitudo percellat. <a 455
d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.>
CJ.1.5.8.13: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Scientibus moderatoribus provinciarum eorumque
apparitionibus, defensoribus etiam civitatum, quod, si ea, quae legis huius
religiosissima sanctione custodienda decrevimus, aut neglexerint aut aliqua permiserint
temeritate violari, denarum librarum auri multam fisco cogantur inferre:
insuper etiam existimationis suae periculum sustinebunt. <a 455 d. k. aug.
constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.>
CJ.1.5.10pr.: Imperator Leo
Si qui orthodoxae religionis emptione vera vel ficticia aut
quocumque alio iure vel titulo praedia et possessiones resque immobiles, in
quibus orthodoxae fidei ecclesiae vel oratoria constituta sunt, in haereticae
sectae et contraria orthodoxae fidei sentientem quamcumque personam transferre
voluerint, nullam huiusmodi vel inter vivos habitam vel secreto iudicio
compositam valere volumus voluntatem, etiamsi ab orthodoxae fidei venditore vel
quocumque modo alienatore commenticio sub qualibet occasione fuerit adsignata:
sed irrita omnia huiusmodi documenta et tamquam penitus nec scripta esse
censemus. * leo a. erythrio pp. * <a 466 - 472 ? >
CJ.1.5.10.1: Imperator Leo
Haec enim praedia et possessiones, quae in haereticas
personas quocumque modo translatae fuerint vel collatae, fisci nostri viribus
decernimus vindicari. <a 466 - 472 ? >
CJ.1.5.10.2: Imperator Leo
Sive enim apud dominos possessoresve orthodoxos ea praedia
maneant seu ad fisci nostri iura pervenerint, necesse est in his ecclesias et
oratoria constituta diligentius et sollicitius instaurari. nostrae enim
serenitatis undique ad hunc exitum providentia ducit, ut omnipotentis dei
templa, in quibus nostrae fidei instituta perdurant, cultu adsiduo per omnia
saecula rediviva serventur. <a 466 472 ? >
CJ.1.5.10.3: Imperator Leo
Nec enim dubitari potest, quod si in haereticos veniant
possessiones, in quibus verae fidei ecclesiae vel oratoria constituta sunt et
integritas colitur, omnimodo ab his deseri atque destitui, omni cultu vacare,
omnibus sacris et solitis viduari mysteriis, omni splendore privari, nullis
populorum conventionibus, nullis clericorum observationibus celebrari et ex hoc
sine dubio easdem ecclesias perire ruere complanari. nec enim de earum
instauratione haeretici poterunt aliquando cogitare, quas penitus esse
nolebant. quae omnia resecantes ad praesentem legem pervenimus. <a 466 - 472
? >
CJ.1.5.19pr.: Imperator Justinianus
Cognovimus multos esse orthodoxos liberos, quibus nec pater
nec mater orthodoxae sunt religionis. et ideo sancimus, non tantum in casu, ubi
alter orthodoxae religionis est, sed etiam in his casibus, in quibus uterque
parens alienae sectae sit, id est pater et mater, ii tantummodo liberi ad eorum
successionem sive ex testamento sive ab intestato vocentur et donationes seu alias
liberalitates ab his accipere possint, qui orthodoxorum venerabili nomine sunt
decorati: ceteris liberis eorum, qui non dei omnipotentis amorem, sed paternam
vel maternam impiam adfectionem secuti sunt, ab omni beneficio repellendis. *
iust. a. demostheni pp. * <a 529 >
CJ.1.5.19.1: Imperator Justinianus
Liberis autem orthodoxis non existentibus ad agnationem vel
cognationem eorum, orthodoxas tamen, easdem res vel successiones pervenire.
<a 529 >
CJ.1.5.19.2: Imperator Justinianus
Quod si nec agnatio nec cognatio recta inveniatur, tunc
easdem res fisci nostri viribus vindicari. <a 529 >
CJ.1.5.19.3: Imperator Justinianus
Sed ne videamur morientibus quidem genitoribus liberis
providere, viventibus autem nullam inferre providentiam, quod etiam ex facto
nobis cognitum est, necessitatem imponimus talibus genitoribus orthodoxos
liberos secundum sui patrimonii quantitatem alere et omnia eis praestare, quae
ad quotidianam vitae conversationem sufficiant: sed et dotes pro filiabus vel
neptibus dare et ante nuptias donationes pro filiis vel nepotibus perscribere,
in omni casu secundum vires patrimonii huiusmodi liberalitatibus aestimandis,
ne propter divini amoris electionem paterna vel materna fuerint liberi
provisione defraudati. <a 529 >
CJ.1.5.19.4: Imperator Justinianus
Omnibus videlicet, quae nostrae constitutiones de poenis
paganorum et manichaeorum et borboritarum et samaritarum et montanistarum et
tascodrogorum et ophitarum ceterorumque haereticorum causa constituerunt, ex
hac nostra lege confirmandis et in perpetuum valituris. <a 529 >
CJ.1.5.21pr.: Imperator Justinianus
Quoniam multi iudices in dirimendis litigiis nos
interpellaverunt, indigentes nostro oraculo, ut eis reseretur, quid de testibus
haereticis statuendum sit, utrumne accipiantur eorum testimonia an respuantur,
sancimus contra orthodoxos quidem litigantes nemini haeretico vel etiam his qui
iudaicam superstitionem colunt esse in testimonia communionem, sive utraque
pars orthodoxa sit sive altera. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. v k. aug.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.5.21.1: Imperator Justinianus
Inter se autem haereticis vel iudaeis, ubi litigandum
existimaverint, concedimus foedus permixtum et dignos litigatoribus etiam
testes introduci, exceptis scilicet his, quos vel manichaeus furor ( cuius
partem et borboritas esse manifestissimum est) vel pagana superstitio detinet,
samaritis nihilo minus et qui illis non absimiles sunt, id est montanistis et
tascodrogis et ophitis, quibus pro reatus similitudine omnis legitimus actus
interdictus est. <a 531 d. v k. aug. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.5.21.2: Imperator Justinianus
Sed et his quidem, id est manichaeis et borboritis et
paganis nec non samaritis et montanistis et tascodrogis et ophitis, omne
testimonium sicut et alias legitimas conversationes sancimus esse interdictum :
aliis vero haereticis tantummodo iudicialia testimonia contra orthodoxos,
secundum quod constitutum est, volumus esse inhibita. <a 531 d. v k. aug.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.5.21.3: Imperator Justinianus
Ceterum testamentaria testimonia eorum et quae in ultimis
elogiis vel in contractibus consistunt, propter utilitatem necessarii usus sine
ulla distinctione permittimus, ne probationum facultas angustetur. <a 531 d.
v k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.5.22: Imperator Justinianus
Divinam nostram sanctionem, per quam iussimus neminem errore
constrictum haereticorum hereditatem vel legatum sive fideicommissum accipere,
etiam in ultimis militum voluntatibus locum habere praecipimus, sive communi
iure sive militari testentur. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. sept.
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.1.6.0. Ne sanctum baptisma iteretur.
CJ.1.6.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Antistitem, qui sanctitatem baptismatis illicita usurpatione
geminaverit, sacerdotio indignum esse censemus. eorum enim condemnamus errorem,
qui apostolorum praecepta calcantes christiani nominis sacramenta sortitos alio
rursus baptismate non purificant, sed incestant, lavacri nomine polluentes. *
valens grat. et valentin. aaa. ad florianum vic. asiae. * <a 377 d. xvi k.
nov. constantinopoli gratiano a. iiii et merobaude conss.>
CJ.1.6.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Si quis rebaptizare quempiam de mysteriis catholicae sectae
fuerit detectus, una cum eo qui piaculare crimen commisit ( si tamen criminis
per aetatem capax sit, cui persuasum sit) ultimo supplicio percellatur. *
honor. et theodos. aa. anthemio pp. * <a 413 d. xii k. april.
constantinopoli lucio cons.>
CJ.1.6.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nulli haereticorum danda est licentia vel ingenuos vel
servos proprios, qui orthodoxorum sunt initiati mysteriis, ad suum rursus
baptisma deducendi, nec vero illos, quos emerint vel qualitercumque habuerint
necdum suae superstitioni coniunctos, prohibendi catholicae sequi religionem
ecclesiae. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * <a 428 d. iii k. iun.
constantinopoli felice et tauro conss.>
CJ.1.6.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod qui fecerit vel, cum sit ingenuus, in se fieri passus
sit vel factum non detulerit, exilio ac decem librarum auri multa damnabitur:
testamenti et donationis faciendae utrique deneganda licentia. <a 428 d. iii
k. iun. constantinopoli felice et tauro conss.>
CJ.1.6.3.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quae omnia ita custodiri decernimus, ut nulli iudicum liceat
delatum ad se crimen minori aut nulli coercitioni mandare, nisi ipse id pati
velit, quod aliis dissimulando concesserit. <a 428 d. iii k. iun.
constantinopoli felice et tauro conss.>
CJ.1.7.0. De apostatis.
CJ.1.7.1: Imperator Constantius
Si quis lege venerabili constitutus ex christiano iudaeus
effectus sacrilegis coetibus adgregetur, cum accusatio fuerit comprobata,
facultates eiusdem dominio fisci iubemus vindicari. * constantius a. ad
thalassium pp. * <a 357 d. v non. iul. mediolano constantio a. viiii et
iuliano c. ii conss.>
CJ.1.7.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Si quis defunctum violatae atque desertae christianae
religionis accusat eumque in sacrilegia templorum vel in ritus iudaicos
transisse contendit eaque gratia testari minime potuisse confirmat, intra quinquennium
iuge, quod inofficiosis actionibus constitutum est, proprias exserat actiones
futurique iudicii huiuscemodi sortiatur exordium. * grat. valentin. et theodos.
aaa. ad hypatium pp. * <a 383 d. xv k. iun. patavi merobaude ii et saturnino
conss.>
CJ.1.7.3pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Ii, qui sanctam fidem prodiderint et sanctum baptisma
haeretica superstitione profanaverint, a consortio omnium segregati sint, a
testimoniis alieni, testamenti, ut ante iam sanximus, non habeant factionem,
nulli in hereditate succedant, a nemine scribantur heredes. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. flaviano pp. * <a 391 d. v id. mai. concordiae
tatiano et symmacho conss.>
CJ.1.7.3.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Quos etiam praecepissemus procul abici ac longius amandari,
nisi poenae visum fuisset esse maioris versari inter homines et hominum carere
suffragiis. <a 391 d. v id. mai. concordiae tatiano et symmacho conss.>
CJ.1.7.3.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Sed nec umquam in statum pristinum revertentur, non
flagitium morum oblitterabitur paenitentia neque umbra aliqua exquisitae
defensionis aut muniminis obducetur, quoniam quidem eos, qui fidem quam deo
dicaverant polluerunt et prodentes divinum mysterium in profana migraverunt,
tueri ea quae sunt commenticia et concinnata non possunt. <a 391 d. v id.
mai. concordiae tatiano et symmacho conss.>
CJ.1.7.3.3: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Lapsis etenim et errantibus subvenitur, perditis vero. hoc
est sanctum baptisma profanantibus, nullo remedio paenitentiae, quae solet
aliis criminibus adesse, succurritur. <a 391 d. v id. mai. concordiae
tatiano et symmacho conss.>
CJ.1.7.4pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Apostatarum sacrilegum nomen singulorum vox continuae
accusationis incesset et nullis finita temporibus huiuscemodi criminis arceatur
indago. * theodos. et valentin. aa. basso pp. * <a 426 d. vii id. april.
ravennae theodosio a. xii et valentiniano c. ii conss.>
CJ.1.7.4.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quibus quamvis praeterita interdicta sufficiant, tamen etiam
illud iteramus, ne, postquam a fide deviaverint, testandi aut donandi quippiam
habeant facultatem. sed nec venditionis specie facere legi fraudem sinantur, totumque
ab intestato christianitatem sectantibus propinquis potissimum deferatur. <a
426 d. vii id. april. ravennae theodosio a. xii et valentiniano c. ii
conss.>
CJ.1.7.4.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
In tantum autem contra huiuscemodi sacrilegia perpetuari
volumus actionem, ut universis ab intestato venientibus etiam post mortem
peccantis absolutam vocem insimulationis congruae non negamus: nec illud
patiemur obstare, si nihil in contestatione profano dicatur vivente perductum.
<a 426 d. vii id. april. ravennae theodosio a. xii et valentiniano c. ii
conss.>
CJ.1.7.4.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed ne huius interpretatio criminis latius incerto vagetur
errore, eos praesentibus insectamur oraculis, qui nomine christianitatis induti
sacrificia vel fecerint vel facienda mandaverint: quorum etiam post mortem
comprobata perfidia hac ratione plectenda est, ut donationibus testamentisque
rescissis ii, quibus hoc defert legitima successio, huiusmodi personarum
hereditate potiantur. <a 426 d. vii id. april. ravennae theodosio a. xii et
valentiniano c. ii conss.>
CJ.1.7.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Eum, quicumque servum seu ingenuum, invitum vel suasione
plectenda, ex cultu christianae religionis in nefandam sectam ritumve traduxerit,
cum dispendio fortunarum capite puniendum censemus. * theodos. et valentin. aa.
florentio pp. * <a 438 d. prid. k. febr. constantinopoli theodosio a. xvi et
fausto conss.>
CJ.1.7.6: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Eos, qui catholicarum ecclesiarum clerici vel orthodoxae
fidei monachi relicto vero orthodoxae religionis cultu apollinaris vel
eutychetis haeresin et dogmata abominanda sectati sunt, omnibus poenis, quae
prioribus legibus adversus haereticos constitutae sunt, iubemus teneri et extra
ipsum quoque romani imperii solum repelli, sicut de manichaeis praecedentium
legum statuta sanxerunt. * valentin. et marcian. aa. palladio pp. * <a 455
d. k. aug. constantinopoli valentiniano a. viii et anthemio conss.>
CJ.1.8.0. Nemini licere signum salvatoris christi vel in
silice vel in marmore aut sculpere aut pingere.
CJ.1.8.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Cum sit nobis cura deligens per omnia superni numinis
religionem tueri, signum salvatoris christi nemini licere vel in solo vel in
silice vel in marmoribus humi positis insculpere vel pingere, sed quodcumque
reperitur tolli: gravissima poena multando eo, si quis contrarium statutis
nostris temptaverit, specialiter imperamus. * theodos. et valentin. aa. eudoxio
pp. * <a 427 d. xii k. iun. hierio et ardaburio conss.>
CJ.1.9.0. De iudaeis et caelicolis.
CJ.1.9.1: Imperator Antoninus
Quod cornelia salvia universitati iudaeorum, qui in
antiochensium civitate constituti sunt, legavit, peti non potest. * ant. a.
claudio tryphonino. * <a 213 d. prid. k. iul. antonino a. iiii et balbino
conss.>
CJ.1.9.3: Imperator Constantinus
Iudaeis et maioribus eorum et patriarchis volumus intimari,
quod, si quis post hanc legem aliquem, qui eorum feralem fugerit sectam et ad
dei cultum respexerit , saxis aut alio furoris genere, quod nunc fieri
cognovimus, ausus fuerit attemptare, mox flammis dedendus est et cum omnibus
suis participibus concremandus. * const. a. ad euagrium pp. * <a 315 d. xv
k. nov. murgillo constantino a. iiii et licinio iiii conss.>
CJ.1.9.4: Imperatores Valentinianus, Valens
In synagoga iudaicae legis velut hospitii merito inruentes
iubeas emigrare: quos privatorum domus, non religionum loca habitationum merito
convenit attingere. * valentin. et valens aa. remigio mag. off. * <a 368 ?
370 ? 373 ? d. prid. non. mai. treviris valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.1.9.5: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Iussio, qua sibi iudaeae legis homines blandiuntur, per quam
eis curialium munerum dabatur immunitas, rescindatur. * grat. valentin. et
theodos. aaa. hypatio pp. * <a 383 d. xiiii k. mai. mediolani merobaude ii
et saturnino conss.>
CJ.1.9.6: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Ne quis christianam mulierem in matrimonium iudaeus accipiat
neque iudaeae christianus coniugium sortiatur. nam si quis aliquid huiusmodi
admiserit, adulterii vicem commissi huius crimen obtinebit, libertate in
accusandum publicis quoque vocibus relaxata. * valentin. theodos. et arcad.
aaa. cynegio pp. * <a 388 d. prid. id. mart. thessalonica theodosio a. ii et
cynegio conss.>
CJ.1.9.7: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Nemo iudaeorum morem suum in coniunctionibus retinebit nec
iuxta legem suam nuptias sortiatur nec in diversa sub uno tempore coniugia
conveniat. * valentin. theodos. et arcad. aaa. infantio com. orientis. * <a
393 d. iii k. ian. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss.>
CJ.1.9.8pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Iudaei romano communi iure viventes in his causis, quae tam
ad superstitionem eorum quam ad forum et leges ac iura pertinent, adeant
sollemni more iudicia omnesque romanis legibus conferant et excipiant actiones.
* grat. valentin. et theodos. aaa. eutychiano pp. * <a 398 d. iii non. febr.
constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.1.9.8.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Si qui vero ex his communi pactione ad similitudinem
arbitrorum apud iudaeos in civili dumtaxat negotio putaverint litigandum,
sortiri eorum iudicium iure publico non vetentur. <a 398 d. iii non. febr.
constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.1.9.8.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Eorum etiam sententias iudices exsequantur, tamquam ex
sententia cognitoris arbitri fuerint attributi. <a 398 d. iii non. febr.
constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.1.9.9: Imperatores Arcadius, Honorius
Nemo exterus religionis iudaeorum iudaeis pretia statuet,
cum venalia proponentur. iustum est enim sua cuique committere. itaque rectores
provinciarum vobis nullum discussorem aut moderatorem esse concedent. quod si
quis sumere sibi curam praeter vos proceresque vestros audeat, eum velut aliena
appetentem supplicio coercere festinent. * arcad. et honor. aa. ad iudaeos. *
<a 396 d. iii k. mart. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa.
conss.>
CJ.1.9.10: Imperatores Arcadius, Honorius
Quicumque ex iudaeis obnoxii curiae comprobantur, curiae
mancipentur. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * <a 399 d. iii k. ian.
theodoro cons.>
CJ.1.9.11: Imperatores Honorius, Theodosius
Iudaeos quodam festivitatis suae sollemni aman ad poenae
quondam recordationem incendere et sanctae crucis adsimulatam speciem in
contemptu christianae fidei sacrilega mente exurere provinciarium rectores
prohibeant, ne locis suis fidei nostrae signum immisceant, sed ritus suos citra
contemptum christianae legis retineant, amissuri sine dubio permissa hactenus,
nisi ab illicitis temperaverint. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. * <a
408 d. iiii k. iun. constantinopoli basso et philippo conss.>
CJ.1.9.12pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Caelicolarum nomen inauditum quodammodo novum crimen
superstitionis vindicavit. ii, nisi ad dei cultum venerationemque christianam
conversi fuerint, his legibus , quibus praecipimus haereticos adstringi, se
quoque noverint attinendos. * honor. et theodos. aa. iovio pp. * <a 409 d.
k. april. ravenna honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.1.9.12.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Aedificia autem eorum, quae nescio cuius dogmatis novi
conventus habent, ecclesiis vindicentur. certum est enim, quidquid a fide
christianorum discrepat, legi christianae esse contrarium. <a 409 d. k.
april. ravenna honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.1.9.13: Imperatores Honorius, Theodosius
Die sabbato ac reliquis sub tempore, quo iudaei cultus sui
reverentiam servant, neminem aut facere aliquid aut ulla ex parte conveniri
debere praecipimus ( ita tamen, ut nec illis detur licentia eodem die
christianos orthodoxos convenire, ne christiani forte ex interpellatione
iudaeorum ab officialibus praefatis diebus aliquam sustineant molestiam), cum
fiscalibus commodis et litigiis privatorum constat reliquos dies posse
sufficere. * honor. et theodos. aa. iohanni pp. * <a 412 d. vii k. aug. ravennae
honorio viiii et theodosio v aa. conss.>
CJ.1.9.14pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Nullus tamquam iudaeus, cum sit innocens, obteratur nec
eitum eum ad contumeliam religio qualiscumque perficiat: non passim eorum
synagogae vel habitacula concrementur vel perperam sine ulla ratione laedantur,
cum alioquin, etiam si sit aliquis sceleribus implicitus, idcirco tamen
iudiciorum vigor iurisque publici tutela videtur in medio constituta, ne
quisquam sibi ipse permittere valeat ultionem. * honor. et theodos. aa.
philippo pp. * <a 412 d. viii id. aug. constantinopoli honorio viiii et
theodosio v aa. conss.>
CJ.1.9.14.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Sed ut hoc iudaeorum personis volumus esse provisum, ita
illud quoque monendum esse censemus, ne iudaei forsitan insolescant elatique
sui securitate quicquam praeceps in christianae reverentiam cultionis
admittant. <a 412 d. viii id. aug. constantinopoli honorio viiii et
theodosio v aa. conss.>
CJ.1.9.15: Imperatores Honorius, Theodosius
Si qua inter christianos et iudaeos sit contentio, non a
senioribus iudaeorum, sed ab ordinariis iudicibus dirimatur. * honor. et
theodos. aa. aureliano pp. * <a 415 d. xiii k. nov. constantinopoli honorio
x et theodosio vi aa. conss.>
CJ.1.9.16: Imperatores Honorius, Theodosius
Iudaei et bonorum proscriptione et perpetuo exilio
damnabuntur, si nostrae fidei hominem circumcidisse eos vel circumcidendum
mandasse constiterit. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto pp. * <a 423 d.
v id. april. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.>
CJ.1.9.17: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Iudaeorum primates, qui in utriusque palestinae synedriis
nominantur vel in aliis provinciis degunt, periculo suo anniversarium canonem
de synagogis omnibus palatinis compellentibus exigant ad eam formam, quam
patriarchae quondam coronarii auri nomine postulabant: et hoc, quod de
occidentalibus partibus patriarchis conferri consueverat, nostris largitionibus
inferatur. * theodos. et valentin. aa. iohanni com. sacr. larg. * <a 429 d. iii
k. iun. constantinopoli florentio et dionysio conss.>
CJ.1.9.18pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hac victura in omne aevum lege sancimus neminem iudaeum,
quibus omnes administrationes et dignitates interdictae sunt, nec defensoris
civitatis fungi saltem officio nec patris honorem adripere concedimus, ne
adquisiti sibi officii auctoritate muniti adversus christianos et ipsos
plerumque sacrae religionis antistites velut insultantes fidei nostrae
iudicandi vel pronuntiandi quamlibet habeant potestatem. * theodos. et
valentin. aa. florentino pp. * <a 439 d. prid. k. febr. constantinopoli
theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.1.9.18.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Illud etiam pari consideratione rationis arguentes
praecipimus, ne qua iudaica synagoga in novam fabricam surgat, fulciendi
veteres permissa licentia, quae ruinam minantur. <a 439 d. prid. k. febr.
constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.1.9.18.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quisquis igitur vel infulas ceperit, quaesitis dignitatibus
non potiatur, vel si ad officia vetita subrepserit, his penitus repelletur, vel
si synagogam extruxerit, compendio catholicae ecclesiae noverit se laborasse:
et qui ad honores et dignitates inrepserit, habeatur, ut antea, condicionis
extremae, etsi honorariam illicite promeruerit dignitatem: et qui synagogae
fabricam coeperit non studio reparandi, cum damno auri quinquaginta librarum
fraudetur ausibus suis. <a 439 d. prid. k. febr. constantinopoli theodosio
a. xvii et festo conss.>
CJ.1.9.18.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Cernat praeterea bona sua proscripta, mox poenae sanguinis
destinandus, qui fidem alterius expugnavit perversa doctrina. <a 439 d.
prid. k. febr. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.1.10.0. Ne christianum mancipium haereticus vel paganus
vel iudaeus habeat vel possideat vel circumcidat.
CJ.1.10.1: Imperator Constantius
Iudaeus servum christianum nec comparare debebit nec
largitatis vel alio quocumque titulo consequatur. quod si aliquis iudaeorum
mancipium vel christianum habuerit vel sectae alterius seu nationis crediderit
ex quacumque causa possidendum et id circumciderit, non solum mancipii damno
multetur, verum etiam capitali sententia puniatur, ipso servo pro praemio
libertate donando. * constantius a. ad euagrium. * <a 339 d. id. aug.
constantinopoli constantio ii et constante conss.>
CJ.1.11.0. De paganis sacrificiis et templis.
CJ.1.11.1pr.: Imperator Constantius
Placuit omnibus locis atque urbibus universis claudi
protinus templa et accessu vetito omnibus licentiam delinquendi perditis
abnegari. * constantius a. ad taurum pp. * <a 354 d.K.Dec.Constantio a.Vii
et constante iii conss. >
CJ.1.11.1.1: Imperator Constantius
Volumus etiam cunctos sacrificiis abstinere. <a 354 d.K.Dec.Constantio
a.Vii et constante iii conss. >
CJ.1.11.1.2: Imperator Constantius
Quod si quis aliquid forte huiusmodi perpetraverit, gladio
ultore sternatur. facultates etiam perempti fisco decernimus vindicari et
similiter puniri rectores provinciarum, si facinora vindicare neglexerint.
<a 354 d.K.Dec.Constantio a.Vii et constante iii conss. >
CJ.1.11.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Ne quis mortalium ita faciendi sacrificii sumat audaciam, ut
inspectione iecoris extorumque praesagio vanae spem promissionis accipiat vel,
quod est deterius, futura sub exsecrabili consultatione cognoscat. acerbioris
etenim imminebit supplicii cruciatus eis, qui contra vetitum praesentium vel
futurarum rerum explorare temptaverint veritatem. * grat. valentin. et theodos.
aaa. cynegio pp. * <a 385 d. viii k. iun. constantinopoli arcadio a. et
bautone conss.>
CJ.1.11.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Sicut sacrificia prohibemus, ita volumus publicorum operum
ornamenta servari. ac ne sibi aliqua auctoritate blandiantur, qui ea conantur
evertere, si quod rescriptum, si qua lex forte praetenditur: abreptae huiusmodi
chartae ex eorum manibus ad nostram scientiam referantur. * arcad. et honor.
aa. macrobio et procliano vic. * <a 399 d. iiii k. febr. ravennae theodoro
cons.>
CJ.1.11.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Ut profanos ritus iam salubri lege submovimus, ita festos
conventus civium et communem omnium laetitiam non patimur submoveri. unde
absque ullo sacrificio atque ulla superstitione damnabili exhiberi populo
voluptates secundum veterem consuetudinem, iniri etiam festa convivia, si
quando exigunt publica vota, decernimus. * arcad. et honor. aa.Apollodoro
procons. africae. * <a 399 d. xiii k. sept. patavi theodoro cons.>
CJ.1.11.5: Imperatores Honorius, Theodosius
Omnia loca, quae sacris error veterum deputavit, nostrae rei
iubemus sociari. quod autem ex eo iure ubicumque ad singulas quasque personas
vel praecedentium principum largitas vel nostra maiestas voluit pervenire, id
in eorum patrimoniis aeterna firmitate perduret. ea vero, quae multiplicibus
constitutis ad venerabilem ecclesiam voluimus pertinere, christiana sibi merito
religio vindicabit. * honor. et theodos. aa. populo carthaginiensi. * <a 415
d. iii k. sept.Ravennae honorio x et theodosio vi aa. conss.>
CJ.1.11.6pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Christianis, qui vel vere sunt vel esse dicuntur,
specialiter demandamus, ut iudaeis ac paganis in quiete degentibus nihilque
temptantibus turbulentum legibusque contrarium non audeant manus inferre
religionis auctoritate abusi. nam si contra securos fuerint violenti vel eorum
bona diripuerint, non ea sola quae abstulerint, sed convicti in duplum quae
rapuerint restituere compellantur. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto pp. *
<a 423 d. vi id. iun. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.>
CJ.1.11.6.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Rectores etiam provinciarum et officia et principales
cognoscant se, si non ipsi talia vindicent, sed fieri a popularibus hoc
permiserint, ut eos qui fecerint puniendos. <a 423 d. vi id. iun.
constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.>
CJ.1.11.7pr.: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Nemo venerantis adorantisque animo delubra, quae olim iam
clausa sunt, reseret: absit a saeculo nostro infandis exsecrandisque simulacris
honorem pristinum reddi, redimiri sertis templorum impios postes, profanis aris
accendi ignes, adoleri in isdem thura, victimas caedi, pateris vina libari et
religionis loco existimari sacrilegium. * valentin. et marcian. aa. palladio
pp. * <a 451 d. prid. id. nov. marciano a. cons.>
CJ.1.11.7.1: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Quisquis autem contra hanc serenitatis nostrae sanctionem et
contra interdicta sacratissimarum veterum constitutionum sacrificia exercere
temptaverit, apud publicum iudicem reus tanti facinoris legitime accusetur et
convictus proscriptionem omnium bonorum suorum et ultimum supplicium subeat.
<a 451 d. prid. id. nov. marciano a. cons.>
CJ.1.11.7.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Conscii etiam ac ministri sacrificiorum eandem poenam, quae
in illum fuerit inrogata, sustineant, ut hac legis nostrae severitate
perterriti metu poenae desinant sacrificia interdicta celebrare. <a 451 d.
prid. id. nov. marciano a. cons.>
CJ.1.11.7.3: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Quod si vir clarissimus rector provinciae post accusationem
legitimam et post crimen in cognitione convictum tantum scelus dissimulaverit
vindicare, quinquaginta libras auri ipse iudex, quinquaginta etiam officium
eius confestim fisco nostro inferre cogatur. <a 451 d. prid. id. nov.
marciano a. cons.>
CJ.1.11.8pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Nemo ea, quae saepius paganae superstitionis hominibus
interdicta sunt, audeat pertemptare, sciens, quod crimen publicum committit qui
haec ausus fuerit perpetrare. * leo et anthem. aa. dioscoro pp. * <a 472?
>
CJ.1.11.8.1: Imperatores Leo, Anthemius
In tantum autem huiusmodi facinora volumus esse resecanda,
ut, etiamsi in alieno praedio vel domo aliquid tale perpetretur, scientibus
videlicet dominis, praedium quidem vel domus sacratissimi viribus aerarii
addicetur, domini vero pro hoc solo, quod scientes consenserint sua loca
talibus contaminari sceleribus, si quidem dignitate vel militia quadam
decorantur, amissione militiae vel dignitatis nec non rerum suarum
proscriptione plectentur, privatae vero condicionis vel plebeii constituti post
cruciatus corporis operibus metallorum perpetuo deputabuntur exilio. <a 472?
>
CJ.1.12.0. De his qui ad ecclesias confugiunt vel ibi
exclamant.
CJ.1.12.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Iudaei, qui reatu aliquo vel debitis fatigati simulant se
christianae legi velle coniungi, ut ad ecclesias confugientes evitare possint
crimina vel pondera debitorum, arceantur nec ante suscipiantur, quam debita
universa reddiderint vel fuerint innocentia demonstrata purgati. * arcad. et
honor. aa. archelao praef. augustali. * <a 397 d. xv k. iul. constantinopoli
caesario et attico conss.>
CJ.1.12.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Fideli ac devota praeceptione sancimus nemini licere ad
sacrosanctas ecclesias confugientes abducere: sub hac videlicet definitione,
ut, si quisquam contra hanc legem venire temptaverit, sciat se ad maiestatis
crimen esse retinendum. * honor. et theodos. aa. iovio pp. * <a 409 d. k.
april. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.1.12.4pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si servus cuiusquam ecclesiam alteriave armatus nullis hoc
suspicantibus inopinatus inruerit, exinde protinus abstrahatur vel certe
continuo domino vel ei, unde eum tam furiosa formido proripuit, indicetur eique
mox abstrahendi copia non negetur. * theodos. et valentin. aa. hiero pp. *
<a 432 d. v. k. april. constantinopoli valerio et aetio conss.>
CJ.1.12.4.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed si armorum fiducia resistendi animos insania impellente
conceperit, abripiendi extrahendique eum domino, quibus potest id efficere
viribus, concedatur. quod si illum etiam confici in concertatione pugnaque
contigerit, nulla erit eius noxa nec conflandae criminationis relinquetur
occasio, si is, qui ex statu servili in hostilis et homicidae condicionem
transiliit, occisus sit. <a 432 d. v. k. april. constantinopoli valerio et
aetio conss.>
CJ.1.12.5: Imperator Marcianus
Denuntiamus vobis omnibus, ut in sacrosanctis ecclesiis et
in aliis quidem venerabilibus locis, in quibus cum pace et quiete vota competit
celebrari, abstineatis omni seditione. nemo conclamationibus utatur, nemo
moveat tumultum aut impetum committat vel conventicula collecta multitudine in
qualibet parte civitatis vel vici vel cuiuscumque loci colligere aut celebrare
conetur. nam si quis aliquid contra leges a quibusdam sibi existimet
perpetrari, liceat ei adire iudicem et legitimum postulare praesidium. sciant
sane omnes, quod, si quis contra huius edicti normam aut agere aliquid aut
seditionem movere temptaverit, ultimo supplicio subiacebit. * marcian. a. ad
pop. * <a 451 d. iii id. iul. constantinopoli marciano a. cons.>
CJ.1.12.6pr.: Imperator Leo
Praesenti lege decernimus per omnia loca valitura ( excepta
hac urbe regia, in qua nos divinitate propitia degentes, quotiens usus
exegerit, invocati singulis causis atque personis praesentanea constituta
praestamus) nullos penitus cuiuscumque condicionis de sacrosanctis ecclesiis
orthodoxae fidei expelli aut tradi vel protrahi confugas nec pro his
venerabiles episcopos aut religiosos oeconomos exigi, quae debeantur ab eis:
qui hoc moliri aut facere aut nuda saltim cogitatione atque tractatu ausi
fuerint temptare, capitali et ultima supplicii animadversione plectendi sunt.
ex his ergo locis eorumque finibus, quos anteriorum le gum praescripta
sanxerunt, nullos expelli aut eici aliquando patimur nec in ipsis ecclesiis
reverendis ita quemquam detineri atque constringi, ut ei aliquid aut victualium
rerum aut vestis negetur aut requies. * leo a. erythrio pp. * <a 466 d.
prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.>
CJ.1.12.6.1: Imperator Leo
Sed si quidem ipsi refugae apparent publice et se in sacris
locis offerunt quaerentibus conveniendos, ipsi, servata locis reverentia,
iudicum quibus subiacent sententiis moneantur, responsum daturi, quale sibi
quisque perspexerit convenire. <a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli
leone a. iii cons.>
CJ.1.12.6.2: Imperator Leo
Quod si in finibus ecclesiasticis latitant, religiosus
oeconomus seu defensor ecclesiae vel certe, quem his negotiis commodiorem
auctoritas episcopalis elegerit, reconditam latentemque personam decenter sine
ullo incommodo monitus, intra fines ecclesiae si invenitur, praesentet. <a
466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.>
CJ.1.12.6.3: Imperator Leo
Cum autem monitus fuerit in publico privatove contractu
actione civili, in eius sit arbitrio sive per se seu, si magis elegerit,
instructo sollemniter procuratore directo in eius iudicis, cuius pulsatur
sententiis, examine respondere. <a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli
leone a. iii cons.>
CJ.1.12.6.4: Imperator Leo
Sed si hoc facere detractat aut differt, iudiciorum legumque
solitus ordo servetur. itaque si res immobiles possidet, post edictorum
sollemnia sententia iudicantis usque ad modum debiti bonorum eius sive
praediorum traditio seu venditio celebretur. <a 466 d. prid. k. mart.
constantinopoli leone a. iii cons.>
CJ.1.12.6.5: Imperator Leo
Quod si res mobiles habet easque extra terminos occultat
ecclesiae, sententia iudicantis et exsecutoris sollicitudine perquisitae,
quocumque occultantur, erutae pro aequitatis tramite modoque debiti publicis
rationibus privatisque proficiant. <a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli
leone a. iii cons.>
CJ.1.12.6.6: Imperator Leo
Sane si intra fines habentur ecclesiae vel apud quemlibet ex
clericis absconditae sive depositae fuisse firmantur, studio et providentia
viri reverentissimi oeconomi sive defensoris ecclesiae diligentia inquisitae
quolibet modo ad sacrosanctam ecclesiam pervenientes proferantur, ut pari
aequitatis ordine ex isdem bonis fisco vel rei publicae sive creditoribus et
quibuscumque iustis petitoribus ad modum debiti consulatur. <a 466 d. prid.
k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.>
CJ.1.12.6.7: Imperator Leo
Sicubi depositae vel commendatae dicuntur, inquirendi tantam
volumus esse cautelam, ut, si sola suspicatione apud aliquem adserantur
absconditae, de sua etiam conscientia satisfacere auctoritate venerabilis
antistitis iubeatur. <a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii
cons.>
CJ.1.12.6.8: Imperator Leo
Adicientes, quod ea, quae de principalibus personis
decrevimus, etiam in fideiussorum sive mandatorum seu rerum ad eos pertinentium
vel familiarium et sociorum vel participum et omnino in isdem causis obnoxiorum
personis praecipimus observari, scilicet si ipsos quoque secum confugae intra
ecclesiarum terminos habere voluerint, ut ex eorum quoque bonis publica debita
privataque solvantur et per eos rerum ubicumque depositae sunt procedat
inquisitio. et haec quidem de ingenuis liberisque personis. <a 466 d. prid.
k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.>
CJ.1.12.6.9: Imperator Leo
Sane si servus aut colonus vel adscripticius, familiaris
sive libertus et huiusmodi aliqua persona domestica vel condicioni subdita
conquassatis rebus certis atque subtractis aut se ipsum furatus ad sacrosancta
se contulerit loca, statim a religiosis oeconomis sive defensoribus, ubi primum
hoc scire potuerint, per eos videlicet ad quos pertinent, ipsis praesentibus
pro ecclesiastica disciplina et qualitate commissi aut ultione competenti aut
intercessione humanissima procedente, remissione veniae et sacramenti
interveniente securi ad locum statumque proprium revertantur, rebus, quas secum
habuerint, reformandis. diutius enim eos intra ecclesiam non convenit
commorari, ne patronis seu dominis per ipsorum ab sentiam obsequia iusta
denegentur et ipsi per incommodum ecclesiae egentium et pauperum alantur
expensis. <a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.>
CJ.1.12.6.10: Imperator Leo
Inter haec autem, quae sedulo ad religiosi oeconomi sive
defensoris ecclesiae sollicitudinem curamque respiciunt, erit etiam illud
observandum, ut singulorum intra ecclesias confugientium personas causasque
incessanter conquirant, denique iudices vel eos, ad quos causae et personae
pertinent, instantius instruant, ut aequitatis convenientiam diligentius
exsequantur. <a 466 d. prid. k. mart. constantinopoli leone a. iii cons.>
CJ.1.13.0. De his qui in ecclesiis manumittuntur.
CJ.1.13.1: Imperator Constantinus
Iam dudum placuit, ut in ecclesia catholica libertatem
domini suis famulis praestare possint, si sub adspectu plebis adsistentibus
christianorum antistitibus id faciant, ut propter facti memoriam vice actorum
interponatur qualiscumque scriptura, in qua ipsi vice testium signent. unde a
vobis quoque ipsis non immerito dandae et relinquendae sunt libertates, quo
quis vestrum pacto voluerit, dummodo vestrae voluntatis evidens appareat
testimonium. * const. a. ad protogenem ep. * <a 316 d. vi id. iun. sabino et
rufino conss.>
CJ.1.13.2: Imperator Constantinus
Qui religiosa mente in ecclesiae gremio servulis suis
meritam concesserint libertatem, eandem eodem iure donasse videantur, quo
civitas romana sollemnitatibus decursis dari consuevit. sed hoc dumtaxat his,
qui sub adspectu antistitum dederint, placuit relaxari. clericis autem amplius
concedimus, ut, cum suis famulis tribuunt libertatem, non solum in conspectu
ecclesiae ac religiosi populi plenum fructum libertatis concessisse dicantur,
verum etiam cum postremo iudicio dederint libertates seu quibuscumque verbis
dari praeceperint, ita ut ex die publicatae voluntatis sine aliquo iuris teste
vel interprete competat directa libertas. * const. a. osio. * <a 321 d.
xiiii k. mai. crispo ii et constantino ii conss .>
CJ.1.14.0. De legibus et constitutionibus principum et
edictis.
CJ.1.14.1: Imperator Constantinus
Inter aequitatem iusque interpositam interpretationem nobis
solis et oportet et licet inspicere. * constant. a. septimio basso pu. * <a
316 d. iii non. dec. sabino et rufino conss.>
CJ.1.14.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quae ex relationibus vel suggestionibus iudicantium per
consultationem in commune florentissimorum sacri nostri palatii procerum
auditorium introducto negotio statuimus vel quibuslibet corporibus aut legatis
aut provinciae vel civitati vel curiae donavimus, nec generalia iura sint, sed
leges fiant his dumtaxat negotiis atque personis, pro quibus fuerint
promulgata, nec ab aliquo retractentur: notam infamiae subituro eo, qui vel
astute ea interpretari voluerit vel impetrato impugnare rescripto, nec habituro
fructum per subreptionem eliciti: et iudices, si dissimulaverint vel ulterius
litigantem audierint vel aliquid allegandum admiserint vel sub quodam
ambiguitatis colore ad nos rettulerint, triginta librarum auri condemnatione
plectendi sunt. * theodos. et valentin. aa. ad senatum. * <a 426 d. viii id.
nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.1.14.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Leges ut generales ab omnibus aequabiliter in posterum
observentur, quae vel missa ad venerabilem coetum oratione conduntur vel
inserto edicti vocabulo nuncupantur, sive eas nobis spontaneus motus ingesserit
sive precatio vel relatio vel lis mota legis occasionem postulaverit. nam satis
est edicti eas nuncupatione censeri vel per omnes populos iudicum programmate
divulgari vel expressius contineri, quod principes censuerunt ea, quae in certis
negotiis statuta sunt similium quoque causarum fata componere. * theodos. et
valentin. aa. ad senatum. * <a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii
et valentiniano ii aa.Conss.>
CJ.1.14.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed et si generalis lex vocata est vel ad omnes iussa est
pertinere, vim obtineat edicti; interlocutionibus, quas in uno negotio
iudicantes protulimus vel postea proferemus, non in commune praeiudicantibus,
nec his, quae specialiter quibusdam concessa sunt civitatibus vel provinciis
vel corporibus, ad generalitatis observantiam pertinentibus. <a 426 d. viii
id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa.Conss.>
CJ.1.14.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Digna vox maiestate regnantis legibus alligatum se principem
profiteri: adeo de auctoritate iuris nostra pendet auctoritas. et re vera maius
imperio est submittere legibus principatum. et oraculo praesentis edicti quod
nobis licere non patimur indicamus. * theodos. et valentin. aa. ad volusianum
pp. * <a 429 d. iii. id. iun. ravennae florentio et dionysio conss.>
CJ.1.14.5pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Non dubium est in legem committere eum, qui verba legis
amplexus contra legis nititur voluntatem: nec poenas insertas legibus evitabit,
qui se contra iuris sententiam scaeva praerogativa verborum fraudulenter
excusat. nullum enim pactum, nullam conventionem, nullum contractum inter eos
videri volumus subsecutum, qui contrahunt lege contrahere prohibente. *
theodos. et valentin. aa. florentio pp. * <a 439 d. vii id. april.
constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.1.14.5.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod ad omnes etiam legum interpretationes tam veteres quam
novellas trahi generaliter imperamus, ut legis latori, quod fieri non vult,
tantum prohibuisse sufficiat, cetera quasi expressa ex legis liceat voluntate
colligere: hoc est ut ea quae lege fieri prohibentur, si fuerint facta, non
solum inutilia, sed pro infectis etiam habeantur, licet legis lator fieri
prohibuerit tantum nec specialiter dixerit inutile esse debere quod factum est.
sed et si quid fuerit subsecutum ex eo vel ob id, quod interdicente lege factum
est, illud quoque cassum atque inutile esse praecipimus. <a 439 d. vii id.
april. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.1.14.5.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Secundum praedictam itaque regulam, quam ubique servari
factum lege prohibente censuimus, certum est nec stipulationem eiusmodi tenere
nec mandatum ullius esse momenti nec sacramentum admitti. <a 439 d. vii id.
april. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.1.14.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod favore quorundam constitutum est, quibusdam casibus ad
laesionem eorum nolumus inventum videri. * theodos. et valentin. aa. florentio
pp. * <a 439 d. k. aug. theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.1.14.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Leges et constitutiones futuris certum est dare formam
negotiis, non ad facta praeterita revocari, nisi nominatim etiam de praeterito
tempore adhuc pendentibus negotiis cautum sit. * theodos. et valentin. aa. cyro
pp.Et cons. design. * <a 440 d. non. april. constantinopoli valentiniano a.
v et anatolio conss.>
CJ.1.14.8pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Humanum esse probamus, si quid de cetero in publica vel in
privata causa emerserit necessarium, quod formam generalem et antiquis legibus
non insertam ecat , id ab omnibus antea tam proceribus nostri palatii quam
gloriosissimo coetu vestro, patres conscripti, tractari et, si universis tam
iudicibus quam vobis placuerit, tunc allegata dictari et sic ea denuo collectis
omnibus recenseri et, cum omnes consenserint, tunc demum in sacro nostri
numinis consistorio recitari, ut universorum consensus nostrae serenitatis
auctoritate firmetur. * theodos. et valentin. aa. ad senatum. * <a 446 d.
xvi k. nov. aetio iii et symmacho conss.>
CJ.1.14.8.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Scitote igitur, patres conscripti, non aliter in posterum
legem a nostra clementia promulgandam, nisi supra dicta forma fuerit observata.
bene enim cognoscimus , quod cum vestro consilio fuerit ordinatum, id ad
beatitudinem nostri imperii et ad nostram gloriam redundare. <a 446 d. xvi
k. nov. aetio iii et symmacho conss.>
CJ.1.14.9: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Leges sacratissimae, quae constringunt omnium vitas,
intellegi ab omnibus debent , ut universi praescripto earum manifestius cognito
vel inhibita declinent vel permissa sectentur. si quid vero in isdem legibus
latum fortassis obscurius fuerit, oportet id imperatoria interpretatione
patefieri duritiamque legum nostrae humanitati incongruam emendari. * valentin.
et marcian. aa. ad palladium pp. * <a 454 d. prid. non. april.
constantinopoli aetio et studio vv. cc. conss.>
CJ.1.14.11: Imperatores Leo, Zeno
Cum de novo iure, quod inveterato usu non adhuc stabilitum
est, dubitatio emergat, necessaria est tam suggestio iudicantis quam sententiae
principalis auctoritas. * leo et zeno aa. * <a 474 d. x k. mai. leone
iuniore a. cons.>
CJ.1.14.12pr.: Imperator Justinianus
Si imperialis maiestas causam cognitionaliter examinaverit
et partibus cominus constitutis sententiam dixerit, omnes omnino iudices, qui
sub nostro imperio sunt, sciant hoc esse legem non solum illi causae, pro qua
producta est, sed omnibus similibus. * iust. a. demostheni pp. * <a 529
recitata septimo millario urbis constantinopolitanae in novo consistorio
palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons. >
CJ.1.14.12.1: Imperator Justinianus
Quid enim maius, quid sanctius imperiali est maiestate? vel
quis tantae superbiae fastidio tumidus est, ut regalem sensum contemnat, cum et
veteris iuris conditores constitutiones, quae ex imperiali decreto
processerunt, legis vicem obtinere aperte dilucideque definiunt? <a 529
recitata septimo millario urbis constantinopolitanae in novo consistorio
palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons. >
CJ.1.14.12.2: Imperator Justinianus
Cum igitur et hoc in veteribus legibus invenimus dubitatum,
si imperialis sensus legem interpretatus est, an oporteat huiusmodi regiam
interpretationem obtinere , eorum quidem vanam scrupulositatem tam risimus quam
corrigendam esse censuimus. <a 529 recitata septimo millario urbis
constantinopolitanae in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio
vc. cons. >
CJ.1.14.12.3: Imperator Justinianus
Definimus autem omnem imperatoris legum interpretationem
sive in precibus sive in iudiciis sive alio quocumque modo factam ratam et
indubitatam haberi. si enim in praesenti leges condere soli imperatori
concessum est, et leges interpretari solum dignum imperio esse oportet. <a
529 recitata septimo millario urbis constantinopolitanae in novo consistorio
palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons. >
CJ.1.14.12.4: Imperator Justinianus
Cur autem ex suggestionibus procerum, si dubitatio in
litibus oriatur et sese non esse idoneos vel sufficientes ad decisionem litis
illi existiment, ad nos decurritur et quare ambiguitates iudicum, quas ex
legibus oriri evenit, aures accipiunt nostrae, si non a nobis interpretatio
mera procedit? vel quis legum aenigmata solvere et omnibus aperire idoneus esse
videbitur nisi is, cui soli legis latorem esse concessum est? <a 529
recitata septimo millario urbis constantinopolitanae in novo consistorio
palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons. >
CJ.1.14.12.5: Imperator Justinianus
Explosis itaque huiusmodi ridiculosis ambiguitatibus tam
conditor quam interpres legum solus imperator iuste existimabitur: nihil hac
lege derogante veteris iuris conditoribus, quia et eis hoc maiestas imperialis
permisit. <a 529 recitata septimo millario urbis constantinopolitanae in
novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons. >
CJ.1.15.0. De mandatis principum.
CJ.1.15.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Si quis adserat cum mandatis nostris se venisse secretis,
omnes sciant nemini quicquam, nisi quod scriptis probaverit, esse credendum nec
ullius dignitate terreri, sive ille tribuni sive notarii sive comitis praeferat
dignitatem, sed sacras nostras litteras esse quaerendas. * grat. valentin. et
theodos. aaa. ad eusignium pp. * <a 383 d. xvi k. iul.Veronae. accepta prid.
k. aug. merobaude ii et saturnino conss.>
CJ.1.16.0. De senatus consultis.
CJ.1.16.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Quamvis consultum senatus perpetuam per se obtineat
firmitatem, tamen etiam nostris legibus idem prosequimur adicientes, ut, si
quisquam speciali supplicatione eliciendum aliquod rescriptum temptaverit, ut
transire ei formam liceat statutorum, tertia patrimonii parte multatus et
damnatus ambitus crimine maneat infamis. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad
senatum. * <a 384 d. vii k. aug. heracleae ricomere et clearcho conss.>
CJ.1.17.0. De veteri iure enucleando et auctoritate iuris
prudentium qui in digestis referuntur.
CJ.1.17.1pr.: Imperator Justinianus
Deo auctore nostrum gubernantes imperium, quod nobis a
caelesti maiestate traditum est, et bella feliciter peragimus et pacem
decoramus et statum rei publicae sustentamus: et ita nostros animos ad dei
omnipotentis erigimus adiutorium, ut neque armis confidamus neque nostris
militibus neque bellorum ducibus vel nostro ingenio, sed omnem spem ad solam
referamus summae providentiam trinitatis: unde et mundi totius elementa
processerunt et eorum dispositio in orbem terrarum producta est. * iust. a.
triboniano v. eminent. quaest. sacri palatii. * <a 530 data octavo decimo
kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus
consulibus.>
CJ.1.17.1.1: Imperator Justinianus
Cum itaque nihil tam studiosum in omnibus rebus invenitur
quam legum auctoritas, quae et divinas et humanas res bene disponit et omnem
iniquitatem expellit, repperimus autem omnem legum tramitem, qui ab urbe
condita et romuleis descendit temporibus, ita esse confusum, ut in infinitum
extendatur et nullius humanae naturae capacitate concludatur: primum nobis fuit
studium a sacratissimis retro principibus initium sumere et eorum
constitutiones emendare et viae dilucidae tradere, quatenus in unum codicem
congregatae et omni supervacua similitudine et iniquissima discordia absolutae
universis hominibus promptum suae sinceritatis praebeant praesidium. <a 530
data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopo li lampadio et oreste viris
clarissimus consulibus.>
CJ.1.17.1.2: Imperator Justinianus
Hocque opere consummato et in uno volumine nostro nomine
praefulgente coadunato, cum ex paucis et tenuioribus relevati ad summam et
plenissimam iuris emendationem pervenire properaremus et omnem romanam
sanctionem et colligere et emendare et tot auctorum dispersa volumina uno
codice indita ostendere, quod nemo alius neque sperare neque optare ausus est,
res quidem nobis difficillima, immo magis impossibilis videbatur. sed manibus
ad caelum erectis et aeterno auxilio invocato eam quoque curam nostris
reposuimus animis, deo freti, qui et res penitus desperatas donare et
consummare suae virtutis magnitudine potest. <a 530 data octavo decimo
kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus
consulibus.>
CJ.1.17.1.3: Imperator Justinianus
Et ad tuae sinceritatis optimum respeximus ministerium
tibique primo et hoc opus commisimus, ingenii tui documentis ex nostri codicis
ordinatione acceptis, et iussimus quos probaveris tam ex facundissimis
antecessoribus quam ex viris disertissimis togatis fori amplissimae sedis ad
sociandum laborem eligere. his itaque collectis et in nostrum palatium
introductis nobisque tuo testimonio placitis totam rem faciendam permisimus,
ita tamen, ut tui vigilantissimi animi gubernatione res omnis celebretur. <a
530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste
viris clarissimus consulibus.>
CJ.1.17.1.4: Imperator Justinianus
Iubemus igitur vobis antiquorum prudentium, quibus
auctoritatem conscribendarum interpretandarumque legum sacratissimi principes
praebuerunt, libros ad ius romanum pertinentes et legere et elimare, ut ex his
omnis materia colligatur, nulla secundum quod possibile est neque similitudine
neque discordia derelicta, sed ex his hoc colligi, quod unum pro omnibus
sufficiat. quia autem et alii libros ad ius pertinentes scripserunt, quorum
scripturae a nullis auctoribus receptae nec usitatae sunt, neque nos eorum
volumina nostram inquietare dignamur sanctionem. <a 530 data octavo decimo
kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus
consulibus.>
CJ.1.17.1.5: Imperator Justinianus
Cumque haec materia summa numinis liberalitate collecta
fuerit, oportet eam pulcherrimo opere extruere et quasi proprium et
sanctissimum templum iustitiae consecrare et in libros quinquaginta et certos
titulos totum ius dirigere tam secundum nostri constitutionum codicis quam
edicti perpetui imitationem, prout hoc vobis commodius esse patuerit, ut nihil
extra memoratam consummationem possit esse derelictum, sed his quinquaginta
libris totum ius antiquum, per millesimum et quadringentesimum paene annum
confusum et a nobis purgatum, quasi quodam muro vallatum nihil extra se habeat:
omnibus auctoribus iuris aequa dignitate pollentibus et nemini quadam praerogativa
servanda, quia non omnes in omnia, sed certi per certa vel meliores vel
deteriores inveniuntur. <a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias
constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.>
CJ.1.17.1.6: Imperator Justinianus
Sed neque ex multitudine auctorum quod melius et aequius est
iudicatote, cum possit unius forsitan et deterioris sententia et multos et
maiores in aliqua parte superare. et ideo ea, quae antea in notis aemilii
papiniani ex ulpiano et paulo nec non marciano adscripta sunt, quae antea
nullam vim obtinebant partim propter honorem splendidissimi papiniani, non
statim respuere, sed, si quid ex his ad repletionem summi ingenii papiniani
laborum vel interpretationem necessarium esse perspexeritis, et hoc ponere legis
vicem obtinens non moremini: ut omnes qui relati fuerint in hunc codicem
prudentissimi viri habeant auctoritatem tam, quasi et eorum studia ex
principalibus constitutionibus profecta et a nostro divino fuerint ore profusa.
omnia enim merito nostra facimus, quia ex nobis omnis eis impertietur
auctoritas. nam qui non subtiliter factum emendat, laudabilior est eo qui
primus invenit. <a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constanti
nopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.>
CJ.1.17.1.7: Imperator Justinianus
Sed et hoc studiosum vobis esse volumus, ut, si quid in
veteribus non bene positum libris inveniatis vel aliquod superfluum vel minus
perfectum, supervacua similitudine semota et quod imperfectum est repleatis et
omne opus moderatum et quam pulcherrimum ostendatis. hoc etiam nihilo minus
observando, ut, si aliquid in veteribus legibus vel constitutionibus, quas
antiqui in suis libris posuerunt , non recte scriptum inveniatis, et hoc
reformetis et ordini moderato tradatis: ut hoc videatur esse verum et optimum
et quasi ab initio scriptum, quod a vobis electum et ibi positum fuerit, et
nemo ex comparatione veteris voluminis quasi vitiosam scripturam arguere
audeat. cum enim lege antiqua, quae regia nuncupabatur, omne ius omnisque potestas
populi romani in imperatoriam translata sunt potestatem, nos vero sanctionem
omnem non dividimus in alias et alias conditorum partes, sed totam nostram esse
volumus, quid possit antiquitas nostris legibus abrogare? et in tantum volumus
eadem omnia, cum reposita sunt, obtinere, ut si aliter fuerant apud veteres
conscripta, in contrarium autem in compositione inveniantur, nullum crimen
scripturae imputetur, sed nostrae electioni hoc adscribatur. <a 530 data
octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris
clarissimus consulibus.>
CJ.1.17.1.8: Imperator Justinianus
Nulla itaque in omnibus praedicti codicis membris antinomia
( sic enim a vetustate graeco vocabulo nuncupatur) aliquem sibi vindicet locum,
sed sit una concordia, una consequentia, adversario nemine constituto. <a
530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste
viris clarissimus consulibus.>
CJ.1.17.1.9: Imperator Justinianus
Sed et similitudinem ( secundum quod dictum est) ab
huiusmodi consummatione volumus exulare: et ea, quae sacratissimis
constitutionibus quas in codicem nostrum redegimus cauta sunt, iterum poni ex
veteri iure non concedimus, cum divalium constitutionum sanctio sufficit ad
eorum auctoritatem: nisi forte vel propter divisionem vel propter repletionem
vel propter pleniorem indaginem hoc contigerit : et hoc tamen perraro, ne ex
continuatione huiusmodi lapsus oriatur aliquid in tali prato spinosum. <a
530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste
viris clarissimus consulibus.>
CJ.1.17.1.10: Imperator Justinianus
Sed et si quae leges in veteribus libris positae iam in
desuetudinem abierunt, nullo modo vobis easdem ponere permittimus, cum haec
tantummodo obtinere volumus , quae vel iudiciorum frequentissimus ordo exercuit
vel longa consuetudo huius almae urbis comprobavit, secundum salvii iuliani
scripturam, quae indicat debere omnes civitates consuetudinem romae sequi, quae
caput est orbis terrarum, non ipsam alias civitates. romam autem intellegendum
est non solum veterem, sed etiam regiam nostram, quae deo propitio cum
melioribus condita est auguriis. <a 530 data octavo decimo kalendas
ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.>
CJ.1.17.1.11: Imperator Justinianus
Ideoque iubemus duobus istis codicibus omnia gubernari, uno
constitutionum, altero iuris enucleati et in futuro codici componendi: vel si
quid aliud a nobis fuerit promulgatum institutionum vicem obtinens, ut rudis
animus studiosi simplicibus enutritus facilius ad altioris prudentiae redigatur
scientiam. <a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli
lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.>
CJ.1.17.1.12: Imperator Justinianus
Nostram autem consummationem, quae a vobis deo adnuente
componetur, digestorum vel pandectarum nomen habere sancimus, nullis iuris
peritis in posterum audentibus commentarios illi adplicare et verbositate sua
supra dicti codicis compendium confundere: quemadmodum et in antiquioribus
temporibus factum est, cum per contrarias interpretantium sententias totum ius
paene conturbatum est sed sufficiat per indices tantummodo et titulorum
subtilitatem quae paratitla nuncupantur quaedam admonitoria eius facere, nullo
ex interpretatione eorum vitio oriundo. <a 530 data octavo decimo kalendas
ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.>
CJ.1.17.1.13: Imperator Justinianus
Ne autem per scripturam aliqua fiat in posterum dubitatio,
iubemus non per siglorum captiones et compendiosa aenigmata, quae multas per se
et per suum vitium antinomias induxerunt, eiusdem codicis textum conscribi:
etiam si numerus librorum significatur aut aliud quicquam: nec haec etenim per
specialia sigla numerorum manifestari, sed per litterarum consequentiam explanari
concedimus. <a 530 data octavo decimo kalendas ianuarias constantinopoli
lampadio et oreste viris clarissimus consulibus.>
CJ.1.17.1.14: Imperator Justinianus
Haec omnia igitur deo placido facere tua prudentia una cum
aliis facundissimis viris studeat et tam subtili quam celerrimo fini tradere,
ut codex consummatus et in quinquaginta libros digestus nobis offeratur in
maximam et aeternam rei memoriam deique omnipotentis providentiae argumentum
nostrique imperii vestrique ministerii gloriam. <a 530 data octavo decimo
kalendas ianuarias constantinopoli lampadio et oreste viris clarissimus
consulibus.>
CJ.1.17.2pr.: Imperator Justinianus
Tanta circa nos divinae humanitatis est providentia, ut
semper aeternis liberalitatibus nos sustentare dignetur. post bella enim
parthica aeterna pace sopita postque vandalicam gentem ereptam et carthaginem,
immo magis omnem libyam romano imperio iterum sociatam et leges antiquas iam
senio praegravatas per nostram vigilantiam praebuit in novam pulchritudinem et
moderatum pervenire compendium: quod nemo ante nostrum imperium umquam speravit
neque humano ingenio possibile esse penitus existimavit. erat enim mirabile
romanam sanctionem ab urbe condita usque ad nostri imperii tempora, quae paene
in mille et quadringentos annos concurrunt, intestinis proeliis vacillantem
hocque et in imperiales constitutiones extendentem in unam reducere
consonantiam, ut nihil neque contrarium neque idem neque simile in ea
inveniatur et ne geminae leges pro rebus singulis positae usquam appareant.
namque hoc caelestis quidem providentiae peculiare fuit, humanae vero
imbecillitati nullo modo possibile. nos itaque more solito ad immortalitatis
respeximus praesidium et summo numine invocato deum auctorem et totius operis
praesulem fieri optavimus et omne studium triboniano viro excelso magistro
officiorum et ex quaestore sacri nostri palatii et ex consule credidimus eique
omne ministerium huiuscemodi ordinationis imposuimus, ut ipse una cum aliis
illustribus et prudentissimis viris nostrum desiderium adimpleret. nostra
quoque maiestas semper investigando et perscrutando ea quae ab his
componebantur, quidquid dubium et incertum inveniebatur, hoc numine caelesti
erecta emendabat et in competentem formam redigebat. omnia igitur confecta sunt
domino et deo nostro i hesu christo possibilitatem tam nobis quam nostris in
hoc satellitibus praestante. * caesar flav. iust. a. ad senatum et omnes
populos. * <a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.1: Imperator Justinianus
Et principales quidem constitutiones duodecim libris
digestas iam ante in codicem nostro nomine praefulgentem contulimus. postea
vero maximum opus adgredientes ipsa vetustatis studiosissima opera iam paene
confusa et dissoluta eidem viro excelso permisimus tam colligere quam certo
moderamini tradere. sed cum omnia percontabamur, a praefato viro excelso
suggestum est duo paene milia librorum esse conscripta et plus quam tricies
centena milia versuum a veteribus effusa, quae necesse esset omnia et legere et
perscrutari et ex his si quid optimum fuisset eligere. quod caelesti fulgore et
summae trinitatis favore confectum est secundum nostra mandata, quae ab initio
ad memoratum virum excelsum fecimus, et in quinquaginta libros omne quod
utilissimum erat collectum est et omnes ambiguita tes decisae nullo seditioso
relicto. nomenque libris imposuimus digestorum seu pandectarum, quia omnes
disputationes et decisiones in se habent legitimas et quod undique fuit
collectum, hoc in sinus suos receperunt, in centum quinquaginta paene milia
versuum totum opus consummantes. et in septem partes eos digessimus , non
perperam neque sine ratione, sed in numerorum naturam et artem respicientes et
consentaneam eis divisionem partium conficientes. <a 533 data septimo decimo
kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.2: Imperator Justinianus
Igitur prima quidem pars totius contextus, quae graeco
vocabulo prwta nuncupatur, in quattuor libros seposita est. <a 533 data septimo
decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule
>
CJ.1.17.2.3: Imperator Justinianus
Secundus autem articulus septem libros habet, qui de
iudiciis appellantur. <a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.4: Imperator Justinianus
In tertia vero congregatione omnia quae de rebus nominantur
contulimus, octo libris eis deputatis. <a 533 data septimo decimo kalendas
ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.5: Imperator Justinianus
Quartus autem locus, qui et totius compositionis quasi
quidam invenitur umbilicus, octo libros suscepit. in quibus omnia quae ad
hypothecam pertinent oreposita sunt, ut non a pigneraticia actione in libris de
rebus posita multum distarent: alio libro eodem inserto volumine, quae
aedilicium edictum et redhibitoriam actionem et duplae stipulationem, quae de
evictionibus proposita est, continet. quia haec omnia titulis emptionum et
venditionum consentanea sunt et praedicta actiones quasi pedisequae illarum ab
initio processerunt, in vetustioris quidem edicti ordinatione in loca devia et
multo distantia devagantes, per nostram autem providentiam his congregatae, cum
oportuerat ea quae de eodem paene loquuntur in confinio ponere. alius itaque
liber post duo primos nobis excogitatus est de usuris et traiecticiis pecuniis
et de instrumentis et testibus et probationibus nec non praesumptionibus. et
memorati tres singulares libri iuxta compositionem de rebus positi sunt. post
hos si qua de sponsalibus vel nuptiis vel dotibus legibus dicta sunt
reposuimus, tribus librorum voluminibus ea concludentes. de tutelis autem et
curationibus geminos libros conscripsimus. et memoratam ordinationem octo
librorum mediam totius operis reposuimus, omnia undique tam utilissima quam
pulcherrima iura continentem. <a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.6: Imperator Justinianus
Quintus autem exoritur nobis digestorum articulus, in quo de
testamentis et codicillis tam privatorum quam militum omne, quidquid antiquis
dictum est, inveniat quis depositum: qui de testamentis appellatur. de legatis
autem et fideicommissis quinque librorum numerus adgregatus est. <a 533 data
septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii
consule >
CJ.1.17.2.6a: Imperator Justinianus
Cumque nihil tam peculiare fuerat, quam ut legatis quidem
legis falcidiae narratio, fideicommissis autem senatus consulti trebelliani,
singulis libris utrique eorum adplicatis tota pars quinta in novem libros
coadunata est. solum autem senatus consultum trebellianum ponendum esse
existimavimus: captiosas etenim et ipsis veteribus odiosas pegasiani senatus
consulti ambages et utriusque senatus consulti ad se tam supervacuas quam
scrupulosas diversitates respuentes totum ius super his positum trebelliano
senatus consulto adiudicavimus. <a 533 data septimo decimo kalendas
ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.6b: Imperator Justinianus
Sed in his nihil de caducis a nobis memoratum est, ne causa,
quae in rebus non prospere gestis et tristibus temporibus romanis increbuit
calamitatibus, bello coalescens civili, nostris remaneant temporibus, quae
favor caelestis et pacis vigore firmavit et super omnes gentes in bellicis
victoriis posuit, ne luctuosum monumentum laeta saecula inumbrare concedatur.
<a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano
pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.7: Imperator Justinianus
Sexta deinde pars digestorum exoritur, in quibus omnes
bonorum possessiones positae sunt, quae ad ingenuos, quae ad libertinos
respiciunt: ut et ius omne, quod de gradibus et adfinitatibus descendit,
legitim aeque hereditates et omnis ab intestato successio et tertullianum et
orfitianum senatus consultum, ex quibus matres et filii invicem sibi heredes
existunt, in geminos libros contulimus, bonorum possessionis multitudinem in
compendiosum et manifestissimum ordinem concludentes. <a 533 data septimo
decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule
>
CJ.1.17.2.7a: Imperator Justinianus
Post haec ea, quae de operis novi nuntiationibus damnique
infecti et pro aedificiis dirutis et eorum insidiis et quae de aqua pluvia
arcenda veteribus auctoribus placita sunt, nec non de publicianis et
donationibus tam inter vivos quam mortis causa conficiendis cauta legibus
invenimus, in librum singularem deduximus. <a 533 data septimo decimo
kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.7b: Imperator Justinianus
De manumissionibus autem et de liberali causa alius liber
res pondit: <a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli
dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.7c: Imperator Justinianus
Quemadmodum et de adquisitione tam dominii quam possessionis
et titulis qui eam inducunt multae et variae lectiones uni sunt insertae
volumini: <a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.7d: Imperator Justinianus
Alio libro deputato his, qui iudicati vel in iure confessi
sunt, et de bonorum detentionibus et venditionibus et ut ne quid in fraudem
creditorum fiat. <a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli
dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.7e: Imperator Justinianus
Postque haec omnia interdicta glomerata sunt: et deinceps
exceptiones et de temporum prolixitatibus et de obligationibus et actionibus
liber iterum singularis extenditur: ut praefata sexta pars totius digestorum
voluminis octo libris definiatur. <a 533 data septimo decimo kalendas
ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.8: Imperator Justinianus
Septimus autem et novissimus articulus digestorum sex libris
formatus est. quo de stipulationibus seu verborum obligationibus et
fideiussoribus et mandatoribus , nec non novationibus et solutionibus et
acceptilationibus et de praetoris stipulationibus omne quod ius invenitur
gemino volumine inscriptum est, quod in libris antiquis nec numerari possibile
fuit. <a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.8a: Imperator Justinianus
Et post hoc duo terribiles libri positi sunt pro delictis
privatis et extraordininariis nec non publicis criminibus, qui omnem continent
severitatem poenarumque atrocitatem. quibus permixta sunt et ea quae de
audacibus hominibus cauta sunt, qui se celare conantur et contumaces existunt:
et de poenis, quae condemnatis infliguntur vel conceduntur, nec non de eorum
substantiis. <a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli
dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.8b: Imperator Justinianus
Liber autem singularis pro appellationibus nobis excogitatus
est contra sententias tam civiles quam criminales causas finientes. <a 533
data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a.
iii consule >
CJ.1.17.2.8c: Imperator Justinianus
Cetera autem omnia, quae ad municipales vel de decurionibus
et muneribus vel publicis operibus vel nundinis et pollicitationibus ac
diversis cognitionibus et censibus vel significatione verborum veteribus
inventa sunt quaeque regulariter definita, in se recepit quinquagesimus, totius
consummationis perfectus. <a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.9: Imperator Justinianus
Quae omnia confecta sunt per virum excelsum nec non
prudentissimum magistrum ex quaestore et ex consule tribonianum, qui similiter
eloquentiae et legitimae scientiae artibus decoratus et in ipsis rerum
experimentis emicuit nihilque maius nec carius nostris umquam iussionibus
duxit: nec non per alios viros magnificos et studiosissimos perfecta sunt, id
est constantinum virum illustrem comitem sacrarum largitionum et magistrum
scrinii libellorum sacrarumque cognitionum, qui semper nobis ex bona opinione
et gloria sese commendavit: nec non theophilum virum illustrem magistrum
iurisque peritum in hac splendissima civitate laudabiliter optimam legum
gubernationem extendentem: et dorotheum virum illustrem et fa cundissimum
quaestiorum, quem in berytiensium splendidissima civitate leges discipulis
tradentem propter eius optimam opinionem et gloriam ad nos deduximus
participemque huius operis fecimus: sed et anatolium virum illustrem magistrum,
qui et ipse apud berytienses iuris interpres constitutus ad hoc opus adlectus
est , vir ab antiqua stirpe legitima procedens, cum et pater eius leontius et
avus eudoxius post patricium inclutae recordationis quaestorium et antecessorem
et leontium virum gloriosissimum praefectorium et consularem atque patricium
filium eius optimam sui memoriam in legibus reliquerunt: nec non cratinum virum
illustrem et comitem sacrarum largitionum et optimum antecessorem huius almae
urbis constitutum: qui omnes ad praedictum opus electi sunt una cum stephano,
mena, prosdocio, eutolmio, timotheo, leonide, leontio, platone, iacobo,
constantino, iohanne, viris prudentissimis, qui patroni quidem sunt causarum
apud maximam sedem praefecturae, quae orientalibus praetoriis praesidet, omne
autem suae virtutis testimonium undique accipientes et a nobis ad tanti operis
consummationem electi sunt. et cum omnes in unum convenerunt gubernatione
triboniani viri excelsi, ut tantum opus nobis auctoribus possint conficere, deo
propitio in quinquaginta libros opus consummatum est. <a 533 data septimo
decimo kalendas ianuarius consta ntinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule
>
CJ.1.17.2.10: Imperator Justinianus
Tanta autem nobis antiquitati habita est reverentia, ut
nomina prudentium taciturnitati tradere nullo patiamur modo: sed unusquisque
eorum, qui auctor legis fuit, nostris digestis inscriptus est: hoc tantummodo a
nobis effecto, ut, si quid in legibus eorum vel supervacuum vel imperfectum aut
minus idoneum visum est, vel adiectionem vel deminutionem necessariam accipiat
et rectissimis tradatur regulis. et ex multis similibus vel contrariis quod
rectius habere apparebat, hoc pro aliis omnibus positum est unaque omnibus
auctoritate indulta, ut quidquid ibi scriptum est, hoc nostrum appareat et ex
nostra voluntate compositum: nemine audente comparare ea quae antiquitas
habebat his quae nostra auctoritas introduxit, quia multa et maxima sunt, quae
propter utilitatem rerum transformata s unt. adeo ut et si principalis
constitutio fuerat in veteribus libris relata, neque ei pepercimus, sed et hanc
corrigendam esse putavimus et in melius restaurandam. nominibus etenim
veteribus relictis, quidquid legum veritati decorum et necessarium fuerat, hoc
nostris emendationibus servavimus. et propter hanc causam et si quid inter eos
dubitabatur, hoc iam in tutissimam pervenit quietem, nullo titubante relicto.
<a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano
pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.11: Imperator Justinianus
Sed cum prospeximus, quod ad portandam tantae sapientiae
molem non sunt idonei homines rudes et qui in primis legum vestibulis stantes
intrare ad arcana eorum properant, et aliam mediocrem eruditionem praeparandam
esse censuimus, ut sub ea colorati et quasi primitiis omnium imbuti possint ad
penetralia eorum intrare et formam legum pulcherrimam non coniventibus oculis
accipere. et ideo triboniano viro excelso, qui ad totius operis gubernationem
relectus est, nec non theophilo et dorotheo viris illustribus et facundissimis
antecessoribus accersitis mandavimus, quatenus libris, quos veteres
composuerunt, qui prima legum argumenta continebant et institutiones
vocabuntur, separatim collectis, quidquid ex his utile et aptissimum et undique
sit elimatum et rebus, quae in praesenti aevo in usu vertuntur, consentaneum
invenitur, hoc et capere studeant et quattuor libris reponere et totius
eruditionis prima fundamenta atque elementa ponere, quibus iuvenes suffulti
possint graviora et perfectiora legum scita sustentare. admonuimus autem eos,
ut memores etiam nostrarum fiant constitutionum, quas pro emendatione iuris
promulgavimus, et in confectione institutionum etiam eadem emendatione ponere
non morentur: ut sit manifestum et quid antea vacillabat et quid postea in
stabilitatem redactum est. quod opus ab his perfectum ut nobis oblatum et
relectum est, et prono suscepimus animo et nostris sensibus non indignum esse
iudicavimus et praedictos libros constitutionum vicem habere iussimus: quod in
oratione nostra, quam eisdem libris praeposuimus, apertius declaratur. <a
533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp.
a. iii consule >
CJ.1.17.2.12: Imperator Justinianus
Omni igitur romani iuris dispositione composita et in tribus
voluminibus, id est institutionum et digestorum seu pandectarum nec non
constitutionum, perfecta et in tribus annis consummata, quae ut primum separari
coepit, neque in totum decennium compleri sperabatur: omnipotenti deo et hanc
operam ad hominum sustentationem piis obtulimus animis uberesque gratias
maximae deitati reddidimus, quae nobis praestitit et bella feliciter agere et
honesta pace perpotiri et non tantum nostro, sed etiam omni aevo tam instanti
quam posteriori leges optimas ponere. <a 533 data septimo decimo kalendas
ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.12(13): Imperator Justinianus
Omnibus itaque hominibus eandem sanctionem manifestam facere
necessarium esse perspeximus, ut sit eis cognitum, quanta confusione et
infinitate absoluti in quantam moderationem et legitimam veritatem pervenerunt:
legesque in posterum habeant tam directas quam compendiosas omnibusque in
promptu positas et ad possidendi libros earum facilitatem idoneas: ut non mole
divitiarum expensa possint homines supervacuae legum multitudinis adipisci
volumina, sed vilissima pecunia facilis eorum comparatio pateat tam ditioribus
quam tenuioribus, minimo pretio magna prudentia reparanda. <a 533 data
septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii
consule >
CJ.1.17.2.13: Imperator Justinianus
Si quid autem in tanta legum compositione, quae ab immenso
librorum numero collecta est, simile forsitan raro inveniatur, nemo hoc
vituperandum existimet, sed primum quidem imbecillitati humanae, quae
naturaliter inest, hoc inscribat , quia omnium habere memoriam et penitus in
nullo peccare divinitatis magis quam mortalitatis est: quod et a maioribus
dictum est. deinde sciat, quod similitudo in quibusdam et his brevissimis
adsumpta non inutilis est, et nec citra nostrum propositum hoc subsecutum: aut
enim ita lex necessaria erat, ut diversis titulis propter rerum cognationem
adplicari eam oporteat, aut, cum fuerat aliis diversis permixta, impossibile
erat eam per partes detrahi, ne totum confundatur. et in his partibus, in
quibus perfectissimae visiones eitae veterum fuerant, quod particulatim in eas
fuerat sparsum, hoc dividere ac separare penitus erat incivile, ne tam sensus
quam aures legentium ex hoc perturbentur. <a 533 data septimo decimo
kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.14: Imperator Justinianus
Similique modo si quid principalibus constitutionibus cautum
est, hoc in digestorum volumine poni nullo concessimus modo, quasi
constitutionum recitatione sufficiente: nisi et hoc raro ex isdem causis,
quibus similitudo adsumpta est. <a 533 data septimo decimo kalendas
ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.15: Imperator Justinianus
Contrarium autem aliquid in hoc codice positum nullum sibi
locum vindicabit nec invenitur, si quis subtili animo diversitatis rationes
excutiet: sed est aliquid novum inventum vel occulte positum, quod dissonantiae
querellam dissoluit et aliam naturam inducit discordiae fines effugientem.
<a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano
pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.16: Imperator Justinianus
Sed et si quid forsitan praetermissum est, quod in tantis
milibus quasi in profundo positum latitabat, et, cum idoneum fuerat poni,
obscuritate involutum necessario derelictum est: quis hoc apprehendere recto
animo possit? primo quidem propter ingenii mortalis exiguitatem: deinde propter
ipsius rei vitium, quod multis inutilibus permixtum nullam sui ad eruendum
praebuit copiam: deinde quod multo utilius est pauca idonea effugere, quam
multis inutilibus homines praegravari. <a 533 data septimo decimo kalendas
ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.17: Imperator Justinianus
Mirabile autem aliquid ex his libris emersit, quod multitudo
antiqua praesente brevitate paucior invenitur. homines etenim, qui antea lites
agebant, licet multae leges fuerant positae, tamen ex paucis lites perferebant
vel propter inopiam librorum, quos comparare eis impossibile erat, vel propter
ipsam inscientiam, et voluntate iudicum magis quam legitima auctoritate lites
dirimebantur. in praesenti autem consummatione nostrorum digestorum e tantis
leges collectae sunt voluminibus, quorum et nomina antiquiores homines non
dicimus nesciebant, sed nec umquam audiebant. quae omnia collecta sunt
substantia amplissima congregata, ut egena quidem antiqua multitudo inveniatur,
opulentissima autem brevitas nostra efficiatur. antiquae autem sapientiae
librorum copiam maxime tribonianus vir excellentissimus praebuit, in quibus
multi fuerant et ipsis eruditissimis hominibus incogniti, quibus omnibus
perlectis, quidquid ex his pulcherrimum erat, hoc semotum in optimam nostram
compositionem pervenit. sed huius operis conditores non solum ea volumina
perlegerunt, ex quibus leges positae sunt, sed etiam alia multa, quae, nihil
vel utile vel novum in eis invenientes, quod exceptum nostris digestis
applicarent, optimo animo respuerunt. <a 533 data septimo decimo kalen das
ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.18: Imperator Justinianus
Sed quia divinae quidem res perfectissimae sunt, humani vero
iuris condicio semper in infinitum decurrit et nihil est in ea, quod stare perpetuo
possit ( multas etenim formas edere natura novas deproperat), non desperamus
quaedam postea emergi negotia, quae adhuc legum laqueis non sunt innodata. si
quid igitur tale contigerit, augustum imploretur remedium, quia ideo imperialem
fortunam rebus humanis deus praeposuit, ut possit omnia quae noviter contingunt
et emendare et componere et modis et regulis competentibus tradere. et hoc non
primum a nobis dictum est, sed ab antiqua descendit prosapia: cum et ipse
iulianus legum et edicti perpetui subtilissimus conditor in suis libris hoc
rettulit, ut, si quid imperfectum inveniatur, ab imperiali sanctione hoc
repleatur. et non ipse solus, sed et divus hadrianus in compositione edicti et
senatus consulto, quod eam secutum est, hoc apertissime definivit, ut, si quid
in edicto positum non inveniatur, hoc ad eius regulas eiusque coniecturas et
imitationes possit nova instruere auctoritas. <a 533 data septimo decimo
kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.19: Imperator Justinianus
Haec igitur omnia scientes, patres conscripti et omnes orbis
terrarum homines, gratias quidem amplissimas agite summae divinitati, quae
vestris temporibus tam saluberrimum opus servavit: quo enim antiquitas digna
divino non est visa iudicio, hoc vestris temporibus indultum est. hasce itaque
leges et adorate et observate omnibus antiquioribus quiescentibus: nemoque
vestrum audeat vel comparare eas prioribus vel, si quid dissonans in utroque
est, requirere, quia omne quod hic positum est hoc unicum et solum observari
censemus. nec in iudicio nec in alio certamine, ubi leges necessariae sunt, ex
aliis libris, nisi ab isdem institutionibus nostrisque digestis et
constitutionibus a nobis compositis vel promulgatis aliquid vel recitare vel
ostendere conetur, nisi temerator velit falsitatis crimini subiectus una cum
iudice, qui ei audientiam accommodabit, poenis gr avissimis laborare. <a 533
data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a.
iii consule >
CJ.1.17.2.20: Imperator Justinianus
Ne autem incognitum vobis fiat, ex quibus veterum libris
haec consummatio ordinata est, iussimus et hoc in primordiis digestorum
nostrorum inscribi, ut manifestissimum sit, ex quibus legis latoribus quibusque
libris eorum et quot milibus hoc iustitiae romanae templum aedificatum est.
<a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano
pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.20a: Imperator Justinianus
Legis latores autem vel commentatores eos elegimus, qui
digni tanto opere fuerant et quos et anteriores piissimi principes admittere
non sunt indignati, omnibus uno dignitatis apice impertito nec sibi quodam
aliquam praerogativam vindicante. cum enim constitutionum vicem et has leges
obtinere censuimus quasi ex nobis promulgatas, quid amplius aut minus in
quibusdam esse intellegatur, cum una dignitas, una potestas omnibus est
indulta? <a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.21: Imperator Justinianus
Hoc autem quod et ab initio nobis visum est, cum hoc opus
fieri deo adnuente mandabamus, tempestivum nobis videtur et in praesenti
sancire, ut nemo neque eorum , qui in praesenti iuris peritiam habent, nec qui
postea fuerint audeat commentarios isdem legibus adnectere: nisi tantum si
velit eas in graecam vocem transformare sub eodem ordine eaque consequentia,
sub qua voces romanae positae sunt ( hoc quod graeci kata poda dicunt), et si
qui forsitan per titulorum subtilitatem adnotare maluerint et ea quae paratitla
nuncupantur componere. alias autem legum interpretationes, immo magis
perversiones eos iactare non concedimus , ne verbositas eorum aliquid legibus
nostris adferat ex confusione dedecus. quod et in antiquis edicti perpetui
commentatoribus factum est, qui opus moderate confectum huc atque illuc in
diversas sententias producentes in infinitum detraxerunt, ut paene omnem
romanam sanctionem esse confusam. quos si passi non sumus , quemadmodum
posteritatis admittatur vana discordia? si quid autem tale facere ausi fuerint,
ipsi quidem falsitatis rei constituantur, volumina autem eorum omnimodo
corrumpentur. si quid vero, ut supra dictum est, ambiguum fuerit visum, hoc ad
imperiale culmen per iudices referatur et ex auctoritate augusta manifestetur,
cui soli concessum est leges et condere et interpretari. <a 533 data septimo
decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule
>
CJ.1.17.2.22: Imperator Justinianus
Eandem autem poenam falsitatis constituimus et adversus eos,
qui in posterum leges nostras per si glorum obscuritates ausi fuerint
conscribere. omnia enim, id est et nomina prudentium et titulos et librorum
numeros, per consequentias litterarum volumus, non per sigla manifestari, ita
ut, qui talem librum sibi paraverit, in quo sigla posita sunt in qualemcumque
locum libri vel voluminis, sciat inutilis se esse codicis dominum: neque enim
licentiam aperimus ex tali codice in iudicium aliquid recitare, qui in
quacumque sua parte siglorum habet malitiam. ipse autem librarius, qui eas inscribere
ausus fuerit, non solum criminali poena secundum quod dictum est plectetur, sed
etiam libri aestimationem in duplum domino reddat, si et ipse dominus ignorans
talem librum vel comparaverit vel confici curaverit. quod et antea a nobis
dispositum est in constitutione, quam ad legum professores dimisimus. <a 533
data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn. iustiniano pp. a.
iii consule >
CJ.1.17.2.23: Imperator Justinianus
Leges autem nostras, quae in his codicibus, id est
institutionum seu elementorum et digestorum vel pandectarum posuimus, suum
obtinere robur ex tertio nostro felicissimo sancimus consulatu, praesentis
duodecimae indictionis tertio kalendas ianuarias, in omne aevum valituras et
una cum nostris constitutionibus pollentes et suum vigorem in iudiciis
ostendentes in omnibus causis, sive quae postea emerserint sive in iudiciis
adhuc pendent nec eas iudicialis vel amicalis forma compescuit. quae enim iam
vel iudiciali sententia finita sunt vel amicali pacto sopita, haec reuscitari
nullo volumus modo. bene autem properavimus in tertium nostrum consulatum et
has leges edere, quia maximi dei et domini nostri ihesu christi auxilium
felicissimum eum nostrae rei publicae donavit, cum in hunc et b ella parthica
abolita sunt et quieti perpetuae tradita, et tertia pars mundi nobis adcrevit (
post europam enim et asiam et tota libya nostro imperio adiuncta est) et tanto
operi legum caput impositum est, omnia caelestia dona nostro tertio consulatui
indulta. <a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.17.2.24: Imperator Justinianus
Itaque omnes iudices nostri pro sua iurisdictione easdem
leges suscipiant et tam in suis iudiciis quam in hac regia urbe habeant et
proponant, et praecipue vir excelsus huius almae urbis praefectus. curae autem
erit tribus excelsis praefectis praetoriis tam orientalibus quam illyricis nec
non libycis per suas auctoritates omnibus, qui suae iurisdictioni suppositi
sunt, eas manifestare. <a 533 data septimo decimo kalendas ianuarius
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii consule >
CJ.1.18.0. De iuris et facti ignorantia.
CJ.1.18.1: Imperator Antoninus
Quamvis, cum causam tuam ageres, ignorantia iuris propter
simplicitatem armatae militiae adlegationes competentes omiseris, tamen si
nondum satisfecisti, permitto tibi, si coeperis ex sententia conveniri,
defensionibus tuis uti. * ant. a. maximo mil. * <a 212 d. vii k. mai. duobus
aspris conss.>
CJ.1.18.2: Imperator Antoninus
Cum ignorantia iuris excusari facile non possis, si maior
annis hereditati matris tuae renuntiasti, sera prece subveniri tibi desideras.
* ant. a. sextio iuvenali. * <a 243 pp. xv k. nov. arriano et papo
conss.>
CJ.1.18.3: Imperator Philippus
Si emancipata a patre intra annum bonorum possessionem
petere cessasti, praetendere iuris ignorantiam nullis rationibus potes. *
philipp. a. Marcellae. * <a 244 pp. xvi k. iul. peregrino et aemiliano
conss.>
CJ.1.18.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si post divisionem factam testamenti vitium in lucem
emerserit, ex his, quae per ignorantiam confecta sunt, praeiudicium tibi non
comparabitur. ostende igitur apud correctorem virum clarissimum amicum nostrum
testamentum vel fide veri deficere vel iuris ratione stare non posse, ut
infirmata scriptura, quae testamenti vice prolata est, solidam successionem
obtineas. * diocl. et maxim. aa. iulianae. * <a 290 d. viii id. iul.
diocletiano iiii et maximiano iii aa. conss.>
CJ.1.18.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum falsa demonstratione mutari substantia veritatis minime
possit, respondendo id quod paternum erat ex maternis esse bonis nihil egisti.
* diocl. et maxim. aa. et constant. et maxim. nobb. cc. martiali.* <a 293 d.
prid. k. ian. diocletiano v et maximiano iiii aa. conss.>
CJ.1.18.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si non transactionis causa, sed indebitam errore facti olei
materiam vos archantico stipulanti dare spopondisse rector animadverterit
provinciae, reddito quod debetis residui liberationem condicentes audiet. *
diocl. et maxim. aa. et cc. tauro et pollioni. * <a 294 d. v k. mai. cc.
conss.>
CJ.1.18.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Error facti necdum negotio finito nemini nocet: nam causa
decisa velamento tali non instauratur. * diocl. et maxim. aa. et cc. zoe. *
<a 294 d. vi non. iul. cc. conss.>
CJ.1.18.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum testamentum nullo iure constiterit, ex eius, quae ab
intestato successit, professione sola velut ex testamento liberos per errorem
profitentis orcini vel proprii liberti, si non ipsius accessit iudicium, cum
errantis voluntas nulla sit, effici non potuerint. * diocl. et maxim. aa. et
cc. dionysiae. * <a 294 d. v k. sept. cc. conss.>
CJ.1.18.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non idcirco minus, quod a vobis velut a liberis debitam
accepisse pecuniam samus dicitur, cum nullus sit errantis consensus, movere
status quaestionem prohibentur eius heredes. * diocl. et maxim. aa. et cc.Gaio
et anthemio. * <a 294 d. vi id. dec. cc. conss.>
CJ.1.18.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum quis ius ignorans indebitam pecuniam persolverit, cessat
repetitio. per ignorantiam enim facti tantum repetitionem indebiti soluti
competere tibi notum est. * diocl. et maxim. aa.Et cc. amphiae. * <a 294 d.
v k. ian. cc. conss.>
CJ.1.18.11: Imperator Constantinus
Quamvis in lucro nec feminis ius ignorantibus subveniri
soleat, tamen contra aetatem adhuc imperfectam locum hoc non habere retro
principium statuta declarant. * constant. a. valeriano vic. * <a 330 d. iiii
k. mai. gallicano et symmacho conss.>
CJ.1.18.12: Imperatores Valentinianus, Theodosius
Constitutiones principum nec ignorare quemquam nec
dissimulare permittimus. * valentin. et theodos. aa. flaviano pp. illyrici et
italiae. * <a 391 d. vi k. iun. vincentiae tatiano et symmacho conss.>
CJ.1.18.13: Imperatores Leo, Anthemius
Ne passim liceat mulieribus omnes suos contractus retractare
in his, quae praetermiserint vel ignoraverint, statuimus, si per ignorantiam
iuris damnum aliquod circa ius vel substantiam suam patiantur, in his tantum
casibus, in quibus praeteritarum legum auctoritas eis suffragatur, subveniri. *
leo et anthem. aa. erythrio pp. * <a 472 d. k. iul marciano cons.>
CJ.1.19.0. De precibus imperatori offerendis et de quibus
rebus supplicare liceat vel non.
CJ.1.19.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet servilis condicio deferendae precis facile capax non
sit, tamen admissi sceleris atrocitas et laudabilis fidei exemplum super
vindicanda caede domini tui hortamento fuit, ut praefecto praetorio iuxta
adnotationis nostrae decretum demandaremus ( quem adire cura), ut auditis his,
quae in libello contulisti, et reos investigare et severissimam vindictam iuxta
legum censuram exigere curet. * diocl. et maxim. aa.Firminae. * <a 290 d.
viii id oct. diocletiano iiii et maximiano iii aa. conss.>
CJ.1.19.2: Imperator Constantinus
Quotiens rescripto nostro moratoria praescriptio remittitur,
aditus supplicandi pandatur. quod autem totius negotii cognitionem tollit et
vires principalis negotii exhaurit, sine gravi partis alterius dispendio
convelli non potest. nec praescriptionis igitur peremptoriae relaxatio petatur.
* constant. a. severo pu. * <a 325 d. x k. iun. nicaeae paulino et iuliano
conss.>
CJ.1.19.3: Imperator Constantinus
Nec damnosa fisco nec iuri contraria postulari oportet. *
const. a. ad pop. * <a 329 pp. viii k. oct. romae constantino a. viii et
constantio c. iiii conss.>
CJ.1.19.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Universa rescripta, quae in debitorum causis super
praestandis dilationibus promulgantur, non aliter valeant, nisi fideiussio
idonea super solutione debiti praebeatur. * grat. valentin. et theodos. aaa.
floro pp. * <a 382 d. viii k. mart. constantinopoli antonio et syagrio
conss.>
CJ.1.19.5: Imperatores Valentinianus, Valens
Si quis adversus praefectorum praetorio sententias duxerit
supplicandum victusque fuerit denuo, nullam habebit licentiam iterum super
eadem causa supplicandi. * valentin. et valens aa. ad volusianum pp. * <a
365 d. xv k. oct. romae valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.1.19.6: Imperatores Honorius, Theodosius
Universis simul hanc observantiam remittimus, ut, a
quocumque liberae condicionis constituto vel servo supplicante impetratum
fuerit rescriptum, minime requiratur, per quem preces oblatae sunt. * honor. et
theodos. aa. isidoro pu. * <a 410 d. ii non. sept. constantinopoli varane
cons.>
CJ.1.19.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Rescripta contra ius elicita ab omnibus iudicibus
praecipimus refutari, nisi forte aliquid est, quod non laedat alium et prosit
petenti vel crimen supplicanti indulgeat. * theodos. et valentin. aa. ad
senatum. * <a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii
aa. conss.>
CJ.1.19.8: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Instrumentorum exempla non prosit precibus adiunxisse, sed
necesse sit eorum in supplicatione vim exprimi, ut responsuro principi vera
precatio rem aperiat cognoscendam, solis, cum necessitas exegerit, verbis
precibus inserendis, quorum de sensu inter partes ita dubitari contigerit, ut
etiam merito nostrum expectetur iudicium. * theodos. et valentin. aa. florentio
pp. * <a 429 d. vi k. april. constantinopoli florentio et dionysio
conss.>
CJ.1.20.0. Quando libellus principi datus litis
contestationem facit.
CJ.1.20.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Dubium non est contestationem intellegi etiam, si nostrae
fuerint tranquillitati preces oblatae, easque adversus heredem quoque eius in
quem porrectae sunt vel ab herede eius qui meruerit exerceri. * arcad. et
honor. aa. remigio praef. augustali. * <a 396 d. xii k. april.
constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.1.20.2: Imperator Justinianus
Temporales actiones, quae per oblationem precum et ad eas
rescriptiones perpetuantur, definire necessarium esse duximus, ne quis putet ad
alias etiam, quae certis taxantur temporibus, hoc pertinere. sciant igitur
omnes eas tantummodo per oblationes precum et ad eas rescripta perpetuari, quae
a praetore constitutae annali tempore coartatae sunt. * iust. a. menae pp. *
<a 529 d. k. april. constantinopoli decio vc. cons.>
CJ.1.21.0. Ut lite pendente vel post provocationem aut
definitivam sententiam nulli liceat imperatori supplicare.
CJ.1.21.1: Imperator Alexander Severus
Licet, postquam supplicasti, priusquam rescriptum impetrares,
praeses provinciae vir clarissimus pronuntiaverit, cum tamen a sententia non
provocaveris, rescriptum, quod postea secutum esse suggeris, ad retrahenda quae
decreto terminata sunt non patrocinatur. * alex. a. caperio. * <a 232 d. k.
mart. lupo et maximo conss.>
CJ.1.21.2: Imperator Constantinus
Supplicare causa pendente non licet, nisi vel actorum vel
pronuntiationis editio denegetur. qui autem terminatam rescripto vel
consultatione quaestionem exquisito suffragio refricare conabitur, in omnem
litis aestimationem adversario suo protinus condemnetur: omni venia deneganda,
si quis contra haec supplicare temptaverit. * const. a. petronio probiano suo
salutem. * <a 316 d. id. aug. arelato. pp. id. oct. theveste sabino et
rufino conss.>
CJ.1.21.3: Imperator Constantinus
Qui licitam provocationem omiserit, perpetuo silere debebit
nec a nobis impudens petere per supplicationem auxilium. quod si fecerit,
desiderio suo carebit et ignominiae poena notabitur. * const. a. ad
provinciales. * <a 331 d. k. aug. pp. k. sept. constantinopoli basso et
ablabio conss.>
CJ.1.22.0. Si contra ius utilitatemve publicam vel per
mendacium fuerit aliquid postulatum vel impetratum.
CJ.1.22.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non idcirco minus is, cui a nostro rescripto cognitio delata
est, iudicare potest, quod ex gestis quaedam in precibus omissa proponis. *
diocl. et maximin. aa. et cc. gregorio. * <a 293 d. v non. mai. diocletiano
v et maximiniano iiii aa. conss.>
CJ.1.22.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praescriptione mendaciorum opposita, sive in iuris
narratione mendacium reperiatur sive in facti sive in tacendi fraude, pro
tenore veritatis, non deprecantis adfirmatione, datum iudicem cognoscere debere
et secundum hoc de causa convenit ferre sententiam. * diocl. et maxim. aa. et
constant. et maximin. cc. statiae.* <a 294 d. k. dec. sirmi cc. conss.>
CJ.1.22.3: Imperator Constantinus
Puniri iubemus decem librarum auri multa iudices, qui
vetuerunt precum argui falsitatem. * const. a. ad bassum. * <a 313 d. k.
oct. constantino a. iii et licinio c. iii conss.>
CJ.1.22.4: Imperator Constantinus
Etsi non cognitio, sed exsecutio mandatur, de veritate
precum inquiri oportet, ut, si fraus intervenit, de omni negotio cognoscatur. *
const. a. ad barbarum pompeianum consularem campaniae. * <a 333 d. iii id.
nov. aquis dalmatio et zenophilo conss.>
CJ.1.22.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Etsi legibus consentaneum sacrum oraculum mendax precator
attulerit, careat penitus impetratis et, si nimia mentientis invenitur
improbitas, etiam severitati subiaceat iudicantis. * theodos. et valentin. aa.
ad senatum. * <a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano
ii aa. conss.>
CJ.1.22.6: Imperator Anastasius
Omnes cuiuscumque maioris vel minoris administrationis
universae nostrae rei publicae iudices monemus, ut nullum rescriptum, nullam
pragmaticam sanctionem, nullam sacram adnotationem, quae generali iuri vel
utilitati publicae adversa esse videatur, in disceptatione cuiuslibet litigii
patiantur proferri, sed generales sacras constitutiones modis omnibus non
dubitent observandas. * anastas. a. matroniano pp. * <a 491 ? d. k. iul.
constantinopoli.>
CJ.1.23.0. De diversis rescriptis et pragmaticis
sanctionibus.
CJ.1.23.1: Imperator Alexander Severus
Si libellum de communi causa tu fraterque tuus dedistis,
quamvis rescriptum ad unius personam directum sit, utrique tamen prospectum
est. * alex. a. supero. * <a 222 d. id. iul. alexandro a. cons.>
CJ.1.23.2: Imperator Alexander Severus
Falso adseveratur auctoritatem rescriptorum devoluto spatio
anni obtinere firmitatem suam non oportere, cum ea, quae ad ius rescribuntur,
perennia esse debent, si modo tempus, intra quod adlegari vel audiri debeat,
non sit comprehensum. * alex. a. epagatho. * <a 270 d. vii k. nov.
antiochiano et orfito conss.>
CJ.1.23.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sancimus, ut authentica ipsa atque originalia rescripta et
nostra manu subscripta, non exempla eorum, insinuentur. * diocl. et maxim. aa.
crispino praesidi prov. phoenice. * <a 292 d. prid. k. april. hannibaliano
et asclepiodoto conss.>
--------------------------------------------------
CJ.1.23.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sancimus, ut authentica ipsa atque originalia rescripta et
nostra manu subscripta, non exempla eorum, insinuentur. * diocl. et maxim. aa.
crispino praesidi prov. phoenice. * <a 292 d. prid. k. april. hannibaliano
et asclepiodoto conss.>
CJ.1.23.4: Imperator Constantinus
Si qua beneficia personalia sine die et consule fuerint
deprehensa, auctoritate careant. * const. a. ad lusitanos. * <a 322 d. vii
k. aug. savariae probiano et iuliano conss.>
CJ.1.23.5: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Sacrilegii instar est divinis super quibuscumque
administrationibus vel dignitatibus promulgandis obviare beneficiis. *
valentin. theodos. et arcad. aaa. ad nicetium praef. annon. * <a 385 d. k.
febr. mediolani arcadio a. et bautone conss.>
CJ.1.23.6pr.: Imperator Leo
Sacri adfatus, quoscumque nostrae mansuetudinis in quacumque
parte paginarum scripserit auctoritas, non alio vultu penitus aut colore, nisi
purpurea tantummodo scriptione illustrentur, scilicet ut cocti muricis et triti
conchylii ardore signentur: eaque tantummodo fas sit proferri et dici rescripta
in quibuscumque iudiciis, quae in chartis sive membranis subnotatio nostrae
subscriptionis impresserit. * leo a. hilariano mag. off. et patricio. * <a
470 d. vi k. april. iordane et severo conss.>
CJ.1.23.6.1: Imperator Leo
Hanc autem sacri encausti confectionem nulli sit licitum aut
concessum habere aut quaerere aut a quoquam sperare: eo videlicet, qui hoc
adgressus fuerit tyrannico spiritu, post proscriptionem bonorum omnium capitali
non immerito poena plectendo. <a 470 d. vi k. april. iordane et severo
conss.>
CJ.1.23.7pr.: Imperator Zeno
Universa rescripta, sive in personam precantium sive ad
quemlibet iudicem manaverint, quae vel adnotatio vel quaevis pragmatica sanctio
nominetur, sub ea condicione proferri praecipimus, si preces veritate nituntur,
nec aliquem fructum precator oraculi percipiat impetrati, licet in iudicio
adserat veritatem, nisi quaestio fidei precum imperiali beneficio monstretur
inserta. * zeno a. sebastiano pp. * <a 477 d. x k. ian. constantinopoli post
consulatum armati.>
CJ.1.23.7.1: Imperator Zeno
Nam et vir magnificus quaestor et viri spectabiles magistri
scriniorum: qui sine praefata adiectione qualecumque divinum responsum
dictaverint, et iudices, qui susceperint, reprehensionem subibunt et, qui
illicite dictata scribere ausi fuerint cuiuscumque scrinii memoriales seu
pragmaticarii vel adiutores primicerii, amissione cinguli ferientur. <a 477
d. x k. ian. constantinopoli post consulatum armati.>
CJ.1.23.7.2: Imperator Zeno
Pragmaticas praeterea sanctiones non ad singulorum preces
super privatis negotiis proferri, sed si quando corpus aut schola vel officium
vel curia vel civitas vel provincia vel quaedam universitas hominum ob causam
publicam fuderit preces, manare decernimus, ut hic etiam veritatis quaestio
reservetur. <a 477 d. x k. ian. constantinopoli post consulatum armati.>
CJ.1.24.0. De statuis et imaginibus.
CJ.1.24.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis iudicum accepisse aeneas vel argenteas vel marmoreas
statuas extra imperiale beneficium in administratione positus detegetur,
emolumenta, quae acceperit in ea positus dignitate, quam polluit, cum extortis
titulis vel praesumptis in quadruplum fisco nostro inferat simulque noverit
existimatonis suae poenam se subiturum. nec eos sane a periculo pudoris haberi
volumus immunes, qui adulandi studio aut metu inconstanti ignavia transire quae
sunt interdicta temptaverint. * arcad. et honor. aa. theodoro pp. * <a 398
d. xii k. ian. mediolani honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.1.24.2: Imperator Theodosius
Si quando nostrae statuae vel imagines eriguntur seu diebus,
ut adsolet, festis sive communibus, adsit iudex sine adorationis ambitioso
fastigio, ut ornamentum diei vel loco et nostrae recordationi sui probet
accessisse praesentiam. * theodos. a. et valentin. c. aetio pp. * <a 425 d.
iii non. mai. theodosio a. xi et valentiniano c. conss.>
CJ.1.24.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
In nostrae serenitatis imaginibus ac statuis erigendis
privatae collationis iniuriam propulsari praecipimus, ne quid in eo suum
collator agnoscat. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * <a 439 d. iii
non. april. theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.1.24.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Et virtutum praemia tribui merentibus convenit et aliorum
honores aliis damnorum occasionem fieri non oportet. idcirco quotiens vel
iudicibus nostris vel cuilibet alii statua fuerit a quocumque collegio seu
officio vel in hac sacratissima civitate vel in provinciis postulata, nequaquam
ex discriptione sumptus colligi patimur, sed eius, cuius ad honorem petitur, expensis
propriis statuam collocari praecipimus. * theodos. et valentin. aa. ad nomum
com. et mag. off. * <a 444 d. v k. april. theodosio a. xviii cons.>
CJ.1.25.0. De his qui ad statuas confugiunt.
CJ.1.25.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Qui ad statuas vel vitandi metus vel creandae invidiae causa
confugerint, si certas habuerint causas, quibus confugere ad imperatoria
simulacra debuerint, iure ac legibus vindicentur. si vero probati fuerint
artibus suis invidiam inimicis creare voluisse, ultrix in eos sententia
proferatur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. * <a 386 d.
prid. non. iul. constantinopoli honorio np. et euodio conss.>
CJ.1.26.0. De officio praefectorum praetorio orientis et
illyrici.
CJ.1.26.1: Imperator Alexander Severus
Libellus praefecto praetorio datus pro contestatione haberi
non potest. * alex. a. theodoto. * <a 230 d. prid. k. oct. agricola et
clemente conss.>
CJ.1.26.2: Imperator Alexander Severus
Formam a praefecto praetorio datam, et si generalis sit,
minime legibus vel constitutionibus contrariam, si nihil postea ex auctoritate
mea innovatum est, servari aequum est. * alex. a. restituto. * <a 235 d. id.
aug. severo et quintiano conss.>
CJ.1.26.3: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Si quos iudices vel propter adversam et longinquam corporis
valetudinem vel propter neglegentiam aut furtum vel simile aliquod vitium
sublimitas tua inutiles esse reppererit, his ab administratione remotis et vice
eorum aliis subrogatis furibusque poenis legitimis subactis ad nostrae
mansuetudinis scientiam non crimina, sed vindicta referatur. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. tatiano pp. * <a 389 d. vi non. mai. mediolani
timasio et promoto conss.>
CJ.1.26.4: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
De ordinario iudice semper illustris est cognitio
praefecturae, licet militari viro ab eo facta fuerit iniuria. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. addeo com. et mag. utr. mil.* <a 393 d. prid. id.
ian. constantinopoli theodosio a. iii et abundatio conss.>
CJ.1.26.5: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Si qui posthac velut indebitis oneribus gravati ad preces
crediderint convolandum sive de naviculariis rationibus sive transvectionibus,
rescripta, quae de omnibus his atque huiusmodi ordinationibus emitti
contigerit, ad sedem sublimitatis tuae rescribantur. * arcad. honor. et
theodos. aaa. anthemio pp. * <a 405 d. vii id. dec. constantinopoli
stilichone ii et anthemio conss.>
CJ.1.27.0. De officio praefecti praetorio africae et de omni
eiusdem dioeceseos statu.
CJ.1.27.1pr.: Imperator Justinianus
Quas gratias aut quas laudes domino deo nostro ihesu christo
exhibere debeamus, nec mens nostra potest concipere nec lingua proferre. * in
nom. d. n. ihesu christi imp. c. flav. iust. alaman. gotthic. francic.
germanic. antic. alanic. vvandalic. afric. pius felix incl. victor ac
triumphator semper a. archelao pp. africae.* <a 534 emissa lex
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.1: Imperator Justinianus
Multas quidem et antea a deo meruimus largitates et
innumerabilia circa nos eius beneficia confitemur, pro quibus nihil dignum nos
egisse cognoscimus: prae omnibus tamen hoc, quod nunc deus omnipotens per nos
pro sua laude et pro suo nomine demonstrare dignatus est, excedit omnia
mirabilia opera, quae in saeculo contigerunt, ut africa per nos tam brevi
tempore reciperet libertatem, ante centum et quinque annos a vvandalis
captivata, qui animarum fuerant simul hostes et corporum. <a 534 emissa lex
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.2: Imperator Justinianus
Nam animas quidem diversa tormenta atque supplicia non
ferentes rebaptizando ad suam perfidiam transferebant: corpora vero liberis
natalibus clara iugo barbarico durissime subiugabant. <a 534 emissa lex
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.3: Imperator Justinianus
Ipsas quoque dei sacrosanctas ecclesias suis perfidiis
maculabant: aliquas vero ex eis stabula fecerunt. <a 534 emissa lex constantinopoli
dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.4: Imperator Justinianus
Vidimus venerabiles viros, qui abscissis radicitus linguis
poenas suas mirabiliter loquebantur: alii vero post diversa tormenta per
diversas dispersi provincias vitam in exilio peregerunt. <a 534 emissa lex
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.5: Imperator Justinianus
Quo ergo sermone aut quibus operibus dignas deo gratias
agere valeamus, quod per me, ultimum servum suum, ecclesiae suae iniurias
vindicare dignatus est et tantarum provinciarum populos a iugo servitutis
eripere? <a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.6: Imperator Justinianus
Quod beneficium dei antecessores nostri non meruerunt,
quibus non solum africam liberare non licuit, sed et ipsam romam viderunt ab
eisdem vvandalis captam et omnia imperialia ornamenta in africam exinde
translata. <a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.7: Imperator Justinianus
Nunc vero deus per suam misericordiam non solum africam et
omnes eius provincias nobis tradidit, sed et ipsa imperialia ornamenta, quae
capta roma fuerant ablata, nobis restituit. <a 534 emissa lex constantinopoli
dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.8: Imperator Justinianus
Ergo post tanta beneficia, quae nobis divinitas contulit,
hoc de domini dei nostri misericordia postulamus, ut provincias, quas nobis
restituere dignatus est, firmas et illaesas custodiat et faciat nos eas
secundum suam voluntatem ac placitum gubernare, et universa africa sentiat
omnipotentis dei misericordiam et cognoscant eius habitatores, quam a durissima
captivitate et iugo barbarico liberati in quanta libertate sub felicissimo
nostro imperio degere meruerunt. <a 534 emissa lex constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.9: Imperator Justinianus
Hoc etiam deprecantes exoramus precibus sanctae et gloriosae
semper virginis et dei genetricis mariae, ut, quidquid minus est rei publicae
nostrae, per nos, ultimos servos suos, restituat in suo nomine deus et dignos
nos faciat servitium eius adimplere. <a 534 emissa lex constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.10: Imperator Justinianus
Deo itaque auxiliante pro felicitate rei publicae nostrae
per hanc divinam legem sancimus, ut omnis africa, quam deus nobis praestit, per
ipsius misericordiam optimum suscipiat ordinem et propriam habeat praefecturam,
ut sicut oriens atque illyricum, ita et africa praetoriana maxima potestate
specialiter a nostra clementia decoretur. <a 534 emissa lex constantinopoli
dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.11: Imperator Justinianus
Cuius sedem iubemus esse carthaginem et in praefatione
publicarum chartarum praefecturis aliis eius nomen adiungi, quam nunc tuam
excellentiam gubernare decernimus. <a 534 emissa lex constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.12: Imperator Justinianus
Et ab ea auxiliante deo septem provinciae cum suis iudicibus
disponantur, quarum zeugi, quae proconsularis antea vocabatur, carthago et
byzacium ac tripolis rectores habeant consulares: reliquae vero, id est numidia
et mauritaniae et sardinia, a praesidibus cum dei auxilio gubernentur. <a
534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc.
conss.>
CJ.1.27.1.13: Imperator Justinianus
Et in officio quidem tuae magnitudinis nec non pro tempore
viri magnifici praefecti africae trecentos nonaginta sex viros per diversa
scrinia et officia militare decernimus. in officiis vero consularium ac
praesidum quinquaginta homines per singula officia esse sancimus. <a 534
emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.14: Imperator Justinianus
Quae vero emolumenta sive magnificentia tua sive consulares
et praesides et quid unusquisque ex officio eorum de publico consequi debet,
notitia subter adnexa declarat. <a 534 emissa lex constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.15: Imperator Justinianus
Optamus ergo, ut omnes iudices nostri secundum voluntatem et
timorem dei et nostram electionem atque ordinationem sic suas administrationes
gubernare studeant, ut nullus eorum aut cupiditati sit deditus aut violentias
aliquas vel ipse inferat vel iudicibus aut officiis eorum aut quibuscumque
aliis collatoribus inferre permittat. licet enim per omnes provincias nostras
deo iuvante festinemus, ut illaesos habeant collatores, maxime tamen
tributariis dioeceseos africanae consulimus, qui post tantorum temporum
captivitatem meruerunt deo iuvante per nos lumen libertatis adspicere. <a
534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc.
conss.>
CJ.1.27.1.16: Imperator Justinianus
Ergo iubemus omnes violentias et omnem avaritiam cessare et
iustitiam atque veritatem circa omnes nostros tributarios reservari. sic enim
et deus placatur et ipsi possunt celerius, sicut collatores alii nostrae rei
publicae, relevari atque florere. <a 534 emissa lex constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.17: Imperator Justinianus
Sportulas etiam ab officio tam viri magnifici praefecti
africani quam reliquorum iudicum sic exigi iubemus, quomodo in nostris legibus
est dispositum et ab omni re publica nostra custoditur, ut nullus audeat
quocumque tempore vel quocumque modo earum excedere quantitatem. <a 534
emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.18: Imperator Justinianus
Hoc etiam praesenti sanctione credimus ordinandum, ut non
multa dispendia pro completione chartarum vel codicillorum vel in nostro
laterculo vel in scriniis praefecti praetoriorum per africam iudices sustinere
videantur, quia, si ipsi dispendiis laesi non fuerint, nullam habeant
necessitatem eiusdem nostrae africae tributarios praegravandi. <a 534 emissa
lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.19: Imperator Justinianus
Iubemus ergo, ut iudices dioeceseos africanae tam civiles
quam militares in nostro laterculo pro codicillorum atque chartularum
promotionis suae consuetudinibus nihil ultra quam sex solidos praebeant, at
vero in scrinio praefectorum non ultra duodecim solidos cogantur inferre. <a
534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc.
conss.>
CJ.1.27.1.20: Imperator Justinianus
Quem modum si quis excesserit, ipse quidem iudex triginta
librarum auri dispendio subiacebit, officium vero eius non solum simile dispendium,
sed et capitale periculum sustinebit. nam si aliquis ex quacumque parte ausus
fuerit iussiones nostras excedere et non festinaverit cum dei timore eas
servare, non solum dignitatis aut substantiae periculum sustinebit, sed etiam
ultimo supplicio subiacebit. <a 534 emissa lex constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.21: Imperator Justinianus
Et est notitia deo auxiliante: pro annonis et capitu pro
tempore praefecti praetorio per totam africam auri libras centum. pro annonis
consiliariorum auri libras viginti. pro annonis cancellariorum auri libras
septem. <a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.22: Imperator Justinianus
Item officiis eius ita: in scrinio primo hominibus decem pro
annonis xviiiis, pro capitu xiis, fiunt solidi cxlviis. ita: numerario pro
annonis vi annona solidorum v et pro capitu iiii capitus solidorum iiii, fiunt
solidi xlvi. secundo pro annonis iii annona solidorum v et pro capitu ii capitus
solidorum iiii, fiunt solidi xxiii. tertio pro annonis ii annona solidorum v et
pro capitu is capitus solidorum iiii, fiunt solidi xvi. quarto quinto et sexto
ad annonas is annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt
solidi xxxiiiis. reliquis quattuor ad annonas i annona solidorum v et ad
capitum s capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxviii. <a 534 emissa lex
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.23: Imperator Justinianus
In scrinio secundo ut supra scriptum est. in scrinio tertio
ut supra scriptum est. in scrinio quarto ut supra scriptum est. <a 534
emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.24: Imperator Justinianus
In scrinio primiscrinii, quod est subadiuvae, hominibus
decem annonae xiiii capita xis, fiunt solidi cxvi. ita: primiscrinio pro
annonis iii annona solidorum v et pro capitu ii capitus solidorum iiii, fiunt
solidi xxiii. secundo pro annonis ii, annona solidorum ut supra scriptum est, et
pro capitu is, capitus solidorum ut supra scriptum est, fiunt solidi xvi.
tertio et quarto pro annonis is, annona solidorum ut supra scriptum est, et pro
capitu i, capitus solidorum ut supra scriptum est, fiunt solidi xxiii. reliquis
hominibus sex ad annonam i annona solidorum v et pro capitu i capitus solidorum
iiii, fiunt solidi liiii. <a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano
pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.25: Imperator Justinianus
In scrinio commentariensis hominibus duodecim annonae xvii
capita xiiiis, fiunt solidi cxliii. ita: primo commentariensi annonae iii
annona solidorum v, pro capitu ii capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxiii.
sequentes homines tres ad annonas ii annona solidorum v, pro capitu is capitus
solidorum iiii, fiunt solidi xlviii. reliqui homines octo ad annonam i annona
solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi lxxii. <a
534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc.
conss.>
CJ.1.27.1.26: Imperator Justinianus
In scrinio ab actis hominibus decem annonae xiiii capita
xii, fiunt solidi cxviii. ita: primo annonae iii pro annona i solidi v, capita
ii capitus solidorum iiii, fiunt solidi xxiii. secundo et tertio ad annonas ii
pro annona i solidi v et ad capitum is capitus solidorum iiii, fiunt solidi
xxxii. reliquis septem ad annonam i annona solidorum v et ad capitum i capitus
solidorum iiii, fiunt solidi lxiii. <a 534 emissa lex constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.27: Imperator Justinianus
In scrinio libellorum hominibus sex annonae viis capita vis,
fiunt solidi lxiiis. ita: primo annonae ii pro annona solidi v, pro capitu is
capitus solidorum iiii, fiunt solidi xvi. secundo annona is pro annona solidi
v, pro capitu i capitus solidorum iiii, fiunt solidi xis. reliquis hominibus
quattuor ad annonas i annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum
iiii, fiunt solidi xxxvi. <a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano
pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.28: Imperator Justinianus
In schola exceptorum hominibus sexaginta annonae lxxiiii
capita lxii solidi dcxviii. ita: primo et secundo ad annonas iii pro annona
solidi v et ad capita ii capitus solidorum iiii, fiunt solidi xlvi. aliis
hominibus quinque ad annonas ii annona solidorum v et ad capitum i capitus
solidorum iiii, fiunt solidi lxx. reliquis hominibus decem ad annonas is annona
solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi cxv. reliquis
hominibus quadraginta tribus ad annonas i annona solidorum v et ad capitum i
capitus solidorum iiii, fiunt solidi ccclxxxvii. <a 534 emissa lex
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.29: Imperator Justinianus
In schola singulariorum hominibus quinquaginta annonae liis
capita l solidi cccclxiis. ita: primo annonae ii annona solidorum v, capitus i
capitus solidorum iiii, fiunt solidi xiiii. secundo tertio et quarto ad annonas
is annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi
xxxiiiis. reliquis hominibus quadraginta sex ad annonam i annona solidorum v et
ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi ccccxiiii. <a 534 emissa
lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.30: Imperator Justinianus
In schola mittendariorum hominibus quinquaginta annonae liis
capita l solidi cccclxiis. ita: primo annonae ii annona solidorum v, capitus i
capitus solidorum iiii, fiunt solidi xiiii. secundo tertio et quarto ad annonam
is annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi
xxxiiiis. reliquis hominibus quadraginta sex ad annonam i annona solidorum v et
ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi ccccxiiii. <a 534 emissa
lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.31: Imperator Justinianus
In schola cursorum hominibus triginta annonae xxxiis capita
xxx solidi cclxxxiis. ita: primo annonae ii annona solidorum v, capitus i
capitus solidorum iiii, fiunt solidi xiiii. secundo et tertio et quarto ad
annonam is annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt
solidi xxxiiiis. reliquis hominibus viginti sex ad annonam i annona solidorum v
et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi ccxxxiiii. <a 534
emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.32: Imperator Justinianus
In schola nomenculatorum hominibus duodecim annonae xiii
capita xiis solidi cxv. ita: primo annonae ii annona solidorum v, capitus is
capitus solidorum iiii, fiunt solidi xvi. reliquis hominibus undecim ad annonam
i annona solidorum v et ad capitum i capitus solidorum iiii, fiunt solidi
xcviiii. <a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.33: Imperator Justinianus
In schola stratorum hominibus sex annonae vii capita vi
solidi lviiii. ita: primo annonae ii annona solidorum v, capitus i capitus
solidorum iiii, fiunt solidi xiiii. reliquis hominibus quinque ad annonas i pro
annona solidos v et ad capitum i pro capitu solidos iiii, fiunt solidi xlv.
<a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc.
conss.>
CJ.1.27.1.34: Imperator Justinianus
In schola praeconum hominibus decem annonae xi capita xs
solidi xcvii. ita: primo annonae ii pro annona solidos v, capitus is pro capitu
solidos iiii, fiunt solidi xvi. reliquis hominibus novem ad annonam i pro
annona solidos v et ad capitum i pro capitu solidos iiii, fiunt solidi lxxxi.
<a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc.
conss.>
CJ.1.27.1.35: Imperator Justinianus
In schola draconariorum hominibus decem annonae xi capita xs
solidi xcvii. ita: primo annonae ii pro annona solidos v, capitus is pro capitu
solidos iiii, fiunt solidi xvi. reliquis hominibus novem ad annonam i pro
annona solidos v et ad capitum i pro capitu solidos iiii, fiunt solidi lxxxi.
<a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc.
conss.>
CJ.1.27.1.36: Imperator Justinianus
In scrinio operum hominibus viginti annonae xxviii capita
xxi solidi ccxxiiii. ita: primo annonae iii pro annona solidi v, capita ii pro
capitu solidi iiii, fiunt solidi xxiii. reliquis hominibus tribus ad annonas ii
pro annona solidi v et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt solidi xlii.
reliquis aliis hominibus sex ad annonam is pro annona solidi v et ad capitum i
pro capitu solidi iiii, fiunt solidi lxviiii. reliquis aliis hominibus decem ad
annonam i pro annona solidi v et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt
solidi xc. <a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.37: Imperator Justinianus
In scrinio arcae hominibus viginti annonae xxviii capita xxi
solidi ccxxiiii. ita: primo annonae iii pro annona solidi v, capita ii pro
capitu solidi iiii, fiunt solidi xxiii. reliquis hominibus tribus ad annonas ii
pro annona solidi v et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt solidi xlii.
reliquis aliis hominibus sex ad annonam is pro annona solidi v et ad capitum i
pro capitu solidi iiii, fiunt solidi lxviiii. reliquis aliis hominibus decem ad
annonam i pro annona solidi v et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt
solidi xc. <a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.38: Imperator Justinianus
In schola chartulariorum hominibus quinquaginta annonae
lviii capita liis solidi d. ita: primo annonae iii pro annona solidi v, capita
ii pro capitu solidi iiii , fiunt solidi xxiii. reliquis hominibus tribus ad
annonas ii pro annona solidi v et ad capitum is pro capitu solidi iiii, fiunt
solidi xlviii. reliquis aliis hominibus sex ad annonam is pro annona solidi v
et ad capitum i pro capitu solidi iiii, fiunt solidi lxviiii. reliquis aliis
hominibus quadraginta ad annonam i pro annona solidi v et ad capitum i pro
capitu solidi iiii, fiunt solidi ccclx. <a 534 emissa lex constantinopoli
dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.39: Imperator Justinianus
Fiunt homines cccxcvi, annonae ccccxcviii solidorum
iiccccxc, capita ccccxxs solidorum mdclxxxii, fiunt solidi iiiiclxxii. <a
534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc.
conss.>
CJ.1.27.1.40: Imperator Justinianus
Item pro annonis et capitu consularis solidi ccccxlviii.
officiorum eius solidi clx. <a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano
pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.41: Imperator Justinianus
Pro tempore medicis hominibus quinque annonae xlviiii capita
xviiis solidi cccxviiii. ita: primo pro annonis xv capitibus vi solidi ic.
secundo pro annonis x capitibus solidi lxx. reliquis hominibus tribus ad
annonas viii et ad capita iis solidi cl. <a 534 emissa lex constantinopoli
dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.42: Imperator Justinianus
Grammaticis hominibus duobus ad annonas x et ad capita v, ad
solidos lxx. sophistis oratoribus hominibus duobus ad annonas x, ad capita v,
ad solidos lxx. <a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii
et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.1.43: Imperator Justinianus
Haec igitur, quae pro disponendis civilibus iudicibus
africae eorumque officiis, id est tam scriniariis amplissimae eius praefecturae
quam cohortalibus, per hanc divinam constitutionem statuimus, tua magnitudo
cognoscens ex kalendis septembribus futurae tertiae decimae indictionis effectui
mancipari observarique procuret atque edictis publicis omnibus innotescant: his
scilicet, qui ordinati fuerint a tua sublimitate secundum praesentem divinam
constitutionem, firmitatem sui status in perpetuo habituris. nam deo iuvante de
militaribus iudicibus et de officiis eorum et de alio nostro exercitu per aliam
sanctionem statuimus. <a 534 emissa lex constantinopoli dn. iustiniano pp.
a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2pr.: Imperator Justinianus
In nomine domini nostri ihesu christi ad omnia consilia
omnesque actus semper progredimur. per ipsum enim imperii iura suscepimus, per
ipsum pacem cum persis in aeternum confirmavimus, per ipsum acerbissimos hostes
et fortissimos tyrannos deiecimus, per ipsum multas difficultates superavimus,
per ipsum et africam defendere et sub nostrum imperium redigere nobis concessum
est, per ipsum quoque, ut nostro moderamine recte gubernetur et firme
custodiatur, confidimus. * iust. a. belisario mag. mil. per orientem. * <a
534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.1: Imperator Justinianus
Unde iam per eius gratiam civilium administrationum iudices
et officia singulis africanis provinciis constituimus, attribuentes, quid
emolumentorum unusquisque percipere debeat. ad eius igitur providentiam etiam
nunc animum nostrum referentes et armatas militias et duces militum ordinare
disponimus. <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.1a: Imperator Justinianus
Sancimus itaque, ut dux limitis tripolitanae provinciae in
leptimagnensi civitate sedes interim habeat, dux vero byzacenae provinciae in
capsa et thelepte civitatibus interim sedeat, dux autem numidiae provinciae in
constantinensi civitate sedes interim habeat, dux autem mauritaniae provinciae
in caesariensi civitate interim sedeat. <a 534 emissa lex idibus aprilibus
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.2: Imperator Justinianus
Iubemus etiam, ut in traiectu, qui est contra hispaniam,
quod septem dicitur, quantos providerit tua magnitudo, de militibus una cum
tribuno suo, homine prudente et devotionem servante rei publicae nostrae per
omnia, constituas, qui possit et ipsum traiectum semper servare et omnia,
quaecumque in partibus hispaniae vel galliae seu francorum aguntur, viro
spectabili duci nuntiare, ut ipse tuae magnitudini referat. in quo traiectu
etiam dromones, quantos provideris, ordinari facias. <a 534 emissa lex
idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc.
conss.>
CJ.1.27.2.3: Imperator Justinianus
In sardinia autem iubemus ducem ordinari et eum iuxta
montes, ubi barbaricini videntur, sedere habentem milites pro custodia locorum,
quantos et ubi tua magnitudo providerit. <a 534 emissa lex idibus aprilibus
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.4: Imperator Justinianus
Et omnes diligenter pro commissis suae custodiae provinciis
invigilent et ab omni hostium incursione subiectos nostros tueantur illaesos et
festinent, die noctuque dei invocando auxilium et diligenter laborando, usque
ad illos fines provincias africanas extendere, ubi ante invasionem vvandalorum
et maurorum res publica romana fines habuerat et ubi custodes antiqui
servabant, sicut ex clusuris et burgis ostenditur. <a 534 emissa lex idibus
aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.4a: Imperator Justinianus
Maxime autem civitates, quae prope clusuras et fines antea
tenebantur, cum essent sub romano imperio constitutae, auxiliante divina
misericordia, cum hostes per partes expelluntur, festinantes comprehendere
atque manere et in illis locis duces et milies per partes accedant, ubi antea
fines et clusurae provinciarum erant, quando integrae africanae servabantur sub
romano imperio provinciae: <a 534 emissa lex idibus aprilibus
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.4b: Imperator Justinianus
Quod deo adnuente, cuius auxilio nobis restitutae sunt,
speramus cito nostris provenire temporibus, et ut in securitate et pace
provinciae cum antiquis finibus integrae serventur et vigiliis ac laboribus
devotissimorum militum et cura spectabilium pro tempore ducum custodiantur
illaesae, quoniam ita convenit, ut semper custodes fines provinciae servent, ne
detur hostibus licentia incurrendi aut devastandi loca, quae nostri subiecti
possident. <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano
pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.5: Imperator Justinianus
Quantos autem milites sive pedestres sive equites per
unumquemque limitem qui debent ad custodiendas provincias et civitates, tua
magnitudo, prout consideraverit, ordinet et nobis referat, ut, si perviderimus
sufficientem esse ordinationem, confirmemus eam, sin autem perspexerimus et
aliquid amplius fieri, ut eam augmentemus. <a 534 emissa lex idibus
aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.6: Imperator Justinianus
Quid autem dux stipendiorum nomine pro se suisque hominibus
et quid eius officium consequatur, hoc subdita declaratur notitia. <a 534
emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.7: Imperator Justinianus
Sicut ergo praedictum est, interim nunc duces ac milites
secundum nostram dispositionem in locis seu civitatibus quibus iussimus
sedeant, donec deo auxiliante nobis ac rei publicae nostrae per labores nostros
in illis locis constitui possint, in quibus uniuscuiusque provinciae antiquus
limes constitutus erat, quando florente romana re publica memoratae provinciae
integrae tenebantur. <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.8: Imperator Justinianus
Pro limitaneis vero ordinandis ( quia necessarium nobis esse
videtur, ut extra comitatenses milites per castra milites limitanei
constituantur, qui possint et castra et civitates limitis defendere et terras
colere, ut alii provinciales videntes eos per partes ad illa loca se conferant)
exemplum fecimus unius numeri limitaneorum, ut secundum exemplum, quod nos
misimus, per castra et loca, quae providerit tua magnitudo, eos ad
similitudinem nostri exempli ordinet, sic tamen ut, si inveneris de provinciis
idonea corpora, aut de illis, quos antea milites habebant, limitaneorum
constituas numero in unoquoque limite, ut, si forsitan commotio aliqua fuerit,
possint ipsi limitanei sine comitatensibus militibus una cum ducibus suis
adiuvare loca, ubi dispositi fuerint, non longe limitem exeuntes nec ipsi
limitanei nec duces eorum, ut nullum etiam dispendium a ducibus vel ducianis
praedicti limitanei sustineant, nec aliquas sibi consuetudines de eorum
stipendiis per fraudes ad suum lucrum convertant. haec autem non solum in
limitaneos volumus observari, sed etiam in comitatenses milites. <a 534
emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.9: Imperator Justinianus
Et unumquemque ducem et tribunos eorundem militum iubemus,
ut semper milites ad exercitationem armorum teneant et non concedant eos
divagari, ut, si quando necessitas contigerit, possint inimicis resistere: et
nullum audeant duces aut tribuni commeatalem de ipsis dimittere, ne, dum sibi lucrum
studeant conficere, incustoditas nostras relinquant provincias. <a 534
emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.9a: Imperator Justinianus
Nam si usurpaverint memorati duces vel officia eorum seu
tribuni commeatalem de militibus relinquere aut aliquod lucrum de eorum
emolumentis subripere, hoc non solum in quadruplum iubemus publico dependere,
sed etiam dignitate eos privari. <a 534 emissa lex idibus aprilibus
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.9b: Imperator Justinianus
Magis enim debent duces et tribuni supra deputata sibi
emolumenta secundum labores suos de nostra largitate remunerationem sperare et
non de commeatis militum aut de eorum stipendiis lucrum sibi adquirere, quoniam
ideo ordinati sunt milites, ut per ipsos provinciae vindicentur: praecipue cum
sufficienter et ipsis ducibus et officiis eorum emolumenta praestitimus et
semper providimus unumquemque secundum labores suos ad meliores gradus et
maiores dignitates perducere. <a 534 emissa lex idibus aprilibus
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.10: Imperator Justinianus
Postquam vero deo placuerit et per tuam magnitudinem limes
omnis in antiquum statum pervenerit et bene ordinatus fuerit, tunc, ubicumque
necessitas emerserit, viri spectabiles duces invicem sibi, quando usus
exegerit, auxilium praebeant, ut provinciae seu limites eorum vigiliis et
laboribus deo iuvante illaesi custodiantur. <a 534 emissa lex idibus
aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.11: Imperator Justinianus
Sicut autem iubemus audaces et feroces contra inimicos
iudices ac milites nostros esse, sic volumus eos mites et benevolos circa collatores
nostros existere et nullum damnum nullamque laesionem in eos efficere. si autem
quisquam de militibus ausus fuerit quamcumque laesionem tributariis nostris
inferre, periculo viri spectabilis ducis seu tribuni et principis digna
vindicta adficiatur et indemnes tributarii nostri custodiantur. <a 534
emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.12: Imperator Justinianus
Si vero pro quibusdam causis interpellatio apud nostros
iudices facta fuerit, iubemus non amplius sportularum nomine, quam nostris
legibus definitum est, exsecutores accipere, poenam eisdem legibus insertam ex
transgressione formidantes. <a 534 emissa lex idibus aprilibus
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.13: Imperator Justinianus
Cum autem deo adiuvante africanae nostrae provinciae per
tuam magnitudinem secundum nostram dispositionem ordinatae et limites in
antiquum statum reducti et omnis africa sic detenta fuerit, sicut erat, cum
ergo haec omnia deo iuvante, praesente tua magnitudine, disposita et perfecta
fuerint et per labores tuos antiquos fines omnis africa receperit, et docuerit
nos de omni ordinatione totius africanae dioeceseos, id est quanti et qui
milites in quibus locis vel civitatibus constituti sunt et quanti limitanei in
quibus locis vel limitibus constituti sunt, tunc iubemus tuam magnitudinem ad
nostram clementiam remeare. <a 534 emissa lex idibus aprilibus
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.14: Imperator Justinianus
Interea vero si aliquas civitates seu castella per limitem
constituta perviderit tua magnitudo nimiae esse magnitudinis et propter hoc non
posse bene custodiri, ad talem modum eas construi disponat, ut possint per
paucos bene servari. <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.15: Imperator Justinianus
Cum autem magnitudo tua omnibus dispositis ad nos remeare
iussa fuerit, tunc duces uniuscuiusque limitis, quotiens pro componendis
civitatibus aut castris et pro stipendiis suis ac pro annonis aliquid opus
habuerint, celerius ad virum magnificum praefectum per africam significent, ut
ipse quae necessaria fuerint festinet facere, ne aliqua protractio provinciis
noceat. <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano
pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.16: Imperator Justinianus
Ea vero, quae ipse fecerit vel quae adhuc necessarie
procuranda sunt, postea et memoratus vir magnificus praefectus africae et viri
spectabiles duces et de aliis omnibus quae ibi aguntur frequenter ad nos
referant, ut bene facta confirmemus et, quae opportunius debent fieri, ex
nostra dispositione peragantur. <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli
dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.17: Imperator Justinianus
Hoc etiam decernimus, ut duces, qui ordinandi sunt per
africanos limites, nihil amplius in sacratissimo palatio cuilibet personae aut
dignitati vel in praetorio per africam praefecturae vel magisteriae potestati
praebeant, nisi quantum subter adnexa declarat notitia. <a 534 emissa lex
idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc.
conss.>
CJ.1.27.2.17a: Imperator Justinianus
Nam si quis amplius, quam in subdita notitia taxatum est,
usurpaverit seu acceperit, triginta libras auri multae dependat nomine, cum et
periculo indignationis nostrae serenitatis subiacebit: nulla alia qualibet
persona aut dignitate aut officio accipiente aliquid ab eis praeter illos,
quorum nomina in subiecta notitia continentur. <a 534 emissa lex idibus
aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.18: Imperator Justinianus
Ad haec iubemus, ut deo iuvante unusquisque dux seu eorum
officia, secundum quod notitia subter adnexa detinet, emolumenta sua ex
tributis africanae provinciae ex kalendis septembribus instantis felicissimae
tertiae decimae indictionis percipiant. <a 534 emissa lex idibus aprilibus
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.19: Imperator Justinianus
Et est notitia: deo volente debent delegari ducibus et eorum
officiis in africa constitutis pro annonis et capitu per singulos annos
praebendis ita: <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.20: Imperator Justinianus
Viro clarissimo duci tripolitanae provinciae et hominibus
eius annonae cxc, singulis annonis solidi v, capita clviii, singulis capitibus
solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi mdlxxxii. <a 534
emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.21: Imperator Justinianus
Adsessori ducis et officio eius hominibus quadraginta annonae
xcvis, singulis annonis solidi v, capita xlviii, singulis capitibus solidi
iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi dclxxiiiis dividuntur sic: <a
534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.22: Imperator Justinianus
Adsessori uno annonae viii capita iiii. primicerio uno
annonae v capita ii. numerario uno annonae iiii capita ii. ducenariis quattuor
ad annonas iiis, fiunt annonae xiiii, et ad capitum is, fiunt capita vi.
centenariis sex ad annonas iis, fiunt annonae xv, et ad capitum i, fiunt capita
vi. biarchis octo ad annonas ii , fiunt annonae xvi, et ad capitum i, fiunt
capita viii. circitoribus novem ad annonas ii, fiunt annonae xviii, et ad
capitum i, fiunt capita viiii. semissalibus undecim ad annonam is, fiunt
annonae xvis, et ad capitum i, fiunt capita xi. <a 534 emissa lex idibus
aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.23: Imperator Justinianus
Item viro clarissimo duci byzacenae provinciae et hominibus
eius annonae cxc, singulis annonis solidi v, capita clviii, singulis capitibus
solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi mdlxxxii. <a 534
emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino
vc. conss.>
CJ.1.27.2.24: Imperator Justinianus
Adsessori ducis et officio eius hominibus quadraginta
annonae xcvis, singulis annonis solidi v, capita xlviii, singulis capitibus
solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi dclxxiiiis. dividuntur
sic: <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp.
a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.25: Imperator Justinianus
Adsessori uno annonae viii capita iiii. primicerio uno
annonae v capita ii. numererario uno annonae iiii capita ii. ducenariis
quattuor ad annonas iiis, fiunt annonae xiiii, et ad capitum is, fiunt capita
vi. centenariis sex ad annonas iis , fiunt annonae xv, et ad capitum i, fiunt
capita vi. biarchis octo ad annonas ii, fiunt annonae xvi, et ad capitum i, fiunt
capita viii. circitoribus novem ad annonas ii, fiunt annonae xviii, et ad
capitum i, fiunt capita viiii. semissalibus undecim ad annonam is, fiunt
annonae xvis, et ad capitum i, fiunt capita xi. <a 534 emissa lex idibus
aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.26: Imperator Justinianus
Item viro clarissimo duci numidiae provinciae et hominibus
eius annonae cxc, singulis annonis solidi v, capita clviii, singulis capitibus
solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi mdlxxxii. <a 534
emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.27: Imperator Justinianus
Adsessori ducis et officio eius hominibus quadraginta
annonae xcvis, singulis annonis solidi v, capita xlviii, singulis capitibus
solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi dclxxiiiis. dividuntur
sic: <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp.
a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.28: Imperator Justinianus
Adsessori uno annonae viii capita iiii. primicerio uno
annonae v capita ii. numerario uno annonae iiii capita ii. ducenariis quattuor
ad annonas iiis, fiunt annonae xiiii, et ad capitum is, fiunt capita vi.
centenariis sex ad annonas iis, fiunt xv, et ad capitum i, fiunt capita vi.
biarchis octo ad annonas ii, fiunt annonae xvi, et ad capitum i, fiunt capita
viii. circitoribus novem ad annonas ii, fiunt annonae xviii, et ad capitum i,
fiunt capita viiii. semissalibus undecim ad annonas is, fiunt annonae xvis, et
ad capitum i, fiunt capita xi. <a 534 emissa lex idibus aprilibus
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.29: Imperator Justinianus
Item viro clarissimo duci mauritaniae provinciae et
hominibus eius annonae cxc, singulis annonis solidi v, capita clviii, singulis
capitibus solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi mdlxxxii. <a
534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.30: Imperator Justinianus
Adsessori ducis et officio eius hominibus quadraginta
annonae xcvis, singulis annonis solidi v, capita xlviii, singulis capitibus
solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi dclxxiiiis. dividuntur
sic: <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp.
a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.31: Imperator Justinianus
Adsessori uno annonae viii capita iiii. primicerio uno
annonae v capita ii. numerario uno annonae iiii capita ii. ducenariis quattuor
ad annonas iiis, fiunt annonae xiiii, et ad capitum is, fiunt capita vi.
centenariis sex ad annonas iis, fiunt annonae xv, et ad capitum i, fiunt capita
vi. biarchis octo ad annonas ii , fiunt annonae xvi, et ad capitum i, fiunt
capita viii. circitoribus novem ad annonas ii, fiunt annonae xviii, et ad
capitum i, fiunt capita viiii. semissalibus undecim ad annonas is, fiunt
annonae xvis, et ad capitum i, fiunt capita xi. <a 534 emissa lex idibus
aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.32: Imperator Justinianus
Item viro clarissimo duci sardiniae insulae et hominibus
eius annonae cxc, singulis annonis solidi v, capita clviii, singulis capitibus
solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi mdlxxxii. <a 534
emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.33: Imperator Justinianus
Adsessori ducis et officio eius hominibus quadraginta
annonae xcvis, singulis annonis solidi v, capita xlviii, singulis capitibus
solidi iiii, simul fiunt pro annonis et capitu solidi dclxxiiiis. dividuntur
sic: <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp.
a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.34: Imperator Justinianus
Adsessori uno annonae viii capita iiii. primicerio uno
annonae v capita ii. numerario uno annonae iiii capita ii. ducenariis quattuor
ad annonas iiis, fiunt annonae xiiii, et ad capitum is, fiunt capita vi.
centenariis sex ad annonas iis, fiunt annonae xv, et ad capitum i, fiunt capita
vi. biarchis octo ad annonas ii , fiunt annonae xvi, et ad capitum i, fiunt
capita viii. circitoribus novem ad annoas ii, fiunt annonae xviii, et ad
capitum i, fiunt capita viiii. semissalibus undecim ad annonas is, fiunt
annonae xvis, et ad capitum i, fiunt capita xi. <a 534 emissa lex idibus
aprilibus constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.35: Imperator Justinianus
Item notitia consuetudinum, quas in sacro laterculo et in
praetorio amplissimae praefecturae per africam, iam in officio magistri militum
pro tempore dux praebere oportet uniuscuiusque limitis sic: in sacro laterculo
solidi vi: in officio magisteriae militum potestatis pro insinuandis
administrationis suae divinis nostrae serenitatis adfatibus solidi xii: in
officio amplissimae praefecturae per africam pro insinuandis eiusdem chartis
solidi xii. <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.27.2.36: Imperator Justinianus
( 21) gloria itaque tua, quae per hanc pragmaticam
sanctionem nostra statuit aeternitas, effectui mancipari observarique
praecipiat. <a 534 emissa lex idibus aprilibus constantinopoli dn.
iustiniano pp. a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.1.28.0. De officio praefecti urbis.
CJ.1.28.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Studentibus nobis statum urbis et annoniarum rationem
aliquando firmare in animo subiit eiusdem annonae curam non omnibus deferre
potestatibus. ac ne praefectura urbis abrogatum sibi aliquid putaret, si totum
ad officium annonarium redundasset eidem praefecturae sollicitudinis ac
diligentiae necessitatem mandamus, sed non ita, ut lateat officium annonariae
praefecturae, sed ut ambae potestates, in quantum sibi negotii est, tueantur
civilem annonam sitque societas muneris ita, ut inferior gradus meritum
superioris agnoscat atque ita superior potestas se exserat, ut sciat ex ipso
nomine, quid praefecto debeatur annonae. * valentin. et valens aa. ad
volusianum pu. * <a 368 d. ii non. april. mediolani valentiniano et valente
aa. ii conss.>
CJ.1.28.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Quod promulgatis sanctionibus tua sinceritas perscriptum
esse non nescit, etiam ex praecepto nostro competenter observet nec quasdam
personas de provincia existimet avocandas nisi tantummodo suos officiales et
homines populares huius almae urbis seditioni obnoxios. * valentin. et valens
aa. ad ampelium pu. * <a 371 372 >
CJ.1.28.3: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Praefectura urbis cunctis quae intra urbem sunt antecellat
potestatibus, tantum ex omnium parte delibans, quantum sine iniuria ac
detrimento alieni honoris usurpet. * valens grat. et valentin. aaa. ad rufinum
pu. * <a 376 d. iii id. iul. valente a. v et valentiniano iun. conss.>
CJ.1.28.4: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Omnia corporatorum genera, quae in constantinopolitana
civitate versantur, universos quoque cives atque populares praefecturae urbanae
regi moderamine recognoscas. * valentin. theodos. et arcad. aaa. severino com.
sacr. larg. * <a 391 d. xvii k. mai. mediolani tatiano et symmacho
conss.>
CJ.1.28.5: Imperator Theodosius
Primicerius adiutorum tuae sedis officii per biennium, quod
in eodem gradu ex consuetudine priscae ordinationis emeruit, curam insuper
personarum usurpatione omni atque ambitione cessante suscipiat: hoc etiam
adiecto, ut, si quis ex memorato ordine vel condicionis humanae fine praeventus
vel alia quacumque ratione militiae gradum propriae amisisse monstrabitur,
solitae ambitionis iniuria vacante locum is, qui iuxta matriculae veritatem
sequitur, obtineat. * theodos. a. constantio pu. * <a 424 d. x iii k. ian.
constantinopoli victore cons.>
CJ.1.29.0. De officio magistri militum.
CJ.1.29.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Viri illustres comites et magistri peditum et equitum in
provinciales nullam penitus habeant potestatem, nec amplissima praefectura in
militares viros. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad eusignium pp. * <a
386 - 387>
CJ.1.29.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Apparitores statutos officii tui ad aliud iudicium trahi
minime oportebit. sciat igitur illustris magnificentia tua sub te, sive
civiliter sive criminaliter appetantur, eos litigare debere. * honor. et
theodos. aa. ad hypatium mag. mil. per orientem. * <a 414 d. id. dec.
constantinopoli constantio et constante conss.>
CJ.1.29.3: Imperator Zeno
Eos, qui ultra statutos officii magisteriae per orientem
potestatis militant, civilium quoque iudicum sententiis super quolibet negotio
subiacere: ipsis quin etiam statutis in tributariis collationibus civilium
quoque iudicum dispositionibus procul dubio parituris. * zeno a. sebastiano pp.
* <a 476-485>
CJ.1.29.4: Imperator Anastasius
Milites de locis, in quibus consistunt, ad alia loca sine
speciali nostrae serenitatis auctoritate nullatenus transferri praecipimus, nec
eorum expensae in locis, in quibus consistunt, minuantur. sed si forte quaedam
urguens et necessaria causa emerserit, utilitati ac securitati publicae tam
amplissimam praetorianam praefecturam quam tuam sedem sine ulla procrastinatione
prospicere protinus oportet et suggestiones ad nostras aures destinare,
indicantes tam loca, de quibus milites transferendi sunt, quam ea, ad quae
pervenire eos oportet, nominaque fortissimorum numerorum, in quibus idem
milites referuntur, nec non quantitatem annonarum et ante omnia causam, ob quam
idem milites transferendi sunt, ut post talem suggestionem a nostra auctoritate
competentia procedant. * anastas. a. iohanni mag. mil. per illyricum. * <a
xxx >
CJ.1.29.5: Imperator Justinianus
Cum propitia divinitate romanum nobis sit delatum imperium,
sollicita cura cauta diligentia pertractantes perspeximus oportere etiam
partibus armeniae et ponto polemoniaco et gentibus proprium magistrum militum
per hanc legem constituere, tuamque magnitudinem, quae nobis ex ante gestis
optime commendata est, idoneam ad talem fore dignitatem confidentes elegimus
certasque provincias, id est magnam armeniam, quae interior dicebatur, et
gentes ( anzetenam videlicet, ingilenam , asthianenam, sophenam, sophanenam, in
qua est martyropolis, balabitenam) et primam et secundam armeniam et pontum
polemoniacum tuae curae cum suis ducibus commisimus, comite armeniae penitus
sublato, certosque subdidimus numeros, non m odo quos in praesenti novos
constituimus, sed etiam de praesentalibus et orientalibus et aliis agminibus
segregatos, non tamen quantitatem eorum agminum minuentes: sed quia plures eis
addidimus sine rei publicae gravamine et sine augmento sumptuum, aliquantos
subtraximus, ita tamen, ut et post hanc subtractionem ampliores remanserint,
quam usque ad nostra felicia fuerant tempora. * iust. a. zetae viro illustri
mag. mil. per armeniam et pontum polemoniacum et gentes.* <a xxx >
CJ.1.30.0. De officio quaestoris.
CJ.1.30.1: Imperator Theodosius
Totius minoris laterculi curam scias ad tuae sublimitatis
sollicitudinem pertinere, ita ut tuo arbitratu ex scrinio memoriae totius
minoris laterculi dignitates, hoc est praepositurae omnes, tribunatus et
praefecturae castrorum iuxta consuetudinem priscam clementiae meae auctoritate
deinceps mittantur. * theodos. a. sallustio quaest. * <a 424 d. vi k. mai.
constantinopoli victore cons.>
CJ.1.30.2: Imperator Theodosius
Omnes minoris laterculi dignitates, quae sub cura quidem ac
sollicitudine viri illustris quaestoris esse antea videbantur, postea vero vel
universae vel mediae ad magistrorum militum potestatem dispositionemque
transierant, placuit nunc clementiae meae vetusti temporis more renovato ad
prisca deinceps iura revocare. * theodos. a. helioni com. et mag. off. * <a
424 d. iii k. mai. supra scripto cons.>
CJ.1.30.3: Imperator Anastasius
Officia et condiciones, quae pertinent ad viros devotos in
sacro scrinio memoriae militantes, nemini liceat sub quacumque occasione sine
ulla divinae subscriptionis liberalitate peragere: eo, quicumque in hoc fuerit
postea facinore convictus, publicatione bonorum suorum multando, officio quoque
rectoris provinciae, in qua non adlegato super gerenda sollicitudine sacro
rescripto aliquis ausus fuerit eandem curam sibimet usurpare, trium librarum
auri dispendio feriendo. * anastas. a. eusebio mag. off. * <a 492 d. k.
mart. constantinopoli anastasio a. et rufo conss.>
CJ.1.31.0. De officio magistri officiorum.
CJ.1.31.1pr.: Imperator Constantius
Privilegiis dudum scholae vestrae indultis integris
reservatis, ad ducenam etiam et centenam et biarchiam nemo suffragio, nisi
labore unusquisque perveniat, principatum vero adipiscatur matricula
decurrente, ita ut ad curas agendas et cursum illi exeant, quos ordo militiae
vocat et laborum. * constantius a. ad agentes in rebus. * <a 359 d. et pp.
romae in foro traiani k. nov. eusebio et hypatio conss.>
CJ.1.31.1.1: Imperator Constantius
Adiutor praeterea, in quo totius scholae status et magistri
securitas constituta est, idoneus probitate morum ac bonis artibus praeditus
nostris per magistrum obtutibus offeratur, ut nostro ordinetur arbitrio. <a
359 d. et pp. romae in foro traiani k. nov. eusebio et hypatio conss.>
CJ.1.31.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Nemo agentum in rebus ordinem militiae atque stipendia
praevertat, etiamsi nostri numinis per obreptionem detulerit indultum: ac si
quis formam istiusmodi docebitur obtulisse, in locum, ex quo indecenter
emerserat, revertatur, ut is gradu ceteros antecedat, quem stipendia longiora vel
labor prolixior fecerit anteire. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad
principium mag. off.* <a 386 pp. hadrumeti vii id. mart. post cons. arcadii
a. et bautonis.>
CJ.1.31.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Scholarium nostrorum devotio, probata nostris parentibus,
circa nostrae maxime serenitatis adfectionem enituit. inde quidquid ad fovenda
servandaque eorum privilegia postulatur, statim credidimus admittendum. ideoque
suggestionem tui culminis approbantes viris spectabilibus comitibus scholarum verberandi
regradandive senatores ac ducenarios licentiam denegamus. ea namque, quae tali
commotione digna sunt, ad tuae sublimitatis volumus referri notitiam. *
theodos. et valentin. aa. phlegetio com. et mag. off. * <a 441 d. xv k. mai.
constantinopoli cyro vc. cons.>
CJ.1.31.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Curae perpetuae tui culminis credimus iniungendum, ut super
omni limite sub tua iurisdictione constituto, quemadmodum se militum numerus
habeat castrorumque ac clusurarum cura procedat, quotannis significare nobis
propria suggestione procuret. * theodos. et valentin. aa. nomo mag. off. *
<a 443 d. prid. id. sept. constantinopoli maximo ii et paterio conss.>
CJ.1.31.5pr.: Imperatores Justinus, Justinianus
Iubemus eum ad militiam devotissimorum scholarium de cetero
pervenire, qui nostrum meruit iudicium, nec licere pro tempore tui culminis
administrationem habenti sine huiusmodi probatoria aliquem inter eosdem viros
devotos, scholares suis referre praeceptionibus: sed sciat is, qui sine sacro rescripto
ad eandem pervenire militiam ausus fuerit, non solum ea se privari, verum etiam
poenae viginti librarum auri subici. * iustinus et iust. aa. tatiano mag. off.
* <a 527 d. x k. mai. constantinopoli mavortio vc. cons.>
CJ.1.31.5.1: Imperatores Justinus, Justinianus
Illud etiam observari de cetero volumus, ut, si quis locus
statutorum scholarium in quacumque schola vacaverit, ille subrogetur, quem
nostra pietas per sacrum rescriptum vacantem subire locum praeceperit. <a
527 d. x k. mai. constantinopoli mavortio vc. cons.>
CJ.1.31.5.2: Imperatores Justinus, Justinianus
Ad haec quadrimenstruos breves eorundem scholarium cura tuae
sublimitatis et pro tempore viri excellentissimi magistri officiorum conscribi
volumus et eos sacro scrinio laterculi praestari ibi deponendos, ut semper
notitia eorundem scholarium certa sit neque publico damnum aliquod infligatur.
<a 527 d. x k. mai. constantinopoli mavortio vc. cons.>
CJ.1.32.0. De officio comitis sacrarum largitionum.
CJ.1.32.1pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Palatinis haec cura debet esse praecipua, ut, periculo
proprio notariis destinatis, super neglegentia iudicum, si ita res exegerit,
conquerantur, ne eorum sit impunita desidia. * arcad. et honor. aa. limenio
com. sacr. larg. * <a 401 d. iii k. mart. mediolani vincentio et fravito
conss.>
CJ.1.32.1.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Iudices quoque de eorum nominibus referre convenit, quos
commodis propriis magis quam utilitatibus publicis studere praeviderint. <a
401 d. iii k. mart. mediolani vincentio et fravito conss.>
CJ.1.32.1.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Breves etiam quadrimenstruos ad officium palatinum noverint
dirigendos aurumque exactum ad sacras largitiones sine ulla dilatione esse
mittendum. <a 401 d. iii k. mart. mediolani vincentio et fravito conss.>
CJ.1.33.0. De officio comitis rerum privatarum.
CJ.1.33.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Si quid negotiorum fuerit actitatum, in quibus aliquid
commodi fiscalis appareat , ad officium rei privatae tua gravitas acta
transmittat, ut instructione percepta, quid sibimet iuris auxilio debeatur,
agnoscat. * valentin. et valens aa. ad honoratum consularem byzacii. * <a
368 d. vi k. ian. valentiniano et valente aa. ii conss.>
CJ.1.33.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Ad palatinorum curam et rationalium officia omnium rerum
nostrarum et totius perpetuarii, hoc est emphyteuticarii, iuris exactio
revertatur. * arcad. et honor. aa. minervio com. rer. privat. * <a 397 d. x
k. ian. mediolani caesario et attico conss.>
CJ.1.33.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Si quis iudicum vir illustris vel praefectus urbi
cognitionem comitivae privatarum examini debitam sibimet vindicandam censuerit
vel tuitionem contra eiusdem sedis statuta praestiterit, ad quinquaginta
librarum auri illationem poenae nomine eius officium teneatur, quam decet in
articulo exigi mansuetudinis nostrae aerario sociandam. * honor. et theodos.
aa. ursacio com. rer. privat. * <a 414 d. vi id. aug. ravennae constantio et
constante conss.>
CJ.1.34.0. De officio comitis sacri patrimonii.
CJ.1.35.0. De officio proconsulis et legati.
CJ.1.35.1: Imperator Constantinus
Legati non solum civiles, sed etiam criminales causas
audiant, ita ut, si sententiam in reos ferendam perviderint, ad proconsules eos
transmittere non morentur. * const. a. aeliano procons. africae. * <a 320 d.
k. oct. constantino a. vi et constantino c. conss.>
CJ.1.35.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Officium hellesponti consularis aeternae recordationis
patrem serenitatis nostrae adiit et eitis suis incommodis, quibus a vicarianis
apparitoribus urguebatur, oravit sub tuae sublimitatis agere potestate. cuius
adlegationes humanae proclivius pium principem commoverunt: quod et nos
obtinere censemus. * arcad. et honor. aa. simplicio procons. asiae. * <a 396
d. viii k. april. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.1.36.0. De officio comitis orientis.
CJ.1.36.1pr.: Imperator Leo
Titulos, qui alytarchiae et syriarchiae muneribus in prima
syria deputati sunt, per officia tam viri spectabilis comitis orientis quam
viri clarissimi rectoris provinciae flagitari praecipimus. * leo a. pusaeo pp.
* <a 465 d. v id. nov. constantinopoli basilisco et herminerico conss.>
CJ.1.36.1.1: Imperator Leo
Alytarchiae quidem ludi cura viri spectabilis comitis orientis
et eius officii, syriarchiae vero sollicitudine viri clarissimi moderantis
provinciam eiusque apparitionis exerceantur, nullique penitus curialium, nec si
voluerint, idem munus vel honorem subeundi licentia permittatur. <a 465 d. v
id. nov. constantinopoli basilisco et herminerico conss.>
CJ.1.37.0. De officio praefecti augustalis.
CJ.1.37.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Omnia tributa per aegyptiacam dioecesin cura et providentia
claritatis tuae a moderatoribus provinciarum exigi iubemus. si qui tamen ex
possessoribus sive militaribus sive non militaribus ad inferenda quae debent
audaces extiterint, eos per militare etiam auxilium, si opus exegerit, ad
solutionem compelli censemus. * valentin. theodos. et arcad. aaa. florentio praef.
augustali.* <a 386 d. xiii k. mart. constantinopoli honorio np. et euodio
conss.>
CJ.1.37.2: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Praefectus augustalis ordinariorum sub se iudicum examinandi
flagitia et super his referendi, non amovendi vel puniendi habeat potestatem. *
theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. * <a 395 d. prid. non. dec.
constantinopoli olybrio et probino conss.>
CJ.1.38.0. De officio vicarii.
CJ.1.38.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
In civilibus causis vicarios comitibus militum convenit
anteferri, in militaribus negotiis comites vicariis anteponi, quotiensque
societas in iudicando contigerit, priore loco vicarius ponderetur, comes
adiunctus accedat: si quidem cum praefecturae meritum ceteris dignitatibus antestet,
vicaria dignitas ipso nomine eius se trahere indicet portinem et sacrae
cognitionis habeat potestatem et iudicationis nostrae soleat repraesentare
reverentiam. * valens grat. et valentin. aaa. antonio pp. * <a 377 d. viii
id. ian. gratiano a. iiii et merobaude conss.>
CJ.1.38.2: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Relationes vicariorum, si quando usus attulerit, ad nostram
mansuetudinem referantur. relationes enim iudicum libenter audimus, ne
administratorum decrescere videatur auctoritas, si eorum consulta veluti
profanorum preces a nostris adytis repellamus. * valens grat. et valentin. aaa.
ad hesperium pp. * <a 377 d. xii k. febr. gratiano a. iiii et merobaude
conss.>
CJ.1.39.0. De officio praetorum.
CJ.1.39.1: Imperator Constantius
Praetori defertur haec iurisdictio sancientibus nobis, ut
liberale negotium ipse disceptator examinet. sane interponi ab eo decreta
conveniet, ut, sive in integrum restitutio deferenda est, probatis dumtaxat
causis ab eodem etiam interponatur decretum, seu tutoris dandi seu ordinandi
curatoris, impleatur ab eo interpositio decretorum: quippe cum apud eum quoque
adipisci debeat patronorum iudicio sedula servitus libertatem. nec sane debita
filiorum votis patrum vota cessabunt, ut patente copia liberos suos exuant
potestate, magis propriis obsequiis mancipatos, cum sese intellegant his
obsequii plus debere, a quibus sese memine runt vinculis sacris exutos. *
constantius a. ad senatum. * <a 359 d. iii k. ian. eusebio et hypatio
conss.>
CJ.1.39.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Tres tantummodo praetores electae opinionis in hac urbe per
singulos annos iudicio senatus praecipimus ordinari, qui competentes causas et
debitos actus integre disceptare atque tractare debebunt, ut hi tamen tres ex
his, qui proprium larem in hac alma urbe habeant, non ex provinciis eligantur.
nec si qui forte propter aliquas causas ad hanc urbem de provinciis venerit, ad
praeturae munus vocetur, sed hi tantummodo, ut dictum est, qui hic domicilium
fovent, ita ut nec ipsi sumptus quosdam inferre cogantur inviti, sed habeant
spontaneae liberalitatis arbitrium. * valentin. et marcian. aa. tatiano pu. *
<a 450 d. xv k. ian. constantinopoli valentiniano a. vii et avieno
conss.>
CJ.1.40.0. De officio rectoris provinciae.
CJ.1.40.1: Imperator Alexander Severus
Potest de falso causam cognoscens praeses provinciae
incidentem proprietatis quaestionem dirimere. * alex. a. iulianae. * <a 234
d. vi k. april. maximo ii et urbano conss.>
CJ.1.40.2: Imperator Constantinus
Praesides provinciarum oportet, si quis potentiorum
extiterit insolentior et ipsi vindicare non possunt aut examinare aut
pronuntiare nequeunt, de eius nomine ad nos aut certe ad praetorianae
praefecturae scientiam referre : quo provideatur, qualiter publicae disciplinae
et laesis tenuioribus consulatur. * const. a. ad maximum. * <a 328 d. iiii
k. ian. treviris ianuarino et iusto conss.>
CJ.1.40.3: Imperator Constantinus
Iustissimos et vigilantissimos iudices publicis
adclamationibus collaudandi damus omnibus potestatem, ut honoris eis auctiores
proferamus processus, et e contrario iniustos et maleficos querellarum vocibus
accusandi, ut censurae nostrae vigor eos absumat. nam si verae voces sunt nec
ad libidinem per clientelas effusae, diligenter investigabimus: praefectis praetorio
et comitibus, qui per provincias constituti sunt, provincialium nostrorum voces
ad nostram scientiam referentibus. * const. a. ad provinciales. * <a 331 pp.
k. nov. constantinopoli basso et ablabio conss.>
CJ.1.40.4: Imperator Constantinus
In officiales praefectorum cursum publicum laniantes vel
prava contra utilitatem publicam molientes vindicandi tibi dedimus potestatem,
ita ut praefectos de eorum culpa facias certiores. * const. a. ad periclem
praes. * <a 335 d. x k. nov. nicopoli constantio et albino conss.>
CJ.1.40.5: Imperatores Valentinianus, Valens
Potioris gradus iudicibus ab inferioribus competens
reverentia tribuatur. sed ubi publica tractatur utilitas, etsi minor iudex
veritatem investigaverit, nulla maiori inrogatur iniuria. sane qui insignia
dignitatis ad hoc exercet, ut indignis iniuriis existimet adficiendos eos, qui
officia cum potestate moderantur, non declinabit nostrae indignationis aculeos.
* valentin. et valens aa. ad apronianum pu. * <a 364 d. v. k. iun. ancyro
divo ioviano et varroniano conss.>
CJ.1.40.6: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Civitas rhodiorum iniuriam suam non tam decenter quam sero
conquesta est. unde inviolabili observatione sancimus, ut, quoniam tempore
hiemis navigatio saepe periculosa est semper incerta, in illis quinque urbibus,
quae potiores esse ceteris adseruntur, vicissim hiemandum sibi iudices
recognoscant. quod si cuiquam tale existat ingenium, ut praecepta nostra
contemnat, quinquaginta ab eo argenti librae, centum ab eius officio, si aliter
factum fuerit, fisci viribus inferantur. * grat. valentin. et theodos. aaa.
cynegio pp. * <a 385 d. v id. dec. constantinopoli arcadio et bautone
conss.>
CJ.1.40.7: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Qui ordinariam gesserit dignitatem, quidquid ex venturae
delegationis titulis profligaverit, cum dispendio pudoris atque fortunae de
propriis facultatibus intra provinciam positus inferre debebit. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. * <a 386 d. vii k. iun. constantinopoli
honorio np. et euodio conss.>
CJ.1.40.8: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Ne quis iudicum in provincia sua praefectianum vel palatinum
vel militem vel ex his etiam omnibus, qui antea in huiusmodi officiis fuerunt
commorati, intercessorem ( id est exsecutorem) cuiusquam litigatoris petitione
in quolibet seu privato seu publico negotio putet esse tribuendum. nam
peccantem circa consulta caelestia cum suo officio non solum detrimentum famae,
sed etiam patrimoniorum damna comitentur. * valentin. theodos. et arcad. aaa.
cynegio pp. * <a 386 d. non. aug. constantinopoli honorio np. et euodio
conss.>
CJ.1.40.9: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Nullus provinciae moderator augustissimam urbem sine
iussione adire audeat. nam si quem patuerit contra decreti nostri praecepta
venisse, is congrua condemnatione plectetur. * valentin. theodos. et arcad.
aaa. polemio pp. illyrici. * <a 390 d. x k. ian. mediolani post consulatum
timasii et promoti.>
CJ.1.40.10: Imperatores Arcadius, Honorius
Nullum palatinis tibi obsecundantibus cum provincialibus
volumus esse commercium : sed iudices scire debebunt hoc sibi praecipue esse
commissum, ut ipsi a provincialibus exigant et consueta deposcant, palatinum
vero possessor non horreat, qui non sibi, sed iudicibus atque officiis
praeceptus est imminere. * arcad. et honor. aa. limenio com. sacr. larg. *
<a 401 d. vi k. april.>
CJ.1.40.11: Imperatores Honorius, Theodosius
Moderatores provinciarum curam gerere iubemus, ne quid
potentium procuratores perperam inliciteque committant. * honor. et theodos.
aa. theodoro pp. * <a 408 d. vi k. dec. ravennae basso et philippo
conss.>
CJ.1.40.12: Imperatores Honorius, Theodosius
Omnes per provincias apparitores pro inveterata auctoritate
iuxta motum iudicis nudatos verberibus, si ita res tulerit, subiacere
praecipimus, ut et facilis exsecutio rerum publicarum sit et officiorum
insolentia comprimatur et iudicum severitati competens reddatur auctoritas. *
honor. et theodos. aa. monaxio pp. * <a 412 d. vi k. ian. honorio viiii et
theodosio v aa. conss.>
CJ.1.40.14: Imperator Leo
Si quis cohortalibus adhuc obsequiis obligatus regimen
provinciae vel cingulum cuiuslibet militiae dignitatisve quoquo modo meruit,
contra licitum usurpatis impetratisve careat, etiamsi ultronea nostra
liberalitate ius gerendae provinciae vel militiae seu dignitatis cuiuspiam sibi
iactaverit fuisse delatum. * leo a. constantino pp. * <a 471 d. vii id. aug.
constantinopoli leone a. iiii et probiano conss.>
CJ.1.40.15pr.: Imperator Leo
Nulli iudicum, qui provincias regunt, in civitatibus, in
quibus sacra palatia vel praetoria sunt, liceat relictis his privatorum sibi
domus ad habitandum veluti praetoria vindicare, sed sacratissima modis omnibus
inhabitare palatia seu praetoria, ut hac necessitate compellantur eorum
reparationi providere. * leo a. constantino pp. * <a 471 ? >
CJ.1.40.15.1: Imperator Leo
Ubi autem et palatium est et praetorium, palatium quidem
habitationi praesidis, praetorium autem suscipiendis conservandisque speciebus
publicis horreorum vice vel aliae necessariae rei deputetur. <a 471 ? >
CJ.1.40.15.2: Imperator Leo
Quod si quis aliquando dissimulare temptaverit, protinus eum
atque officium quinquaginta librarum auri multam ad reparandum sacrum quod
neglexerit palatium solvere sancimus. <a 471 ? >
CJ.1.41.0. Ut nulli patriae suae administratio sine speciali
permissu principis permittatur.
CJ.1.42.0. De quadrimenstruis tam civilibus quam militaribus
brevibus.
CJ.1.43.0. De officio praefecti vigilum.
CJ.1.43.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Praefecti vigilum huius urbis nihil de capitalibus causis
sua auctoritate statuere debent, sed si quid huiusmodi evenerit, culmini tuae
potestatis referre, ut de memoratis causis celsiore sententia iudicetur. *
valentin. theodos. et arcad. aaa. nebridio pu. * <a 385 - 389 >
CJ.1.44.0. De officio praefecti annonae.
CJ.1.44.2
* * <a 532 d. viii id. mart. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestae vv. cc. anno secundo.>
CJ.1.45.0. De officio civilium iudicum.
CJ.1.45.1: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Honorati, qui lites habere noscuntur, his horis, quibus
causarum merita vel fata panduntur, residendi cum iudice non habeant
facultatem. * arcad. honor. et theodos. aaa. curtio pp. * <a 408 d. iii non.
febr. romae basso et philippo conss.>
CJ.1.45.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Si quis pro publicis functionibus, quae flagitantur, aliquo
se defendere temptet munimine, adeat iudicem et promat, quae duxerit adserenda:
quem si iudex, quod non arbitramur, minus audire maluerit, ipse quidem
administrator triginta librarum auri, apparitio vero eius quinquaginta feriatur
dispendio. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. * <a 409 d. xiiii k. aug.
constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.1.46.0. De officio iudicum militarium.
CJ.1.46.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Numquam omnino in negotiis privatorum vel tuitio militaris
vel exsecutio tribuatur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. comm. et magg.
utr. mil.* <a 393 d. prid. id. febr. constantinopoli theodosio a. iii et
abundantio conss.>
CJ.1.46.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Praecipimus, ne quando curiales vel privatae condicionis
homines ad militare exhibeantur iudicium vel contra se agentum actiones
excipiant vel litigare in eo cogantur. interminationem autem quinquaginta
librarum auri adversus comitianum officium proponi decernimus, si quid contra
haec aliquando temptaverit. * honor. et theodos. aa. monaxio pp. * <a 416 d.
vi k. sept. eudoxiopoli theodosio a. vii et palladio conss.>
CJ.1.46.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nemo de his, qui in virorum spectabilium ducum officiis
militaverint, scholae agentum in rebus quacumque subreptione post completam
militiam societur, ne agendi vices viri clarissimi principis accipiat
facultatem. si quis autem adversus haec nostrae perennitatis decreta venire
conetur, militia spoliatus proscriptionis poena pro parte bonorum tertia
constringatur. * theodos. et valentin. aa. anatolio mag. mil. * <a 443 d. v
k. febr. constantinopoli maximo ii et paterio conss.>
CJ.1.46.4pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Duces limitum et praecipue, quibus gentes quae maxime
cavendae sunt appropinquant, in ipsis limitibus commorari et milites ad
proprium redigere numerum imminentibus magisteriis potestatibus diuturnisque
eorum exercitationibus inhaerere praecipimus. * theodos. et valentin. aa. nomo
mag. off. * <a 443 d. prid. id. sept. constantinopoli maximo ii et paterio
conss.>
CJ.1.46.4.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Castrorum quin etiam refectionis clusuriarumque curam
habeant. <a 443 d. prid. id. sept. constantinopoli maximo ii et paterio
conss.>
CJ.1.46.4.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quibus cum principe castrorumque praepositis pro laborum
vicissitudine limitaneorum militum duodecimam annonarum partem, distribuendam
videlicet inter eos magisteriae potestatis arbitrio, deputamus. <a 443 d.
prid. id. sept. constantinopoli maximo ii et paterio conss.>
CJ.1.47.0. Ne comitibus rei militaris vel tribunis lavacra
praestentur.
CJ.1.47.1: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Omnem inquietudinem a curiis et civitatibus praecipimus
prohiberi nec ulla privata ab his succendi balnea ad tribunorum vel ducum
aliorumve militarium comitum usus nec adaerationem aliquam pro hac causa
profligari. illustribus enim tantum viris comitibus ac magistris militum ( si
tamen id voluerint) hoc ministerium indulgemus: dupli poena violatoribus huius
sanctionis imminente. * arcad. honor. et theodos. aaa. anthemio pp. * <a 406
d. v k. dec. constantinopoli arcadio a. vi et probo conss.>
CJ.1.48.0. De officio diversorum iudicum.
CJ.1.48.1: Imperator Constantinus
Nemo iudex officialem ad eam domum, in qua mater familias
agit, cum aliquo praecepto existimet esse mittendum, ut eandem in publicum
protrahat, cum certum sit debita eius, quae intra domum considerato sexu semet
contineat, domus eius vel cuiuscumque rei habita distractione, publicis
necessitatibus posse servari. quod si quis in publicum matrem familias posthac
crediderit protrahendam, inter maximos reos citra ullam indulgentiam capitali
poena plectetur. * const. a. ad domitium celsum vic. * <a 316 d. iii id.
ian. treviris sabino et rufino conss.>
CJ.1.48.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Singuli quique iudices sciant celsioribus viris et his,
quorum nonnumquam iudicio provehuntur, honorificentiam esse debitam
praestandam, nec in subscriptionibus suis fratres audeant nominare, apparitione
multanda, cuius haec cura est. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad
principium pu. * <a 384 d. id. febr. ricomere et clearcho conss.>
CJ.1.48.3: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Sciant principes et cornicularii et primates officiorum,
iudices etiam, ternas libras auri a suis facultatibus eruendas, si honoratis
viris, quibus etiam consistorium nostrum ingrediendi facultas praebetur,
secretarii iudicum non patuerit ingressus aut reverentia non fuerit in
salutatione delata aut sedendi cum iudice societas denegata. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. constantio pp. galliarum. * <a 389 d. vi id. nov.
treviris timasio et promoto conss.>
CJ.1.49.0. Ut omnes tam civiles quam militares iudices post
administrationem depositam per quinquaginta dies in civitatibus vel certis
locis permaneant.
CJ.1.49.1pr.: Imperator Zeno
Nemo ex viris clarissimis praesidibus provinciarum vel
consularibus aut correctoribus neve qui administrationis maioris infulas
meruerint, id est viri spectabiles proconsules vel praefectus augustalis aut
comes orientis aut cuiuslibet tractus vicarius aut quicumque dux vel comes
cuiuslibet limitis vel divinarum comes domorum, postquam sibi successum fuerit,
audeat excedere de locis, quae rexisse noscitur, antequam quinquaginta dierum
constitutus numerus finiatur. * zeno a. sebastiano pp. * <a 479 d. v id.
oct. constantinopoli zenone a. ii cons.>
CJ.1.49.1.1: Imperator Zeno
Sed per id tempus praesides quidem et consulares nec non
correctores in metropoli, spectabiles vero iudices tam civiles quam militares
in civitatibus administratae dioeceseos illustrioribus publice, nec domi vel
intra sancrosanctos terminos vel regiones aut potentes domos latitantes, sed in
celeberrimis locis ante omnium quos nuper gubernaverant ora versentur, ut
pateat omnibus facultas libera super furtis aut criminibus querimoniam
commovendi, ita ut ab omni defensus iniuria provisione post eum administrantis
ac periculo officii nec minus curialium et defensoris civitatis, iuratoriae
tantum cautioni commissus, postquam fuerit in querimoniam devocatus, pulsare
volentibus ( ut dictum est) pro legum ratione respondeat: <a 479 d. v id.
oct. constantinopoli zenone a. ii cons.>
CJ.1.49.1.2: Imperator Zeno
Nec ullam ante praefinitum tempus de provincia discedendi
excusationem ei tribuat vel divina revocatoria vel codicilli alterius administrationis
oblati vel praeceptum amplissimae tuae sedis, ut alterius provinciae
moderatoris vices obtineat, aut praeceptum praefatae vel alterius civilis seu
militaris cuiuscumque potestatis, ut quamcumque sollicitudinem publicam gerat
aut exhibeatur vel deducatur, aut postremum cuiuslibet artis astutia,
cuiuscumque occasionis excogitata calliditas excludatur, ut modis omnibus, quae
pro universarum provinciarum salute sancimus, sortiantur effectum. <a 479 d.
v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.>
CJ.1.49.1.3: Imperator Zeno
Quod si quis temeritate punienda saluberrimam legem
circumscribendam vel violandam crediderit, licet et maiestatis reus non
immerito iudicetur, attamen quinquaginta librarum auri multam publicis calculis
inferre cogetur: simili poena plectendo, qui post eum administratione suscepta
minime eum curaverit honeste retinendum aut super eius fuga protinus
referendum. <a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.>
CJ.1.49.1.4: Imperator Zeno
Administrationem autem deponere non volumus decessorem,
antequam successor ad provinciae fines pervenerit, licet litteris ad eum seu
programmate vel edicto ad officium et provinciales usus fuerit. <a 479 d. v
id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.>
CJ.1.49.1.5: Imperator Zeno
Ipse autem, qui praesentem fugiens non observaverit legem,
ubicumque repertus fuerit, licet in hac florentissima civitate, ad provinciam
sine ullo penitus obstaculo praeceptione tui culminis, cura etiam viri
clarissimi rectoris provinciae , in qua repertus fuerit, deducetur, per sex
mensuum curricula ibidem moraturus, quatenus interea minime crimina possint vel
furta celari. <a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.>
CJ.1.49.1.6: Imperator Zeno
Officium etiam, quod eum ( debito tamen honore servato) non
prohibuerit contra legis tenorem discedere, triginta librarum auri dispendio
ferietur. <a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii cons.>
CJ.1.49.1.7: Imperator Zeno
Quod si intra quinquaginta dierum numerum fuerit forte
pulsatus et praefato elapso tempore necdum finita lis fuerit, civiliter quidem
super furtorum sceleribus pulsatus dato procuratore instructo post quinquaginta
dies protinus habeat licentiam discedendi: accusatione vero super criminibus
facta per inscriptionum laqueos inretitus usque ad terminum causae ibidem
necessario perdurabit. <a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii
cons.>
CJ.1.49.1.8: Imperator Zeno
Sciant autem universi iudices, apud quos vel
administrationis iure vel ex praecepto amplissimae tuae sedis huiusmodi
controversiae civiliter vel criminaliter ventilantur, intra viginti dierum
spatium debere se praefata litigia, postquam orta fuerint, terminare. nam si
supersederint, ipsos quidem decem librarum auri condemnationem subire censemus,
accusationem vero seu civilem intentionem semel in iudicium deductam praefato
modo legitime terminari. <a 479 d. v id. oct. constantinopoli zenone a. ii
cons.>
CJ.1.50.0. De officio eius qui vicem alicuius iudicis
obtinet.
CJ.1.50.1: Imperator Gordianus
In causa quae spectat ad utilitatem rei publicae eum qui
vice praesidis provinciae administrat potuisse cognoscere in dubium non venit.
sane si in aliquo captum est ius rei publicae, iuxta scita divorum principum
defensores rei publicae ( si modo adesse fiduciam negotio putant) restitutionis
auxilium possunt flagitare. * gord. a.Domitio pp. * <a 240 d. iii non. nov.
sabino ii et venusto conss.>
CJ.1.50.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Suggerente magnificentia vestra docta imperialis aeternitas
debere eos, qui praeceptione principali seu vestrae sedis amplissimae tueri
locum rectorum provinciarum noscuntur, auctoritatem habere tutores seu
curatores petentibus dare, decretum etiam interponere ad alienandas minorum
similiumque eis personarum seu curalium facultates, emancipationes quoque
legibus celebrare et omnia quae ad iurisdictionem rectoris provinciae pertinent
actitare, praecipere dignata est pro dispositione vestrae celsitudinis
praefatas huiusmodi sollicitudines peragendi habere licentiam. * theodos. et valentin.
aa. mandata ad antiochum pp. per referendarium, quae sic habent:* <a 427 d.
prid. id. oct. constantinopoli hierio et ardabure conss.>
CJ.1.51.0. De adsessoribus et domesticis et cancellariis
iudicum.
CJ.1.51.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Studiorum labor meretur, ut hi, qui in publicis
administrationibus constitui sociari sibi consiliorum participes cupiunt, spe
praemiorum atque honorificentia sua provocent eos, quorum prudentiam sibi
putant esse necessariam, non metu terribili et necessitate incongrua libertati.
* diocl. et maxim. aa. paulino. * <a 286 d. prid. id. iul. tiberiade maximo
ii et aquilino conss.>
CJ.1.51.2: Imperator Constantinus
Praesides non per adsessores, sed per se subscribant
libellis. quod si quis adsessori subscriptionem inconsultis nobis permiserit,
mox adsessor qui subscripsit exilio puniatur: praesidis vero nomen ad nos
referri iubemus, ut in eum severius vindicetur. * const. a. ad bassum pp. *
<a 320 d. xv k. sept. constantino a. vi et constantino c. conss.>
CJ.1.51.3pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Consiliarios iudicum et cancellarios et eos, qui
domesticorum funguntur officio, post depositam administrationem quinquaginta
dies in provincia residere praecipimus. * arcad. et honor. aa. messalae pp. *
<a 399 d. vi k. ian. mediolani theodoro cons.>
CJ.1.51.3.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Pro confesso autem tenebitur, qui accusatus huiusmodi
personam subtraxerit: eaque in quadruplum restitui iubemus, quae desiderantur
ablata, ut duplum spoliatus accipiat, duplum noster fiscus adquirat. <a 399
d. vi k. ian. mediolani theodoro cons.>
CJ.1.51.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Domesticus iudicis a publicis actibus arceatur. quod si
necessitatibus publicis sese convictus fuerit miscuisse, statim eum ad maioris
potestatis examen deduci oportet, ut competens in eo vindicta promatur. *
arcad. et honor. aa. et theodos. a. ad caelicianum vic. * <a 404 d. vi id.
april. honorio a. vi et aristaeneto conss.>
CJ.1.51.5: Imperatores Honorius, Theodosius
Nemo in provinciis, qui semel domestici vel cancellarii
ministerium gesserit, ad eandem observationem aliqua ambitione iterum remeare
concedatur. * honor. et theodos. aa. seleuco pp. * <a 415 d. iii id. dec.
ravennae aa. x et vi conss.>
CJ.1.51.6: Imperatores Honorius, Theodosius
Nemo de domesticis ducum vel comitum militarium, officiis
eorum connumeratus, post completum sui temporis actum ad eandem rursus
sollicitudinem audeat adspirare: decem auri librarum condemnatione proposita,
si quis hanc violare voluerit sanctionem: eadem poena officio quoque coercendo,
si per ambitionem vel avaritiam ex his aliquid temerari concesserit. * honor.
et theodos. aa. vitaliano duci libyae. * <a 417 d. viiii k. nov.
constantinopoli honorio a. xi et constantio ii conss.>
CJ.1.51.7: Imperatores Honorius, Theodosius
Velut castrense peculium filii familias adsessores etiam
post patris obitum vindicent, qui consiliis propriis administratores iuvare
consueverunt, si quid licitis honestisque lucris coadunare potuerunt. * honor.
et theodos. aa. eustathio pp. * <a 422 d. x k. april. constantinopoli
honorio xiii et theodosio x aa.Conss.>
CJ.1.51.8: Imperatores Honorius, Theodosius
Nullus iudicum ad provinciam sibi commissam quemquam secum
ducere audeat, cui domestici vel cancellarii nomen imponat, nec profectum ad se
undecumque suscipiat , ne famae nota cum bonorum publicatione plectatur.
periculo enim primatum officii cancellarios, sub fide gestorum ex eodem officio
electos iudicibus applicari iubemus, ita ut post depositam administrationem nec
militiam deserant et provincialibus praesentiam sui exhibeant, quo volentibus
sit accusandi eos facultas, si enim idonea causa exegerit, ad detegenda iudicis
flagitia et quaestioni eos subdi oportet. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto
pp. * <a 423 d. prid. k. iun. constantinopoli asclepiodoto et mariniano
conss.>
CJ.1.51.9: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si post depositam administrationem iudicum praesentiam vel
exhibitionem domesticorum querimonia provincialium aut curalium vel aliqua
publica necessitas postulaverit, per eosdem administratores, quorum domestici
fuerint, iudicio legibusque tradantur. * theodos. et valentin. aa. ad taurum
pp. * <a 433 d. v non. iul. constantinopoli theodosio a. xiiii et maximo
conss.>
CJ.1.51.10: Imperatores Theodosius, Valentinianus
In consiliariis observari censemus, ut in eum, qui in sua
provincia ultra quattuor menses moderatoribus adsederit adversus leges antiquas
et divorum retro principum scita, proscriptio bonorum et accusatio publici
criminis immineat, nisi per caeleste oraculum vel amplissimae tuae sedis
praeceptionem sese defendat. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * <a
439 d. xiii k. febr. theodosio xvii et festo conss.>
CJ.1.51.11: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Non parum adsessoribus magistratuum maiorum quam ipsis
iudicibus nostrae benivolentiae liberalitas tribuenda est. ideoque consiliarios
virorum illustrium praefectorum tam praetorio quam huius inclitae urbis
eminentissimorumque magistrorum militum nec non etiam viri illustris magistri
officiorum, sive praedicto officio iam functi sunt seu fungentur in posterum,
post depositum etiam officium ab omni indictionis onere seu civilium seu
militarium iudicum prorsus immunes esse praecipimus, ut nec ab amplissima
quidem sede tui culminis eis ulla molestia super suscipiendo quolibet gravamine
penitus iniungatur: quinquaginta librarum auri officio tui culminis damnatione
multando, si quid adversus statuta clementiae nostrae innovari concesserit. *
theodos. et valentin. aa. zoilo pp.Orientis. * <a 444 d. v k. mart.
theodosio a. xviii et albino conss.>
CJ.1.51.12: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Liceat omnibus iudicibus illustri praeditis potestate
consiliarios sibi eosdem secundo ac tertio et saepius iniungere, quia qui semel
recte cognitus est, ob hoc solum non debet, quod iam probatus est, improbari. *
valentin. et marcian. aa. palladio pp. * <a 450 vel 455 d..... valentiniano
a....>
CJ.1.51.13: Imperator Zeno
* zeno.* <a 487 d. vi k. iul. post consulatum
longini.>
CJ.1.51.14pr.: Imperator Justinianus
Nemo ex his, qui advocati causarum constituti sunt vel
fuerint et in hac regia urbe in quocumque iudicio deputati et in aliis omnibus
provinciis nostro subiectis imperio, audeat in uno eodemque tempore tam
advocatione uti quam consiliarii cuiuscumque magistratus, quibus res publica
gerenda committitur, curam adripere , cum sat abundeque sufficit vel per
advocationem causis perfectissime patrocinari vel adsessoris officio fungi, ne,
cum in utrumque festinet, neutrum bene peragat: sed sive advocatus esse
maluerit, hoc cum debita sollertia implere possit , vel si adsessionem
elegerit, in ea videlicet permaneat, ita tamen, ut post consiliarii
sollicitudinem depositam liceat ei ad munus advocationis reverti. * i ust. a.
demostheni pp. * <a 529 d. v k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.1.51.14.1: Imperator Justinianus
Nec sit concessum cuidam duobus magistratibus adsidere et
utriusque iudicii curam peragere ( neque enim facile credendum est duabus etiam
necessariis rebus unum sufficere: nam cum uni iudicio adfuerit, altero abstrahi
necesse est sicque nulli eorum idoneum in totum inveniri), sed altera
adsessione penitus semota unius magistratus esse contentum iudicio. <a 529
d. v k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.1.51.14.2: Imperator Justinianus
Nec callidis machinationibus huiusmodi legem putet quis esse
circumscribendam et , si non consilarii signum quod solitum est chartis
imponat, sed alias quasdam litteras excogitatas adsimulaverit, existimari ei
licere fungi quidem memorato officio, sub huiusmodi tamen umbra latere, cum in
legem committunt hi, qui vigorem eius scrupulosis et excogitatis artibus
eludere festinant. <a 529 d. v k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.1.51.14.3: Imperator Justinianus
Neque sibi blandiri quemquam oportet, quod et praesentis
legis aculeos possit evadere, quemadmodum et anteriores leges super hac re
positas deludebat. si quis etenim in tali commisso fuerit inventus, sciat se de
matriculis advocatorum penitus esse delendum et decem librarum auri multam nostris
privatis largitionibus illaturum, per virum illustrem comitem rerum privatarum
exigendam, et aliam maiorem regalis culminis subiturum offensam, cum nec ipse
iudex, qui hoc fieri passus est et sciens prudensque hoc commiserit, sine
imperiali commitione remanebit : <a 529 d. v k. oct. chalcedone decio vc.
cons.>
CJ.1.51.14.4: Imperator Justinianus
Eadem poena subiciendo etiam eo vel eis, qui in his causis,
quarum patrocinium adepti sunt quibusque advocationem suam praestiterint,
adsessionis cuiuscumque magistratus colore audeat vel audeant iudicare, ne
adfectionis suae advocationis memor incorrupti iudicis non possit nomen
perferre. <a 529 d. v k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.1.52.0. De annonis et capitu administrantium vel
adsessorum aliorumve publicas sollicitudines gerentium vel eorum, qui aliquas
consecuti sunt dignitates.
CJ.1.52.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Omnibus tam viris spectabilibus quam viris clarissimis
iudicibus, qui per provincias sive militarem sive civilem administrationem
gerunt, nec non comiti commerciorum, magistro aeris sive privatae rei,
rationali per ponticam atque asianam dioecesin et adsessoribus iudicum
singulorum in praebendis solaciis annonarum hic fixus ac stabilis servabitur
modus, ut ea pro annonis et capitu dignitati suae debitis pretia consequantur,
quae particularibus delegationibus soleant contineri. * theodos. et valentin.
aa. florentio pp. * <a 439 d. iii k. iun. constantinopoli theodosio xvii et
festo conss.>
CJ.1.53.0. De contractibus iudicum vel eorum qui sunt circa
eos et inhibendis donationibus in eos faciendis et ne administrationis tempore
proprias aedes aedificent sine sanctione pragmatica.
CJ.1.53.1pr.: Imperator Justinianus
Quicumque administrationem in hac florentissima urbe gerunt,
emere quidem mobiles vel immobiles res vel domus extruere non aliter possint,
nisi specialem nostri numinis hoc eis permittentem divinam rescriptionem
meruerint. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. v id. dec. constantinopoli dn.
iustiniano a. ii cons.>
CJ.1.53.1.1: Imperator Justinianus
Donationes vero omnimodo recusent, scientes non esse validas
eas in quibuscumque rebus et quacumque aestimatione, nisi post administrationem
depositam vel specialiter in scriptis donator eandem donationem ratam habuerit
vel tempus quinquennale praeterierit, in quo nulla querella super isdem
donationibus vel ab ipso donatore vel ab successoribus eius facta sit. <a
528 d. v id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.1.53.1.2: Imperator Justinianus
Provincias vero moderantibus non solum donationes, sed etiam
emptiones quarumcumque mobilium vel immobilium rerum praeter eas, quae ad
alimonias vel vestem pertinent, et aedificationes, licet sacri apices aliquid
eorum permiserint, penitus interdicimus. nec ratum sit, quod his donatione vel
venditione datum est, licet quinquennale tempus post depositam administrationem
excesserit vel consensus donatoris vel venditoris post eandem administrationem
adiectus sit. <a 528 d. v id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.1.53.1.3: Imperator Justinianus
Haec autem etiam ad domesticos et consiliarios eorum trahi
necessarium duximus, illud etiam adicientes, ut nec per interpositam personam
aliquid eorum sine periculo possit perpetrari. <a 528 d. v id. dec.
constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.1.53.1.4: Imperator Justinianus
Quae etiam ad praeterita negotia referri sancimus, nisi
transactionibus vel iudicationibus sopita sint. <a 528 d. v id. dec.
constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.1.54.0. De modo multarum, quae ab iudicibus infliguntur.
CJ.1.54.1: Imperatores Severus, Antoninus
Multa damnum famae non inrogat. * sev. et ant. aa. firmo. *
<a 205 d. v id. april. antonino a. et geta utrisque ii conss.>
CJ.1.54.2: Imperator Alexander Severus
Procuratores meos, id est rationales, indicendae multae ius
non habere saepe rescriptum est. * alex. a. decimo. * <a 228 d. xiii k.
sept. modesto et probo conss.>
CJ.1.54.3: Imperator Gordianus
Curator rei publicae, qui graeco vocabulo logista
nuncupatur, multandi ius non habet. * gord. a. celeri. * <a 239 d. id. sept.
gordiano a. et aviola conss.>
CJ.1.54.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Illustres viros praefectos praetorio usque ad quinquaginta
librarum auri multas, cum peccatum gravissimum erit, sinimus pervenire. * grat.
valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * <a 380 d. viii id. ian. gratiano v
et theodosio aa. conss.>
CJ.1.54.5: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Multarum severa compendia aerario nostro protinus esse quaerenda
nullus ignoret, nisi ipse iudex id, quod ad poenam admissi facinoris
exculpitur, vel publicis operibus vel cursui publico vel aliis necessariis
causis specialiter deputaverit. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad
praetextatum pp. * <a 384 d. v id. sept. aquileiae ricomere et clearcho
conss.>
CJ.1.54.6pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Eos, qui ordinario provincias iure moderantur, erga eorum
personas, quos culpa reddit obnoxios, ultra duarum unciarum auri multam
condemnare non patimur. * arcad. et honor. aa. messalae pp. * <a 399 d. xii
k. sept. theodoro cons.>
CJ.1.54.6.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Proconsularem vero potestatem, si multandi necessitas
imminebit, senarum unciarum auri summa cohibebit: in qua forma etiam comes
orientis atque praefectus augustalis erit. <a 399 d. xii k. sept. theodoro
cons.>
CJ.1.54.6.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Ceteri vero spectabiles iudices et qui vice vestra
administrationis gubernacula susceperunt, ultra tres auri uncias sibi
intellegant licentiam denegandam. <a 399 d. xii k. sept. theodoro cons.>
CJ.1.54.6.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Id quoque observandum a moderatore esse censemus, ut in
unius correptione personae, si ad id continuatio peccati impulerit, trinae
tantum in annum condemnationis sub praestituta summa severitas exseratur. <a
399 d. xii k. sept. theodoro cons.>
CJ.1.54.6.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Quod si quis praedictum modum excesserit, huius auctor
admissi condemnato ad dupli restituionem, fisco vero nostro ad inferendam eam
quantitatem, quam multae nomine inflixerit, retinebitur. <a 399 d. xii k.
sept. theodoro cons.>
CJ.1.54.6.5: Imperatores Arcadius, Honorius
Nec tamen ad huiusmodi legis moderationem pertinere se
credant, qui in peculatibus aut manubiis, id est depraedationibus
concussionibus furtis atque aliis flagitiis, quae coerceri severius convenit,
fuerint deprehensi, scilicet ut scripta per iudices memoratos, in cuiuslibet
fuerit dirigenda dispendium, sententia proferatur. <a 399 d. xii k. sept.
theodoro cons.>
CJ.1.54.6.6: Imperatores Arcadius, Honorius
Nec putent factu facile esse, ut aut praecipiti persuasione
condemnet quem culpa non ingravat, aut erubescenda varietate iudicii pro
arbitrio proprio immutandum esse quod lex iusserit, nisi paupertas condemnati
hoc persuaserit. <a 399 d. xii k. sept. theodoro cons.>
CJ.1.55.0. De defensoribus civitatum.
CJ.1.55.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Si quis de tenuioribus ac minusculariis rebus interpellandum
te esse crediderit, in minoribus causis, id est usque ad quinquaginta solidorum
summam, acta iudicialia conficias, scilicet ut, si quando quis vel debitum
iustum vel servum, qui per fugam fuerit elapsus, vel quod ultra delegationem
dederit postulaverit vel quodlibet huiusmodi, tua disceptatione restituas.
ceteras vero, quae dignae forensi magnitudine videbuntur, ordinario insinuato
rectori. * valentin. et valens aa. senecae defensori. * <a 365 d. v k. iul.
tyrici valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.1.55.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Defensores civitatum non ex decurionum seu cohortalium
corpore, sed ex aliis idoneis personis huic officio deputentur. * valentin. et
valens aa. ad probum pp. * <a 368? 370? 373? d. iii non. nov. isdem conss.
>
CJ.1.55.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Utili ratione prospectum est, ut innocens et quieta
rusticitas peculiaris patrocinii, id est defensoris locorum, beneficio fruatur,
ut apud eum in pecuniariis causis litigandi habeat facultatem. * valentin. et
valens aa. et grat. a. ad senatum. * <a 373 d. iiii id. aug. hierapoli
valentiniano et valente aa. utrisque iiii conss.>
CJ.1.55.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
In defensoribus universarum provinciarum erit
administrationis haec forma et tempus quinquennii spatii metiendum: scilicet ut
imprimis parentis vicem plebi exhibeas, descriptionibus rusticos urbanosque non
patiaris adfligi, officialium insolentiae, iudicum procacitati salva reverentia
pudoris occurras, ingrediendi, cum voles, ad iudicem liberam habeas facultatem,
superexigendi damna vel spolia plus petentium ab his, quos liberorum loco tueri
debes, excludas, nec patiaris quicquam ultra delegationem solitam ab his exigi,
quos certum est nisi tali remedio non posse reparari. * grat. valentin. et
theodos. aaa. theodoro defens. civitatis.* <a 385 d. xi non. ian.
constantinopoli arcadio et bautone conss.>
CJ.1.55.5: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Defensores nihil sibi insolenter, nihil indebitum
vindicantes nominis sui tantum fungantur officio: nullas infligant multas,
severiores non exerceant quaestiones, plebem vel decuriones ab omni improborum
insolentia et temeritate tueantur, ut id tantum, quod esse dicuntur, esse non
desinant. * valentin. theodos. et arcad. aaa. potamio praef. augustali. * <a
392 d. iii non. mart. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss.>
CJ.1.55.6: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Per omnes regiones, in quibus fera et periculi sui nescia
latronum feruet insania, probatissimi quique et districtissimi defensores
adsint disciplinae et quotidianis actibus praesint, qui non sinant crimina
impunita coalescere: removeantur patrocinia, quae feruorem reis et auxilium
scelerosis impertiendo maturari scelera fecerunt. * valentin. theodos. et
arcad. aaa. tatiano pp. * <a 392 d. v id. april. constantinopoli arcadio a.
ii et rufino conss.>
CJ.1.55.7: Imperatores Arcadius, Honorius
Defensores civitatum oblatos sibi reos in ipso latrocinio
vel congressu violentiae aut perpetrato homicidio stupro vel raptu vel
adulterio deprehensos et actis publicis sibi traditos expresso crimine cum his,
a quibus fuerint accusati, mox sub idonea prosecutione ad iudicium dirigant. *
arcad. et honor. aa. caeciliano pp. * <a 405 d. prid. k. ian. mediolani
stilichone ii et anthemio conss.>
CJ.1.55.8pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Defensores ita praecipimus ordinari, ut sacris orthodoxae
religionis imbuti mysteriis reverentissimorum episcoporum nec non clericorum et
honoratorum ac possessorum et curialium decreto constituantur: de quorum
ordinatione referendum est ad illustrissimam praetorianam potestatem, ut
litteris eiusdem magnificae sedis eorum solidetur auctoritas. * honor. et
theodos. aa. caeciliano pp. * <a 409 d. xii k. febr. ravennae honorio viii
et theodosio iii aa. conss.>
CJ.1.55.8.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Quod si quid a qualibet persona contra publicam disciplinam
in laesionem possessorum fieri cognoverint defensores, referendi habeant
potestatem ad illustres et magnificos viros praefectos praetorio et illustres
viros magistros equitum et peditum, magistros etiam officiorum et comites tam
sacrarum largitionum quam rerum privatarum. <a 409 d. xii k. febr. ravennae
honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.1.55.9pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Iubemus cura ac sollertia defensorum minime possessores
maioribus mensuris et ponderibus a susceptoribus praegravari, sed eos
deprehensos ad iudicium dirigi cum ipso commissae fraudis indicio. * honor. et
theodos. aa. caeciliano pp. * <a 409 d. xii k. febr. ravennae honorio viii
et theodosio iii aa.Conss.>
CJ.1.55.9.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Illud etiam fieri permittimus, ut, si provincialibus nostris
contestari iniurias seu laesiones suas cupientibus actorum confectio a
defensoribus denegetur, licentia eis tribuatur querellae propriae libellum
conscriptum eo tenore, quo fuerat contestandum, in frequentioribus civitatum
locis proponendi conveniendique scribas, tabularios et cetera officia publica
commonenda, per quae libellum colligi oportebit atque invitis supra memoratis personis
sub actorum confectione ingerendi, quorum quaestione fides possit inquiri: qua
probata in eos, quos gestorum petitam confectionem negasse constiterit, vigor
iudiciarius exseratur. <a 409 d. xii k. febr. ravennae honorio viii et
theodosio iii aa.Conss.>
CJ.1.55.10: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nulli defensorum licere decernimus, si de publica
sollicitudine voluerit se liberare, nisi divinos adfatus intimaverit tuae
sublimitatis iudicio, triginta librarum auri poenam tam moderatoribus provinciarum
quam ceteris iudicibus vel temeratoribus sacri nostri oraculi subituris, si
neglecta fuerit auctoritas principalis. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. *
<a 441 d. xv k. sept. constantinopoli cyro vc. cons.>
CJ.1.55.11: Imperator Anastasius
Iubemus eos tantummodo ad defensorum curam peragendam
ordinari, qui sacrosanctis orthodoxae religionis imbuti mysteriis hoc imprimis
sub gestorum testificatione , praesente quoque religiosissimo fidei orthodoxae
antistite, per depositiones cum sacramenti religione celebrandas patefecerint.
ita enim eos praecipimus ordinari, ut reverentissimorum episcoporum nec non
clericorum et honoratorum ac possessorum et curialium decreto constituantur. *
anastas. a. eustathio pp. * <a 505 d. xiii k. mai. sabiniano et theodoro
conss.>
CJ.1.56.0. De magistratibus municipalibus.
CJ.1.56.1: Imperator Constantinus
Decuriones ad magistratum vel exactionem annonarum ante tres
menses vel amplius nominari debent, ut, si querimonia eorum iusta videatur,
sine impedimento in absolvendi locum alius subrogetur. * const. a. ad
florentium pp. * <a 323 d. id. april. constantinopoli severo et rufino
conss.>
CJ.1.56.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Magistratus conficiendorum actorum habeant potestatem. *
valentin. et valens aa. ad germanium. * <a 366 d. xiii k. ian. gratiano np.
et dagalaifo conss.>
CJ.1.57.0. De officio iuridici alexandriae.
CJ.1.57.1: Imperatores Leo, Anthemius
Iubemus apud alexandrinae dumtaxat clarissimae civitatis
iuridicum licitum et concessum esse singulis quibusque volentibus donationis
conscriptae sollemniter instrumenta reserare, eisdemque robur adiciet gestorum
series apud eundem virum confecta, tamquam si apud virum clarissimum
moderatorem provinciae vel magistratus vel defensorem plebis habita fuisse diceretur.
* leo et anthem. aa. alexandro duci et praef. augustali. * <a 469 d. k.
sept. constantinopoli zenone et marciano conss.>
LIBER SECUNDUS
CJ.2.1.0. De edendo.
CJ.2.2.0. De in ius vocando.
CJ.2.3.0. De pactis.
CJ.2.4.0. De transactionibus.
CJ.2.5.0. De calculi errore.
CJ.2.6.0. De postulando.
CJ.2.7.0. De advocatis diversorum iudiciorum.
CJ.2.8.0. De advocatis fisci.
CJ.2.9.0. De errore advocatorum vel libellos seu preces concipientium.
CJ.2.10.0. Ut quae desunt advocationi partium iudex suppleat.
CJ.2.11.0. De causis, ex quibus infamia alicui inrogatur.
CJ.2.12.0. De procuratoribus.
CJ.2.13.0. Ne liceat potentioribus patrocinium litigantibus praestare vel
actiones in se transferre.
CJ.2.14.0. De his, qui potentiorum nomine titulos praediis adfigunt vel eorum
nomina in lite praetendunt.
CJ.2.15.0. Ut nemo privatus titulos praediis suis vel alienis imponat vel vela
regalia suspendat.
CJ.2.16.0. Ut nemini liceat sine iudicis auctoritate signa imprimere rebus,
quas alius tenet.
CJ.2.17.0. Ne fiscus vel res publica procurationem alicui patrocinii causa in
lite praestet.
CJ.2.18.0. De negotiis gestis.
CJ.2.19.0. De his quae vi metusve causa gesta sunt.
CJ.2.20.0. De dolo malo.
CJ.2.21.0. De in integrum restitutione minorum viginti quinque annis.
CJ.2.22.0. De filio familias minore.
CJ.2.23.0. De fideiussoribus minorum.
CJ.2.24.0. Si tutor vel curator intervenerit.
CJ.2.25.0. Si in communi eademque causa in integrum restitutio postuletur.
CJ.2.26.0. Si adversus rem iudicatam.
CJ.2.27.0. Si adversus venditionem.
CJ.2.28.0. Si adversus venditionem pignoris.
CJ.2.29.0. Si adversus donationem.
CJ.2.30.0. Si adversus libertatem.
CJ.2.31.0. Si adversus transactionem vel divisionem minor restitui velit.
CJ.2.32.0. Si adversus solutionem a debitore vel a se factam.
CJ.2.33.0. Si adversus dotem.
CJ.2.34.0. Si adversus delictum suum.
CJ.2.35.0. Si adversus usucapionem.
CJ.2.36.0. Si adversus fiscum
CJ.2.37.0. Si adversus creditorem.
CJ.2.38.0. Si ut se hereditate abstineat.
CJ.2.39.0. Si ut omissam hereditatem vel bonorum possessionem vel quid aliud
adquirat.
CJ.2.40.0. In quibus causis in integrum restitutio necessaria non est.
CJ.2.41.0. Qui et adversus quos in integrum restitui non possunt.
CJ.2.42.0. Si minor se maiorem dixerit vel probatus fuerit.
CJ.2.43.0. Si saepius in integrum restitutio postuletur.
CJ.2.44.0. De his qui veniam aetatis impetraverunt.
CJ.2.45.0. Si maior factus ratum habuerit.
CJ.2.46.0. Ubi et apud quem cognitio restitutionis agitanda sit.
CJ.2.47.0. De reputationibus, quae fiunt in iudicio in integrum restitutionis.
CJ.2.48.0. Etiam per procuratorem causam in integrum restitutionis agi posse.
CJ.2.49.0. In integrum restitutione postulata ne quid novi fiat.
CJ.2.50.0. De restitutione militum et eorum qui rei publicae causa afuerunt.
CJ.2.51.0. De uxoribus militum vel eorum qui rei publicae causa absunt.
CJ.2.52.0. De temporibus in integrum restitutionis tam minorum aliarumque
personarum, quae restitui possunt, quam heredum eorum.
CJ.2.53.0. Quibus ex causis maiores in integrum restituuntur.
CJ.2.54.0. De alienatione iudicii mutandi causa facta.
CJ.2.55.0. De receptis.
CJ.2.56.0. De satisdando.
CJ.2.57.0. De formulis et impetratione actionum sublatis.
CJ.2.58.0. De iureiurando propter calumniam dando.
CJ.2.1.0. De edendo.
CJ.2.1.1: Imperator Antoninus
Ipse dispice, quemadmodum pecuniam, quam deposuisse te
dicis, deberi tibi probes. nam quod desideras, ut rationes suas adversaria tua
exhibeat, id ex causa ad iudicis officium pertinere solet. * ant. a. manilio. *
<a155 pp. iiii k. oct. sabiniano ii et severo conss.>
CJ.2.1.2: Imperatores Severus, Antoninus
Is, apud quem res agitur, acta publica tam criminalia quam
civilia exhiberi inspicienda ad investigandam veritatis fidem iubebit. * sev.
et ant. aa. fausto. * <a 194 pp. non. iul. severo a. et albino conss.>
CJ.2.1.3: Imperatores Severus, Antoninus
Edita actio speciem futurae litis demonstrat, quam emendari
vel mutari licet, prout edicti perpetui monet auctoritas vel ius reddentis
decernit aequitas. * sev. et ant. aa. valenti. * <a 202 d. iii k. sept.
severo iii et antonino aa. conss.>
CJ.2.1.4: Imperator Antoninus
Qui accusare volunt, probationes habere debent, cum neque
iuris neque aequitatis ratio permittat, ut alienorum instrumentorum
inspiciendorum potestas fieri debeat. actore enim non probante qui convenitur,
etsi nihil ipse praestarit, obtineat. * ant. a. epaphrodito. * <a 212 pp. v
id. mart. duobus aspris conss.>
CJ.2.1.5: Imperator Alexander Severus
Non est novum eum a quo petitur pecunia implorare rationes
creditoris, ut fides constare possit. * alex. a. valentinianae. * <a 223 pp.
vii id. mart. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.2.1.6: Imperator Alexander Severus
Iustum est desiderium eius a quo petitur, licet nomine
publico, ut rationibus publicis exhibitis constet, quantum sub nomine suo
solutum sit. * alex. a. uriano. * <a 223 pp. xvi k. dec. maximo ii et
aeliano conss.>
CJ.2.1.7: Imperator Alexander Severus
Procurator privatae rationis instrumentorum, quae communia
tibi esse dicis cum fisco, describendorum facultatem secundum morem fieri
iubebit: et si quando res exegerit ad fidem petitionis tuae apud alium iudicem
praebendam aliquid eorum proferri, desiderante eo qui convenitur, ut id fiat,
praecipiet. * alex. a. valenti. * <a 225 pp. x k. mart. fusco et dextro
conss.>
CJ.2.1.8: Imperator Alexander Severus
Et quae a divo antonino patre et quae a me rescripta sunt,
cum iuris et aequitatis rationibus congruunt. nec enim diversa sunt vel
discrepantia, quod multum intersit, ex parte eius, qui aliquid petit quique
doli exceptione submoveri ab intentione petitionis suae potest, rationes promi
reus desideret, quibus se posse instruere contendit ( quod utique ipsa rei
aequitatis suadet), an vero ab eo a quo aliquid petitur actor desideret
rationes exhiberi, quando hoc casu non oportet originem petitionis ex
instrumentis eius qui convenitur fundari. * alex. a. floro. * <a 225 pp. k.
oct. fusco et dextro conss.>
CJ.2.2.0. De in ius vocando.
CJ.2.2.1: Imperator Alexander Severus
Sicut bonis moribus convenit reverentiam manumissoris uxori
praeberi, ita re exigente in ius eam sine permissu praetoris vocari prohibitum
est. * alex. a. tryphoni. * <a 230 pp. iiii k. april. agricola et clemente
conss.>
CJ.2.2.2: Imperator Gordianus
Venia edicti non petita patronum seu patronam eorumque
parentes et liberos, heredes insuper, etsi extranei sint, a libertis seu
liberis eorum non debere in ius vocari ius certissimum est: nec in ea re
rusticitati venia praebeatur, cum naturali ratione honor eiusmodi personis
debeatur. cum igitur confitearis patroni tui filium sine permissu praesidis in
ius vocasse, poenam edicto perpetuo praestitutam rescripto tibi concedi temere
desideras. * gord. a. nocturno. * <a 239 pp. viii id. nov. gordiano a. et
aviola conss.>
CJ.2.2.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui in potestate patris agunt, adversus eos experiri non
possunt. si igitur emancipata es, venia edicti petita hoc facere non
prohiberis. quod et in matris persona observandum est. * diocl. et maxim. aa.
roxanae. * <a 287 pp. viii id. nov. diocletiano iii et maximiniano aa.
conss.>
CJ.2.3.0. De pactis.
CJ.2.3.1: Imperator Severus
Condicionis incertum inter fratres non iniquis rationibus
conventione finitum est. cum igitur verbis fideicommissi petitum a patre tuo
profitearis, ut, si vita sine liberis decederet, hereditatem licinio frontoni
restitueret, pactum eo tempore de sextante frontoni dando, cum liberos philinus
non sustulerat, interpositum non idcirco potest iniquum videri, quod facta,
sicut placuit, divisione diem suum te filio eius superstite functus est. * sev.
a. philino. * <a 200 pp. vii k. dec. severo a. ii et victorino conss.>
CJ.2.3.2: Imperatores Severus, Antoninus
Post venditionem hereditatis a te factam, si creditores
contra emptores actiones suas movisse probare potueris eosque eas spontanea
suscepisse voluntate, exceptione taciti pacti non inutiliter defenderis. * sev.
et ant. aa. claudio. * <a 202 pp. prid. id. febr. severo iii et antonino aa.
conss.>
CJ.2.3.3: Imperatores Severus, Antoninus
Servus creditoris meliorem causam domini facere potest: in
deterius autem reformare novo pacto non potest obligationem recte constitutam.
* sev. et ant. aa. restituto. * <a 202 pp. viii k. april. severo iii et
antonino aa. conss.>
CJ.2.3.4: Imperatores Severus, Antoninus
Postquam liti de praedio motae renuntiasti, causam finitam
instaurari posse nulla ratio permittit. * sev. et ant. aa. valeriae. * <a
206 pp. iiii id. febr. albino et aemiliano conss.>
CJ.2.3.5: Imperator Antoninus
Creditori tuo si partem pecuniae exsolvisti, de parte vero
non petenda inter te et eum convenit ob causas negotiaque eius tuo patrocinio
fideque defensa, ea obligatione partim iure civili partim honorario liberatus
es. nam exceptio perpetua pacti conventi vel doli residui petitionem repellit,
cum et solutum per ignorantiam repeti potuisset. * ant. a. demagorae. * <a
213 pp. viii k. aug. romae antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.2.3.6: Imperator Antoninus
Pacta, quae contra leges constitutionesque vel contra bonos
mores fiunt, nullam vim habere indubitati iuris est. * ant. a. iuliae basiliae.
* <a 213 pp. v k. aug. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.2.3.7: Imperator Antoninus
Debitori tuo si heres extitisti, actio, quam contra eum
habuisti, adita hereditate confusa est. sed si eam hereditatem, posteaquam in
iudicio obtinuisti, ei tradidisti, quem sententia superaveras, ea condicione
pactoque, ut tam ceteris creditoribus quam tibi in eo, quod tibi deberetur, si
eam hereditatem non adisses , satisfaceret, pacti conventionisque fides
servanda est. quae si non servatur, ex stipulatu, si modo pacto subiecta est,
actio dabitur. * ant. a. iulio maximo. * <a 213 pp. iii k. aug. antonino a.
iiii et balbino conss.>
CJ.2.3.8: Imperator Alexander Severus
Cum, posteaquam adversarius matris tuae victus esset, matrem
tuam circumvenerit, ut ei caveret nullam se controversiam de servis moturam, id
pactum mala fide factum irritum est, et cum ex ea conventione cum matre tua agi
coeperit, iudex eam liberabit. * alex. a. aurelio dionysio. * <a 222 pp.
prid. id. sept. alexandro a. cons.>
CJ.2.3.9: Imperator Alexander Severus
Si pascenda pecora partiaria ( id est ut fetus eorum
portionibus, quibus placuit , inter dominum et pastorem dividantur) apollinarem
suscepisse probabitur, fidem pacto praestare per iudicem compelletur. * alex.
a. mucatrauli. * <a 222 pp. iiii k. oct. alexandro a. cons.>
CJ.2.3.10: Imperator Alexander Severus
Legem, quam dixisti, cum dotem pro alumna dares, servari
oportet, nec obesse tibi potuit, quod dici solet ex pacto actionem non nasci:
tunc enim hoc iure utimur, cum pactum nudum est: alioquin cum pecunia datur et
aliquid de reddenda ea convenit, utilis est condictio. * alex. a. nicae. *
<a 227 pp. iiii k. oct. alexandro a. cons.>
CJ.2.3.11: Imperator Alexander Severus
Ex conventione quidem, qua pactam novercam tuam cum patre
tuo dicis, cum fundum in dotem daret, ut et tributa ipsa agnosceret et
creditoribus, quibus fuerant praedia obligata, usuras solveret, actio tibi
adversus eam competere non potest, et si pactum in stipulationem deductum
probetur. sed si fundus aestimatus ita, ut pars instrumenti significat, in
dotem datus est, ex vendito actio, ut placitis stetur, competit. * alex. a.
capitoni. * <a 229 pp. non. dec. ipso a. iii et dione ii conss.>
CJ.2.3.12: Imperator Alexander Severus
Pacta novissima servari oportere tam iuris quam ipsius rei
aequitas postulat. quapropter si conventione quae praecessit diversa pars
usuram se non esse consensit, et maxime si, ut proponis, id etiam apud acta
praesidis adseveravit, actionem, quae super prima conventione fuerat, exercere
non prohiberis. * alex. a. flaccillae. * <a 230 pp. iii k. mart. agricola et
clemente conss.>
CJ.2.3.13: Imperator maximinus
In bonae fidei contractibus ita demum ex pacto actio
competit, si ex continenti fiat: nam quod postea placuit, id non petitionem,
sed exceptionem parit. * maximinus a. marino. * <a 236 pp. v id. ian.
maximino a. et africano conss.>
CJ.2.3.14: Imperator Gordianus
Si pacto, quo poenam adversarium tuum promisisse proponis,
si placito non stetisset, stipulatio subiecta est, ex stipulatu agens vel id
quod in conventionem devenerat, ut fiat, consequeris vel poenam stipulatione
comprehensam more iudiciorum exiges. nam bona adversarii tui in te transferri
citra sollemnem ordinem frustra deprecaris. * gord. a. caecilio mil. * <a
241 pp. k. april. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.2.3.15: Imperatores valer., gallien.
Pactum, quod dotali instrumento comprehensum est, ut, si
pater vita fungeretur, ex aequa portione ea quae nubebat cum fratre heres patri
suo esset, neque ullam obligationem contrahere nec libertatem testamenti
faciendi mulieris patri potuit auferre. * valer. et gallien. aa. et valer.
nobil. c. pactumeio. * <a 259 pp. x k. mart. aemiliano et basso conss.>
CJ.2.3.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum proponas filios testamento scriptos heredes rogatos
esse, ut qui primus rebus humanis eximeretur, alteri portionem hereditatis
restitueret, quoniam precariam substitutionem fratrum consensu remissam
adseris, fideicommissi persecutio cessat. * diocl. et maxim. aa. diaphanto. *
<a 286 pp. iiii id. febr. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.2.3.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pactum, quod bona fide interpositum docebitur, et si
scriptura non existente aliis probationibus rei gestae veritas comprobari potest,
praeses provinciae secundum ius custodiri efficiet. * diocl. et maxim. aa.
deximacho. * <a 286 pp. viiii k. iul. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.2.3.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si creditores vestros ex parte debiti admisisse quemquam vestrum
pro sua persona persolventem probaveritis, aditus rector provinciae pro sua
gravitate, ne alter pro altero exigatur, providebit. * diocl. et maxim. aa.
iulio et aemilio. * <a 287 pp. vii id. ian. diocletiano iii et maximiano
aa.Comss.>
CJ.2.3.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet inter privatos huiusmodi scriptum, quo comprehenditur,
ut is qui supervixerit alterius rebus potiatur, nec donationis quidem mortis
causa gestae efficaciter speciem ostendat, tamen cum voluntas militum, quae
super ultimo vitae spiritu deque familiaris rei decreto quoquo modo
contemplatione mortis in scripturam deducitur, vim postremi iudicii obtineat
proponasque te ac fratrem tuum ad discrimen proelii pergentes ob communem
mortis fortunam invicem pactos esse, ut ad eum, qui superstes fuisset, res
eius, cui casus finem vitae attulisset, pertinerent, existente condicione
intellegitur ex fratris tui iudicio, quod principalium constitutionum prompto
favore firmatur, etiam rerum eius compendium ad te de latum esse. * diocl. et
maxim. aa. victoriano mil. * <a 290 pp. xiii k. dec. sirmi ipsis iiii et iii
aa. conss.>
CJ.2.3.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Traditionibus et usucapionibus dominia rerum, non nudis
pactis transferuntur. * diocl. et maxim. aa. et cc. martiali. * <a 293 pp.
k. ian. aa. conss.>
CJ.2.3.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum proponas inter vos sine scriptura placuisse fratrum
tuorum successiones aequis ex partibus dividi, et transactionis causa probari
possit hanc intercessisse conventionem, exceptione te tueri potes, si possides:
quod si adversarius tuus teneat, ex hoc placito nullam actionem esse natam, si
tibi stipulatione non prospexisti, debes intellegere: nec adversario tuo
transactione uti concedendum, nisi ea quae placita sunt paratus est adimplere.
* diocl. et maxim. aa. et cc. eusebio. * <a 293 pp. k. mai. thirallo aa.
conss.>
CJ.2.3.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pactum curatoris recipere minorem quantitatem paciscentis
adultae aetatis suffragium, ne noceat, efficiet. tutores enim et curatores
exigentes pupillis et adultis debitum, non etiam remittentes praestant
obligationis liberationem. * diocl. et maxim. aa. et cc. archelao. * <a 293
pp. xvii k. dec. sirmi aa. conss.>
CJ.2.3.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filius paciscendo vel debitum accipiendo nihil detrahit
patris obligationi. * diocl. et maxim. aa. et cc.Honorato. * <a 293 pp. xvii
k. dec. sirmi aa. conss.>
CJ.2.3.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si actionem legati vel fideicommissi, quam adversus heredes
mariti quondam tui habuisti, te adfectione heredum aliis remisisse probetur,
exceptionem pacti contra debitores instituenti actiones nocere tibi minime
posse intellegis. * diocl. et maxim. aa. et cc.Domnae. * <a 293 pp. xvii k.
ian. sirmi aa. conss.>
CJ.2.3.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Debitorum pactionibus creditorum petitio nec tolli nec
mutari potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. euhemero. * <a 294 s. iiii k.
mai. sirmi cc. conss.>
CJ.2.3.26: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pactum successorum debitoris ex lege duodecim tabularum aes
alienum hereditarium pro portionibus quaesitis singulis ipso iure divisum in
solidum unum obligare creditori non potest: quod et in honorario succedentibus
iure locum habebit. de chirographis itaque communibus exhibendis cum coherede
vel non perfectis in divisione placitis convenire quanti tua interest potes. *
diocl. et maxim. aa. et cc. corneliae. * <a 294 pp. iii id. oct. variani cc.
conss.>
CJ.2.3.27: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Petens ex stipulatione, quae placiti servandi causa secuta
est, seu antecessit pactum seu post statim interpositum sit, recte secundum se
ferri sententiam postulat. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio chresimo. *
<a 294 s. vi id. nov. heracleae cc. conss.>
CJ.2.3.28: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si certis annis quod nudo pacto convenerat datum fuit, ad
praestandum in posterum indebitum solutum obligare non potuit eum qui pactum
fecit, nisi placitis stipulatio intercessit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
leontio. * <a 294 s. iii non. dec. burtudizi cc. conss.>
CJ.2.3.29pr.: Imperator Justinianus
Si quis in conscribendo instrumento sese confessus fuerit
non usurum fori proscriptione propter cingulum militiae suae vel dignitatis vel
etiam sacerdotii praerogativam, licet ante dubitabatur, sive oportet eandem
scripturam tenere et eum qui hoc pactus est non debere adversus suam
conventionem venire, vel licentiam ei praestari decedere quidem a scriptura,
suo autem iure uti: sancimus nemini licere adversus pacta sua venire et
contrahentes decipere. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. sept.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.2.3.29.1: Imperator Justinianus
Si enim ipso edicto praetoris pacta conventa, quae neque contra
leges nec dolo malo inita sunt, omnimodo observanda sunt, quare et in hac causa
pacta non valent, cum alia regula est iuris antiqui omnes licentiam habere his
quae pro se introducta sunt renuntiare? <a 531 d. k. sept. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.2.3.29.2: Imperator Justinianus
Omnes itaque iudices nostri hoc in litibus observent, et
huiusmodi observatio et ad pedaneos iudices et ad compromissarios et arbitros
electos perveniat scituros, quod, si neglexerint, etiam litem suam facere
intellegantur. <a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestae vv. cc.>
CJ.2.3.30pr.: Imperator Justinianus
De quaestione tali a caesariensi advocatione interrogati
sumus: si duabus vel pluribus personis spes alienae fuerat hereditatis ex
cognatione forte ad eos devolvendae, pactaque inter eos inita sunt pro
adventura hereditate, quibus specialiter declarabatur, si ille mortuus fuerit
et hereditas ad eos perveniat, certos modos in eadem hereditate observari, vel
si forte ad quosdam ex his hereditatis commodum pervenerit, certas pactiones
evenire. et dubitabatur, si huiusmodi pacta servari oportet. * iust. a. iohanni
pp. * <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae
vv.Cc.>
CJ.2.3.30.1: Imperator Justinianus
Faciebat autem eis quaestionem, quia adhuc superstite eo, de
cuius hereditate sperabatur, huiusmodi pactio processit et quia non sunt ita
confecta, quasi omnimodo hereditate ad eos perventura, sed sub duabus
condicionibus composita sunt, si ille fuerit mortuus et si ad hereditatem
vocentur hi qui pactionem fecerunt. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestae vv.Cc.>
CJ.2.3.30.2: Imperator Justinianus
Sed nobis omnes huiusmodi pactiones odiosae videntur et plenae
tristissimi et periculosi eventus. quare enim quodam vivente et ignorante de
rebus eius quidam paciscentes convenerunt? <a 531 d. k. nov. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestae vv.Cc.>
CJ.2.3.30.3: Imperator Justinianus
Secundum veteres itaque regulas sancimus omnimodo huiusmodi
pacta, quae contra bonos mores inita sunt, repelli et nihil ex his pactionibus
observari, nisi ipse forte, de cuius hereditate pactum est, voluntatem suam eis
accommodaverit et in ea usque ad extremum vitae spatium perseveraverit: tunc
etenim sublata acerbissima spe licebit eis illo sciente et iubente huiusmodi
pactiones servare. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestae vv.Cc.>
CJ.2.3.30.4: Imperator Justinianus
Quod etiam anterioribus legibus et constitutionibus non est
incognitum, licet a nobis clarius est introductum. iubemus etenim neque
donationes talium rerum neque hypothecas penitus esse admittendas neque alium
quendam contractum, cum in alienis rebus contra domini voluntatem aliquid fieri
vel pacisci secta temporum meorum non patitur. <a 531 d. k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv.Cc.>
CJ.2.4.0. De transactionibus.
CJ.2.4.1: Imperator Antoninus
Neque pactio neque transactio cum quibusdam ex curatoribus
sive tutoribus facta auxilio ceteris est in his, quae separatim communiterve
gesserunt vel gerere debuerunt. cum igitur tres curatores habueris et cum
duobus ex his transegeris, tertium convenire non prohiberis. * ant. a. celerio.
* <a 211 d. k. mai. gentiano et basso conss.>
CJ.2.4.2: Imperator Antoninus
Cum te proponas cum sorore tua de hereditate transegisse et
idpropter certam pecuniam te ei debere cavisse, etsi nulla fuisset quaestio
hereditatis, tamen propter timorem litis transactione interposita pecunia recte
cauta intellegitur. ex qua causa si fisco solvisses, repetere non posses: si
non solvisses, iure convenireris. * ant. a. lutatiae. * <a 213 pp. iii id.
aug. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.2.4.3: Imperator Alexander Severus
Age cum geminiano, quod pater eius curator tibi datus
negotia tua gesserit, et si apud iudicem negabit se actione teneri, quoniam
transactio et aquiliana stipulatio interposita est, iudex contemplatione
iudicii quod est bonae fidei quaeret, de quanta pecunia nominatim transactum
sit: et si apparuerit de minore transactum, quantam pecuniam reliquam ex
administratione curae deberi probatum fuerit, solvere eum iubebit, quod non in
stipulationem aquilianam obligationis curae tantum deductum est, quanti erat
quantitas pecuniae quae debebatur. * alex. a. tulliae. * <a 223 d. prid. id.
aug. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.2.4.4: Imperator Alexander Severus
Actione administratae curae ab eo, qui legitimae aetatis
annos complevit, in aquilianam stipulationem deducta et per acceptilationem
extincta nullam aliam superesse nisi de dolo intra concessa tempora non
ambigitur, nisi specialiter etiam de dolo transactum est. * alex. a. numidio. *
<a 226 pp. ii non. mart. alexandro a. ii et Marcello conss.>
CJ.2.4.5: Imperator Alexander Severus
Cum te transegisse cum herede quondam tutoris tui
profitearis, si id post legitimam aetatem fecisti, frustra desideras, ut a
placitis recedatur. licet enim, ut proponis, nullum instrumentum intercesserit,
tamen si de fide contractus confessione tua constet, scriptura, quae
probationem rei gestae solet continere, necessaria non est. * alex. a. evocato.
* <a 227 pp. k. mart. albino et aemiliano conss.>
CJ.2.4.6pr.: Imperator Alexander Severus
Cum mota inofficiosi querella matrem vestram cum diversa
parte transegisse ita, ut partem bonorum susciperet et a lite discederet,
proponatis, instaurari quidem semel omissam querellam per vos, qui matri
heredis extitistis, iuris ratio non sinit. * alex. a. pomponiis. * <a 230
pp. viii id. ian. agricola et clemente conss.>
CJ.2.4.6.1: Imperator Alexander Severus
Verum si fides placitis praestita non est, in id quod
interest diversam partem recte convenietis: aut enim, si stipulatio conventioni
subdita est, ex stipulatu actio competit, aut, si omissa verborum obligatio
est, utilis actio, quae praescriptis verbis rem gestam demonstrat, danda est.
<a 230 pp. viii id. ian. agricola et clemente conss.>
CJ.2.4.7: Imperator Gordianus
Transactionis placitum ab eo interpositum, cui causae
actionem, non decisionem litis mandasti, nihil petitioni tuae derogavit. *
gord. a. licinio timotheo evocato. * <a 238 pp. x k. ian. pio et pontiano
conss.>
CJ.2.4.8: Imperator Gordianus
De alimentis praeteritis si quaestio defertur, transigi
potest, de futuris autem sine praetore seu praeside interposita transactio
nulla auctoritate iuris censetur. * gord. a. iunio mil. * <a 239 pp.Xiiii
k.Ian.Gordiano a. et aviola conss.>
CJ.2.4.9: Imperator Gordianus
Si super possessione, quae tibi quaesita est, cum
quaestionem patereris a fratre uxoris tuae, pactum conventum et stipulatio
inter vos, ut adlegas, interposita est, ut, si intra diem certum idem
adversarius tuus decem aureos tibi numerasset , possessione ei cederes, vel, si
eam inferre quantitatem non curasset, ulterius quaestionem non patereris, et is
qui ita spopondit promisso satis non fecit, consequens est te ad quem res
pertinet vim ab eo pati non debere: cuius rei gratia vir clarissimus praeses
provinciae interpellatus vim prohibebit, praecipue cum, etiamsi in rem diversae
parti actio competeret, huiusmodi pactione propter utilem exceptionem posset
submoveri. * gord. a. agrippino. * <a 241 pp. vi id. april. gordiano a. ii
et pompeiano conss.>
CJ.2.4.10: Imperator Philippus
Fratris tui filiis de paterna successione ac statu etiam
nunc contra fidem sanguinis itemque placitorum quaestionem inferre parum probe
postulas. nullus etenim erit litium finis, si a transactionibus bona fide
interpositis coeperit facile discedi. * philipp. a. apollophaniae. * <a 244
pp. prid. k. april. peregrino et aemiliano conss.>
CJ.2.4.11: Imperatores valer., gallien.
De fideicommisso a patre inter te et fratrem vicissim dato,
si alter vestrum sine liberis excesserit vita, interposita transactio rata est,
cum fratrum concordia remoto captandae mortis alterius voto improbabili
retinetur. et non potest eo casu rescindi, tamquam circumventus sis, cum pacto
tali consenseris, cum neque eam cui subveniri solet aetatem agere te proponas
nec, si ageres, isdem illis de causis in integrum restitutionis auxilium
impetrare deberes. * valer. et gallien. aa. et valer. nobil. c. gaiano mil.*
<a 255 pp. xv k. dec. valeriano et gallieno aa. utrisque ii conss.>
CJ.2.4.12: Imperatores valer., gallien.
Praeses provinciae aestimabit, utrum de dubia lite
transactio inter te et civitatis tuae administratores facta sit, an ambitiose
id, quod indubitate deberi posset, remissum sit. nam priore casu ratam manere
transactionem iubebit, posteriore nocere civitati gratiam non sinet. * valer.
et gallien. aa. primo. * <a 259 pp. xvi k. mart. aemiliano et basso
conss.>
CJ.2.4.13pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Interpositas metus causa transactiones ratas non haberi
edicto perpetuo continetur. nec tamen quilibet metus ad rescindenda ea, quae
consensu terminata sunt, sufficit, sed talem metum probari oportet, qui salutis
periculum vel corporis cruciatum contineat. * diocl. et maxim. aa. proclae. *
<a 290 s. iiii non. april. byzantii ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.2.4.13.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad vim tamen vel dolum arguendum qualitas causae principalis
non sufficit: unde si nihil tale probari potest, consensu quaestiones
terminatas minime instaurari oportet. <a 290 s. iiii non. april. byzantii
ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.2.4.13.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sed quoniam eum, cum quo te transegisse commemoras, ex
ancilla tua natum servum esse adseveras, si vera sunt, quae precibus complexa
es alia ratio pactum reformat: nec enim dubii iuris est dominos cum servis suis
paciscentes ex placitis teneri atque obligari non posse. <a 290 s. iiii non.
april. byzantii ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.2.4.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si diversa pars contra placitum agere nititur, aequitatis
ratio suadet refusa pecunia, cum et tu hoc desideras, causam ex integro agi. *
diocl. et maxim. aa. sopatrae. * <a 290 pp. iiii non. iul. ipsis iiii et iii
aa. conss.>
CJ.2.4.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ut responsum congruum accipere possis, insere pacti
exemplum: ita enim intellegemus, utrum sola conventio fuit, an etiam aquiliana
stipulatio nec non et acceptilatio secuta fuerit: quae si subdita esse
illuxerit, nullam adversariae tuae petitionem hereditatis vel in rem specialem
competere palam fiet. * diocl. et maxim. aa. pontio. * <a 290 pp. xv k. aug.
ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.2.4.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Causas vel lites transactionibus legitimis finitas imperiali
rescripto resuscitari non oportet. * diocl. et maxim. aa. et cc. caecilio. *
<a 293 s. v id. mart. aa. conss.>
CJ.2.4.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum proponas ab ea, contra quam supplicas, litem quam tecum
habuit transactione decisam eamque acceptis quae negotii dirimendi causa
placuerat dari nunc de conventione resiluisse, ac petas vel pacto stari vel
restitui data, perspicis, si quidem de his reddendis manente transactionis
placito statim stipulatione, si contra fecerit, prospexisti et quinque et
viginti annis maior fuit, quod exceptionem pacti et actionem datorum habeas:
quod si nihil tale convenit, exceptio tibi, non etiam eorum quae dedisti
repetitio competit securitate parta. * diocl. et maxim. aa. et cc. Marcello. *
<a 293 pp. v id. iun. ipsis aa. v et iiii conss.>
CJ.2.4.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Transigere vel pacisci de crimine capitali excepto adulterio
non prohibitum est.In aliis autem publicis criminibus, quae sanguinis poenam
non ingerunt, transigere non licet citra falsi accusationem. * diocl. et maxim.
aa. et cc. valentiniano. * <a 293 s. iii k. sept. aa. conss.>
CJ.2.4.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sub praetextu instrumenti post reperti transactionem bona
fide finitam rescindi iura non patiuntur. sane si eam per se vel per alium
subtractis, quibus veritas argui potuit, decisionem litis extorsisse probetur,
si quidem actio superest, replicationis auxilio doli mali pacti exceptio
removetur, si vero iam perempta est, infra constitutum tempus tantum actionem
de dolo potes exercere. * diocl. et maxim. aa. et cc. irenaeo. * <a 293 s.
xiiii k. oct. sirmi aa. conss.>
CJ.2.4.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non minorem auctoritatem transactionum quam rerum
iudicatarum esse recta ratione placuit, si quidem nihil ita fidei congruit
humanae, quam ea quae placuerant custodiri. nec enim ad rescindenum pactum
sufficit, quod hoc secunda hora noctis intercessisse proponas, cum nullum
tempus sanae mentis maioris quinque et viginti annis consensum repudiet. *
diocl. et maxim. aa. et cc. antistiae. * <a 293 s. iiii k. oct. aa.
conss.>
CJ.2.4.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum ea, quae transactionis causa dari aut retineri convenit,
velut emptorem eum quem accipere placuerat obtinere praescribitur, his quae
simulate geruntur pro infectis habitis frustra ficti pretii postulatur
numeratio. * diocl. et maxim. aa. et cc. geminiano. * <a 293 s. v non. oct.
ipsis aa. conss.>
CJ.2.4.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si maior transegisti, ad rescindendam transactionem de dolo
contestatio non sufficit. * diocl. et maxim. aa. et cc.Alexandro. * <a 293
s. k. dec. aa. conss.>
CJ.2.4.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec intentio creditorum archimedori, cui alios successisse
profiteris, si obligatus pro eo non fuisti, tenere potest. sed haec integro
negotio tractari convenerat: nam cum iam quaestionem transactione decisam et a
te dari placitam numeratam pecuniam proponas, huius indebiti soluti praetextu
improbe tibi petitionem decerni postulas, cum, etsi tantum in stipulationem
fuisset deducta, indebiti promissi velamento defendi non posses. * diocl. et
maxim. aa. et cc. tatiano. * <a 294 d. viii id. mart. cc. conss.>
CJ.2.4.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quidem ex causa transactionis acceptis his quae
instrumento continentur nihil amplius peti convenit, adversariam tuam
exceptionis auxilio defendi perspicis. sin vero certam quantitatem quasi solam
ab ea debitam reddere se debere sine litis decisione confessa est, tam eam quam
residuam debiti partem petere minime prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc.
victorino. * <a 294 s. v non. april. sirmi cc. conss.>
CJ.2.4.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si maiores quinque et viginti annis cum patruo sive avunculo
vestro transegistis vel ei debita donationis causa sine aliqua condicione
remisistis, non idcirco, quod hoc huius hereditatis captandae causa, id est spe
futurae successionis, vos fecisse proponatis, aliis ei succedentibus instaurari
finita debent. * diocl. et maxim. aa. et cc. Marcellae et cyrillae. * <a 294
s. ii id. april. cc. conss.>
CJ.2.4.26: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Transactione matris filios eius non posse servos fieri
notissimi iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysiadae. * <a 294 s.
id. april. cc. conss.>
CJ.2.4.27: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sanam mente, licet aegram corpore recte transigere
manifestum est, nec postulare debueras improbo desiderio placita rescindi
valitudinis corporis adversae velamento. * diocl. et maxim. aa. et cc. catoni.
* <a 294 s. vii id. mai. cc. conss.>
CJ.2.4.28pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sive apud acta rectoris provinciae sive sint actis,
scriptura intercedente vel non, transactio interposita est, hanc servari
convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. sapparutae. * <a 294 d. iii non.
iul. cc. conss.>
CJ.2.4.28.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sed quoniam, ut certum quid accipias, convenisse te, licet
sine scriptura, proponis nec huius rei causa stipulationem secutam esse,
quamvis ex pacto non potuit nasci actio, tamen rerum vindicatione pendente, si
exceptio pacti opposita fuerit, doli mali vel in factum replicatione usa
poteris ad obsequium placitorum adversarium urguere. <a 294 d. iii non. iul.
cc. conss.>
CJ.2.4.29: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sub praetextu specierum post repertarum generali
transactione finita rescindi prohibent iura. error autem circa proprietatem rei
apud alium extra personas transigentium tempore transactionis constitutae nihil
potest nocere. * diocl. et maxim. aa. et cc. marciae. * <a 294 s. iiii k.
oct. cc. conss.>
CJ.2.4.30: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Transactione finita, cum ex partibus tuis magis dolum
intercessisse quam eorum, contra quos preces fundis, confitearis, instaurare
grave nec non criminosum tibi est. * diocl. et maxim. aa. et cc. antonino. *
<a 294 s. v id. oct. crevi cc. conss.>
CJ.2.4.31: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si de certa re pacto transactionis interposito hoc
comprehensum erat " nihil amplius peti", etsi non additum fuerat
" eo nomine", de ceteris quaestionibus integra permaneat actio. *
diocl. et maxim. aa. et cc.Proculo. * <a 294 pp. iiii id. oct. byzantii cc.
conss.>
CJ.2.4.32: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si causa cognita prolata sententia, sicut iure traditum est,
appellationis vel in integrum restitutionis sollemnitate suspensa non est, super
iudicato frustra transigi non est opinionis incertae. proinde si non aquiliana
stipulatione et acceptilatione subsecuta competentem tibi actionem peremisti,
praeses provinciae usitato more legum rebus pridem iudicatis effectum adhibere
curabit. * diocl. et maxim. aa. et cc. cyrillo. * <a 294 s. viii k. nov. cc.
conss.>
CJ.2.4.33pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pro fundo quem petebas praedium certis finibus liberum
dari transactionis causa placuit, nec eo tempore minor annis viginti quinque fuisti,
licet hoc praedium obligatum post vel alienum pro parte fuerit probatum,
instaurari decisam litem prohibent iura. * diocl. et maxim. aa. et cc.
euchrysio. * <a 294 s. v id. nov. melantiade cc. conss.>
CJ.2.4.33.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex stipulatione sane, si placita servari secuta est, vel, si
non intercessit, praescriptis verbis actione civili subdita apud rectorem
provinciae agere potes. <a 294 s. v id. nov. melantiade cc. conss.>
CJ.2.4.33.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tamen ipsas res apud te constitutas, ob quarum
quaestionem litis intercessit decisio, fiscus vel alius a te vindicavit, nihil
petere potes. <a 294 s. v id. nov. melantiade cc. conss.>
CJ.2.4.34: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum donationis seu transactionis causa administratae tutelae
debiti scientes vos obligationem fratri vestro remisisse proponatis nec umquam
volenti dolus inferatur, frustra de dolo querimini, nec ad implendum promissum
hereditatis propriae pollicitatione quisquam adstringitur. * diocl. et maxim.
aa. et cc.Ptolemaidi. * <a 294 pp. vi id. nov. cc. conss.>
CJ.2.4.35: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Transactionem, quae dominii translatione vel actione parata
seu perempta finem accepit, cum eam amicis etiam intervenientibus re vera
ostenditur processisse, metus velamento rescindi postulantis professio detegit
improbitatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. ammonio. * <a 294 s. viiii k.
dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.2.4.36: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si cum liberis maior annis viginti quinque transegisti,
quamvis dari tibi placita repraesentata necdum probentur nec offerant haec qui
conveniuntur, ne quid amplius ab ipsis exigi possit, exceptionis proficit
aequitas. * diocl. et maxim. aa. et cc. achilleo. * <a 294 s. vi id. dec.
cc. conss.>
CJ.2.4.37: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Promissis transactionis causa non impletis poenam in
stipulationem deductam, si contra factum fuerit, exigi posse constitit. *
diocl. et maxim. aa. et cc.Basilissae. * <a 294 s. xii k. ian. nicomediae
cc. conss.>
CJ.2.4.38: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Transactio nullo dato vel retento seu promisso minime
procedit. * diocl. et maxim. aa. et cc.Theodotiano. * <a 294 s. viii k.
ian.Nicomediae cc. conss.>
CJ.2.4.39: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quamvis eum qui pactus est statim paeniteat, transactio
rescindi et lis instaurari non potest: et qui tibi suasit intra certum tempus
licere a transactione recedi, falsum adseveravit. * diocl. et maxim. aa. et
cc.Marcianae. * <a 294 s. d. v k. ian. sirmi cc. conss.>
CJ.2.4.40: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Ubi pactum vel transactio scripta est atque aquilianae
stipulationis et acceptilationis vinculis firmitas iuris innexa est, aut
subsecutis secundum leges accommodandus est consensus aut poena una cum his
quae data probantur ante cognitionem causae, si et adversarius hoc maluerit,
inferenda est. * grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * <a 381 d.
iii non. iun. constantinopoli eucherio et syagrio conss.>
CJ.2.4.41pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis maior annis adversus pacta vel transactiones nullo
cogentis imperio libero arbitrio et voluntate confecta putaverit esse veniendum
vel interpellando iudicem vel supplicando principibus vel non implendo
promissa, eas autem invocato dei omnipotentis nomine eo auctore solidaverit,
non solum inuratur infamia, verum etiam actione privatus, restituta poena quae
pactis probatur inserta, et rerum proprietate careat et emolumento, quod ex
pacto vel transactione illa fuerit consecututs: itaque omnia eorum mox commodo
deputabuntur, qui intemerata pacti iura servaverint. * arcad. et honor. aa.
rufino pp. * <a 395 d. v id. oct. constantinopoli olybrio et probino
conss.>
CJ.2.4.41.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Eos etiam huius legis vel iactura dignos iubemus esse vel
munere, qui nomina nostra placitis inserentes salutem principum confirmationem
initarum esse iuraverint pactionum. <a 395 d. v id. oct. constantinopoli
olybrio et probino conss.>
CJ.2.4.42: Imperatores Leo, Anthemius
Si ex falsis instrumentis transactiones vel pactiones initae
fuerint, quamvis iusiurandum his interpositum sit, etiam civiliter falso
revelato eas retractari praecipimus: ita demum ut, si de plurimis causis vel
capitulis eaedem pactiones initae fuerint, illa tantummodo causa vel pars
retractetur, quae ex falso instrumento composita convicta fuerit, aliis
capitulis firmis manentibus: nisi forte etiam de eo, quod falsum dicitur,
controversia orta decisa sopiatur. * leo et anthem. aa. erythrio pp. * <a
472 d. k. iul. constantinopoli marciano cons.>
CJ.2.4.43: Imperator Anastasius
Iubemus in omnibus litigiis iam motis et pendentibus seu
postea super servili vel adscripticia condicione movendis transactiones
celebrandas vel iam celebratas , si non alio iuri cognito modo eas vacillare
contigerit, vires suas obtinere nec ob hoc videri tenorem earum titubare, quod
pro condicione servili vel adscripticia confectae sint. * anastas. a. thomae
pp. illyrici. * <a 500 d. xv k. dec. patricio et hypatio conss.>
CJ.2.5.0. De calculi errore.
CJ.2.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Errorem calculi, sive ex uno contractu sive ex pluribus
emerserit, veritati non adferre praeiudicium saepe constitutum est: unde
rationes etiam saepe computatas denuo retractari posse, si res iudicatae non
sunt vel transactio non intervenit , explorati iuris et. sed et si per errorem
calculi velut debitam quantitatem, cum esset indebita, promisisti, condictio
liberationis tibi competit. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio quarto. *
<a 293 d. vi k. mart. aa. conss.>
CJ.2.5.2
CJ.2.6.0. De postulando.
CJ.2.6.1: Imperator Antoninus
Cum a praefecto aegypti perpetuo causas agere prohibitus non
appellaveris, placitis obtempera. * ant. a. artemidoro. * <a 216 pp. iii. k.
aug. sabino ii et anullino conss.>
CJ.2.6.2: Imperator Alexander Severus
Nec ceterorum liberti, nedum mei quidem, si ita sunt
litteris eruditi, ut patrocinia desiderantibus praestare possint, prohibentur
hoc facere. * alex. a. polydoro. * <a 224 pp. non mart. iuliano et crispino
conss.>
CJ.2.6.3: Imperator Gordianus
Si sub specie honorarii, quod advocato usque ad certum modum
deberi potuisset, eam quantitatem, quam desiderio complecteris, te daturum
cavisti et, quasi mutuam pecuniam accepisses, eam te redditurum promisisti nec
temporis spatio gesto negotio consensum ac fidem accommodasti, competenti
exceptione non numeratae pecuniae tutus es et ex hac causa cautionem
interpositam usitato more potes condicere. * gord. a. flaviano. * <a 240 pp.
v id. iun. sabino ii et venusto conss.>
CJ.2.6.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Velamento absentiae patroni causae rursum ad finitas
quaestiones redire quis frustra conatur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
theodotiano. * <a 294 s. iiii k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.2.6.5: Imperator Constantinus
Si qui advocatorum existimationi suae immensa atque illicita
compendia praetulisse sub nomine honorariorum ex ipsis negotiis quae tuenda
susceperint emolumentum sibi certae partis cum gravi damno litigatoris et
depraedatione poscentes fuerint inventi, placuit, ut omnes, qui in huiusmodi
scaevitate permanserint, ab hac professione penitus arceantur. * constant. a.
helladio. * <a 325 d. iii k. april. paulino et iuliano conss.>
CJ.2.6.6pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Quisquis vult esse causidicus, non idem in eodem negotio sit
advocatus et iudex, quoniam aliquem inter arbitros et patronos oportet esse
delectum. * valentin. et valens aa. ad olybrium pu. * <a 368 pp. x k. sept.
valentiniano et valente aa. ii conss.>
CJ.2.6.6.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Ante omnia autem universi advocati ita praebeant patrocinia
iurgantibus, ut non ultra, quam litium poscit utilitas, in licentiam
conviciandi et maledicendi temeritatem prorumpant: agant, quod causa desiderat:
temperent ab iniuria. nam si quis adeo procax fuerit, ut non ratione, sed
probris putet esse certandum, opinionis suae imminutione quatietur. nec enim
coniventia commodanda est, ut quisquam negotio derelicto in adversarii sui
contumeliam aut palam pergat aut subdole. <a 368 pp. x k. sept. valentiniano
et valente aa. ii conss.>
CJ.2.6.6.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Praeterea nullum cum eo litigatore contractum, quem in
propria recepit fide, ineat advocatus, nullam conferat pactionem. <a 368 pp.
x k. sept. valentiniano et valente aa. ii conss.>
CJ.2.6.6.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Nemo ex his, quos licebit accipere vel decebit, aspernanter
habeat, quod sibi semel officii gratia libero arbitrio obtulerit litigator.
<a 368 pp. x k. sept. valentiniano et valente aa. ii conss.>
CJ.2.6.6.4: Imperatores Valentinianus, Valens
Nemo ex industria protrahat iurgium. <a 368 pp. x k.
sept. valentiniano et valente aa. ii conss.>
CJ.2.6.6.5: Imperatores Valentinianus, Valens
Apud urbem autem romam etiam honoratis, qui hoc putaverint
eligendum, eo usque liceat orare, quousque maluerint, videlicet ut non ad turpe
compendium stipemque deformem haec adripiatur occasio, sed laudis per eam
augmenta quaerantur. nam si lucro pecuniaque capiantur, veluti abiecti atque
degeneres inter vilissimos numerabuntur. <a 368 pp. x k. sept. valentiniano
et valente aa. ii conss.>
CJ.2.6.6.6: Imperatores Valentinianus, Valens
Quisquis igitur ex his, quos agere permisimus, vult esse
causidicus, eam solam , quam sumit tempore agendi, sibi sciat esse personam,
quousque causidicus est, nec putet quisquam honori suo aliquid esse detractum,
cum ipse necessitatem elegerit standi et ipse contempserit ius sedendi. <a
368 pp. x k. sept. valentiniano et valente aa. ii conss.>
CJ.2.6.7pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Providendum est, ne hi, quos in foro aut meritum
nobilissimos fecerit aut vetustas, in una parte consistant, aliam a rudibus
atque tironibus necesse sit sustineri. * valentin. et valens aa. et grat. a. ad
olybrium pu. * <a 370 d. k. mart. treviris valentiniano et valente iii aa.
conss.>
CJ.2.6.7.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Atque ideo si in uno auditorio duo tantum prae ceteris
fuerint vel plures, quorum fama sit hilarior, in iudicantis officio sit, ut par
causidicorum distributio fiat et exaequetur partibus auxilium singulorum et
aequa divisio procedat. <a 370 d. k. mart. treviris valentiniano et valente
iii aa. conss.>
CJ.2.6.7.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Si quis vero monitus a iudice ea excusatione, quae nequeat
comprobari, cuicumque parti patrocinium denegaverit, careat foro, sciat etiam
numquam sibi ad agendum copiam posse restitui. <a 370 d. k. mart. treviris
valentiniano et valente iii aa. conss.>
CJ.2.6.7.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Si quis autem ex litigatoribus detectus fuerit separatim
tractasse cum pluribus et adversario suo tali fraude subtraxisse paris
defensionis copiam, ostendet procul dubio iniquam a se litem foveri et
auctoritatem iudicis a se lusam experietur. <a 370 d. k. mart. treviris
valentiniano et valente iii aa. conss.>
CJ.2.6.8: Imperatores Leo, Anthemius
Nemo vel in foro magnitudinis tuae vel in provinciali
iudicio vel apud quemquam iudicem accedat ad togatorum consortium, nisi
sacrosanctis catholicae religionis fuerit imbutus mysteriis. sin autem aliquid
quoquo modo vel quadam machinatione factum vel attemptatum fuerit, officium
quidem sublimitatis tuae centum librarum auri iacturam pro condemnatione
sustineat, idem vero, quicumque ausus fuerit contra providum nostrae
serenitatis decretum officium advocationis per subreptionem adripere et
prohibitum patrocinium praestiterit, advocationis officio remotus stilum
proscriptionis atque perpetui exilii specialiter sustinebit: scituris etiam
provinciarum rectoribus, quod is, sub cuius administratione aliquid huiu smodi
fuerit attemptatum, partis bonorum dimidiae proscriptionem et poenam exilii per
quinquennium sustinebit. * leo et anthem. aa. nicostrato pp. * <a 468 d.
prid. k. april. constantinopoli anthemio a. ii cons.>
CJ.2.7.0. De advocatis diversorum
iudiciorum.
CJ.2.7.1: Imperator Antoninus
Si patronum causae praevaricatum putas et impleveris
accusationem, non deerit adversus eum pro temeritate commissi sententia, atque
ita de principali causa denuo quaeretur. quod si non docueris praevaricatum, et
calumnia notaberis et rebus iudicatis, a quibus non est provocatum, stabitur. *
ant. a. doloni. * <a 213 pp. iii k. oct. antonino a. iiii et balbino
conss.>
CJ.2.7.2: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Qui necessario patriae suae debent municipio functiones, eos
decurionibus adgregatos nolumus evagari, permittentes tamen, ut in negotiis
causidicorum fungantur officiis et in civitatibus propriis subeant munia
curiarum, ita tamen, ut non contra rem publicam civitatis, in qua honorem hunc
consecuti sunt, eis adesse permittatur. * valens grat. et valentin. aaa. ad
antonium pp. * <a 378 d. xv k. sept. ravennae valente vi et valentiniano ii
aa. conss.>
CJ.2.7.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Ne quis ex corpore togatorum, minime curialibus nexibus
illigatus, provinciales suscipiat functiones, scilicet ut et ambientibus
claudatur ingressus et invitis necessitas auferatur. * arcad. et honor. aa. ad
africanum pu. * <a 396 d. iii non. aug. constantinopoli arcadio iiii et
honorio iii aa. conss.>
CJ.2.7.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Fori tui culminis et universorum iudiciorum advocati
quidquid ex huiuscemodi professione vel ipsius occasione quaesierint vel
quaesierunt, id post patris obitum praecipuum veluti peculium castrense ad
exemplum militum proprio dominio valeant vindicare. * honor. et theodos. aa.
eustathio pp. * <a 422 d. x. k. april. constantinopoli honorio xiii et
theodosio x aa. conss.>
CJ.2.7.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quidquid animi largitate et munificentia praestitimus
principali togatis per orientem eminentissimae praefecturae reverentia
studiorum, id sibi praesenti sanctione praestitum esse cognoscant patroni
causarum illustris urbicariae praefecturae. * theodos. et valentin. aa. cyro
pu. * <a 426 d. vii k. ian. constantinopoli theodosio xii et valentiniano ii
aa. conss.>
CJ.2.7.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sancimus, ut advocatis, qui apud tuam magnificentiam causas
acturi sunt, a nullo iudice, nec ab ipsa eminentissima praefectura, sollicitudo
ulla penitus iniungatur: sed nec advocatis provinciarum vel spectabilium
iudicum quisquis existimet aliquid iniungendum. nulla igitur togatis inspectio,
nulla ingeratur peraequatio, nulla operis instructio, nulla discussio, nullum
ratiocinium imponatur, nullum denique aliud eis mandetur praeter arbitrium in
eodem dumtaxat loco ubi advocationis exercetur officium: quinquaginta librarum
auri poena officio feriendo, quod legis istius regulas temerare temptaverit. *
theodos. et valentin. aa. ad florentium pp. * <a 439 d. xiii k. mai.
constantinopoli theodosio a. xvii et fes to conss.>
CJ.2.7.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Isdem privilegiis isdemque immunitatibus potiri togam
illustrissimae per illyricum praefecturae, quibus fruitur toga per orientem
praetorianae sedis excelsae, decernimus. * theodos. et valentin. aa. thalassio
pp.Per illyricum. * <a 439 d. vii id. sept. constantinopoli theodosio a.
xvii et festo conss.>
CJ.2.7.8: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Cum advocatio praetoriana centum quinquaginta numero togatis
minime vel imminuendo vel augendo concludatur, iubemus eos, qui ex his ad fisci
patronatum pervenerint, a cohortis vel alterius vilioris condicionis nexibus
cum liberis quandocumque genitis liberos custodiri postque tale officium
depositum annumque completum advocatorum consortio abscedere cum comitiva
consistoriana: omneque, quod togatis fori celsitudinis tuae quolibet casu
quolibet adquiritur titulo, ut castrense sibimet vindicare nec patribus vel
avis paternis earum rerum commodum adquirere legis istius auctoritate
decernimus: his omnibus etiam ad urbicariae praefecturae advocationem
trahendis. * theodos. et valentin. aa. cyro pp.Cons. designato. * <a 440 d.
iii k. ian. valentiniano a. v et anatolio conss.>
CJ.2.7.9: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si quis de togatis fori celsitudinis tuae vel illyricianae
seu urbicariae praefecturae sive de his, qui in provincialibus iudiciis
causarum patrocinium profitentur, electione tuae sedis regendae provinciae
munus potestatemque susceperit, post peractam integre ac sine ulla opinionis
labe administrationem ad illud officium, unde abstractus est et unde sibi vitae
subsidia comparabat, remeandi habeat facultatem nec causas orare denuo quadam prohibeatur
invidia. * theodos. et valentin. aa. apollonio pp. * <a 442 d. xii k. sept.
constantinopoli eudoxio et dioscoro conss.>
CJ.2.7.10: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Binos, qui priores fori tuae sedis inveniuntur, ad
patronatum fisci singulis quibusque annis accedere paribus dignitatis et
privilegiorum insignibus ambiendos praecipimus, quibus antehac utebatur is, qui
solus creabatur fisci patronus. * valentin. et marcian. aa. palladio pp. *
<a 452 d. xiiii k. iul. constantinopoli sporacio cons.>
CJ.2.7.11pr.: Imperator Leo
Nemini licere sancimus aliquem sub adsidendi colore statutis
centum quinquaginta advocatis, quos sibi eminentissima praefectura in consilium
adsumpserit, adgregare. * leo a. viviano pp. * <a 460 d. k. febr.
constantinopoli magno et apollonio conss.>
CJ.2.7.11.1: Imperator Leo
Non aliter vero consortio advocatorum tuae sedis aliquis
societur, nisi prius in examine viri clarissimi rectoris provinciae, ex qua
oriundus est, praesentibus cohortalibus gesta conficiat, quibus aperte pateat
cohortali statui ac fortunae eundem minime subiacere, si praesens vir
clarissimus rector provinciae fuerit in eius examine: si vero afuerit, apud
defensorem sui oppidi gesta conficiat. <a 460 d. k. febr. constantinopoli
magno et apollonio conss.>
CJ.2.7.11.2: Imperator Leo
Iuris peritos etiam doctores eorum iubemus iuratos sub
gestorum testificatione depromere, esse eum, qui posthac subrogari voluerit,
peritia iuris instructum: filios autem togatorum excellentiae tuae, qui vel
nunc causas agunt vel futuris temporibus actitaverint, ceteris supernumerariis
anteferri. <a 460 d. k. febr. constantinopoli magno et apollonio conss.>
CJ.2.7.11.3: Imperator Leo
Illud insuper decernimus, ut etiam his, qui ultra centum
quinquaginta advocatos eminentissimae tuae sedis reperiuntur, liceat et apud
virum spectabilem proconsulem vel praefectum augustalem vel comitem orientis,
viros etiam spectabiles vicarios et apud rectores provinciarum negotia
perorare. <a 460 d. k. febr. constantinopoli magno et apollonio conss.>
CJ.2.7.12: Imperator Leo
Sancimus patronum fisci iudicio celsitudinis tuae iam non
quotannis, sed biennio pro vetere consuetudine finem officii sui sortiri:
salvis eidem consortio privilegiis omnibus, quae a retro principibus meruit,
manentibus. * leo a. eusebio pp.Illyrici. * <a 463 d. x k. mart.
constantinopoli basilio et viviano conss.>
CJ.2.7.13pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Petitionem virorum disertissimorum advocatorum alexandrinae
splendissimae civitatis, quam de fori sui matricula et fisci patrono
obtulerunt, merito admittentes hac sanctione decernimus quinquaginta statutos
haberi eorumque nomina pro tempore matriculae conficiendae inscribi et eos
advocationis officium in iudicio tam viri spectabilis praefecti augustalis quam
viri spectabilis ducis aegyptiaci limitis petentibus adhibere, ceteros vero
ultra memoratum numerum constitutos apud alios iudices eiusdem alexandrinae
civitatis perorare, filiis scilicet statutorum in loco deficientium
supernumerariis anteponendis: egredientem autem post biennium fisci patronum
contemplatione laborum exconsulari moderatoris provinciae dignitate decorari:
licentia facultateque ei non deneganda, cum usus exegerit , tam pro se quam pro
filiis parentibus et uxoribus nec non etiam personis ex transverso latere usque
ad quartum gradum constitutis patrocinium suum adhibere. * leo et anthem. aa.
alexandro duci aegyptiaci limitis et praef. augustali.* <a 468 d. xiii k.
sept. anthemio cons.>
CJ.2.7.13.1: Imperatores Leo, Anthemius
Quando autem fisci patronum mori contigerit, gradu eum
sequentem sine ulla dilatione in loco eius subrogari, heredibus defuncti nihil
exinde sibi commodi adquiri posse speraturis: cunctis privilegiis, quae
hactenus habuisse noscuntur, nec non his, quae suggestio tuae magnitudinis continet,
etiam in posterum intactis inviolatisque servandis, quatenus huiusmodi delato
eis liberalitate nostrae serenitatis honore possint in otio et tranquillitate
reliquum tempus vitae suae peragere, nulla eis invitis sollicitudine ingerenda.
<a 468 d. xiii k. sept. anthemio cons.>
CJ.2.7.14: Imperatores Leo, Anthemius
Advocati, qui dirimunt ambigua fata causarum suaeque
defensionis viribus in rebus saepe publicis ac privatis lapsa erigunt, fatigata
reparant, non minus provident humano generi, quam si proeliis atque vulneribus
patriam parentesque salvarent. nec enim solos nostro imperio militare credimus
illos, qui gladiis clupeis et thoracibus nituntur, sed etiam advocatos:
militant namque causarum patroni, qui gloriosae vocis confisi munimine
laborantium spem vitam et posteros defendunt. * leo et anthem. aa. callicrati
pp. illyrici. * <a 469 d. v k. april. constantinopoli zenone et marciano
conss.>
CJ.2.7.15pr.: Imperator Leo
Post duos fisci patronos, qui ex anterioribus
constitutionibus isdem beneficiis muniuntur, sexaginta quattuor togatos, qui in
praesenti sunt, a primo usque ad sexagesimum quartum imperialibus beneficiis
perfrui censemus, quibus fisci patroni liberique eorum honorati sunt. * leo a.
dioscoro pp. * <a 472 d. xvii k. iun. constantinopoli marciano cons.>
CJ.2.7.15.1: Imperator Leo
His quoque illud adiciendum esse statuimus, ut, si quis
patronatus fisci adeptus gradum fatalem diem obierit, universa totius anni
solacia, ex quo hoc idem officium peragere coeperit, ad heredes seu successores
suos, sive liberi sive extranei fuerint, transmittendi tam ex testamento quam
ab intestato liberam habeat facultatem. <a 472 d. xvii k. iun.
constantinopoli marciano cons.>
CJ.2.7.16: Imperatores leo iun., Zeno
Ad similitudinem sexaginta quattuor advocatorum fori
amplissimae praetorianae praefecturae quindecim tantum ex foro tuae
magnitudinis, qui in praesenti gradus primos obtinent, post fisci videlicet
patronum, isdem privilegiis nostrae mansuetudinis beneficio perfruantur, quibus
fisci patroni liberique eorum muniuntur. * leo iunior et zeno aa. iustiniano
pu. * <a 474 d. xvii k. april. constantinopoli leone iuniore a. cons.>
CJ.2.7.17pr.: Imperatores leo iun., Zeno
Iubemus advocationem fori tui culminis in centum
quinquaginta, sicut antea constitutum fuerat, advocatos concludi eundemque
numerum, quotiens vel professionis fine vel morte vel quocumque casu fuerit
imminutus, electione magnificae tuae sedis impleri, ita ut in praesenti quidem
et hinc usque ad biennium ad plenitudinem supra definiti numeri subrogandi sine
ulla cohortalis aut cuiuslibet deterioris condicionis quaestione succedant:
salva videlicet adversus eos apparitionibus si qua competit actione, quam
certum est, postquam fisci patronatus officio impleto exierint, evanescere:
post lapsum vero biennium foro tuae magnificae potestatis inseri postulantes
non aliter, nisi sub gestorum confectione minime eos cohortali condicioni
subiacere patefactum fuerit, admittantur. * leo iunior et zeno aa. paulo pp.Per
illyricum. * <a 474>
CJ.2.7.17.1: Imperatores leo iun., Zeno
Cuncta sane privilegia, quae magnificae per orientem
praefecturae advocatis ex divinis retro principum seu inclitae recordationis
leonis vel nostris sanctionibus indulta sunt, tuae quoque gloriosissimae sedis
causidicis absque ulla discretione competere per hanc in aeternum valituram
legem sancimus. <a 474>
CJ.2.7.20pr.: Imperator Anastasius
Suggestionem viri illustris comitis privatarum et
proconsulis asiae duximus admittendam, per quam nostrae serenitatis auribus
intimavit fori sui advocatos communi petitione magnopere postulasse, ut,
postquam advocationis deposuerint officium, dignitate quadam nostra
liberalitate potiantur. * anastas. a. eusebio mag. off. * <a 497 d. ii k.
ian. constantinopoli anastasio a. ii cons.>
CJ.2.7.20.1: Imperator Anastasius
Iubemus itaque post depositum, ut dictum est, praefatum
officium unumquemque eorum, qui in praesenti sunt vel postea matriculis eorum
pro tempore fuerint inserti, clarissimi primi ordinis comitis perfrui
dignitate, quatenus et tempore quietis fructum praeteritorum laborum
consequantur proque fide atque industria erga clientes suos comprobata privatae
condicionis hominum multitudine segregati clarissimis merito connumerentur.
<a 497 d. ii k. ian. constantinopoli anastasio a. ii cons.>
CJ.2.7.21: Imperator Anastasius
Advocatos amplissimae tuae sedis, qui pro tempore ad fisci
patroni gradum et officium provehuntur, una cum liberis iam natis vel postea
procreandis ab omni cohortalis seu cuiuslibet deterioris condicionis vinculo
immunes ac liberos cum patrimonio suo conservari praecipimus, cum constet hoc
iam pridem tam advocatis amplissimae praetorianae per orientem quam magnificae
urbicariae praefecturae sacris constitutionibus esse indultum et non dubium sit
non tantum eas, sed etiam sublimissimae tuae sedis germanas esse potestates. *
anastas. a. thomae pp.Per illyricum. * <a 500 d. xii k. dec. patricio et
hypatio conss.>
CJ.2.7.22pr.: Imperator Anastasius
Iubemus pro tempore primatem advocatorum fori viri illustris
comitis orientis per biennium fisci patroni fungi officio et solacia sibi
communi consensu deputata per idem biennium consequi, hoc quoque transacto
professionem advocationis deponere: consortio videlicet eorundem advocatorum ad
quadraginta tantummodo viros redigendo, ita ut, si qui superflui sunt iam eidem
consortio sociati, de advocationis officio minime reiciantur, nemine alio eis
adiciendo, donec quadraginta virorum numerum advocatorum consortium excedere
contingat. * anastas. a. constantino pp. * <a 505 d. k. iul. constantinopoli
sabiniano et theodoro conss.>
CJ.2.7.22.1: Imperator Anastasius
Ad haec eos, qui, prout statutum est, fisci patroni
deposuerint officium, postea quoque non prohiberi singulos tam pro se quam pro
iugali sua et socero et socru nec non genero et nuru liberisque propriis,
colonis et servis ad se pertinentibus advocationis fungi officio. <a 505 d.
k. iul. constantinopoli sabiniano et theodoro conss.>
CJ.2.7.22.2: Imperator Anastasius
Nec aediculas eorum metatorum onere molestari, si tamen in
una tantummodo suaque domo singuli talem praerogativam sibi vindicare
maluerint. <a 505 d. k. iul. constantinopoli sabiniano et theodoro
conss.>
CJ.2.7.22.3: Imperator Anastasius
Pro sportulis praeterea modum, quem notitia nobis porrecta
declarat, tam pro his quam pro colonis et servis eorum custodiri, neminique
praeberi licentiam eundem modum circa sportularum exactionem contra eos
excedendi. <a 505 d. k. iul. constantinopoli sabiniano et theodoro
conss.>
CJ.2.7.22.4: Imperator Anastasius
Nec de cetero quemquam, antequam per statuta tempora legum
eruditioni noscatur inhaesisse, supra dicto consortio sociari. <a 505 d. k.
iul. constantinopoli sabiniano et theodoro conss.>
CJ.2.7.22.5: Imperator Anastasius
Et filios advocatorum vel adhuc in tali constitutorum
officio vel eorum, qui fisci patronatum deposuerunt, superstitum vel mortuorum,
extraneis ad idem officium accedentibus anteponi eique gratis et sine sumptibus
sociari, si et ipsi, prout dispositum est, solito tempore legum doctrinam
meruerint. <a 505 d. k. iul. constantinopoli sabiniano et theodoro
conss.>
CJ.2.7.22.6: Imperator Anastasius
Ut autem his, qui fisci patroni officium adepti sunt vel
fuerint, non tantum superstitibus, sed etiam morte praeventis prospiciatur, tam
ad heredes fisci patroni, qui semel ad talem gradum vocatus sit, solacia eius
transire hisque servari , quam ipsos, qui fisci patronatum iam deposuerunt vel
postea deposuerint, minime cuiuslibet actus publici sollicitudinem nolentes
subire compelli nec exhibitionis seu deductionis onere nisi speciali
auctoritate nostra molestari et in provincia incusandos per sententiam viri
spectabilis comitis orientis utpote competentis iudicis conveniri atque
litigare decernimus. <a 505 d. k. iul. constantinopoli sabiniano et theodoro
conss.>
CJ.2.7.23pr.: Imperator Anastasius
Laudabile vitaeque hominum necessarium advocationis officium
maxime principalibus praemiis oportet remunerari. * anastas. a. eustathio pp. *
<a 506 d. xii k. dec. constantinopoli areobindo et messala conss.>
CJ.2.7.23.1: Imperator Anastasius
Ideoque iubemus viros clarissimos fisci pro tempore patronos
fori tuae celsitudinis sollemni die festivitatis kalendarum ianuariarum ipsius
tantummodo anni, per quem tale peragunt officium, inter spectabiles sacri
nostri consistorii comites divina nostrae serenitatis manu puncti consequi
solacium. <a 506 d. xii k. dec. constantinopoli areobindo et messala
conss.>
CJ.2.7.23.2: Imperator Anastasius
Et postquam tale deposuerint officium, si quidem filios
ingenuos habeant, eos clarissimorum notariorum inseri consortio tribunorum,
sacras solitas epistulas sine quadam suffragii solutione percepturos. <a 506
d. xii k. dec. constantinopoli areobindo et messala conss.>
CJ.2.7.23.3: Imperator Anastasius
Et si quis per sententiam sublimitatis tuae monitus super
agnito debito vel agnita causa, quae ingeritur ei, confessionem exponere
paratus sit, eam non arbitro delegato, sed tunc temporis fisci patronis vel
alterutri eorum, si alter adesse non possit, pro more tamen solito sub actorum
testificatione intimari. <a 506 d. xii k. dec. constantinopoli areobindo et
messala conss.>
CJ.2.7.23.4: Imperator Anastasius
Quotiensque de nuptiis quis sine dotalibus instrumentis
mutuo contrahendi matrimonium animo celebratis super adfectu suo, liberis ex
huiusmodi coniugio iam extantibus vel necdum procreatis, legitimis
adlegationibus uti maluerit, eas apud eosdem pro tempore fisci patronos vel
alterutrum, ut dictum est, eorum gestis intervenientibus commendari, ita
videlicet, ut iuri cognitae adlegationes absentibus personis, si quae
competunt, serventur intactae. <a 506 d. xii k. dec. constantinopoli
areobindo et messala conss.>
CJ.2.7.23.5: Imperator Anastasius
His insuper, quicumque apud viros gloriosos pro tempore
consules mancipia sua libertate donare voluerint, antelatos fisci patronos ad
easdem libertates peragendas propriam advocationis vocem accommodare <a 506
d. xii k. dec. constantinopoli areobindo et messala conss.>
CJ.2.7.23.6: Imperator Anastasius
Aliis nihilo minus privilegiis, quae iam pridem memoratis
vel fisci patronis vel adhuc advocationis pro tempore peragentibus officium
togatis diversis modis indulta sunt, ex hac etiam sanctione nostra in sua
stabilitate duraturis. <a 506 d. xii k. dec. constantinopoli areobindo et
messala conss.>
CJ.2.7.24pr.: Imperator Anastasius
Petitiones virorum disertissimorum fori praesidalis secundae
syriae provinciae advocatorum cum competenti moderatione censuimus admittendas
et iubemus pro tempore primatem eorum per biennium fisci patroni fungi officio
et solacia sibi communi consensu deputata per idem biennium consequi hocque
transacto professionem advocationis deponere: consortio videlicet eorundem
advocatorum ad triginta tantummodo viros redigendo, ita ut, si qui superflui
sunt iam eidem consortio sociati, de advocationis officio minime reiciantur,
nemine alio eis adiciendo, donec triginta virorum numerum advocatorum excedere
consortium contingat. * anastas. a. sergio pp. * <a 517 d. k. dec. anastasio
et agapito conss.>
CJ.2.7.24.1: Imperator Anastasius
Ad haec eos, qui, prout statutum est, fisci patroni
deposuerint officium, postea quoque non prohiberi singulos tam pro se quam pro
iugali sua et socero et socru nec non genero et nuru liberisque propriis,
colonis et servis ad se pertinentibus advocationis fungi officio. <a 517 d.
k. dec. anastasio et agapito conss.>
CJ.2.7.24.2: Imperator Anastasius
Nec aediculas eorum metatorum nomine molestari, si tamen in
una tantummodo suaque domo singuli talem praerogativam sibi vindicare
maluerint. <a 517 d. k. dec. anastasio et agapito conss.>
CJ.2.7.24.3: Imperator Anastasius
Pro sportulis praeterea modum, quem notitia nobis porrecta
declarat, tam pro his quam pro colonis et servis eorum custodiri, neminique
praeberi licentiam eundem modum circa sportularum exactionem contra eos
excedendi. <a 517 d. k. dec. anastasio et agapito conss.>
CJ.2.7.24.4: Imperator Anastasius
Nec de cetero quemquam, antequam per statuta tempora legum
eruditioni noscatur inhaesisse, supra dicto consortio sociari. <a 517 d. k.
dec. anastasio et agapito conss.>
CJ.2.7.24.5: Imperator Anastasius
Et filios advocatorum vel adhuc in tali constitutorum
officio vel eorum, qui fisci patronatum deposuerunt, superstitum vel mortuorum,
extraneis ad idem officium accedentibus anteponi eique gratis et sine sumptibus
sociari, si et ipsi, prout dispositum est, solito tempore legum doctrinam
meruerint. <a 517 d. k. dec. anastasio et agapito conss.>
CJ.2.7.24.6: Imperator Anastasius
Ut autem his, qui fisci patroni officium adepti sunt vel
fuerint, non tantum superstitibus, sed etiam morte praeventis prospiciatur, tam
ad heredes fisci patroni, qui semel ad talem gradum vocatus sit, solacia eius
transire hisque servari , quam ipsos, qui fisci patronatum iam deposuerunt vel
postea deposuerint, minime cuiuslibet actus publici sollicitudinem nolentes
subire compelli nec exhibitionis seu deductionis onere nisi speciali
auctoritate nostra molestari et in provincia incusandos per sententias viri
clarissimi provinciam in qua degunt moderantis, utpote competentis iudicis,
conveniri atque litigare decernimus. <a 517 d. k. dec. anastasio et agapito
conss.>
CJ.2.7.25pr.: Imperator Justinus
Restituendae sunt clarissimis eloquentiae luminibus
sexaginta auri librae, quas sub imperio zenonis divae memoriae pedaneis deputatas
arbitris nec non fideiussorum vires aestimantibus, tamen auferendas credidit
parca posterioris subtilitas principis, ut iam liberalitate nostri numinis viri
clarissimi fisci patroni praefatam auri summam sine fraude annis singulis
consequantur, ab amplissima tua sede pari lance in utrumque dividendam. nam
universis redditur, quod pro voto omnium primatibus indulgetur. * iustinus a.
marino pp. * <a 519 d. k. dec. constantinopoli ipso a. et eutherico
conss.>
CJ.2.7.25.1: Imperator Justinus
Sacras insuper epistulas, quibus adprobantur viri clarissimi
tribuni praetoriani et notarii, non unius tantum nomine, sed alterius quoque
unius praestandas perspicimus, sive suos filios sive quos alios duxerint
illustrandos. <a 519 d. k. dec. constantinopoli ipso a. et eutherico
conss.>
CJ.2.7.25.2: Imperator Justinus
Ad haec altiore beneficio codicillos, quibus illustris
honoratur dignitas, consequantur, quos unius solum nomine eisdem viris
facundissimis daturos nos pollicemur profuturos scilicet alteri eorum altero concedente,
seu qui ex provinciis suis vel ex amicis voluerint, in provinciis tamen
degentibus. <a 519 d. k. dec. constantinopoli ipso a. et eutherico
conss.>
CJ.2.7.25.3: Imperator Justinus
Licentiam eis praeterea facimus binos homines annis singulis
itidem offerendi nostram adoraturos purpuram, statutis inserendos
praesentalibus domesticis, unum equitum, alterum scholae peditum, in vacantem
eorum locum qui defuncti sunt, nullo, dum supererant, de militia venumdanda
pacto cum eis interposito, quorum eiusmodi conventiones intersunt, ita tamen,
ut idem viri facundissimi, cum offerendos eosdem crediderint homines, bina
solidorum pro singulis millia nihilque amplius noverint dependenda viris
magnificis comitibus dicatissimorum domesticorum , id est equitum quidem pro
eo, qui inter equites meriturus est, peditum autem pro eo, qui inter pedites
inserendus est: solitis videlicet statim stipendiis nec non ceteris solaciis
isdem tironibus deputandis sine quolibet alio dispendio. <a 519 d. k. dec.
constantinopoli ipso a. et eutherico conss.>
CJ.2.7.25.4: Imperator Justinus
Aliis etiam privilegiis potiantur, quae diversis temporibus
consecuti sunt sive per augustos apices seu dispositiones et sententias
amplissimae tuae sedis. nam qui novis digni iudicati sunt, ii multo magis in
anterioribus quoque sunt adiuvandi. <a 519 d. k. dec. constantinopoli ipso
a. et eutherico conss.>
CJ.2.7.26pr.: Imperator Justinus
Per hanc legem decernimus, ne, antequam in octuaginta tantum
virorum numerum fori tui culminis togatorum collegium deductum fuerit,
adspirare quis qualibet arte concedatur aut possit, nisi vel eorum filii, qui
triginta priorum obtinent numerum, facundiae studiis eruditi, gratis videlicet
et sine ullo suffragio, aut fortasse exteri non ultra duos per annos singulos,
facundia et ipsi conspicui taxati fuerint: nullo deinceps, postquam in
octuaginta virorum numerum redacti fuerint, superare qualibet rursus ambitione
vel astutia quantitatem ausuro. * iustinus a. theodoto pu. * <a 524 d. id.
febr. constantinopoli iustino a. ii et opilione conss.>
CJ.2.7.26.1: Imperator Justinus
Interdicenda quoque cunctis licentia praevertendi progressus
seriem, quam ipsius temporis ordo suppeditat, et ut in mercatorum contractibus
loca permutandi et adhuc tirones iam interesse veteribus. <a 524 d. id.
febr. constantinopoli iustino a. ii et opilione conss.>
CJ.2.7.26.2: Imperator Justinus
Hoc etiam pronuntiandum censemus, ne quis ex his in aliis
degat regionibus relicta observatione glorificae tuae sedis. noverint etenim,
qui post nomen impetratum patroni litium ultra trium annorum spatium ex
sacratissiama hac urbe morandum duxerit, nec nuncupationem togati nec
privilegia virorum eiusmodi concedenda sibi, ut nec repetitis ex industria
praedictae sedis auctoritatibus protrahatur aut multiplicetur peregrinationis
excursus. <a 524 d. id. febr. constantinopoli iustino a. ii et opilione
conss.>
CJ.2.7.26.3: Imperator Justinus
Quorum omnium si quid vel minimum quocumque tempore fuerit
violatum, viginti primates eiusdem ordinis et qui pro tempore sollicitudinem ab
actis in amplitudinis tuae gerent officio, adiutores etiam eorum denis singuli
libris auri ferientur, quod adversus imperialia consulta serenitatis nostrae
tendentibus non statim obiecerint intercessionem legis praesentis aut non restiterint
et omni nisu prohibuerint, ne quid temptetur contrarium: cum nec in
administratores sublimissimae tuae sedis, si non intente custodierint disposita
salutaria et, ut non temerentur, prospexerint, poena deerit decem auri
librarum. <a 524 d. id. febr. constantinopoli iustino a. ii et opilione
conss.>
CJ.2.7.26.4: Imperator Justinus
Sescenti autem aurei, quibus pro tempore fisci patronus fori
tuae celsitudinis ad exemplum priorum temporum ex arca tui iudicii consolatur,
ne post decursum celerem advocationis et labores gloriosos egenus exeat, non,
ut saepe contigit, incerto die praestentur, sed cum medium iter pervenerint
patrocinii rerum fiscalium, id est kalendis octobribus, per annos singulos sine
cunctatione solventur. <a 524 d. id. febr. constantinopoli iustino a. ii et
opilione conss.>
CJ.2.7.26.5: Imperator Justinus
Quidquid insuper privilegiorum retro principum sacris
adfatibus vel auctoritate tribunalis cuius interest huic eidem ordini datum
ostenditur, inviolatum servari. <a 524 d. id. febr. constantinopoli iustino
a. ii et opilione conss.>
CJ.2.7.26.6: Imperator Justinus
Cumque lite quisquam eorum pulsatus fuerit seu civilis
causae certaminis aut criminalis quaestionis obtentu, hic vel in provinciis,
cum per concessum tempus eorum adesse quemquam evenit, nullos exsecutores
sportulas adsequi nec, qui controversiis movendis inserviunt aut excipiendo seu
praeparando vel officio quolibet alio, quocumque nomine sumptum exigendum
censere. <a 524 d. id. febr. constantinopoli iustino a. ii et opilione
conss.>
CJ.2.7.27: Imperator Justinus
Nemo excepta menandri fisci patroni persona speret de cetero
permutationum saltibus superiore gradu captato fruiturum se beneficiis, quae
patronis aerarii seu dum officium exhibent causis fiscalibus aut post expletum
agmen impertita monstrantur. * iustinus a. archelao pp. * <a 524 d. xii k.
sept. iustino a. ii et opilione conss.>
CJ.2.7.29pr.: Imperator Justinianus
De constitutione divinae recordationis iustini patris nostri
super togatis amplissimae tuae sedis prolata illyriciani advocati postulaverunt
a nobis eis clarum fieri, si locum etiam circa eos possit habere, sive cum
commeatu sive sine commeatu iudicio eiusdem sublimitatis afuerint. * iust. a.
iohanni pp. * <a 531 - 534 >
CJ.2.7.29.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque talem legem generaliter in persona eorum
tenere, ut, si quis sine commeatu ultra continuum biennium afuerit vel cum
commeatu ultra quinquennium , de matricula penitus aboleatur: nulla licentia ei
danda gradum suum vindicare nec iterum viris disertissimis togatis eiusdem
sedis adsistere. perfruantur igitur advocati eiusdem sublimitatis hac nostra
generali sanctione. <a 531 - 534 >
CJ.2.8.0. De advocatis fisci.
CJ.2.8.1: Imperator Antoninus
Cum te fisci causam agitasse proponas, quamvis te salarium
percepisse neges, tamen placitis adquiesce. eos enim, qui causam fisci
egissent, prohibitum est adversus fiscum patrocinium praestare. * ant. a.
claudio. * <a 213 pp. xiii k. ian. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.2.8.2: Imperatores valer., gallien.
Potes auctoribus nobis adversus fiscum quoque patrocinium
exhibere privatis, dum eam scilicet causam, quam tu, cum fisci advocatus
fueras, forte tractasti, suscipere declines. * valer. et gallien. aa.
frequenti. * <a 254 pp. vi k. mart. valeriano ii et gallieno aa. conss.>
CJ.2.8.3: Imperator Constantinus
Fisci advocatus poenam metuens caveat, ne fiscalia commoda
occultet neve nullo negotio existente fisci nomine privatis audeat calumnias
commovere. * const. a. aeliano procons. africae. * <a 313 d. vi id. nov.
treviris constantino a. iii et licinio c. iii conss.>
CJ.2.8.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Rationales privatae rei causis vel sacri aerarii
praesidentes examen praesente fisci advocato suscipiant. * grat. valentin. et
theodos. aaa. ad ammianum com. rer. p * <a 383 pp. xvii k. ian. merobaude ii
et saturnino conss.>
CJ.2.9.0. De errore advocatorum
vel libellos seu preces concipientium.
CJ.2.9.1: Imperator Alexander Severus
Ea, quae advocati praesentibus his quorum causae aguntur
adlegant, perinde habenda sunt, ac si ab ipsis dominis litium proferantur. *
alex. a. aureliae. * <a 227 pp. k. mart. albino et maximo conss.>
CJ.2.9.2: Imperator Gordianus
Errores eorum, qui desideria ( id est preces) scribunt, veritati
praeiudicium adferre non posse manifestum est. et ideo si condemnationem, cuius
mentionem libello insertam esse proponis, manifeste probare potes non
intercessisse, adlegationes tuas laedi non oportere is, qui super negotio
disceptaturus est, non ignorat. * gord. a. rogato mil. * <a 238 pp. x k.
iul. pio et pontiano conss.>
CJ.2.9.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sententiis finita negotia rescriptis revocari non oportet.
nec enim quae constituta sunt, ut advocatorum error litigatoribus non noceat,
tibi etiam opitulari possunt, cum te praesentem neque causae palam ex
continenti, id est triduo proximo, contradixisse neque post sententiam
appellationis remedio, si tibi haec displicebat, usam proponas. * diocl. et
maximin. aa. et cc ulpiae. * <a 294 d. vi k. sept. viminacii cc. conss.>
CJ.2.10.0. Ut quae desunt
advocationi partium iudex suppleat.
CJ.2.10.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non dubitandum est iudici, si quid a litigatoribus vel ab
his qui negotiis adsistunt minus fuerit dictum, id supplere et proferre, quod
sciat legibus et iuri publico convenire. * diocl. et maxim. aa. ad honoratum. *
<a 290 s. xvi k. mart. diocletiano iiii et maximiano iii aa. conss.>
CJ.2.11.0. De causis, ex quibus
infamia alicui inrogatur.
CJ.2.11.1: Imperatores Severus, Antoninus
Infamiae detrimentum minime tibi adfertur ob id solum, quod
in carcerem coniectus es vel vincula tibi iussu legitimi iudicis iniecta sunt.
* sev. et ant. aa. manilio. * <pp. sine die et consule.>
CJ.2.11.2: Imperatores Severus, Antoninus
Neque furti neque vi bonorum raptorum neque peculatus
damnatus intellegi potest, qui, cum plus debiti nomine tributorum exegisset, in
duplum a praeside condemnatus est. * sev. et ant. aa. verennio. * <a 197 pp.
v id. ian. laterano et rufino conss.>
CJ.2.11.3: Imperatores Severus, Antoninus
Etsi severior sententia dici debuit, tamen, cum proconsul
vir clarissimus certis rationibus motus mitiorem sententiam dixerit et ordine
decurionum te biennio abstinere iussit, transacto tempore non esse te in numero
infamium palam est eo, quod ex antidiastolys post biennium remisisse tibi
prohibitionem decurionatus iudex videtur. * sev. et ant. aa. metrodoro. * <a
197 pp. x k. ian. laterano et rufino conss.>
CJ.2.11.4: Imperatores Severus, Antoninus
Si posidonium in tempus anni relegatum secundum sententiam
non excessisse proconsulis probaveris, quinque annis exilio temporario
damnandum inter infames haberi non oportet, quando sententiae severitas cum
ceteris damnis transigere videatur. * sev. et ant. aa. venustiano. * <a 198
pp. vi k. mart. saturnino et gallo conss.>
CJ.2.11.5: Imperatores Severus, Antoninus
Decuriones quidem, item filios decurionum fustibus castigari
prohibitum est: verum si iniuriam te fecisse proconsul vir clarissimus
pronuntiavit, ignominia notatus es. * sev. et ant. aa. ambrosio. * <a 198
pp. k. iul. saturnino et gallo conss.>
CJ.2.11.6: Imperatores Severus, Antoninus
Ad tempus in opus publicum dati pristinum quidem statum
retinent, sed damno infamiae et post impletum tempus subiciuntur. * sev. et
ant. aa. .To. * <a 203 pp. vii id. dec. geta et plautiano conss.>
CJ.2.11.7: Imperator Antoninus
Nemo ob id, quod bonis paternis se abstinuit, infamis est. *
ant. a. demetrio. * <a 205 pp. v id. ian. antonino a. et geta utrisque ii
conss.>
CJ.2.11.8: Imperator Antoninus
Furti si condemnata es, citra verbera quoque fustium famae
damnum subisti. quod si res furtiva, quam alter subripuit apud te ignorantem
comperta est, non laesit existimationem tuam sententia durior. * ant. a.
ulpiae. * <a 205 pp. x k. mart. antonino a. et geta utrisque ii conss.>
CJ.2.11.9: Imperator Antoninus
Neminem sequitur infamia ob defensa negotia publica patriae
suae. * ant. a. laeto. * <a 208 pp. xii k. mart. antonino a. et geta
utrisque iii conss.>
CJ.2.11.10: Imperator Antoninus
Iniuriarum ex persona quoque servi damnatus infamia notatur.
* ant. a. severo. * <a 208 pp. iiii k. aug. isdem conss.>
CJ.2.11.11: Imperator Alexander Severus
Debitores qui bonis cesserint, licet ex ea causa bona eorum
venierint, infames non fiunt. * alex. a. irenaeo. * <a 223 pp. x k. maias
maximo ii et aeliano conss.>
CJ.2.11.12: Imperator Alexander Severus
Si te expilasse hereditatem sententia praesidis constitit,
non ex eo, quod non et alia tibi poena inrogata est, furti improbioris infamiam
evitasti. * alex. a. donato. * <a 224 pp. k. iul. iuliano ii et crispino
conss.>
CJ.2.11.13: Imperator Alexander Severus
Ea, quae pater testamento suo filios increpans scripsit,
infames quidem filios iure non faciunt, sed apud bonos et graves opinionem
eius, qui patri displicuit, onerant. * alex. a. iuventio. * <a 229 xiii k.
nov. ipso a. iii et dione conss.>
CJ.2.11.14: Imperator Gordianus
Nullam existimationis infamiam avunculus tuus pertimescat,
ictibus fustium subiectus ob crimen habita quaestione, si sententia non
praecessit ignominiae maculam inrogans. * gord. a. iovino. * <a 238 pp. vi
k. sept. pio et pontiano conss.>
CJ.2.11.15: Imperator Gordianus
Decreto amplissimi ordinis luctu feminarum deminuto tristior
habitus ceteraque hoc genus insignia mulieribus remittuntur, non etiam intra
tempus, quo lugere maritum moris est, matrimonium contrahere permittitur, cum
etiam, si nuptias alias intra hoc tempus secuta est, tam ea quam is, qui sciens
eam duxit uxorem, etiam si miles sit, perpetuo edicto labem pudoris contrahit.
* gord. a. sulpiciae. * <a 239 pp. xvii k. iul. gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.2.11.16: Imperator Gordianus
Fustibus caesum, cui per praeconem ita dictum est: "
katygorian aneu tinos dikaias hupostasews ohutws agenes huparchwn my enistaso
" ut calumniatorem videri notatum ideoque esse famosum manifestum est. *
gord. a. domitiano. * <a 240 pp. iii k. aug. sabino et venusto conss.>
CJ.2.11.17: Imperator Gordianus
Verbum precibus insertum potius verecundiam onerare quam
ullam existimationis maculam videtur adspergere. etenim cum non causa cognita
dictum est sukophanteis , sed ad postulatum patroni interlocutione iudicis
responsum sit, nequaquam hoc infamiam inrogat. * gord. a. magno. * <a 242
pp. viii k. oct. attico et praetextato conss.>
CJ.2.11.18: Imperator Gordianus
Non damnatos quidem dumtaxat iniuriae, sed pactos quoque
perpetuum infamat edictum. verum pactos eos demum, qui ullos adversariis nummos
pro mala conscientia ex transactione numerassent, in hac causa placuit
intellegi. ceterum simplex eius rei gratia integram existimationem illibatamque
conservat. quod si iureiurando decisa contentio est, nemo dubitaverit, quin
religionem absolutio iudicantis sequatur. * gord. a. antiocho. * <a 260 pp.
xiiii k. ian. saeculare ii et donato conss.>
CJ.2.11.19: Imperatores carinus, numer.
Interlocutio praesidis, quae indicta est, infamem eum de quo
quaeris fecisse non videtur, cum non specialiter ob iniuriam vel admissam vim
condemnatus, sed ita praesidis verbis gravatus est et admonitus, ut ad melioris
vitae frugem se reformet. * carinus et numer. aa. aristocrati. * <a 284 pp.
xvii k. febr. carino ii et numeriano aa. conss.>
CJ.2.11.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Improbum fenus exercentibus et usuras usurarum illicite
exigentibus infamiae macula inroganda est. * diocl. et maxim. aa. fortunato. *
<a 290 pp. xvi k. mart. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.2.11.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si fratres tui minores dumtaxat aetate in ludicrae artis
ostentatione spectaculum sui populo praebuerunt, inviolatum existimationem
obtinent. * diocl. et maxim. aa. statio. * <a 290 d. v k. sept. ipsis aa.
conss.>
CJ.2.11.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Fidem rumpens societatis cum infamiae periculo suo nomine
pro socio conventus ad faciendum satis urguetur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
domitiano. * <a 294 d. vi id. dec. nicodemiae cc. conss.>
CJ.2.12.0. De procuratoribus.
CJ.2.12.1: Imperator pius
Cautio ratihabitionis tunc exigitur a procuratore, quotiens
incertum est, an ei negotium mandatum est. * divus pius severo. * <a 150 pp.
iiii id. oct. gallicano et vetere conss.>
CJ.2.12.2: Imperator divi fratres
Cum rem pecuniariam esse dicas, potes per maritum tuum
sollemnibus impletis appellationi adversariae respondere, cum appellationes
pecuniariae etiam per procuratores exerceri ab utraque parte litigantium
possunt. * divi fratres sextiliae. * <a 161 accepta viii k. aug. ipsis iii
et ii conss.>
CJ.2.12.3pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Eum, qui res agit heredum, a quibus tibi deberi
fideicommissum dicis, evoca ad praetorem virum clarissimum, qui aut respondere
tibi cogetur aut administratione negotiorum secundum formam iurisdictionis
prohibebitur. * sev. et ant. aa. pomponio. * <a 204 pp. x k. sept. cilone et
libone conss.>
CJ.2.12.3.1: Imperatores Severus, Antoninus
Deliberabit autem praetor, si non defandat heredes, debeatne
te mittere in possessionem, secutus iurisdictionem, quae exerceri adversus
indefensos solet. <a 204 pp. x k. sept. cilone et libone conss.>
CJ.2.12.4: Imperatores Severus, Antoninus
Quia absente te iudicatum dicis, aequum est restitui tibi
causae defensionem: nec oberit tibi, quod uxor tua interfuit iudicio aut etiam
adquievit sententiae, cum aliena negotia per mulieres non aliter agi possunt,
nisi in rem suam et proprium lucrum mandatae sunt eis actiones. * sev. et ant.
aa. saturnino. * <a 207 pp. prid. non. ian. apro et maximo conss.>
CJ.2.12.5: Imperator Antoninus
Actionem ei, qui absentis nomine agere vult, si non eum defendat,
denegari oportere iam edicto perpetuo expressum est. * ant. a. pancratiae. *
<a 212 pp. iii k. mart. duobus aspris conss.>
CJ.2.12.6: Imperator Antoninus
Reum criminis constitutum defensionem causae suscipere non
posse, antequam purgarit innocentiam suam, incognitum non est. * ant. a.
marciano. * <a 223 d. vi k. mart. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.2.12.7: Imperator Antoninus
Militem nec pro patre vel matre vel uxore nec ex sacro
rescripto procuratorio nomine experiri oportet, cum neque defensionem alienam
suscipere vel redimere negotia vel quasi suffragatorem accedere utilitate
publica permittatur. * ant. a. macrino mil. * <a 223 pp. viii id. mart.
maximo ii et aeliano conss.>
CJ.2.12.8: Imperator Antoninus
Quod quis sibi debitum exigere tibi mandavit, ante litis
contestationem tu alii petendum mandare non potes. * ant. a. mansueto. * <a
223 pp. viii k. sept. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.2.12.9: Imperator Antoninus
Qui stipendia merent, suis negotiis superesse inoffensa
disciplina possunt: nec potest dici eum, qui honesta et verecunda praecedente
causa mandatas sibi actiones exercuerit, alieno negotio fungi, cum, licet
intentio ex persona alterius bona fide sumatur, hunc tamen rem suam gerere non
ambigitur. quod militibus meis interdici non modo absurdum, verum etiam iniquum
est. * ant. a. aufidio. * < sine die et consule.>
CJ.2.12.10: Imperator Antoninus
Si procurator ad unam speciem constitutus officium mandati
egressus est, id quod gessit nullum domino praeiudicium facere potuit. quod si
plenam potestatem agendi habuit, rem iudicatam rescindi non oportet, cum, si
quid fraude vel dolo egit, convenire eum more iudiciorum non prohiberis. * ant.
a. castriciae. * <a 227 pp. iii k. mart. albino et maximo conss.>
CJ.2.12.11pr.: Imperator Antoninus
Neque tutores neque curatores ex sua persona in re pupilli
vel adulescentis procuratorem facere possunt, sed actorem constituere debent. *
ant. a. sebastiano. * <a 229 pp. prid. id. mai. alexandro a. iii et dione
conss.>
CJ.2.12.11.1: Imperator Antoninus
Pupillus autem vel pupilla vel adultus vel adulta tam ad
agendum quam ad defendendum tutore seu curatore interveniente procuratorem
ordinare possunt. <a 229 pp. prid. id. mai. alexandro a. iii et dione
conss.>
CJ.2.12.11.2: Imperator Antoninus
Ipsi autem tutores et curatores post litis contestationem a
se factam ad exemplum procuratorum, qui litem contestati sunt, dare
procuratores non prohibentur. <a 229 pp. prid. id. mai. alexandro a. iii et
dione conss.>
CJ.2.12.12pr.: Imperator Antoninus
Exigendi a filio tuo mandati, qui se defensioni tuae
offerebat, duplici ratione necessitas non fuit, aut quod defendere quis sive
libertus sive extraneus sine mandato potest ( satisdatione tamen pro defensione
praestita et alia procul dubio observatione subiecta), aut quod filius, etiamsi
ultro actionem patris nomine dirigat, mandatum probare non cogitur. * ant. a.
frontino mil. * <a 230 v k. oct. agricola et clementino conss.>
CJ.2.12.12.1: Imperator Antoninus
Sane quod necdum legitimam aetatem idem filius tuus
compleverat, ob hoc quidem depellere procuratione eum iudex non iniuste potuit.
sed multo iustius fuit vel huiusmodi defensorem audire, quam absentem quasi
contumacem et indefensum gravi condemnatione adficere. <a 230 v k. oct.
agricola et clementino conss.>
CJ.2.12.13: Imperator Gordianus
Ita demum super lite persequenda, quam tibi mater mandavit,
actionem intendere potes, si, cum primo litem contestareris, non est tibi eo
nomine opposita praescriptio militiae: quod nec, cum appellatio agitur, tibi obici
poterit. nam si integra res est, ratio perpetui edicti acceptam tibi non
permittit alieno nomine actionem intendere. * gord. a. viciano mil. * <a 239
iii id. ian. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.2.12.14: Imperator Gordianus
Non hoc minus sententia adversus te lata iuris substiti,
quod adversaria tua minor viginti quinque annis constituta causam suam marito
sine curatore agendam mandavit. minoribus etenim aetas in damnis subvenire, non
in rebus prospere gestis obesse consuevit. * gord. a. sabiniano. * <a 241
pp. iii non. oct. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.2.12.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Litem te redemisse contra bonos mores precibus manifeste
professus es, cum procurationem quidem suscipere ( quod officium gratuitum esse
debet) non sit res illicita, huiusmodi autem officia non sine reprehensione
suscipiantur. * diocl. et maxim. aa. et cc. cornificio. * <a 293 pp. iii
non. april. aa. conss.>
CJ.2.12.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Procuratorem vel actorem praedii, si non specialiter
distrahendi mandatum accepit, ius rerum dominii vendendi non habere certum ac
manifestum est. unde si non ex voluntate domini vendentibus his fundum
comparasti, pervides improbum tuum desiderium esse dominium ex huiusmodi
emptione tibi concedi desiderantis. * diocl. et maxim. aa. et cc. paconiae. *
<a 293 s. non. april. byzantii aa. conss.>
CJ.2.12.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Invitus procurationem suscipere nemo cogitur nec eandem
ultra, nisi provocationis causa, extendere. sed nec defensionem absentis subire
compellitur, cum fidem susceptam implere sufficiat. * diocl. et maxim. aa. et
cc. mardonio. * <a 293 pp. non. iun. philippopoli diocletiano v et maximiano
iiii aa. conss.>
CJ.2.12.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Alienam suscipere defensionem virile officium est et ultra
sexum muliebrem esse constat. filio itaque tuo, si pupillus est, tutorem pete.
* diocl. et maxim. aa. et cc. dionysiae. * <a 294 s. xii k. febr. sirmi cc.
conss.>
CJ.2.12.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pretium, quod actoribus alienis fundum vel servum citra
mandatum tibi distrahentibus dedisti et neque praecessisse neque secuta
contractum domini declaretur voluntas, in rem autem eius id pretium cessisse
provinciae praeses causa cognita perspexerit, hoc tibi restitui iubebit. *
diocl. et maxim. aa. et cc. firmo. * <a 294 s. prid. id. mart. cc.
conss.>
CJ.2.12.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nihil arbitramur interesse, utrum ab initio an coepta iam
lite negotium ad personam procuratoris transitum fecerit. * diocl. et maxim.
aa. et cc. ad verinum praes. syriae. * <a 294 d. x k. oct. demesso cc.
conss.>
CJ.2.12.21pr.: Imperator Constantinus
Maritus citra mandatum in rebus uxoris cum sollemni
satisdatione et alia observatione intercedendi habeat liberam facultatem, ne
feminae persequendae litis obtentu in contumeliam matronalis pudoris
inreverentur inruant nec conventibus virorum vel iudiciis interesse cogantur. *
const. a. ad concilium prov. africae. * <a 315 pp. iiii id. mart. hadrumeto
constantino a. iiii et licinio iiii conss.>
CJ.2.12.21.1: Imperator Constantinus
Sin autem mandatum susceperit, licet maritus sit, id solum
exsequi debet, quod procuratio emissa praescripserit. <a 315 pp. iiii id.
mart. hadrumeto constantino a. iiii et licinio iiii conss.>
CJ.2.12.22: Imperator Constantinus
Procuratoribus institutis et post contestatam litem dominis
effectis ii qui mandaverant non habeant facultatem negotia persequendi, nisi
capitales inimicitiae vel morbus vel alia necessaria causa intercesserit: tunc
enim etiam invitis his transferri lis potest. * const. a. ad bassum pu. * <a
319 d. xiii k. iul. constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.2.12.23: Imperator Julianus
Nulla dubitatio est post causam in iudicio agitatam utpote dominum
litis procuratorem effectum etiam post excessum eius, qui agendam vel
defendendam litem mandaverat, posse inchoatam causam iurgiumque finire, quippe
cum et procuratorem posse eum instituere veteres iuris voluerunt conditores. *
iul. a. secundo pp. * <a 363 lecta apud acta prid. non. febr. iuliano a.
iiii et sallustio conss.>
CJ.2.12.24: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Licet in principio quaestionis persona debet inquiri
procuratoris, an ad agendum negotium mandatum a domino litis habeat, tamen si
falsus procurator inveniatur, nec dici controversiae solent nec potest esse
iudicium. * grat. valentin. et theodos. aaa. pancratio pu. * <a 382 d. prid.
non. april. constantinopoli antonio et syagrio conss.>
CJ.2.12.25: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Quicumque praetorianae vel urbanae praefecturae
sublimissimae fastigium vel magisterium militare vel consistorianae comitivae
insignia meruerit dignitatis vel proconsulare ius dixerit aut vicarii fuerit
administratione subfultus, si quid ab eo vel infertur iurgium vel refertur,
procuratoris personam in negotii sui iura substituat. quod si quis sanctionis
huius statuta transgressus iudiciis sese iurgaturus ingesserit, careat eius
litis sorte, cuius non per procuratorem expectavit eventum. iudex nihilo minus,
qui contra fecerit, noverit a se viginti libras auri, ab officio quoque suo
tantundem ponderis exigendum. * valentin. theodos. et arcad. aaa. tatiano pp. *
<a 392 d. xviii k. oct. arcadio a. ii et rufino conss.>
CJ.2.12.26: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
In pecuniariis controversiis, etsi specialiter hoc praecepti
vel sententiae minime designat auctoritas, passim unicuique, si tamen ita
maluerit, per procuratorem respondendi tribuimus facultatem: nisi forte quosdam,
iustiores nonnumquam ob causas, vehementior maximi iudicis vocabit auctoritas.
* arcad. honor. et theodos. aaa. anthemio pp. * <a 406 d. prid. id. oct.
constantinopoli arcadio a. et probo conss.>
CJ.2.13.0. Ne liceat potentioribus
patrocinium litigantibus praestare vel actiones in se transferre.
CJ.2.13.1pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Divine admodum constituit divus claudius consultissimus
princeps parens noster, ut iactura causae adficerentur ii, qui sibi potentiorum
patrocinium advocassent, ut hoc proposito metu iudiciariae lites potius suo
marte discurrerent, quam potentiorem domorum opibus niterentur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. aristobulo salutem. * <a 293 d. iiii id. sept. aa.
conss.>
CJ.2.13.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quem palam est in tantum provincialium quaestionibus esse
commotum, ut huius sanctionis rectores provinciarium custodes et contemptae rei
vindices fecerit, scilicet ut in actores seu procuratores in subsidia
negotiorum vel usurpatos gratia vel redemptos severa sententia vindicarent.
<a 293 d. iiii id. sept. aa. conss.>
CJ.2.13.1.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quare cum intersit et universe omnium et praecipue
tenuiorum, qui saepe importunis potentium intercessionibus opprimuntur, inter
litigatores audientiam tuam impertire debebis: nec metuas, ne praeiudices
clarissimis viris, cum divus claudius huius rei rectorem provinciae et
disceptatorem et, si res postularet, ultorem specialiter fecerit. <a 293 d.
iiii id. sept. aa. conss.>
CJ.2.13.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Si cuiuscumque modi cautiones ad potentium fuerint delatae
personas, debiti creditores iactura multentur. aperta enim credentium videtur
esse voracitas, qui alios actionum suarum redimunt exactores. * honor. et
theodos. aa. iohanni pp. * <a 422 d. v id. iul. ravenna honorio xiii et
theodosio x aa. conss.>
CJ.2.14.0. De his, qui potentiorum
nomine titulos praediis adfigunt vel eorum nomina in lite praetendunt.
CJ.2.14.1pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Animadvertimus plurimos iniustarum desperatione causarum
potentium titulos et clarissimae privilegia dignitatis his, a quibus in ius
vocantur, opponere. * arcad. et honor. aa. messalae pp. * <a 400 d. v k.
dec. mediolani stilichone cons.>
CJ.2.14.1.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Ac ne in fraudem legum adversiorumque terrorem his nominibus
abutantur et titulis, qui huiusmodi dolo scientes conivent, adficiendi sunt
publicae sententiae nota. <a 400 d. v k. dec. mediolani stilichone cons.>
CJ.2.14.1.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Quod si nullum in hac parte consensum praebuerint, ut
libelli aut tituli eorum nominibus aedibus adfigantur alienis, eatenus in eos
qui fecerint vindicetur, ut adfecti plumbo perpetuis metallorum suppliciis
deputentur. <a 400 d. v k. dec. mediolani stilichone cons.>
CJ.2.14.1.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Quisquis igitur lite pulsatus, cum ipse et rei sit possessor
et iuris et titulum illatae sollemniter pulsationis exceperit, contradictoriis
libellis aut titulis alterius nomen crediderit ingerendum, eius possessionis
aut causae, quam sub hac fraude aut retinere aut evitare temptaverit, amissione
multetur nec repetendae actionis, etiam si ei probabilis negotii merita
suffragantur, habeat facultatem. <a 400 d. v k. dec. mediolani stilichone cons.>
CJ.2.14.1.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Eos sane, qui se sponte alienis litibus inseri patiuntur,
cum his neque proprietas neque possessio competat, veluti famae suae prodigos
et calumniarum redemptores notari oportebit. <a 400 d. v k. dec. mediolani
stilichone cons.>
CJ.2.15.0. Ut nemo privatus
titulos praediis suis vel alienis imponat vel vela regalia suspendat.
CJ.2.15.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Regiae maiestatis est, ut nostrae tantum domus et patrimonia
titulorum inscriptione legantur. omnes igitur intellegant publico iuri esse
deputandum id, cui nomen dominicum praescribitur. * honor. et theodos. aa.
flaviano pp. * <a 408 d. iii k. dec. ravennae basso et philippo conss.>
CJ.2.15.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ne quis vela regia suspendere vel titulum audeat sine
praeceptione iudicis competentis rebus alienis imponere, quas quocumque modo
qualiscumque persona possideat, licet non dominus, licet iniustus possessor ac
temerarius invasor qui possidet doceatur. * theodos. et valentin. aa. ad
florentium pp. * <a 439 d. xv k. iul. constantinopoli theodosio a. xvii et
festo conss.>
CJ.2.15.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Eum autem, qui hoc facere ausus fuerit, si plebeius est,
ultimo subdi supplicio, si clarissimus vel curialis vel miles vel clericus,
proscribendum deportandumque non solum civitate romana, sed etiam libertate
privari censemus, exsecutoresque huius legis omnes iudices esse oportere. <a
439 d. xv k. iul. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.2.15.2.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Deponendi autem vel frangendi titulos vel etiam conscindendi
vela non solum eis, ad quorum praeiudicium tale aliquid contra fas contraque
leges committitur, sed omnibus tam liberis quam servis sine metu calumniae vel
accusatione criminis licentiam ministramus, decernentes iudices eorumque
officia tricenis libris auri multari, si talem accusationem vel admittant vel
depositam scribi concedant. <a 439 d. xv k. iul. constantinopoli theodosio
a. xvii et festo conss.>
CJ.2.16.0. Ut nemini liceat sine
iudicis auctoritate signa imprimere rebus, quas alius tenet.
CJ.2.16.1: Imperator probus
Saepe rescriptum est ante sententiam signa rebus, quas
aliquis tenebat, imprimi non oportere. et ideo ea rebus aut fructibus apud te
constitutis illicite imposita poteris ipse licite detrahere, ut amotis his
causa, quae ex officio tibi infertur, terminetur. * probus a. octaviano. *
<a 278 d. iiii k. iul. probo a. ii et lupo conss.>
CJ.2.16.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Rebus, quas alius detinet, imprimere signa nemini licet,
etiam si suas vel obligatas sibi eas esse aliquis adfirmet. * diocl. et maxim.
aa. craugasio. * <>
CJ.2.17.0. Ne fiscus vel res
publica procurationem alicui patrocinii causa in lite praestet.
CJ.2.17.1: Imperator Gordianus
Rei publicae viribus adiuvari te sub obtentu quantitatis,
quam eidem rei publicae debes, contra iuris rationem desideras. * gord. a.
legitimo et aliis. * <a 241 pp. viii id. ian. gordiano a. ii et pompeiano
conss.>
CJ.2.17.2: Imperator Gordianus
Cum adlegas partem rerum vel actionum dimidiam fisco, quo
magis viribus eius protegaris, velle te donare, huiusmodi litium donationem
admitti temporum meorum disciplina non patitur. unde ius tuum, si quod tibi
competit, citra invidiam fisci mei tueri sollemniter cura. * gord. a. tertullo.
* <a 241 s. vi non. aug. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.2.17.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Abhorret saeculo nostro sub praetextu debiti procurationem
contra privatos fiscum praestare. * diocl. et maxim. aa. et cc. amphioni. *
<a 293 d. viii k. ian. philippopoli aa. conss.>
CJ.2.17.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad fraudem creditoribus faciendam invidiam fiscalem contra
creditoribus faciendam invidiam fiscalem contra saeculi nostri tranquillitatem
implorari non decet. redde itaque fisco nostro quod debes, ac si conventus
velut a creditore fueris, quem tibi numerasse pecuniam negas, exceptione non
numeratae pecuniae secundum leges uti potes. * diocl. et maxim. aa. et cc.
achilli. * <a 294 d. xvi k. ian. sirmi cc. conss.>
CJ.2.18.0. De negotiis gestis.
CJ.2.18.1: Imperatores Severus, Antoninus
Cum tutores filiorum tuorem suspectos faceres eisdemque
tutores seu curatores peteres, munere pietatis fungebaris: quae causa non
admittit negotiorum gestorum actionem, ut sumptus, quos in ea lite fecisti,
repetere possis, cum etiam, si quis pro adfectione eos petere potest. * sev. et
ant. aa. sopatrae. * <a 196 pp. iii non. oct. dextro et prisco conss.>
CJ.2.18.2: Imperatores Severus, Antoninus
Contra impuberes quoque, si negotia eorum urguentibus
necessitatis rationibus utiliter gerantur, in quantum locupletiores facti sunt,
dandam actionem ex utilitate ipsorum receptum est. quae tibi quoque iure
decernetur, quod sumptus in pupillum, quem romae tutorum petendorum gratia
duxisti, fecisse te adlegas, si non matertera eiusdem se facere paratam
propriis impendiis ostenderit. * sev. et ant. aa. rufinae. * <a 197 pp. xv
k. febr. laterano et rufino conss.>
CJ.2.18.3: Imperatores Severus, Antoninus
Sive pro fratre coherede pecuniam solvisti, negotiorum
gestorum actione experiri potes, sive pignoris liberandi gratia debitum
universum solvere coactus es, actionem eandem habebis vel iudicio familiae
herciscundae, si non est inter vos redditum, eam quantitatem adsequeris. * sev.
et ant. aa. hadriano. * <a 199 pp. viii k. febr. anullino et frontone
conss.>
CJ.2.18.4: Imperatores Severus, Antoninus
Qui pupillae negotia tutoris mandato suscepit, pro tutore
negotia non videtur gessisse, sed negotiorum gestorum actione pupillae
tenebitur. * sev. et ant. aa. claudio. * <a 201 pp. iii non. dec. fabiano et
muciano conss.>
CJ.2.18.5: Imperatores Severus, Antoninus
Officio nec minus obsequio liberti functus negotiorum
gestorum actionem contra patroni filias pupillas habere non potes. * sev. et
ant. aa. trophimo . * <a 203 pp. xiii k. iul. geta et plautiano conss.>
CJ.2.18.6: Imperatores Severus, Antoninus
Curatorem tibi quidem patris testamento datum dicis: quod
non potest videri iure factum. quod si, ut proponis, administrationi se
miscuit, negotiorum gestorum actio tam adversus eum quam contra heredes eius
tibi competit. * sev. et ant. aa. gallo. * <a 207 pp. apro et maximo
conss.>
CJ.2.18.7: Imperator Antoninus
Si ab eo, qui negotia tua gessit, heres ex duabus unciis
institutus es, etiamsi adeas hereditatem, in reliquis decem unciis adversus
coheredem competit tibi petitio, si quam adversus defunctum habuisti actionem.
* ant. a. euphratae. * <a 216 pp. vi id. mart. romae sabino ii et anullino
conss.>
CJ.2.18.8: Imperator Antoninus
Adversus eos, qui negotia tua gesserunt, negotiorum gestorum
iudicio civiliter consiste: nec tibi oberit, si propter occupationes militares
eam litem tardius fuisses exsecutus, cum hoc genus actionis longi temporis
praescriptione excludi non possit. * ant. a. severo. * <a 218 pp. vi k. aug.
antonino a. et advento conss.>
CJ.2.18.9: Imperator Antoninus
Si pecuniam a debitore tuo iulianus exegit eamque solutionem
ratam habuisti, habes adversus eum negotiorum gestorum actionem. * ant. a.
sallustio. * <a 217 pp. viii k. mart. praesente et extricato conss.>
CJ.2.18.10: Imperator Alexander Severus
Si servum alienum non inutilem domino constitutum aegrum
curastis et negotium utiliter gessistis, competenti vobis actione sumptus
recuperare potestis. * alex. a. secundo et aliis. * <a 222 pp. xii k. dec.
alexandro a. cons.>
CJ.2.18.11: Imperator Alexander Severus
Alimenta quidem, quae filiis tuis praestitisti, reddi tibi
non iusta ratione postulas, cum id exigente materna pietate feceris. si quid
autem in rebus eorum utiliter et probabili more impendisti, si non et hoc
materna liberalitate, sed recipiendi animo fecisse ostenderis, id negotiorum
gestorum actione consequi potes. * alex. a. herenniae. * <a 227 pp. xii k. febr.
albino et maximo conss.>
CJ.2.18.12: Imperator Alexander Severus
Si filius pro patre suo debitum solvit, nullam actionem ob
eam solutionem habet, sive in potestate patris, cum solveret, fuit, sive sui
iuris constitutus donandi animo pecuniam dedit. si igitur pater tuus sui iuris
constitutus pro patre suo negotium gerens non praecedente mandato debitum eius
solvit, negotiorum gestorum agere cum patruis tuis potes. * alex. a. theophilo.
* <a 230 pp. k. aug. agricola et clemente conss.>
CJ.2.18.13: Imperator Alexander Severus
Quod in uxorem tuam aegram erogasti, non a socero repetere,
sed adfectioni tuae debes expendere. in funus sane eius si quid eo nomine quasi
recepturus erogasti, patrem, ad quem dos rediit, iure convenis. * alex. a.
aquilae. * <a 230 pp. viii k. nov. agricola et clemente conss.>
CJ.2.18.14: Imperator Alexander Severus
Si mandatum solius mariti secutus tam ipsius quam uxoris
eius negotia gessisti, tam tibi quam mulieri invicem negotiorum gestorum
competit actio. ipsi sane qui mandavit adversus te mandati actio est: sed et
tibi adversus eum contraria, si quid forte supererogasti. * alex. a. rufo. *
<a 234 pp. x k. mart. maximo ii et urbano conss.>
CJ.2.18.15: Imperator Gordianus
Si paterna adfectu privignas tuas aluisti seu mercedes pro
his aliquas magistris expendisti, eius erogationis tibi nulla repetitio est.
quod si ut repetiturus ea, quae in sumptum misisti, aliquid erogasti,
negotiorum tibi gestorum intendenda actio est. * gord. a. muciano. * <a 239
pp. vi id. iul. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.2.18.16: Imperatores gallus, volus.
Si negotium sororis tuae gerens pro ea tributa solvisti, vel
mandante ea vel rogante id fecisti, negotiorum gestorum actione vel mandati id,
quod solvisse te constiterit, recipere poteris. * gallus et volus. aa.
eutychiano. * <a 252 pp. xi k. mai. gallo et volusiano conss.>
CJ.2.18.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Curatoris etiam successores negotiorum gestorum utili
conventos actione tam dolum quam latam culpam praestare debere nec ad eos
officium administrationis transire ideoque nullam alienandi eos res adultae
potestatem habere convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. claudiae. * <a 293
d. xiii k. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.2.18.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ob negotium alienum gestum sumptuum factorum usuras
praestari fides bona suasit: quo iure contra eos etiam, quorum te necessitate
compulsum negotium gessisse proponis, per iudicium negotiorum gestorum uteris.
* diocl. et maxim. aa. et cc. pomponio. * <a 293 d. viiii k. ian. aa.
conss.>
CJ.2.18.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ab uno herede pro solido re veluti communi venumdata de
pretio coheres venditoris negotiorum gestorum ratam faciens venditionem agere
potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. alexandro. * <a 294 d. id. febr. sirmi
cc. conss.>
CJ.2.18.20pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tutori vel curatori similis non habetur, qui citra mandatum
negotium alienum sponte gerit, quippe superioribus quidem muneris necessitas
administrationis finem , huic autem propria voluntas facit ac satis abunde
sufficit, si cui vel in paucis amici labore consulatur. * diocl. et maxim. aa.
et cc. octaviae. * <a 294 d. viii k. mai. sirmi cc. conss.>
CJ.2.18.20.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Secundum quae super his quidem, quae nec tutor nec curator
constitutus ultro quis administravit, cum non tantum dolum et latam culpam, sed
et levem praestare necesse habeat, a te conveniri potest et ea, quae tibi ab eo
deberi patuerit, cum usuris compelletur reddere. <a 294 d. viii k. mai.
sirmi cc. conss.>
CJ.2.18.20.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De ceteris vero, quae ab aliis tui constituta iuris detenta
exacta non sunt, ab hoc, qui nec agendi quidem propter exceptionis obstaculum
facultatem habere potuit, exigi non potest: et idcirco adversus eos, quos res
tuas tenere dicis, detorquere tuas petitiones debes. <a 294 d. viii k. mai.
sirmi cc. conss.>
CJ.2.18.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si cognati tui servos suos manumiserunt, hoc, quod eos
administrasse res vestras contendis, eorum impedimentum libertati fieri non
potuit. quin autem ex actu praecedenti post manumissionem, si utriusque
temporis administratio non conexa, sed separata sit, conveniri non posse procul
dubio sit. * diocl. et maxim. aa. et cc. mitrae. * <a 294 d. vi k. oct.
viminacii cc. conss.>
CJ.2.18.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Negotium gerentes alienum non interveniente speciali pacto
casum fortuitum praestare non compelluntur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
eulogio. * <a 294 d. xi k. dec. cc. conss.>
CJ.2.18.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Negotiis gestis non in rem, sed in personam est actio. *
diocl. et maxim. aa. et cc. theodoro. * <a 294 d. xii k. dec. nicomediae cc.
conss.>
CJ.2.18.24pr.: Imperator Justinianus
Si quis nolente et specialiter prohibente domino rerum
administrationi earum sese immiscuit, apud magnos auctores dubitabatur, si pro
expensis, quae circa res factae sunt, talis negotiorum gestor habeat aliquam
adversus dominum actionem. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. xv k. dec.
constantinopoli lampadio et oreste conss.>
CJ.2.18.24.1: Imperator Justinianus
Quam quibusdam pollicentibus directam vel utilem, aliis
negantibus, in quibus et salvius iulianus fuit, haec decidentes sancimus, si
contradixerit dominus et eum res suas administrare prohibuerit, secundum
iuliani sententiam nullam esse adversus eum contrariam actionem, scilicet post
denuntiationem, quam ei dominus transmiserit nec concedens ei res eius
attingere, licet res bene ab eo gestae sint. <a 530 d. xv k. dec.
constantinopoli lampadio et oreste conss.>
CJ.2.18.24.2: Imperator Justinianus
Quid enim, si dominus adspexerit ab administratore multas
expensas utiliter factas et tunc dolosa adsimulatione habita eum prohibuerit,
ut neque anteriores expensas praestet? quod nullo patimur modo: sed ex quo die
attestatio ad eum facta est vel in scriptis vel sine scriptis, sub
testificatione tamen aliarum personarum, ex eo die pro faciendis
meliorationibus nullam ei actionem competere, super anterioribus autem, si
utiliter factae sunt, habere eum actionem contra dominum concedimus sua natura
currentem. <a 530 d. xv k. dec. constantinopoli lampadio et oreste
conss.>
CJ.2.19.0. De his quae vi metusve
causa gesta sunt.
CJ.2.19.1: Imperator Alexander Severus
Persecutionem eorum, quae vi vel furto ablata sunt, etiam si
postea interciderunt, integram esse iure responsum est. * alex. a. felici. *
<a 223 pp. x k. dec. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.2.19.2: Imperator Alexander Severus
Cum te non solum cavisse, verum etiam solvisse pecuniam
confitearis, qua ratione ut vim passus restitui quod illatum est postules,
perspici non potest, quando verisimile non sit ad solutionem te properasse
omissa querella de chirographo utpote per vim extorto, nisi et in solvendo vim
te passum dicis. * alex. a. alexandro. * <a 226 pp. vi k. iul. alexandro a.
ii et Marcello conss.>
CJ.2.19.3: Imperator Gordianus
Si vi vel metu fundum avus tuus distrahere coactus est,
etiamsi maxime emptor eum alii vendidit, si tamen tu avo tuo heres extitisti,
ut tibi reddito a te pretio restituatur, postquam placuit in rem quoque dari
actionem, secundum formam perpetui edicti adito praeside provinciae poteris
postulare, si modo qui secundo loco comparavit longae possessionis
praescriptione non fuerit munitus. * gord. a. gaio. * <a 238 pp. vi id. aug.
pio et pontiano conss.>
CJ.2.19.4: Imperator Gordianus
Si per vim vel metum mortis aut cruciatus corporis venditio
vobis extorta est et non postea eam consensu roborastis, iuxta perpetui formam
edicti intra annum quidem agentes, quo experiundi potestas est, si res non
restituatur, quadrupli referetis condemnationem, scilicet reddito a vobis
pretio: post annum vero causa cognita eadem actio in simplum permittitur: quae
causae cognitio eo pertinet, ut ita demum decernatur, si alia actio non sit. *
gord. a. primo et eutycheti. * <a 239 pp. iii non. aug. gordiano a. et
aviola conss.>
CJ.2.19.5: Imperator Gordianus
Non interest, a quo vis adhibita sit patri et patruo tuo,
utrum ab emptore an vero sciente emptore ab alio, ut vi metuve possessionem
vendere cogerentur. nam si adhibita vi compulsi sunt possessiones suas quae
maiore valebant minimo distrahere, iurisdictionis tenore, ut id quod improbe
factum est in priorem statum revolvatur, impetrabunt. * gord. a. rufo mil. *
<a 239 pp. vi k. ian. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.2.19.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad invidiam alicui nocere nullam dignitatem oportet. unde
intellegis, quod ad metum arguendum, per quem dicis initum esse contractum,
senatoria dignitas adversarii tui sola non est idonea. * diocl. et maxim. aa.
et cc. pollae. * <a 294 pp. iii k. mai. heracliae cc. conss.>
CJ.2.19.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si donationis vel transactionis vel stipulationis vel
cuiuscumque alterius contractus obligationis confectum instrumentum metu mortis
vel cruciatus corporis extortum vel capitales minas pertimescendo adito
praeside provinciae probare poteris, hoc ratum haberi secundum edicti formam
non patietur. * diocl. et maxim. aa. et cc. cotui. * <a 293 d. ii non. ian.
aa. conss.>
CJ.2.19.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum te domus et horti venditionem fecisse sub spe
recipiendi, quod de frumento feceras, instrumentum vel timore, ne ad civilia
munera nominareris, proponas et rescindi venditionem veluti metus causa factam
desideres, intellegis ad ratum non habendum contractum metum huiusmodi prodesse
non posse. * diocl. et maxim. aa. et cc. trophimo. * <a 293 d. xi k. sept.
viminacii aa. conss.>
CJ.2.19.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Metum non iactationibus tantum vel contestationibus, sed
atrocitate facti probari convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. hymnodae. *
<a 293 d. k. dec. aa. conss.>
CJ.2.19.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Accusationis institutae vel futurae metu alienationem seu
promissionem factam rescindi postulantis improbum desiderium est. * diocl. et
maxim. aa. et cc. faustinae. * <a 294 d. vi k. febr. cc. conss.>
CJ.2.19.11: Imperator Constantinus
Si per impressionem quis aliquem metuens saltem in mediocri
officio constitutum rei suae in eadem provincia vel loco, ubi tale officium
peragit, sub venditionis titulo fecerit cessionem, et quod emptum fuerit
reddatur et nihilo minus etiam pecunia retineatur: simili poena servanda, si
qui vel coniugis vel amici nominibus abutentes praedam tamen sibi adquirunt. *
const. a. ad euagrium pp. * <a 326 d. x k. oct. aquileiae constantino a. vii
et constantio conss.>
CJ.2.19.12: Imperatores Honorius, Theodosius
Venditiones donationes transactiones, quae per potentiam
extortae sunt, praecipimus infirmari. * honor. et theodos. aa. ad pop. * <a
415 d. xiii k. mart. constantinopoli honorio x et theodosio vi aa. conss.>
CJ.2.20.0. De dolo malo.
CJ.2.20.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si fideiussor a creditore pignora emit, oblata quantitate
sortis et usurarum tibi dominium cum fructibus, quos bona fide percepit,
consultius restituet, ne fidei ruptae gratia de dolo possit actio exerceri. *
sev. et ant. aa. clementinae. * <a 203 accepta d. iii id. mai. plautiano et
geta conss.>
CJ.2.20.2: Imperator Antoninus
De dolo actio, cum alia nulla competit, causa cognita
permittitur. * ant. a. agrippae. * <a 211 d. non. nov. gentiano et basso
conss.>
CJ.2.20.3: Imperator Gordianus
Non possunt obesse tibi tempora, quae in actione de dolo
solent computari, quibus rei publicae causa, ut adlegas, occuparis: sed exinde
tibi incipiet tempus cedere, ex quo muneribus liberatus facultatem agendi intra
praestituta tempora coeperis obtinere. * gord. a. aquilino. * <a 240 pp. id.
aug. sabino ii et venusto conss.>
CJ.2.20.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum proponas inter te et eum, quem in contubernio ancillam
tuam sibi coniunxisse memorasti, placuisse, ut tibi pro eadem daret mancipium,
intellegis, quod, si manumisisti vel ei tradidisti et ille manumisit,
revocandae libertatis potestatem non habes, sed solum, si necdum statutum
tempus de dolo tibi decerni actionem. quod si penes te dominium eius remansit,
adito praeside provinciae cum natis hanc potes recuperare, si nulla moveatur
status quaestio. * diocl. et maxim. aa. et cc. menandrae. * <a 294 d. iii k.
mai. heracliae cc. conss.>
CJ.2.20.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si superstite patre per emancipationem tui iuris effecta
matri successisti rebusque tuis per legitimum tutorem patrem eundemque
manumissorem administratis postea transegisti cum eo bona fide, perspicis,
quod, si pactum tantum factum sit, petitio tua per exceptionem submovetur, si
vero novatio legitimo modo intercessit et acceptilatio subsecuta est, nullam
tibi iam superesse actionem. * diocl. et maxim. aa. et cc. aphrodisiae. * <a
293 d. id. iun. aa. conss.>
CJ.2.20.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sane si laesa es immodice liberatione sollemniter per
novationem atque acceptilationem tributa, non de dolo propter paternam
verecundiam, sed in factum actio tibi tribuenda est. <a 293 d. id. iun. aa.
conss.>
CJ.2.20.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Dolum ex insidiis perspicuis probari convenit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. hymnodae. * <a 293 d. k. dec. aa. conss.>
CJ.2.20.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si maior quinque et viginti annis hereditatem fratris tui
repudiasti, nulla tibi facultas eius adeundae relinquitur. sane si eius uxoris
tibi substitutae dolo factum est, actionem de dolo contra eam exercere potes. *
diocl. et maxim. aa. et cc. sebastiano. * <a 294 d. xvi k. mai. cc.
conss.>
CJ.2.20.8: Imperator Constantinus
Optimum duximus non ex eo die, quo se quisque admissum dolum
didicisse memoraverit, neque intra anni utilis tempus, sed potius ex eo die,
quo adseritur commissus dolus, intra continuum biennium de dolo actionem
moveri, sive afuerit sive praesto est is, qui dolum se passum esse conqueratur.
omnes igitur sciant neque incipiendae post biennium neque ante completum
biennium coeptae, post biennium finiendae doli actionis concessam licentiam. *
const. a. ad symmachum vic. * <a 319 d. viii k. aug. naisso constantino a. v
et licinio c. conss.>
CJ.2.21.0. De in integrum
restitutione minorum viginti quinque annis.
CJ.2.21.1: Imperator Alexander Severus
Illud inspiciendum est, num inofficiosi querellae vel palam
vel tacita dissimulatione sit renuntiatum. nec hoc autem in personam tuam
cadere posse auxilium quod aetati impertitur ostendit. * alex. a. plotianae. *
<a 223 d. v id. iul. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.2.21.2: Imperator Alexander Severus
Eo tempore, quo soror tua auxilio iuvabatur aetatis, si
patris intestati bonorum possessionem accipere debuit, licet quinque filios
superstites habuerit, non tamen ideo minus ad edicti praerogativam pertinet,
scilicet si nunc per aetatem beneficium restitutionis largitur. * alex. a.
alexandro. * <a 238 pp. viii id. aug. pio et pontiano conss.>
CJ.2.21.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si curatorem habens minor quinque et viginti annis post
pupillarem aetatem res venum dedisti, hunc contractum servari non oportet, cum
non absimilis ei habeatur minor curatorem habens, cui a praetore curatore dato
bonis interdictum est. si vero sine curatore constitutus contractum fecisti,
implorare in integrum restitutionem, si necdum tempora praefinita excesserint,
causa cognita non prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc. attiano. * <a
293 d. xiiii k. mai. heracliae aa. conss.>
CJ.2.21.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si minorem te quinque et viginti annis fuisse, cum
contraheres, ostenderis, et tempora restitutionis praestituta excessisse ab
adversario tuo comprobatum non fuerit, praeses provinciae in integrum
restitutionis dare tibi auxilium debeat. * diocl. et maxim. aa. et cc. isidoro.
* <a 293 d. v k. mai. heracliae aa. conss.>
CJ.2.21.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Minoribus in integrum restitutio, in quibus se captos
probare possunt, etsi dolus adversarii non probetur, competit. * diocl. et maxim.
aa. et cc. rufo. * <a 293 d. v k. mai. heracliae aa. conss.>
CJ.2.21.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ante impletum etiam quintum et vicesimum annum de his, in
quibus se minores captos existimant, posse in integrum restitutionem implorare
certissimi iuris est. <a 293 d. v k. mai. heracliae aa. conss.>
CJ.2.21.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si intra aetatem, cui succurri solet, in integrum
restitutionis lis inchoata est nec ei a te renuntiatum est, mors eius, contra
quem haec fuerat implorata, fraudi tibi esse non potest. * diocl. et maxim. aa.
et cc. sententiae. * <a 294 d. v k. mai. sirmi cc. conss.>
CJ.2.21.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De tutela avunculi eiusdemque tutoris, cui falso aetate
probata praestitisti liberationem, quem ignarum aetatis tuae non fuisse tam
officium tutelae quam sanguinis proximitas arguit, si necdum statutum tempus
excessit, ex causa in integrum restitutionis heredes eius convenire potes. *
diocl. et maxim. aa. et cc. severae. * <a 294 d. xi k. aug. cc. conss.>
CJ.2.21.8: Imperatores Honorius, Theodosius
Minoribus in his, quae vel praetermiserint vel ignoraverint,
innumeris auctoritatibus constat esse consultum. * honor. et theodos. aa.
iuliano procons. africae. * <a 414 d. prid. non. mart. ravennae constantio
vc. cons.>
CJ.2.21.9: Imperator Zeno
Non videtur circumscriptus esse minor, qui iure sit usus
communi. * zeno a. aeliano pp. * <a 480 d. k. ian. basilio cons.>
CJ.2.22.0. De filio familias
minore.
CJ.2.22.1: Imperator Gordianus
Si frater tuus, cum mutuam pecuniam acciperet, in patris
fuit potestate nec iussu eius nec contra senatus consultum contractum est,
propter lubricum aetatis adversus eam cautionem in integrum restitutionem
potuit postulare. * gord. a. candiano mil. * <a 238 pp. iii non. oct. pio et
pontiano conss.>
CJ.2.22.2: Imperator Gordianus
Filius familias, si minor viginti quinque annis pro extraneo
fideiussit, in integrum restitutionem postulare non prohibetur. sed et si pro
patre suo fideiussor extitit eique diem suum functo non successit, in integrum
restitutionem postulare potest. * gord. a. tryphoni mil. * <a 241 d. k. iul.
gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.2.23.0. De fideiussoribus
minorum.
CJ.2.23.1: Imperatores Severus, Antoninus
Postquam in integrum aetatis beneficio restitutus es,
periculum evictionis emptori, cui praedium ex bonis paternis vendidisti,
praestare non cogeris. sed ea res fideiussores, qui pro te intervenerint,
excusare non potest. quare mandati iudicio, si pecuniam solverint aut condemnati
fuerint, convenieris, modo si eo quoque nomine restitutionis auxilio non
iuvaris. * sev. et ant. aa. myroni. * <a 194 pp. vi k. oct. severo a. et
albino conss.>
CJ.2.23.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ea, quae tibi vendidit possessiones, interposito decreto
praesidis aetatis tantummodo auxilio adiuvatur, non est dubium fideiussorem ex
persona sua obnoxium esse contractui. verum si dolo malo apparuerit contractum
interpositum esse, manifesti fideiussores consulendum esse. * diocl. et maxim. aa.
curioni. * <a 287 s. vi k. mai. diocletiano iii et maximiano aa. conss.>
CJ.2.24.0. Si tutor vel curator
intervenerit.
CJ.2.24.1: Imperator Antoninus
Si iam puberes utriusque sexus parentium hereditatem
adistis, sed etiam nunc in ea aetate estis, ut eo, quod paternae hereditati vos
obligastis, in integrum restitutionis auxilium accipere debeatis, adite per
procuratores vestros praesidem provinciae. quod si legitimam aetatem implestis
idque tempus, quo in integrum restitui possitis, excessit, curatores vestros,
si adversus eos nondum experti estis, iudicio secundum formam iuris convenite.
* ant. a. marcianae. * <a 215 pp. ii non. april. laeto et cereale conss.>
CJ.2.24.2: Imperator Alexander Severus
Minoribus annis viginti quinque etiam in his, quae praesentibus
tutoribus vel curatoribus in iudicio vel extra iudicium gesta fuerint, in
integrum restitutionis auxilium superesse, si circumventi sunt, placuit. *
alex. a. marcianae. * <a xxx >
CJ.2.24.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Etiam in his, quae minorum tutores vel curatores male
gessisse probari possunt, licet personali actione a tutore vel curatore suum
consequi possint, in integrum restitutionis auxilium eisdem minoribus dari iam
pridem placuit. * diocl. et maxim. aa. nicomedi. * <a 286 d. iiii non. mai.
maximo ii et aquilino conss.>
CJ.2.24.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si creditor non vestram personam, sed curatorum secutus cum
ipsis contractum habuit et ab ipsis stipulatus est, nullam ei prorsus adversus
vos actionem competere manifestum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. isidoro. *
<a 293 v k. mai. heracliae aa. conss.>
CJ.2.24.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Etiam tutoribus vel curatoribus distrahentibus vel alias
contrahentibus minores tam restitui rebus propriis quam tutorum vel curatorum
damna sequi, nullo eis praeiudicio per electionem generando, placuit. * diocl.
et maxim. aa. et cc. valentino. * <a 294 vi id. dec. cc. conss.>
CJ.2.25.0. Si in communi eademque
causa in integrum restitutio postuletur.
CJ.2.25.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec si maior quinque et viginti annis soror vestra fuit,
vobis non mandantibus nec ratam transactionem habentibus de iure vestro
quicquam minuere potuit. nam si cognitis quae gesserit his consensum post
viginti et quinque annos aetatis commodastis, quamvis illa minor pro portione
propria restitutionis auxilium implorare possit, vobis tamen ad communicandum
edicti perpetui beneficium eius aetas patrocinari non potest. * diocl. et
maxim. aa. et cc. domitio aphobio. * <a 294 s. iii id. aug. cc. conss.>
CJ.2.26.0. Si adversus rem
iudicatam.
CJ.2.26.1: Imperator Alexander Severus
Minus ex tutelae iudicio consecuti de superfluo habere
actionem ita potestis, si tempore iudicii minores annis fuistis et nunc
beneficium aetatis vobis largitur. ceterum si post legitimam aetatem sententia
prolata est, iterato eandem actionem de isdem speciebus inferre non potestis. *
alex. a. iuliis. * <a 231 pp. v k. febr. pompeiano et peligniano conss.>
CJ.2.26.2: Imperator Gordianus
Si, cum pater tuus te in sua potestate esse minimeque
emancipationem a se factam valere diceret, pro consule super causa cognoscens
te eius potestati subiectam pronuntiaverit, cum adversus eam sententiam in
integrum restitui postules, is qui provinciam regit in impertienda cognitione
suas partes secundum leges exhibebit. * gord. a. serenae. * <a 238 pp. xv k.
dec. pio et pontiano conss.>
CJ.2.26.3: Imperator Philippus
Adversus sententiam eius, qui tunc vice principis iudicavit,
in integrum restitutionis auxilium apud praetorem seu praesidem provinciae
clarissimum virum flagitare nequaquam potes: nam adversus eius sententiam, qui
vice principis cognovit , solus princeps restituet. * philipp. a. et philipp.
c. aelianae. * <a 245 pp. xviii k. nov. philippo a. et titiano conss.>
CJ.2.26.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum et minores vos esse adfirmetis et indefensos, nullum
vobis praeiudicium fieri praeses provinciae pro sua gravitate curabit. nam si
iusta defensione tutorum vel curatorum vobis adsistente aliquid statutum est,
intellegitis in integrum restitutionis auxilium vobis esse necessarium: eodem
obtinente etiam, si per procuratorem vestrum legitime ordinatum lis agitata
est. * diocl. et maxim. aa. urbano. * <a 286 d. xvi k. mai. maximo et aquilino
conss.>
CJ.2.26.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In rem pupilli vel adulti contra tutores seu curatores a
praeside lata sententia restitutionis auxilium non minus, quam si quid adversus
eos fuisset statutum, implorare minores posse constat. * diocl. et maxim. aa.
et cc. marciano. * <a 294 d. k. nov. nicomediae cc. conss.>
CJ.2.27.0. Si adversus
venditionem.
CJ.2.27.1: Imperator Alexander Severus
Si minor annis viginti quinque emptori praedii cavisti
nullam de cetero te esse controversiam facturum, idque etiam iureiurando
corporaliter praestito servare confirmasti, neque perfidiae neque periurii me
auctorem futurum sperare tibi debuisti. * alex. a. florentino mil. * <d. vi
k. sept.>
CJ.2.27.2: Imperator Constantinus
In integrum restitutione minoribus adversus commenticias
venditiones et adversus tutorum seu curatorum insidias sanctionum praesidio
cautum esse non dubium est. * const. a. ad pop. * <a 326 d. id. mart. sirmi
ipso a. vii et c. conss.>
CJ.2.28.0. Si adversus venditionem
pignoris.
CJ.2.28.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Etiam adversus venditiones pignorum, quae a creditoribus
fiunt, minoribus subveniri, si tamen magno detrimento adficiantur, iam pridem
placuit. si igitur pignori captis praediis ac distractis enorme damnum ex huiusmodi
venditione passos vos ostenderitis, praesertim cum hodieque vos minores esse
adfirmetis, auxilium restitutionis vobis impertietur. * diocl. et maxim. aa.
sabinae et aliis. * <a 290 d. x k. dec. sirmi ipsis iiii et iii aa.
conss.>
CJ.2.28.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Rem, quam a patre vestro quondam creditor eius obligatam
sibi distraxit, per aetatem vestram postulantium revocari desiderium non habet
rationem. * diocl. et maxim. aa. et cc. severae et clementianae. * <a 294 d.
xiii k. mai. sirmi cc. conss.>
CJ.2.28.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod iuris est et si extraneo successistis: nam si creditor
non bona fide versatus est, ipsum magis vel tutores sive curatores vestros, qui
hanc venumdari passi sunt, convenite. <a 294 d. xiii k. mai. sirmi cc.
conss.>
CJ.2.29.0. Si adversus donationem.
CJ.2.29.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quae res ante nuptias congruenti moderatione a minore
annis marito sponsaliorum tempore, etiam curatore praesente, tibi donatae sunt,
obtentu aetatis non revocabuntur. * diocl. et maxim. aa. theodotae. * <a 285
s. iii non. nov. diocletiano a. et aristobulo conss.>
CJ.2.29.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si in te ac fratrem tuum emancipatos pater vester fecit
donationem, in alium postea transferendo portionem eius nihil vobis abstulit:
nec, si frater tuus sibi quaesiti praedii rustici partem donanti patri
consensit, dominium ab eo discedere potuit propter senatus consulti
auctoritatem, nec auxilium in integrum restitutionis in hac re necessarium est.
* diocl. et maxim. aa. et cc. midae. * <a 293 d. viii k. ian. aa. conss.>
CJ.2.29.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In aliis vero rebus, quae etiam sine decreti recitatione
alienari possunt, si, postquam sibi donatae fuerint, postea alii donanti eandem
patri voluntatem in minore aetate accommodavit nec praestituta tempora
restitutionis excessit, hoc auxilium implorare potest. <a 293 d. viii k.
ian. aa. conss.>
CJ.2.30.0. Si adversus libertatem.
CJ.2.30.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si post decretum praetoris viri clarissimi, qui
fideicommissariam libertatem deberi pronuntiavit, secundus, quem condicioni non
paruisse conquereris, manumissus non est, aetas tua litis instaurationem
admittit. quod si libertatem quamvis indebitam dedisti, non posse eam revocari
intellegis, sed damnum, quod ob eam causam illatum est, iudicio negotiorum
gestorum a curatoribus tuis esse sarciendum. * sev. et ant. aa. anniae. * <a
197 pp. ii k. iul. laterano et rufino conss.>
CJ.2.30.2: Imperator Gordianus
Etsi minor annis, ut adlegas, constituta servum tuum ab eo
circumscripta in consilio manumisisti, tamen vindictae impositio, qua libertas
iusta munitur, nec obtentu quidem aetatis rescindi potest. indemnitati vero
tuae, a manumisso scilicet sarciendae, ab eo cuius iurisdictio est, quatenus
iuris ratio permittit, consuli debet. * gord. a. solanae. * <a 241 pp. vi
id. mart. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.2.30.3pr.: Imperatores valer., gallien.
Quos retrahi in servitutem postulatis, si non in consilio
causa cognita, cum minores annis viginti fuissetis, manumisistis, non per in
integrum restitutionem, sed ipso iure persequi potestis. quod si probata causa
libertas praestita est, restitutio in integrum contra libertatem locum habere
non potest. * valer. et gallien. aa. marthonae et sabinillae. * <a 260 pp.
viii k. oct. saeculare ii et donato conss.>
CJ.2.30.3.1: Imperatores valer., gallien.
Si tamen in ea re culpa seu fraude liberti eiusdemque
curatoris ratio vestra laesa sit, sarciri damnum ab eo qui hoc intulit praeses
provinciae curabit, non dubitaturus etiam graviorem exsecutionem adhibere, si
quid tam aperta fraude commissum est, ut puniendum in liberto crimen
deprehendatur. <a 260 pp. viii k. oct. saeculare ii et donato conss.>
CJ.2.30.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In iudicio de liberali causa sententiam pro libertate latam
ne quidem praerogativa minoris aetatis sine appellatione posse rescindi ambigi
non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. tatiano. * <a 303 pp. viii id.
ian. nicomediae diocletiano viii et maximiano vii conss.>
CJ.2.31.0. Si adversus
transactionem vel divisionem minor restitui velit.
CJ.2.31.1: Imperatores Severus, Antoninus
Cum in integrum pupilla restituta rescindi transactionem vel
divisionem placuit, tu quoque actionibus, quas pridem habuisti, utaris. * sev.
et ant. aa. honorato. * <>
CJ.2.31.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ex persona minorum in integrum restitutio adversus
transactum propter aetatis auxilium imploretur, tibi quoque agenti ex integro
vel replicatione contra exceptionem pacti vel, si peremptam constet pristinam
obligationem, ex instauratione negotii tributa actione consulendum est. *
diocl. et maxim. aa. et cc. hymnodae. * <a 294 d. k. dec. cc. conss.>
CJ.2.32.0. Si adversus solutionem
a debitore vel a se factam.
CJ.2.32.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Exemplo ceterorum debitorum tutores etiam quae ex
administratione tutelae debent curatoribus solventes liberantur, sed ante
tempus in integrum restitutioni praestitum edicto perpetuo permissum beneficium
implorari et, an sit tribuendum, per causae cognitionem aestimari potest. *
diocl. et maxim. aa. et cc. soteri. * <a 294 d. vi id. febr. cc. conss.>
CJ.2.32.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Indebito legato, licet per errorem iuris a minore soluto,
repetitionem ei decerni, si necdum tempus, quo restitutionis tribuitur
auxilium, excesserit, rationis est. * diocl. et maxim. aa. et cc. laurinae. *
<a 294 d. xv k. april. sirmi cc. conss.>
CJ.2.33.0. Si adversus dotem.
CJ.2.33.1: Imperator Alexander Severus
Quoniam circumventam dicis sororem tuam omnia bona in dotem
dedisse, an veritas adlegationi adsistat, si ad te hereditas sorosis tuae vel
bonorum possessio pertinuit et tempora nondum praeterierint, intra quae legibus
conceditur ex persona defuncti postulare in integrum restitutionem, praeses
provinciae praesente diversa parte examinabit. * alex. a. valenti. * <a 233
d. vi id. iul. maximo et paterno conss.>
CJ.2.34.0. Si adversus delictum
suum.
CJ.2.34.1: Imperatores Severus, Antoninus
In criminibus quidem aetatis suffragio minores non iuvantur:
etenim malorum mores infirmitas animi non excusat. sed cum delictum non ex
animo, sed ex contractu venit, noxa non committitur, etiamsi poenae causa
pecuniae damnum inrogatur: et ideo minoribus et in hac causa in integrum
restitutionis auxilium competit. * sev. et ant. aa. longino. * <a 200 d. id.
oct. severo ii et victorino conss.>
CJ.2.34.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet in delictis aetate neminem excusari constet, matri
tamen, quae filiis tutorem aetatis lubrico lapsa non petiit, eorum minime
denegari successionem convenit, cum hoc in maioribus matribus tantum obtineat.
* diocl. et maxim. aa. et cc. proculae. * <a 294 v non. mart. cc. conss.>
CJ.2.35.0. Si adversus
usucapionem.
CJ.2.35.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Contra eos, qui res minorum tenent, si usucapione dominium
adquisierunt, restitutionis auxilium eis decerni debet. * diocl. et maxim. aa.
et cc. isidorae. * <a 294 d. k. mai. sirmi cc. conss.>
CJ.2.36.0. Si adversus fiscum
CJ.2.36.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si probus in minore aetate constitutus circumventus a rufino
dispensatore nostro venditionem rei praecipiti animo pretio longe minore
contrahere festinavit, iuris publici fiscus noster in iure restitutionis
sequetur auctoritatem. * sev. et ant. aa. longino. * <a 200 d. id. oct.
severo et victorino conss.>
CJ.2.36.2: Imperator Alexander Severus
Si adversus privatos in integrum restitutionem tam tu quam
fratres tui desideratis, praesidis provinciae viri clarissimi notio est isque
causa cognita aestimabit, an auxilium quod imploratis conferri in vos debeat.
quod si adversus fiscum id postulatis, intellegitis procuratorem meum una cum
praeside, praesente fisci patrono, adire vos debere. * alex. a. antiocho et
aliis. * <a 226 d. k. aug. alexandro a. ii et Marcello conss.>
CJ.2.36.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Edicto quidem divi marci parentis nostri res minorum
exceptae nihil tuum adiuvant desiderium, si quidem debiti causa patris minoris
vel etiam ipsius praedia venumdata quinquennii praescriptionis nullam admittunt
quaestionem. * diocl. et maxim. aa. et cc. laurentio. * <a 294 d. id. febr.
sirmi cc. conss.>
CJ.2.36.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sed quoniam per collusionem sive fraudem tunc temporis
procuratoris nostri nimis exiguo pretio fundum tuum cum mancipiis venumdatum
adseveras, si aditus rationalis noster tuis adlegationibus adesse fidem nec
servatam sollemnitatem hastarum animadverterit, fisco te satisfaciente revocata
venditione fundum tibi restitui iubebit. <a 294 d. id. febr. sirmi cc.
conss.>
CJ.2.37.0. Si adversus creditorem.
CJ.2.37.1: Imperator Antoninus
Cum et ipse confitearis cum zenodora minore viginti quinque
annis contraxisse nec docere potuisse praetori viro clarissimo ex eo contractu
locupletiorem factam , intellegis eam merito in integrum restitutam. * ant. a.
prunico. * <a 214 d. vi non. mai. messala et sabino conss.>
CJ.2.37.2: Imperator Gordianus
Si, ut adlegas, minor annis pecuniam fenori accepisti nec ea
in rem tuam versa est, adversus cautionem, per quam eo nomine te obligasti, in
integrum restitutionis auxilium potes sollemniter postulare. * gord. a. gaiano.
* <a 238 pp. iii non. oct. pio et pontiano conss.>
CJ.2.38.0. Si ut se hereditate
abstineat.
CJ.2.38.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si vos paternae hereditati non miscuistis, ob eam rem
testificatio necessaria non fuit, cum fides veritatis verborum adminicula non
desideret. quod si pro herede gessistis vel bonorum possessionem accepistis,
propter aetatem, cui subveniri solet, in integrum restitutionis auxilium
accipere debetis. * sev. et ant. aa. florentio et aliis. * <a 198 pp. v non.
mart. saturnino et gallo conss.>
CJ.2.38.2: Imperator Gordianus
Si, cum avi tui testamento te heredem reliquissent,
hereditates eorum non adisti , liberum tibi est repudiata paterna successione
per in integrum restitutionis auxilium, quo te aetatis iure dicis esse munitam,
hereditatem parentum tuorum, licet antea non adisti, nunc obtinere. * gord. a.
herodotae. * <a 241 pp. iii non. febr. gordiano a. ii et pompeiano
conss.>
CJ.2.39.0. Si ut omissam
hereditatem vel bonorum possessionem vel quid aliud adquirat.
CJ.2.39.1: Imperator Gordianus
Minores viginti quinque annis non tantum in his, quae ex
bonis propriis amiserunt, verum etiam si hereditatem sibi delatam non adierint,
posse in integrum restitutionem postulare iam dudum placuit. * gord. a. protae.
* <a 238 pp. id. oct. pio et pontiano conss.>
CJ.2.39.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad bonorum possessionem in paternis rebus omissam minores in
integrum restitutionis admitti beneficio iam pridem placuit. restituti autem
decreto bona, quae habuerunt mortis tempore patris, debent conferre. * diocl.
et maxim. aa. et cc. sarapiadi. * <a 294 d. xvi k. nov. sirmi cc. conss.>
CJ.2.40.0. In quibus causis in
integrum restitutio necessaria non est.
CJ.2.40.1: Imperator Alexander Severus
Minoribus quinque et viginti annis, praesertim qui per
tutores vel curatores non defenduntur, non obesse, si mortem defuncti non
ulciscantur, innumeris divorum parentum meorum ac meis rescriptis continetur. *
alex. a. mutato. * <a 229 v id. mai. alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.2.40.2: Imperatores valer., gallien.
Adulescentiae tempus non imputari in id quinquennium
liberis, cuius praescriptio seram inofficiosi moventibus quaestionem opponi
solet, manifeste ante rescripsimus. impleta igitur aetate legitima non est in
integrum restitutio necessaria, quia non integratio amissae causae his datur,
sed integra ipsa causa servatur. * valer. et gallien. aa. et valer. c.
theodotae. * <a 258 pp. ii id. aug. tusco et basso conss.>
CJ.2.40.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In minorum persona re ipsa et ex solo tempore tardae pretii
solutionis recepto iure moram fieri creditum est, in his videlicet, quae moram
desiderant, id est in bonae fidei contractibus et fideicommissis et in legato.
* diocl. et maxim. aa. decimo caplusio. * <a 290 pp. xii k. oct. ipsis iiii
et iii aa. conss.>
CJ.2.40.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tutor tuus, qui pro tutelari officio non caverat, iudicio
expertus est, contra eum lata sententia iuri tuo officere non potuit, nec ea
quae ab eo gesta sunt ullam firmitatem obtinent. frustra igitur in integrum
restitutionis auxilium desideras, quando ea, quae ab eo gesta sunt, qui
legitimae administrationis personam sustinere non potuit, ipso iure irrita
sunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. stratonicae. * <a 294 s. xviii k. ian.
nicomediae cc. conss.>
CJ.2.40.5pr.: Imperator Justinianus
Sancimus favore imperfectae aetatis exceptionem non
numeratae pecuniae ab initio minoribus non currere, ne, dum in integrum
restitutionem expectamus, aliquod emergat obstaculum, per quod huiusmodi
beneficio minor uti non potest, ne substantia eius subvertatur. * iust. a.
iohanni pp. * <a 531 d. k. nov. constantinopoli post cons. lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.2.40.5.1: Imperator Justinianus
Sed humanius et latius eandem legis interpretationem
extendere, in omnibus casibus, in quibus vetera iura currere quidem temporales
praescriptiones adversus minores concesserunt, per in integrum autem
restitutionem eis subveniebant, eas ipso iure non currere. melius etenim est
intacta iura eorum servari, quam post causam vulneratam remedium quaerere.
videlicet exceptionis triginta et quadraginta annorum in suo statu
remanentibus. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post cons. lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.2.41.0. Qui et adversus quos in
integrum restitui non possunt.
CJ.2.41.1pr.: Imperator Alexander Severus
In consilio quidem cognoscentis de restitutione in integrum
esse oportet, num is , qui se minorem annis laesum esse dicat, diligens pater
familias fuerit actibusque publicis industrium se docuerit, ut lapsum eum per
aetatem verisimile non sit. * alex. a. cononidi. * <a 232 pp. x k. oct. lupo
et maximo conss.>
CJ.2.41.1.1: Imperator Alexander Severus
Verum si causa cognita circumventus deprehendatur, propter
hoc solum velut praescriptione a solito auxilio removeri non debet, quod
urguentibus patriae necessitatibus decurio minor annis creatus sit vel
propagandae suboli liberorum educatione prospexerit. <a 232 pp. x k. oct.
lupo et maximo conss.>
CJ.2.41.2: Imperator Justinianus
Cum apud veteres dubitabatur, an liberi parentes suos vel
liberti patronos in querimoniam deducere possint quasi non rite in eos
versatos, et quidam existimabant nullam esse contra huiusmodi personas in
integrum restitutionem, pondere naturali vel patronali reverentia huiusmodi
petulantiae refragante, nisi vel ex magna causa vel adversus turpem eorum
personam, alii autem personarum quidem vel causae distinctionem respuendam esse
censuerunt, tunc autem tantummodo dandam esse restituionem putaverunt, cum
minor ex sua simplicitate se deceptum, non ex dolo patris vel patroni
circumscriptum esse dicat: quod, ut maneat in omnibus honor parentibus et
patrono vel patronae illibatus atque intactus, sancimus nullo modo neque
adversus parentes utriusque sexus neque adversus patronum vel patro nam dari
restitutionem. nam personarum reverentia omnem eis excludit restitutionem, cum
procul dubio est etiam ipsas personas cavere, ne quid suae opinioni contrarium
existat. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. sept. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.2.42.0. Si minor se maiorem
dixerit vel probatus fuerit.
CJ.2.42.1: Imperator Alexander Severus
Si, cum minor annis viginti quinque esses, tabulis quae sunt
tuarum professionum oblatis tibi aetatem quasi maior annis viginti quinque
decepta probasti, in integrum restitutionem intra statutum legibus tempus etiam
post impletam aetatem de omnibus intra aetatem adversus te gestis postulare
apud eum, cuius de ea re iurisdictio est, potes. * alex. a. maximianae. * <a
223 pp. xii k. april. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.2.42.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si is, qui nunc minorem se adseverat, fallaci maioris
aetatis mendacio te decepit, iuxta statuta iuris, cum errantibus, non etiam
fallentibus minoribus publica iura subvenerunt, in integrum restitui non debet.
* diocl. et maxim. aa. vitalio. * <a 287 d. ii k. dec. diocletiano iii et
maximiano aa. conss.>
CJ.2.42.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si alterius circumveniendi causa minor aetate maiorem te
probare adspectu laboraveris, cum malitia suppleat aetatem, restitutionis
auxilium tam sacris constitutionibus quam rescriptorum auctoritae denegari
statutum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. theodotae. * <a 293 d. xiii k.
oct. sirmi aa. conss.>
CJ.2.42.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si per iniuriam vel circumventionem adversarii hoc
fuerit factum, durat beneficium, quo minoribus causa cognita subveniri solet.
<a 293 d. xiii k. oct. sirmi aa. conss.>
CJ.2.42.3.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Aditus itaque praeses provinciae probationis aetatis
examinata causa, si tuum dolum non reppererit intercessisse, ac te minorem tunc
fuisse probaveris, causa cognita in integrum restitui providebit. <a 293 d.
xiii k. oct. sirmi aa. conss.>
CJ.2.42.3.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tamen in instrumento per sacramenti religionem maiorem te
esse adseverasti, non ignorare debes exclusum tibi esse in integrum
restitutionis beneficium, nisi palam et evidenter ex instrumentorum prolatione,
non per testium depositiones te fuisse minorem ostenderis. <a 293 d. xiii k.
oct. sirmi aa. conss.>
CJ.2.42.3.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Huiusmodi autem sacramento corporaliter praestito nullum
tibi superesse auxilium perspicui iuris est. <a 293 d. xiii k. oct. sirmi
aa. conss.>
CJ.2.42.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum circa probandum annorum numerum apud rectorem provinciae
erratum esse proponas et in huiusmodi causis etiam filiis familias minoribus
subveniri admissum sit, ea, quae in prece contulisti, praesidem provinciae
examinare convenit: qui se aestimata aetate tua maiorem annis falsa opinione te
praesumpsisse ex probationum luce cognoverit, erga minoris personam fidem veri
sequetur. * diocl. et maxim. aa. et cc. livio. * <a 293 d. vi id. dec. aa.
conss.>
CJ.2.43.0. Si saepius in integrum
restitutio postuletur.
CJ.2.43.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si post sententiam proconsulis contra vos latam desiderastis
in integrum restitui nec obtinuistis, frustra, ut rursum ea quaestio in
integrum restitutionis agitetur, desideratis: appellare enim debuistis, si
vobis sententia displicebat. sed si adhuc in ea aetate estis, cui subveniri
solet, appellandi ius vobis restituimus. * sev. et ant. aa. romano et aliis. *
<a 204 pp. v k. aug. cilone et libone conss.>
CJ.2.43.2: Imperator Alexander Severus
Quamquam curatores pupillae victi sunt, cum in integrum
restitui pupillam desiderabant, cum tamen novis defensionibus causam instrui
posse dicas, adeant curatores uxoris tuae et petant, ut causas in integrum
restitutionis agant. * alex. a. .To mil. * <a 226 pp. v k. aug. alexandro a.
ii et Marcello conss.>
CJ.2.43.3: Imperator Philippus
In una eademque causa iteratum in integrum restitutionis
auxilium non iure, nisi novae defensiones praetendantur, posci saepe rescriptum
est. * philipp. a. et philipp. c. aniciae. * <a 244 pp. ii k. iul. peregrino
et aemiliano conss.>
CJ.2.44.0. De his qui veniam
aetatis impetraverunt.
CJ.2.44.1: Imperator aurel.
Eos, qui veniam aetatis impetraverunt, etiamsi minus idonee
rem suam administrare videantur, in integrum restitutionis auxilium impetrare
non posse manifestissimum est, ne qui cum eis contraheret principali
auctoritate circumscriptus esse videatur. * aurel. a. agathocleti. * <a 274
pp. k. iul. aureliano a. et capitolino conss.>
CJ.2.44.2pr.: Imperator Constantinus
Omnes adulescentes, qui honestate morum praediti paternam
frugem vel avorum patrimonia gubernare cupiunt et super hoc imperiali auxilio
indigere coeperint, ita demum aetatis veniam impetrare audeant, cum vicesimi anni
metas impleverint, ita ut post impetratam aetatis veniam idem ipsi per se
principale beneficium adlegantes non solum praescriptorum annorum numerum
probent, sed etiam testibus idoneis advocatis morum suorum instituta
probitatemque animi et testimonium vitae honestioris edoceant. * const. a. ad
verinum pu. * <a 321 pp. iii k. iun. romae crispo ii et constantino ii cc.
conss.>
CJ.2.44.2.1: Imperator Constantinus
Feminas quoque, quas morum honestas mentisque sollertia
commendat, cum octavum et decimum annum egressae fuerint, veniam aetatis
impetrare sancimus. sed eas propter pudorem ac verecundiam feminarum in coetu
publico demonstrari testibus non cogimus, sed percepta aetatis venia annos
tantum probare testibus vel instrumentis, misso procuratore, concedimus, ut
etiam ipsae in omnibus negotiis tale ius habeant, quale mares habere
praescripsimus, ita tamen, ut praedia sine decreto non alienent. <a 321 pp.
iii k. iun. romae crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.2.44.2.2: Imperator Constantinus
Sed senatores quidem clarissimi viri in hac regia urbe
commorantes apud sublimitatem tuam, ceteri vero apud praetorem, in provinciis
autem omnes apud earum rectores de suis moribus et honestae perdoceant. <a
321 pp. iii k. iun. romae crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.2.44.2.3: Imperator Constantinus
Hi vero, qui contra memoratam dispositionem veniam aetatis
impetraverint, sciant eam nullas vires obtinere. <a 321 pp. iii k. iun.
romae crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.2.44.3: Imperator Justinianus
Eos, qui veniam aetatis principali clementia impetraverunt
vel impetraverint, non solum alienationem, sed etiam hypothecam minime posse
sine decreti interpositione rerum suarum immobilium facere iubemus, in quarum
alienatione vel hypotheca decretum illis necessarium est, qui necdum veniam
aetatis meruerunt, ut similis sit in ea parte condicio minorum omnium, sive
petita sive non sit aetatis venia. * iust. a. menae pp. * <a 529 d. viii id.
april. decio vc. cons.>
CJ.2.44.4: Imperator Justinianus
Si quis aliquid dari vel fieri voluerit et legitimae aetatis
fecerit mentionem vel sic absolute dixerit 'perfectae aetatis', illam
tantummodo aetatem intellectam esse videri volumus, quae ex viginti quinque
annorum curriculis completur, non ab imperiali beneficio suppletur. et
praecipue quidem in substitutionibus vel restitutionibus hoc intellegi
sancimus: nihilo minus autem et in aliis, nisi specialiter quisquam addiderit
ex venia aetatis velle aliquid procedere. * iust. a. ad senatum. * <a 530 d.
xi k. aug. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.2.45.0. Si maior factus ratum
habuerit.
CJ.2.45.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si inter minores quinque et viginti annis vel scriptura
interposita vel sine scriptura facta sine dolo divisio est eamque post
legitimam aetatem ratam fecerunt , manere integram debere convenit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. eutychiano. * <a 293 s. viii k. mai. aa. conss.>
CJ.2.45.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui post vicesimum quintum annum aetatis ea quae in minora
aetate gesta sunt rata habuerunt, frustra rescissionem eorum postulant. *
diocl. et maxim. aa. et cc. soteri. * <a 294 d. id. febr. cc. conss.>
CJ.2.46.0. Ubi et apud quem
cognitio restitutionis agitanda sit.
CJ.2.46.1: Imperator Antoninus
Si quid a procuratore meo iudicatum est, id per in integrum
restitutionem praesidis sententia non potest rescindi. princeps enim solus
contra sententiam procuratorum suorum in integrum restituere solet. * ant. a.
severo. * <a 215 pp. vi k. dec. laeto ii et cereale conss.>
CJ.2.46.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quoniam ea, quae in transactione dari placuerat, te
tradidisse proponas, consequens est, si de his repetendis per in integrum
restitutionem vel quacumque aliam causam putaveris agendum, eius adire te
provinciae praesidem, in qua domicilium habent quos convenis. * diocl. et
maxim. aa. aquilinae. * <>
CJ.2.46.3pr.: Imperator Justinianus
Cum scimus esse dubitatum de restitutionibus, quae in
integrum postulantur, sive tantummodo apud iudicem, cui aliqua iurisdictio est,
examinari eas oportet, sive et apud pedaneos iudices, sive eas minores viginti
quinque annis petierint sive maiores, secundum quod anterioribus sanctionibus
vel veteris iuris vel nostris declaratum est: sancimus non solum apud iudices
pro tribunali huiusmodi causae cognitiones proponi, sed etiam apud eos iudices,
quos augusta dederit maiestas aut nostrae rei publicae administratores vel in
hac regia civitate vel in provinciis, ut videatur ipse, qui iudicem
destinaverit, utpote pro tribunali cognoscens et in integrum dare restitutionem
et causas eius examinare: sic etenim non difficilis erit causarum examinatio. *
iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. iii k. sept. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.2.46.3.1: Imperator Justinianus
Sed ne quis ita effuse intellectum nostrae constitutionis
audeat esse trahendum, ut etiam apud compromissarios iudices vel arbitros ex
communi sententia electos vel apud eos, qui dantur a iudicibus, qui propriam
iurisdictionem non habent, sed tantummodo iudicandi facultatem, putet huiusmodi
extendi sanctionem, cum hos generaliter volumus tales causas dirimere, qui vel
certae administrationi, cui et iurisdictio adhaeret, praepositi sunt vel ab his
fuerint dati, et multo magis si a nostra maiestate delegata eis causarum sit
audientia. <a 531 d. iii k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestae vv. cc.>
CJ.2.46.3.2: Imperator Justinianus
Sed ne quid penitus dubitandum relinquatur, et hoc addendum
esse censemus, ut eis fuerit mandatum, quod et veteribus non fuerat incognitum,
vel si generaliter iudices dati sunt, vel in aliis speciebus, inciderit autem
quaedam quaestio restitutionis. <a 531 d. iii k. sept. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.2.47.0. De reputationibus, quae
fiunt in iudicio in integrum restitutionis.
CJ.2.47.1pr.: Imperator Severus
Qui restituitur in integrum, sicut in damno morari non
debet, ita nec in lucro: et ideo quidquid ad eum pervenit vel ex emptione vel
ex venditione vel ex alio contractu, hoc debet restituere. * sev. a. tatiano. *
< sine die et consule.>
CJ.2.47.1.1: Imperator Severus
Sed et si intercessor minor viginti quinque annis
intervenit, in veterem debitorem debet restitui actio. < sine die et
consule.>
CJ.2.47.1.2: Imperator Severus
Sed et cum adiit minor hereditatem et restituitur, mox
quidquid ad eum ex hereditate pervenit, debet praestare. < sine die et
consule.>
CJ.2.47.1.3: Imperator Severus
Verum et si quid dolo eius factum est, hoc eum praestare
convenit. < sine die et consule.>
CJ.2.48.0. Etiam per procuratorem
causam in integrum restitutionis agi posse.
CJ.2.48.1: Imperator Alexander Severus
Causam in integrum restitutionis, si qua competit, etiam per
procuratorem agi posse placet. * alex. a. liciniano. * <a 231 d. xiii k.
oct. pompeiano et peligno conss.>
CJ.2.49.0. In integrum
restitutione postulata ne quid novi fiat.
CJ.2.49.1: Imperator Gordianus
Postulata in integrum restitutione omnia in suo statu esse
debere, donec res finiatur, perspicui iuris est, idque curabit is, ad cuius
partes ea res pertinet. * gord. a. secundino mil. * <a 239 pp. xii k. iul.
gordiano a. et aviola conss.>
CJ.2.50.0. De restitutione militum
et eorum qui rei publicae causa afuerunt.
CJ.2.50.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si valerianus centurio cohortis duodecimae alpinorum ante
vita decessit, quam possessionem acciperet, heres eius ex persona defuncti
restitutionis auxilium intra annum utilem ita recte implorabit, si valerianus
post exactos dies, quibus bonorum possessio defertur, in militia defunctus est.
* sev. et ant. aa. chiloni. * <a 197 pp. k. nov. laterano et rufino
conss.>
CJ.2.50.2: Imperator Alexander Severus
Si quid de bonis eorum, qui rei publicae causa absentes
sunt, deminutum est actioneve qua competente eis aliquis liberatus fuit, in
integrum restitutio perpetua iurisdictione intra annum utilem permittitur. *
alex. a. petronio centurioni. * <a 222 pp. xiii k. nov. alexandro a.
cons.>
CJ.2.50.3: Imperator Alexander Severus
Quod tempore militiae de bonis alicuius possessum ab aliquo
est, posteaquam is rei publicae causa abesse desiit, intra annum utilem amota
praescriptione temporis medii possessionem vindicare permissum est: ultra autem
ius possessoris laedere contra eum institutum non oportet. * alex. a. flavio
aristodemo mil. * <a 223 pp. non. ian. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.2.50.4: Imperator Gordianus
Ignorare non debes eorum, qui rei publicae causa sine dolo
malo absunt, si absentes boni viri arbitratu non defenduntur, bona tantum possideri,
venditionem autem in id tempus differri, quo rei publicae causa abesse
desierint. * gord. a. mestriano. * <a 239 d. xii k. ian. gordiano a. et
aviola conss.>
CJ.2.50.5: Imperator Gordianus
Neque rei publicae causa absentibus nec aliis maioribus ad
titulum in integrum restitutionis pertinentibus praescriptionem quadriennii
post factam a fisco venditionem obesse posse manifestum est. * gord. a.
secundino mil. * <a 240 pp. vi id. mai. sabino et venusto conss.>
CJ.2.50.6: Imperatores valer., gallien.
Si, cum militaribus laboribus operam dares, creditoris tui
heredes possessiones sibi obligatas distraxerunt, poteris adito praeside
provinciae in integrum restitutionem impetrare retractataque venditione
recipies possessiones, oblato ante debito vel pretio, si minus debito fuisset.
* valer. et gallien. aa. germano centurioni. * <a 254 pp. iiii non. april.
valeriano et gallieno aa. conss.>
CJ.2.50.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quae a patre geruntur, non decet pro disciplina militari a
filiis ad irritum devocari, praesertim cum nec patrem tuum in rebus humanis
agentem adfirmes conquestum fuisse super huiusmodi contractu. * diocl. et
maxim. aa. et cc. marinae. * <a 294 d. non. febr. cc. conss.>
CJ.2.50.8: Imperator Justinianus
Sancimus his solis, qui in expeditionibus occupati sunt, ea
tantummodo tempora, quae in eadem expeditione percurrunt, tam in exceptionibus
declinandis quam in petendis in integrum restitutionibus eis opitulari: illis
temporibus, per quae citra expeditionis necessitatem in aliis locis vel in suis
aedibus degunt, minime eos ad vindicanda memorata privilegia adiuvantibus. *
iust. a. menae pp. * <a 529 d. vi id. april. constantinopoli decio vc.
cons.>
CJ.2.51.0. De uxoribus militum vel
eorum qui rei publicae causa absunt.
CJ.2.51.1: Imperator Alexander Severus
Temporalibus actionibus exclusis mulieribus, quae cum
maritis rei publicae causa absentibus peregrinatae sunt, ad exemplum militum
subveniri solere non est ignotum. * alex. a. secundinae. * <a 226 pp. iii
non. dec. alexandro a. ii et Marcello conss.>
CJ.2.51.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ei, quae diutissime fuit cum marito qui militiae operam
daret, non officit praescriptio longi temporis: sed quia huiusmodi diutinae
absentiae commenta callide adhibita atque composita obesse omnino non debent,
decernimus, ut, si talis mulier domum ad se pertinere monstraverit, quae in
absentia eius vendita est, refuso pretio, quod re vera solutum est, eandem
recipiat. * diocl. et maxim. aa. et cc. quintiliano. * <a 290 vel 293 d.
viii k. dec. ipsis aa. conss.>
CJ.2.52.0. De temporibus in
integrum restitutionis tam minorum aliarumque personarum, quae restitui
possunt, quam heredum eorum.
CJ.2.52.1: Imperator Gordianus
In his, in quibus laesus es, cum minor annis viginti quinque
esses, toto militaris expeditionis tempore auxilium restitutionis postulare
potes: tempus etenim post impletam minorem aetatem praestitutum ex die
missionis iuxta rationem iuris computari debet. * gord. a. pudenti mil. * <a
238 pp. iii non. oct. pio et pontiano conss.>
CJ.2.52.2: Imperator Gordianus
Si intra legitimam aetatem vel, ea impleta, nondum exacto
tempore praestituto pater tuus in fata concessit tuque ei heres extitisti et
intra viginti quinque annos vel post eam aetatem intra id tempus, quod ad in
integrum restitutionem defuncto supererat, nomen militiae dedisti, praeses
provinciae causa cognita per in integrum restitutionem ex persona defuncti
subveniri tibi providebit. * gord. a. secundino mil. * <a 238 d. xi k. nov.
pio et pontiano conss.>
CJ.2.52.3: Imperator Gordianus
Si intra annos, quibus in integrum restitutionis auxilium
indulgetur, constitutus es vel eo tempore nomen militiae dedisti et expeditione
occupatus es, continuatum beneficium restitutionis per usucapionem, licet ante
militiam suppleta sit , non patitur te dispendio rei familiaris adfligi. *
gord. a. muciano mil. * <a 238 d. viiii k. nov. pio et pontiano conss.>
CJ.2.52.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex persona fratrum, si tibi eorum quaesita successio est,
potes contra quem supplicas agere, non ignorans, quod, si minores quinque et
viginti annis militaverunt fratres tui atque in militia diem functi sunt, in
integrum restitutionis eis tempus non cesserit, sed omne ad successorem
transmiserint. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysio. * <a 294 s. viii k.
ian. philippopoli cc. conss.>
CJ.2.52.5pr.: Imperator Constantinus
Ea, quae de temporibus in integrum restitutionum legibus
cauta sunt, custodiri convenit, et si forte quis beneficio nostro aetatis
veniam fuerit consecutus, ex eo die, quo indulgentia nostra in iudicio
competenti fuerit intimata eique administratio rei propriae permissa, ut ad
persequendas in integrum restitutionum finiendasque causas iure tempus habeat
praestitutum, ita tamen, ut numquam minoribus viginti quinque annis constitutis
de his, quae ante impetratam veniam aetatis gesserunt, auxilium in integrum
restitutionis denegetur. * const. a. ad bassum. * <a 312 d. non. oct. romae
constantino a. et licinio utrisque ii conss.>
CJ.2.52.5.1: Imperator Constantinus
Si quando sane in minoris iura successerit minor, minime
prohibeatur, cum quintum et vicesimum aetatis suae annum transierit, in
integrum restitutionis beneficio uti tempore illibato. <a 312 d. non. oct.
romae constantino a. et licinio utrisque ii conss.>
CJ.2.52.5.2: Imperator Constantinus
Quod si maioris fuerit minor iura nactus, quantum ad eas
pertinet causas, quas ex persona maioris fuerit consecutus, tantum temporis ad
exponendas in integrum restitutionis decidendasque causas accipere debebit,
quantum defuncto, cuius heres aut bonorum possessor docebitur extitisse,
reliquum fuerat. <a 312 d. non. oct. romae constantino a. et licinio
utrisque ii conss.>
CJ.2.52.5.3: Imperator Constantinus
Cum vero maior successionem fuerit adeptus minoris, si
quidem civili iure ab intestato vel ex testamento successerit, mox cum fuerit
adita hereditas, si vero honorario iure, ex quo bonorum possessio fuerit
accepta, examinando in integrum restitutionis negotio solida sine ulla
diminutione tempora supputentur. <a 312 d. non. oct. romae constantino a. et
licinio utrisque ii conss.>
CJ.2.52.6pr.: Imperator Constantinus
Petendae in integrum restitutionis temporibus observatis, si
dilatio ab actore petatur, quae intra metas restitutionis valet artari, eandem quocumque
flagitante causis cognitis tribui oportebit. sin vero eiusmodi postulantur
curricula, quae intra spatium receptum angustari non queunt ( quippe si in
confinio legitimi temporis petantur, et eius terminos prorogabunt), dilationem
petitori denegari conveniet: in eius enim arbitrio fuerat tunc inferre
litigium, cum petitae dilationis mora spatio superstite posset includi. *
const. a. ad iulianum pu. * <a 327 d. xiiii k. aug. pp. romae ad senatum
constantio et maximo conss.>
CJ.2.52.6.1: Imperator Constantinus
Quod si defensio rei dilationis suffragium postulaverit,
eandem adserta causa citra obstaculum temporis deferri sancimus, quia nequaquam
in ipsius steterat potestate, quando litigio pulsaretur. dari igitur debet,
etsi impetrata dimensio sese ultra temporis definitionem proferat. qua
dilatione, si a reo impetretur, etiam actor in requirendis probationibus uti
minime prohibetur. <a 327 d. xiiii k. aug. pp. romae ad senatum constantio
et maximo conss.>
CJ.2.52.7pr.: Imperator Justinianus
Supervacuam differentiam utilis anni in integrum
restitutionis a nostra re publica separantes sancimus et in antique roma et in
hac alma urbe et in italia et in aliis provinciis quadriennium continuum
tantummodo numerari ex die, ex quo annus utilis currebat, et id tempus totius
loci esse commune: ex differentia enim locorum aliquod induci discrimen satis
nobis absurdum esse visum est. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. sept.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.2.52.7.1: Imperator Justinianus
Quod non solum in minorum restitutionibus, quibus utilis
annus incipit currere, ex quo vicesimi sexti anni dies illuxerit, sed etiam in
maiorum hoc idem adhiberi sancimus, ut et hic pro utili anno memorata
continuatio temporis observetur ad interponendam contestationem finiendamque
litem. <a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestae vv. cc.>
CJ.2.52.7.2: Imperator Justinianus
Et quemadmodum omnis minor aetas excipitur in minorum
restitutionibus, ita et in maiorum tempus, in quo rei publicae causa afuerint
vel aliis legitimis causis, quae veteribus legibus enumeratae sunt, fuerint
occupati, omne praecipiatur, et sit non absimilis in hac parte minorum et
maiorum restitutio. <a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.2.53.0. Quibus ex causis
maiores in integrum restituuntur.
CJ.2.53.1: Imperator Antoninus
Si propter officium legationis ad me bona fide factae absens
et indefensus condemnatus es, instaurationem iudicii iure desideras, ut ex
integro defensionibus tuis utaris. nam eos quoque, qui legationis officio
funguntur, in eo privilegio esse, quo sunt qui rei publicae causa absunt,
receptum est. * ant. a. aemiliano. * <a 212 pp. v non. mart. duobus aspris
conss.>
CJ.2.53.2: Imperator Antoninus
Si idcirco apud arbitrum praesentiam tui facere non
potuisti, quod sub custodia militari iussu praesidis detinebaris, idque in
veritate esse praesidi provinciae probaveris, accipies causae instaurationem. *
ant. a. dionysio. * <a 215 pp. xiii k. oct. laeto et cereale conss.>
CJ.2.53.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In contractibus, qui bonae fidei sunt, etiam maioribus
officio iudicis causa cognita publica iura subveniunt. * diocl. et maxim. aa.
proculo decurioni. * <a 285 d. non. aug. diocletiano a. ii et aristobulo
conss.>
CJ.2.53.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Res publica minorum iure uti solet ideoque auxilium
restitutionis implorare potest. * diocl. et maxim. aa. prisciano. * <a 285
d. ii id. nov. diocletiano a. ii et aristobulo conss.>
CJ.2.53.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ab hostibus eum patre ac matre captus, post his ibi
defunctis legis corneliae beneficio reversus successiones eorum quaesisti,
exemplo utilis actionis, quae in integrum restitutis datur, cum exceptionis
annuae quae huic obici solet obiectu res vindicare non prohiberis. * diocl. et
maxim. aa. et cc. liciniano. * <a 294 d. xvi k. mai. cc. conss.>
CJ.2.54.0. De alienatione iudicii
mutandi causa facta.
CJ.2.54.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum in rem actioni possessio pariat adversarium, alienatione
etiam iudicii mutandi causa celebrata in integrum restitutio edicto perpetuo
permittatur, intellegis, quod, si rem, ne secum agatur, qui possidebat
venumdedit et emptori tradidit, quem elegeris conveniendi tibi tributam esse
iure facultatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. catulo. * <a 294 d. vi k.
dec. viminacio cc. conss.>
CJ.2.55.0. De receptis.
CJ.2.55.1: Imperator Antoninus
Ex sententia arbitri ex compromisso iure perfecto aditi
appellari non posse saepe rescriptum est, quia nec iudicati actio inde
praestari potest et ob hoc invicem poena promittitur, ut metu eius a placitis
non recedatur. sed si ultra diem compromisso comprehensum iudicatum est,
sententia nulla est, nec ullam poenam committit qui ei non paruerit. * ant. a.
nepotianae. * <a 213 pp. viiii k. aug. romae antonino a. iiii et balbino
conss.>
CJ.2.55.2: Imperatores carus, carinus, numer.
Si contra compromissum adversarius tuus apud electum
arbitrum praesentiam sui facere detrectavit, placitae poenae videtur obnoxius.
* carus carinus et numer. aaa. clementi. * <a 283 pp. viii k. ian. caro et
carino conss.>
CJ.2.55.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Arbitrorum ex compromisso sententiae non obtemperans, si
sordes vel evidens gratia eorum qui arbitrati sunt intercessit, adversus filiam
tuam agentem ex stipulatu exceptione doli mali uti poteris. sed et ex doli
clausula, quae compromissi stipulationi subici solet, filiam tuam convenire non
vetaberis. * diocl. et maxim. aa. et cc. petroniae. * <a 290 vel 293 pp. iii
id. ian. ipsis aa. conss.>
CJ.2.55.4pr.: Imperator Justinianus
Ne in arbitris cum sacramenti religione eligendis periurium
committatur et detur licentia perfidis hominibus passim definitiones iudicum
eludere, sanctissimo arbitrio et huiusmodi rem censemus esse componendam. *
iust. a. demostheni pp. * <a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.2.55.4.1: Imperator Justinianus
Si igitur inter actorem et reum nec non et ipsum iudicem
fuerit consensum, ut cum sacramenti religione lis procedat, et ipsi quidem
litigatores scriptis hoc suis manibus vel per publicas personas scripserint vel
apud ipsum arbitrum in actis propria voce deposuerint, quod sacramentis
praestitis arbiter electus est, hoc etiam addito, quod et ipse arbiter
iuramentum praestitit super lite cum omni veritate dirimenda, eius definitionem
validam omnimodo custodiri et neque reum neque actorem posse discedere, sed
tenere omnifariam, quatenus oboedire ei compellantur. <a 529 d. iii k. nov.
decio vc. cons.>
CJ.2.55.4.2: Imperator Justinianus
Sin autem de arbitro quidem nihil tale fuerit vel compositum
vel scriptum, ipsae autem partes litteris hoc manifestaverint, quod iuramenti
nexibus se illigaverint, ut arbitri sententia stetur, et in praesenti casu
omnimodo definitionem arbitri immutatam servari, litteris videlicet eorum
similem vim obtinentibus, sive ab initio hoc fuerit ab his scriptum vel
praefato modo depositum, dum arbiter eligebatur, sive post definitivam
sententiam hoc scriptum inveniatur, quod cum sacramenti religione eius
audientiam amplexi sunt vel quod ea quae statuta sunt adimplere iuraverunt.
<a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.2.55.4.3: Imperator Justinianus
Sed et si ipse solus arbiter hoc litigatoribus poscentibus
et vel scriptis vel depositionibus, ut dictum est, manifestum facientibus
praestiterit iuramentum, quod cum omni veritate liti libramenta imponat,
similem esse etiam in praesenti casu prioribus eius definitionem et eam
omnimodo legibus esse vallatam. <a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.2.55.4.4: Imperator Justinianus
Et in his omnibus casibus liceat vel in factum vel
condictionem ex lege vel in rem utilem instituere, secundum quod facti qualitas
postulaverit. <a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.2.55.4.5: Imperator Justinianus
Sin autem in scriptura quidem aut depositione nihil tale
appareat, una autem pars edicat iuramentum esse praestitum, quatenus arbitrali
stetur sententia, huiusmodi litigatorum vel solius arbitri sermones minime esse
credendos, cum et, si quis iusiurandum datum esse non iudice supposito nec hoc
scriptura partium testante concesserit, incerti certaminis compositio, quae
inter homines imperitos saepe accidit, non aliquid robur iudicatis inferat, sed
in huiusmodi casu haec obtineant, quae veteres super arbitris eligendis
sanxerunt. <a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.2.55.4.6: Imperator Justinianus
Si quis autem post arbitri definitionem subscripserit
emmenein vel stoichein vel plyrun vel panta poiein vel didonai ( graecis enim vocabulis
haec enarrare propter consuetudinem utilis visum est), etsi non adiecerit
homologw , et sic omnimodo per actionem in factum eum compelli ea facere quibus
consensit. qualis enim differentia est, si huiusmodi verbis etiam homologw
adiciatur vel huiusmodi vocabulum transmittatur? <a 529 d. iii k. nov. decio
vc. cons.>
CJ.2.55.4.7: Imperator Justinianus
Si enim verba consueta stipulationum et subtilis, immo magis
supervacua observatio ab aula concessa est, nos, qui nuper legibus a nobis
scriptis multa vitia stipulationum multasque ambages scrupulososque circuitus
correximus, cur non et in huiusmodi scriptura totam formidinem veteris iuris
amputamus, ut, si quis haec scripserit vel unum ex his, adquiescere eis
compellatur et ea ad effectum omnimodo perducere? cum non est verisimile haec
propter hoc scripsisse, ut tantum non contradicat, sed ut etiam ea impleat,
adversus quae obviam ire non potest. <a 529 d. iii k. nov. decio vc.
cons.>
CJ.2.55.5pr.: Imperator Justinianus
Cum antea sancitum fuerat in arbitris eligendis, quos neque
poena compromissi vallabat neque iudex dederat, sed nulla praecedente sententia
communis electio, ut in illorum sententia stetur, procreabat, si quidem pro
parte pulsata forma arbitralis procederet, exceptionem ei veluti pacti
generari, sin autem pro actore calculus poneretur, nihil ex eo procedere ei
praesidii: sancimus in eos arbitros, quos praediximus et quos talis consensus
elegerit sub eo pacto in scriptis vel non in scriptis habito, ut eorum
definitioni stetur, si quidem subscripserint, postquam definitio procedit, quod
non displicet ambabus partibus eorum sententia, non solum reo exceptionem
veluti pacti generari, sed etiam actori ex nostro numine in factum actionem,
quatenus possit sententia eius exsecutioni mandari, sed in hac quidem regia
civitate ab officio eminentissimae praefecturae vel eius, cuius forum pars
sequitur fugientis, in provinciis autem tam per moderato res quam apparitiones
eorum, vel per iudices , quorum regimen pars pertimescat pulsata. * iust. a. iuliano
pp. * <a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.2.55.5.1: Imperator Justinianus
Sin autem minime quidem post sententiam subscripserint
arbitri formam amplecti, sed silentio eam roboraverint et non intra decem dies proximos
attestatio missa fuerit vel iudici vel adversariis ab alterutra parte, per quam
manifestum fiat definitionem non esse amplectendam, tunc silentio partium
sententiam roboratam esse et fugienti exceptionem et agenti memoratam actionem
competere. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.2.55.5.2: Imperator Justinianus
Altera autem parte recusante secundum praefatum modum et
implere statuta minime cupiente nihil fieri praeiudicium neque pari vel
exceptionem reo vel actori actionem, exceptis videlicet arbitris, qui cum
sacramenti religione electi sunt secundum novellam nostri numinis
constitutionem: tunc etenim ea omnia servari, quae lege nostra super huiusmodi
audientia definita sunt. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.2.55.5.3: Imperator Justinianus
Licet non ignoramus iulii pauli opinionem et aliorum
prudentium certorum, qui tetigerunt quidem huiusmodi quaestionem, quam in
praesenti adgredimur, non autem perfectissime peregerunt, sed usque ad quasdam
temporales actiones standum esse existimaverunt, plenius tamen et generaliter
definimus conventum in scriptis apud compromissum iudicem factum ita temporis
interruptionem inducere, quasi in ordinario iudicio lis fuisset inchoata. <a
530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.2.55.5.4: Imperator Justinianus
Ad haec generaliter sancimus in his, quae apud
compromissarios acta sunt, si aliquod in factum respiciens vel professum est
vel attestatum, posse eo et in ordinariis uti iudiciis. <a 530 d. vi k.
april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.2.55.6: Imperator Justinianus
Sancimus mulieres suae pudicitiae memores et operum, quae
eis natura permisit et a quibus eas iussit abstinere, licet summae atque
optimae opinionis constitutae arbitrium in se susceperint vel, si fuerint
patronae, inter libertos suam interposuerint audientiam, ab omni iudiciali
agmine separari, ut ex earum electione nulla poena, nulla pacti exceptio
adversus iustos eorum conventores habeatur. * iust. a. iohanni pp. * <a 531
d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae.>
CJ.2.56.0. De satisdando.
CJ.2.56.1pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non est iuris incerti eum, qui apud acta factus est agentis
procurator, non compelli ratam rem dominum habiturum satisdare: hoc enim casu
veluti praesentis procuratorem intervenire intellegendum est. * diocl. et
maxim. aa. et cc. * <a 294 d. viiii k. nov. cc. conss.>
CJ.2.56.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Itaque etsi postea mutata voluntate procuratorem esse
noluerit, tamen iudicium, quo quasi procurator expertus est, iudex ratum habere
debebit. <a 294 d. viiii k. nov. cc. conss.>
CJ.2.56.1.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sin autem ei ab adversario opposita fuerit in ipso litis
exordio defensionis adlegatio, etiam ipse quasi absentis in hac parte
procurator satisdationem super excipienda lite praestare cogitur, qua non
praecedente lis quae ei mandata est ulterius procedere a iudice non conceditur.
<a 294 d. viiii k. nov. cc. conss.>
CJ.2.56.1.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Rei autem procurator vel defensor, etiam sub gestorum
testificatione factus, in ipso litis limine iudicatum solvi satisdationem in
omnibus causis praestare cogitur. <a 294 d. viiii k. nov. cc. conss.>
CJ.2.57.0. De formulis et
impetratione actionum sublatis.
CJ.2.57.1: Imperatores Constantius, constans
Iuris formulae aucupatione syllabarum insidiantes cunctorum
actibus radicitus amputentur. * constantius et constans aa. Marcellino praesidi
phoenice. * <a 342 d. x k. febr. constantio iii et constante ii aa.
conss.>
CJ.2.57.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nulli prorsus non impetratae actionis in maiore vel minore
iudicio agenti opponatur exceptio, si aptam rei et proposito negotio
competentem eam esse constiterit. * theodos. et valentin. aa. hierio pp. *
<a 428 d. x k. mart. constantinopoli tauro et felice conss.>
CJ.2.58.0. De iureiurando propter
calumniam dando.
CJ.2.58.1pr.: Imperator Justinianus
In omnibus causis, sive propter litteras fuerit certatum
sive propter instrumenta sive propter quicquam aliud, in quo necessitas
probationis incumbit, sancimus non aliter easdem probationes praestare
compelli, nisi prius qui eas ecit iuramentum de calumnia praestaverit, quod non
causa differendi huiusmodi proposuit adlegationes: nam sacramenti timore
contentiosa litigantium instantia compescitur. * iust. a. demostheni pp. *
<a 529 d. xii k. oct. constantinopoli decio vc. cons.>
CJ.2.58.1.1: Imperator Justinianus
Ne autem perperam in quaestionem servorum quidam venientes
sui animi crudelitatem exerceant, non aliter concedi eis qui quaestionem
servorum ecunt ad hoc venire vel a iudicibus audiri, nisi prius tactis
sacrosanctis scripturis deponant, quod non odio servorum vel propter offensas
coheredum ad hoc venerunt, sed quia aliter rerum hereditariarum veritatem
exquirere vel ostendere non possunt. <a 529 d. xii k. oct. constantinopoli
decio vc. cons.>
CJ.2.58.2pr.: Imperator Justinianus
Cum et iudices non aliter causas dirimere concessimus nisi
sacrosanctis evangeliis propositis et patronos causarum in omni orbe terrarum,
qui romano imperio suppositus est, prius iurare et ita perferre causas
disposuimus: necessarium duximus et praesentem legem ponere, per quam sancimus
in omnibus litibus, quae fuerint post praesentem legem inchoatae, non aliter
neque actorem neque fugientem in primordio litis exercere certamina, nisi post
narrationem et responsionem, antequam utriusque partis advocati sacramentum legitimum
praestent, ipsae principales personae subeant iusiurandum. et actor quidem
iuret non calumniandi animo litem movisse, sed existimando bonam causam habere:
reus autem non aliter suis adlegationibus utatur, nisi prius et ipse iuraverit,
quod putans se bona instantia uti ad reluctandum pervenerit: et postea
utriusque partis viros disertissimos advocatos, quod iam dispositum est a
nobis, iusiurandum praestare, sacrosanctis videlicet evangeliis ante iudicem
positis. * iust. a. iuliano pp. * <a 531 pp. x k. mart. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.2.58.2.1: Imperator Justinianus
Sin autem vel dignitas vel sexus personae non concesserit
eam ad iudicem pervenire, in domo litigantis sacramentum procedere, altera
videlicet parte vel procuratore eius praesente. <a 531 pp. x k. mart.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.2.58.2.2: Imperator Justinianus
Quod observari oportet et si tutores vel curatores vel aliae
quaedam sint personae, quae administrationem alienarum rerum auctoritate
legitima gerunt. convenit enim et ipsos iureiurando adfici, quia ipsi causam
scientes ita ad eam perveniunt. neque enim pupillus neque adultus vel aliae
huiusmodi personae, sed ipsi, qui pro eis tutelam vel curam vel aliam legitimam
gerunt administrationem, scire possunt causam et ita ad iudicium pervenire eo,
quod ex animi sui sententia iurent. <a 531 pp. x k. mart. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.2.58.2.2a: Imperator Justinianus
Et licet vera causae natura alia forsitan est, tamen quod
quisque credit et existimat, hoc esse iurandum: omnibus aliis iuramentis, quae
vel ex praeteritis descendunt legibus vel a nobis disposita sunt, in sua
firmitate duraturis. <a 531 pp. x k. mart. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.2.58.2.3: Imperator Justinianus
Sin autem afuerit alterutra pars et per procuratorem causa
agitur, non ante licentiam habeat actor litem exercendam suo procuratori
mandare, nisi prius actis intervenientibus in provincia qua degit sacramentum
calumniae subeat, similique modo si reus afuerit et forsitan vel per iudicatum
solvi stipulationem procuratorem ordinaverit vel defensor pro eo intervenerit,
et ipse vel praesente actore per se vel per instructum procuratorem vel etiam
absente eo, si hoc iudex perspexerit, inter acta iuramentum praestiterit, quod
reum dare antea dispositum est. <a 531 pp. x k. mart. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.2.58.2.4: Imperator Justinianus
Sed quia veremur, ne forsitan quidam collusione aliqua
utentes remittere videantur sibi huiusmodi sacramentum et ex praedicta
dissimulatione nostram sanctionem deludant, sancimus omnes iudices, licet ex
compromisso cognoscant, vigorem suum exercentes, quia non pro commodo
privatorum, sed pro communi utilitate praesentem legem posuimus, minime pati
tale sacramentum remitti, sed omnimodo hoc et ab actore et a fugiente exigi, ne
paulatim videatur huiusmodi res defraudari et sacramentum vel principalium
personarum vel advocatorum ex quacumque parte mutilari. <a 531 pp. x k.
mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.2.58.2.5: Imperator Justinianus
Hoc etiam huic legi addendum esse sancimus, ut, si quis pro
alio litem movere voluerit nullo mandato prolato, sed per fideiussionem ratam
rem dominum habiturum suam personam firmaverit, ne vel ex hac machinatione lex
circumscribi videatur, sancimus si quid tale in posterum emerserit, sive pro
una persona quis litem movere voluerit sive pro aliquo corpore vel vico vel
alia universitate, fideiussionem quidem solitam praestare, litem autem ulterius
minime procedere, nisi intra a iudice statuendum tempus faciat personas
principales sacramentum subire, vel praesente adversario, si hoc maluerit, vel
alio pro eo agente, vel penitus altera parte cessante inter acta apud
defensorem locorum huiusmodi sacramentum vel ab ipso pro quo agitur vel plurima
parte vel idonea universitatis procedat. <a 531 pp. x k. mart.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.2.58.2.6: Imperator Justinianus
Quod si actor noluerit subire sacramentum calumniae et hoc
legitime fuerit approbatum, non liceat ei penitus ad litem pervenire, sed cadat
ab instituta actione quasi improbus litigator, et tristitia iudicum ei cum
sancta interminatione occurrat et ab iudicio eum quam longissime expellat.
<a 531 pp. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis
vv. cc.>
CJ.2.58.2.7: Imperator Justinianus
Sin autem reus hoc sacramentum subire recusaverit, in his
capitulis, quae narratione comprehensa sunt, pro confessio habeatur et liceat
iudici sententiam proferre, quemadmodum et ipsa rei qualitas suggesserit. <a
531 pp. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.2.58.2.8: Imperator Justinianus
Sic enim non lites solum, sed etiam calumniatores minuentur,
sic pro iudiciis putabunt sese omnes in sacrariis sisti. si enim et ipsae
principales litigantium partes per iuramentum lites exerceant et causarum
patroni praebeant sacramentum et ipsi iudices propositis sanctis scripturis tam
causae totius faciant examinationem quam suum proferant arbitrium, quid aliud,
nisi pro hominibus deum in omnibus causis iudicem esse credendum est? <a 531
pp. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.2.58.2.8a: Imperator Justinianus
Antiqua itaque calumnia quiescente et eius ambagibus
constitutio nostra dilucida et compendiosa in terris clareat omnibus et sit
maximum dirimendarum causarum remedium. <a 531 pp. x k. mart.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.2.58.2.9: Imperator Justinianus
Sed praedictum sacramentum in litibus quidem quae necdum
sunt inchoatae praestari volumus in ipso litis primordio. <a 531 pp. x k.
mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.2.58.2.10: Imperator Justinianus
Sin autem causae adhuc pendentes inveniantur vel post litem
contestatam et post solitas iudiciales cautelas iam praestitas, si quidem
praesto fuerit utraque persona et in eadem civitate vel in territorio eius
moratur, et in his litibus sacramentum locum habere et in primo post hanc legem
ingressu compelli iusiurandum praestare. <a 531 pp. x k. mart.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.2.58.2.11: Imperator Justinianus
Sin autem una pars afuerit, ne videatur propter absentiam
personae lis differri et aliquid contrarium eveniat nostro proposito et, quod
pro compendio litium introductum est, in adversariam figuram transformetur,
iubemus praesentem quidem personam omnimodo dare sacramentum, absenti autem in
pendentibus dumtaxat litibus secundum quod praedictum est hoc concedi. <a
531 pp. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.2.58.2.12: Imperator Justinianus
Sin autem utraque principalis persona afuerit, ne diutius
lites protelentur, etiam sine datione sacramenti lites pendentes suo decurrant
tramite. <a 531 pp. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
LIBER TERTIUS
CJ.3.1.0. De iudiciis.
CJ.3.2.0. De sportulis et sumptibus in diversis iudiciis faciendis et de
exsecutoribus litium.
CJ.3.3.0. De pedaneis iudicibus.
CJ.3.4.0. Qui pro sua iurisdictione iudices dare darive possunt.
CJ.3.5.0. Ne quis in sua causa iudicet vel sibi ius dicat.
CJ.3.6.0. Qui legitimam personam in iudiciis habent vel non.
CJ.3.7.0. Ut nemo invitus agere vel accusare cogatur.
CJ.3.8.0. De ordine iudiciorum.
CJ.3.9.0. De litis contestatione.
CJ.3.10.0. De plus petitionibus.
CJ.3.11.0. De dilationibus.
CJ.3.12.0. De feriis.
CJ.3.13.0. De iurisdictione omnium iudicum et de foro competenti.
CJ.3.14.0. Quando imperator inter pupillos vel viduas vel miserabiles personas
cognoscat et ne exhibeantur.
CJ.3.15.0. Ubi de criminibus agi oportet.
CJ.3.16.0. Ubi de possessione agi oportet.
CJ.3.17.0. Ubi fideicommissum peti oportet.
CJ.3.18.0. Ubi conveniatur qui certo loco dare promisit.
CJ.3.19.0. Ubi in rem actio exerceri debet.
CJ.3.20.0. Ubi de hereditate agatur et ubi scripti heredes in possessionem
mitti postulare debent.
CJ.3.21.0. Ubi agi oportet de ratiociniis tam privatis quam publicis.
CJ.3.22.0. Ubi causa status agi debeat.
CJ.3.23.0. Ubi quis de curiali vel cohortali aliave condicione conveniatur.
CJ.3.24.0. Ubi senatores vel clarissimi civiliter vel criminaliter
conveniantur.
CJ.3.25.0. In quibus causis militantes fori praescriptione uti non possunt.
CJ.3.26.0. Ubi causae fiscales vel divinae domus hominumque eius agantur.
CJ.3.27.0. Quando liceat sine iudice unicuique vindicare se vel publicam
devotionem.
CJ.3.28.0. De inofficioso testamento.
CJ.3.29.0. De inofficiosis donationibus.
CJ.3.30.0. De inofficiosis dotibus.
CJ.3.31.0. De petitione hereditatis.
CJ.3.32.0. De rei vindicatione.
CJ.3.33.0. De usu fructu et habitatione et ministerio servorum.
CJ.3.34.0. De servitutibus et de aqua.
CJ.3.35.0. De lege aquilia.
CJ.3.36.0. Familiae erciscundae.
CJ.3.37.0. Communi dividundo.
CJ.3.38.0. Communia utriusque iudicii tam familiae erciscundae quam communi
dividundo.
CJ.3.39.0. Finium regundorum.
CJ.3.40.0. De consortibus eiusdem litis.
CJ.3.41.0. De noxalibus actionibus.
CJ.3.42.0. Ad exhibendum.
CJ.3.43.0. De aleae lusu et aleatoribus.
CJ.3.44.0. De religiosis et sumptibus funerum.
CJ.3.1.0. De iudiciis.
CJ.3.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Iudicio coepto usurarum stipulatio non est perempta.
superest, ut debitorem eius temporis, quod non est in iudicium deductum,
convenire possis. * sev. et ant. aa. clementi. * <a 205 pp. k. april.
antonino a. ii et geta ii conss.>
CJ.3.1.2: Imperatores Severus, Antoninus
Licet iudice accepto cum tutore tuo egisti, ipso iure actio
tutelae sublata non est: et ideo si rursus eundem iudicem petieris, contra
utilem exceptionem rei iudicatae, si de specie de qua agis in iudicio priore
tractatum non esse adlegas, non inutiliter replicatione doli mali uteris. *
sev. et ant. aa. valerio. * <a 210 pp. vi k. ian. faustino et rufo
conss.>
CJ.3.1.3: Imperator Alexander Severus
Quotiens quaestio status bonorum disceptationi concurrit,
nihil prohibet, quo magis apud eum quoque, qui alioquin super causa status
cognoscere non possit, disceptatio terminetur. * alex. a. faustinae. * <a
224 pp. vi id. febr. iuliano ii et crispino conss.>
CJ.3.1.4: Imperator Alexander Severus
Si, cum tibi pretium praediorum a curatoribus comparatorum
reputaretur et instrumenta emptionis traderentur, quaestionem omissae
evictionis non movisti, intellegis semel finitam litem instaurari non oportere.
* alex. a. popilio. * <a 228 pp. k. aug. modesto et probo conss.>
CJ.3.1.5: Imperator Gordianus
A iudice iudex delegatus iudicis dandi non habet potestatem,
cum ipse iudiciario munere fungatur, nisi a principe iudex datus fuerit. *
gord. a. Marcello. * <a 238 pp. iiii non. sept. pio et pontiano conss.>
CJ.3.1.6: Imperator Gordianus
Servus in iudicio interesse non potest, nec, si condemnatio
aliqua in personam eius facta sit, quod statutum est subsistit. * gord. a.
iuniae. * <a 239 d. xv k. sept. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.3.1.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum debitoris tui servum, tibi pignoris iure obligatum bona
domini sui quondam rebus humanis exempti tenere profitearis, adversus eum dari
tibi actiones contra ius postulas, si quidem inter servum et liberum consistere
iudicium nullum possit. ad possessionem itaque pignorum magis officio iudicis
venire te convenit quam illicita postulare. * diocl. et maxim. aa. et cc.
irenae. * <a 294 s. xiiii k. mai. sirmi cc. conss.>
CJ.3.1.8: Imperatores Constantinus, licin.
Placuit in omnibus rebus praecipuam esse iustitiae aequitatisque
quam stricti iuris rationem. * const. et licin. aa. ad dionysium. * <a 314
d. id. mai. volusiano et anniano conss.>
CJ.3.1.9: Imperator Constantinus
Iudices oportet imprimis rei qualitatem plena inquisitione
discutere et tunc utramque partem saepius interrogare, ne quid novi addere
desiderent, cum hoc ipsum ad alterutram partem proficiat, sive definienda causa
per iudicem sive ad maiorem potestatem referenda sit. * const. a. ad maximum. *
<a 321 d. prid. id. ian. sirmi crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.3.1.10: Imperator Constantinus
Nulli prorsus audientia praebeatur, qui causae continentiam
dividit et ex beneficii praerogativa id, quod in uno eodemque iudicio poterat
terminari, apud diversos iudices voluerit ventilare: poena ei ex officio
iudicis imminente, qui contra hanc supplicaverit sanctionem atque alium super
possessione alium super principali quaestione iudicem postulaverit. * const. a.
ad severum pu. * <a 325 d. iii k. aug. paulino et iuliano conss.>
CJ.3.1.13pr.: Imperator Justinianus
Properandum nobis visum est, ne lites fiant paene immortales
et vitae hominum modum excedant, cum criminales quidem causas iam nostra lex
biennio conclusit et pecuniariae causae frequentiores sunt et saepe ipsae
materiam criminibus creare noscuntur, praesentem legem super his orbi terrarum
ponendam, nullis locorum vel temporum angustiis coartandam ponere. * iust. a.
iuliano pp. * <a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv.
cc. conss.>
CJ.3.1.13.1: Imperator Justinianus
Censemus itaque omnes lites super pecuniis quantaecumque
quantitatis, sive super condicionibus sive super iure civitatum seu privato
fuerint illatae, super possessione vel dominio vel hypotheca seu servitutibus
vel pro aliis quibusdam casibus, pro quibus hominibus contra se litigandum est,
exceptis tantummodo causis, quae ad ius fiscale pertinent vel quae ad publicas
respiciant functiones, non ultra triennii metas post litem contestatam esse
protrahendas: sed omnes iudices , sive in hac alma urbe sive in provinciis
maiorem seu minorem peragunt administrationem, sive in magistratibus positi
sunt vel ex aula nostra dati vel a nostris proceribus delegati, non esse eis
concedendum ulterius lites quam triennii spatio extendere. hoc etenim
iudicialis magis esse potestatis nemo est qui ignoret: nam si ipsi voluerint,
nullus tam audax invenitur, qui possit invito iudice litem protelare. <a 530
d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.2: Imperator Justinianus
Et si quidem pars actoris cessaverit, quatenus multiplici
dilatione reus fatigetur, et triennii metae post litem contestatam iam prope
finem veniant, ut semenstre tempus tantum ei supersit, licentia erit iudici per
exsecutores negotii actorem requirere, parte fugiente ex una parte actoris
absentiam incusante et iudicibus omnimodo suas aures huiusmodi quaestioni
reserantibus: et si per tres vices hoc fuerit subsecutum, decem dierum spatio
per unumquemque introitum destinato, et nec ita actoris pars fuerit inventa et
neque per se neque per procuratorem instructum pervenerit, tunc iudicem negotii
acta apud se confecta conspicere : <a 530 d. vi k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.2a: Imperator Justinianus
Et si quidem nihil sufficiens actitatum est, ex quo possit
termino causae certa fieri coniectura, non solum partem fugientem ab
observatione iudicii relaxare, sed etiam in omnes expensas, quae consueto modo
circa lites expenduntur, eum condemnare, vera quantitate earum sacramento
fugientis manifestanda et omni cautela, quam super lite reus exposuit,
reddenda: quae et si remanserit, viribus vacuabitur. <a 530 d. vi k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.2b: Imperator Justinianus
Sin autem ex gestis apud se habitis parte actoris minime
inventa possit invenire viam, ex qua manifestum ei fiat, quid statuendum sit,
et absente actore, si eum meliorem causam habere perspexerit, pro eo ferre
sententiam non moretur et praesentem reum absenti actori condemnare, expensis
tantummodo litis, quas reus legitime se expendisse iuraverit, condemnatione
excipiendis, quia hanc poenam actori et meliorem causam habenti propter solam
absentiae contumaciam imponimus. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.2c: Imperator Justinianus
Nullo penitus ei regressu ad eandem litem conservando: sed
actor contumax cadat omnimodo lite, si reus absolvetur: sin vero aliqua
condemnatio contra reum pro absente actore proferatur, quam forsitan non
sufficientem sibi actor putaverit fugitivus, nullo modo iterum eandem litem
resuscitare concedimus. et haec quidem poena actori fiat imposita. <a 530 d.
vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.3: Imperator Justinianus
Sin autem reus afuerit et similis eius processerit
requisitio, quemadmodum pro persona actoris ediximus, etiam absente eo
eremodicium contrahatur et iudex, secundum quod veteribus legibus cautum est,
ex una parte cum omni subtilitate causam requirat et, si obnoxius fuerit inventus,
et contra absentem promere condemnationem non cesset, quae ad effectum
perducatur: et per res et facultates fugientis victori satisfiat, sive ipse
iudex ex sua iurisdictione hoc facere potest, sive per relationem ad maiorem
iudicem hoc referatur et ex eo legitima via contra res contumacis aperiatur:
nulla licentia ei vel alii personam eius solam praetendenti concedenda
contradicendi, cum in possessionem ex huiusmodi causa actor mittitur: nec si
reversus fuerit et voluerit fideiussiones dare et possessionem recuperare,
audiatur: in huiusmodi etenim casibus omnem ei contradictionem excludimus.
<a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.4: Imperator Justinianus
Cum autem eremodicium ventilatur sive pro actore sive pro
reo, examinatione sine ullo obstaculo celebretur. cum enim terribiles in medio
proponuntur scripturae, litigatoris absentia dei praesentia repletur, nec
pertimescat iudex appellationis obstaculum, cum ei, qui contumaciter abesse
noscitur, nulla est provocationis licentia, quod et in veteribus legibus esse
statutum manifestissimi iuris est. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.5: Imperator Justinianus
Huiusmodi autem sententia prope finem triennii proferatur,
pro quo et praesentem legem induximus. si enim in anteriore tempore, in quo
larga temporis superest dilatio et spes absenti relicta fuerit revertendi,
alterutra pars cessaverit, in sola expensarum datione et absolutione forsitan
praestetur poenalis sententia, non autem tunc mors litis et condemnatio in
absentem introducatur, quae in his tantummodo casibus accidunt, in quibus
triennii effluentis imminet formido. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.6: Imperator Justinianus
Sive autem alterutra parte absente sive utraque praesente
lis fuerit decisa, omnes iudices, qui sub imperio nostro constituti sunt,
sciant in expensarum causa victum victori esse condemnandum, quantum pro
solitis expensis litium iuraverit, non ignorantes, quod, si hoc
praetermiserint, ipsi de proprio huiusmodi poenae subiacebunt et reddere eam
parti laesae coartabuntur. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio
et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.7: Imperator Justinianus
Et haec de alterutra parte litigantium contumaciter absente
nobis statuere visum est ad aequitatis rationem omnia corrigentibus. <a 530
d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.8: Imperator Justinianus
Sin autem utraque parte imminente et litem peragere cupiente
iudex eam accipere noluerit vel propter amicitias vel inimicitias vel
turpissimi lucri gratia vel per aliud quicquam vitium, quod miserrimis animis
huiusmodi iudicum innasci potest, litem ipse ausus fuerit protelare et propter
hoc triennium fuerit transactum, iudex, si quidem in magistratu positus est vel
in maiore dignitate usque ad illustratus gradum, decem libras auri privatis
nostris largitionibus inferre per scholam palatinam compellatur: sin autem
iudex minor fuerit, trium librarum auri multa plectetur per eandem scholam
exigenda et nostro aerario applicanda, et eo removendo alter iudex in locum
eius subrogetur sub similis poenae formidine: his omnibus locum habentibus, cum
unus iudex omnem causam ab initio peragat. <a 530 d. vi k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.8a: Imperator Justinianus
Sin autem in medio triennio vel morte iudicis vel alia
inrecusabili occasione iudicium fuerit mutatum, tunc, si quidem ex triennio
annale tempus vel amplius residet, in quo alius iudex causae imponitur, intra
reliquum tempus causa finiatur: sin autem minus quam annale sit, tunc omne quod
deest repleatur, ut non in minore perfecti anni tempore litem possit subrogatus
iudex tam discutere quam terminare. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.9: Imperator Justinianus
Illo procul dubio observando, ut, si neque per alterutram
litigantium partem vel per iudicem steterit, quominus lis suo marte decurrat,
sed per patronos causarum, licentia detur iudici et eos duarum librarum auri
poena adficere per scholam palatinam exigenda et similiter publicis rationibus
adgregenda, ipso videlicet iudice in sua sententia hoc ipsum manifestante, quod
per patronos causae vel fugientis vel agentis dilatio facta est vel per omnes
vel quosdem ex his: necessitate advocatis imponenda, ex quo litem peragendam
susceperint, eam usque ad terminum, nisi lex vel iusta causa impediat,
adimplere, ne ex eius recusatione fiat causae dilatio: honorariis scilicet a
clientibus, qui dare possint, disertissimis togatis omnimodo praestandis et, si
cessaverint, per exsecutores negotiorum exigendis, ne et per huiusmodi
machinationem causae merita protrahantur, nisi i pse litigator alium pro alio patronum
eligere maluerit. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste
vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.10: Imperator Justinianus
Haec autem omnia in his nobis cauta sunt, quibus perfectae
aetatis constitutis arbitrium suum pro omnibus causis sufficit. <a 530 d. vi
k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.13.11: Imperator Justinianus
Sin vero causae vel pupillorum vel adultorum sint vel
aliorum sub cura agentium masculorum vel feminarum, ut per tutores vel
curatores vel actores vel procuratores eorum agantur, et eorum desidia
triennium fuerit elapsum et causa ceciderint, litem quidem nihilo minus suum
habere vigorem, omnem autem iacturam, quae ex hac causa oritur, ad tutores et
curatores et fideiussores eorum heredesque et res eorum et omnes, quorum in hac
causa legitime interest, redundare: sin autem non sufficiat pupillis vel
minoribus eorum substantia, tunc in quo fuerint detrimentum perpessi, in
integrum restitutionis auxilium eis superesse. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.14pr.: Imperator Justinianus
Rem non novam neque insolitam adgredimur, sed antiquis
quidem legislatoribus placitam, cum vero contempta sit, non leve detrimentum
causis inferentem. cui enim non est cognitum antiquos iudices non aliter
iudicialem calculum accipere, nisi prius sacramentum praestitissent omnimodo
sese cum veritate et legum observatione iudicium esse disposituros? * iust. a.
iuliano pp. * <a 530 d. iiii k. april. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.14.1: Imperator Justinianus
Cum igitur et viam non inusitatem invenimus ambulandam et
anteriores leges nostrae, quae de iuramentis positae sunt, non minimam suae
utilitatis experientiam litigantibus praebuerunt et ideo ab omnibus merito collaudantur,
ad hanc in perpetuum valituram legem pervenimus, per quam sancimus omnes
iudices sive maiores sive minores, sive qui in administrationibus positi sunt
vel in hac regia civitate vel in orbe terrarum, qui nostris gubernaculis
regitur, sive eos, quibus nos audientiam committimus vel qui a maioribus
iudicibus dantur vel qui ex iurisdi ctione sua iudicandi habent facultatem vel
qui ex recepto ( id est compromisso, quod iudicium imitatur) causa dirimendas
suscipiunt vel qui arbitrium peragunt vel ex auctoritate sententiarum et
partium consensu electi, et generaliter omnes omnino iudices romani iuris
disceptatores non aliter litium primordium accipere , nisi prius ante
iudicialem sedem sacrosanctae deponantur scripturae: et hoc permaneat non solum
in principio litis, sed etiam in omnibus cognitionibus usque ad ipsum terminum
et definitivae sententiae recitationem. <a 530 d. iiii k. april. lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.14.2: Imperator Justinianus
Sic etenim attendentes ad sacrosanctas scripturas et dei
praesentia consecrati ex maiore praesidio lites diriment scituri, quod non
magis alios iudicant, quam ipsi iudicantur, cum etiam ipsis magis quam partibus
terribile iudicium est, si litigatores quidem sub hominibus, ipsi autem deo
inspectore adhibito causas perferunt trutinandas. <a 530 d. iiii k. april.
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.14.3: Imperator Justinianus
Et hoc quidem iusiurandum iudiciale sit omnibus notum et
romanis legibus optimum a nobis accedat incrementum et ab omnibus iudicibus
observandum: et si praetereatur, contemptoribus periculosum sit. <a 530 d.
iiii k. april. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.14.4: Imperator Justinianus
Patroni autem causarum, qui utrique parti suum praestantes
ingrediuntur auxilium , cum lis fuerit contestata, post narrationem propositam
et contradictionem obiectam in qualicumque iudicio maiore seu minore vel apud
arbitros sive ex compromisso vel aliter datos vel electos sacrosanctis
evangeliis tactis iuramentum praestent, quod omni quidem virtute sua omnique
ope quod iustum et verum existimaverint clientibus suis inferre procurent,
nihil studii relinquentes, quod sibi possibile est, non autem credita sibi
causa cognita, quod improba sit vel penitus desperata et ex mendacibus
adlegationibus composita, ipsi scientes prudentesque mala conscientia liti
patrocinantur, sed et si certamine procedente aliquid tale sibi cognitum
fuerit, a causa recedant ab huiusmodi communione sese penitus separantes:
hocque subsecuto nulla licentia concedatur spreto litigatori ad alterius
advocati patrocinium convolare, ne melioribus contemptis improba advocatio
subrogetur. <a 530 d. iiii k. april. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.14.5: Imperator Justinianus
Sin autem plurimis patronis adhibitis et iuramento ab
omnibus praestito quidam ex his causa procedente patrocinandum esse
crediderint, quidam recusaverint, exeant quidem recusantes, volentes autem
remaneant: causae etenim terminus manifestare poterit, qui timidius quique
audacius iudicium vel reliquerint vel protulerint: nec in hac parte
litigatoribus danda licentia alios pro recusantibus subrogare. <a 530 d.
iiii k. april. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.3.1.15: Imperator Justinianus
Sancimus omnes iudices sive in hac florentissima civitate sive
in provinciis, si quando absens persona citata postea apparuerit, non aliter ei
iudicialem aditum revelare, sed omnem claudere ei iudiciorum copiam, nisi prius
omnia damna restituat ex huiusmodi vitio adversariis eius inflicta sive circa
ingressus litis sive circa honoraria advocatorum vel alias causa, quae in
iudicio vertuntur: aestimatione iudices quantitate eorum definienda, postquam
iuratum ab eo fuerit qui fecit expensas: exsecutoribus negotiorum modis omnibus
dispositones eorum adimplentibus: scituris iudicibus nostris et exsecutoribus,
quod, si hoc praetermiserint, ex sua substantia huiusmodi detrimentum laesis
resarcire compellantur. quod et in pedaneis iudicibus observari censemus, licet
non citati, sed requisiti litigatores mala conscientia afuerint. * iust. a.
iuliano pp. * <a 531 d. x k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.3.1.16: Imperator Justinianus
Apertissimi iuris est licere litigatoribus iudices, antequam
lis inchoetur, recusare, cum etiam ex generalibus formis sublimissimae tuae
sedis statutum est necessitatem imponi iudice recusato partibus ad eligendos
venire arbitros et sub audientia eorum sua iura proponere. licet enim ex
imperiali numine iudex delegatus est, tamen quia sine suspicione omnes lites
procedere nobis cordis est, liceat ei, qui suspectum iudicem putat, antequam
lis inchoetur, eum recusare, ut ad alium curratur libello recusationis ei
porrecto, cum post litem contestatam neque appellare posse ante definitivam
sententiam iam statuimus neque recusare posse, ne lites in infinitum
extendantur: eodem scilicet exsecutore necessitatem partibus per ordinarium
iudicem et omne civile auxilium imponente et arbitros eligere et apud eos
venire et sic lite apparente, quasi arbitri fuerint ab imper iali culmine
delegati. quod et, si ab imperiali maiestate iudex delegatus non sit, sed ab
alio culmine, obtinere censemus. * iust. a. iuliano pp. * <a 531 d. x k.
mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.3.1.17: Imperator Justinianus
Certi iuris est, quod concessa est militaribus hominibus
iudicandi facultas. quid enim obstaculi est homines, qui cuiusdam rei peritiam
habent, de ea iudicare? cum scimus et militares magistratus et omnes tales
homines per usum cottidianum iam esse approbatos, ut et audiant lites et eas
dirimant et pro sui et legis scientia huiusmodi altercationibus fines imponant.
* iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.3.1.18: Imperator Justinianus
Cum specialis iudex sive ab augusta fortuna sive ab
iudiciali culmine in aliqua provincia, ubi incusatus degit, datus sit et una
pars suspectum eum sibi esse dicit, ne forsitan absente persona iudicis et in
alia civitate eiusdem provinciae commorante compellatur longo itinere emenso
recusationis libellum ei incusatus offerre, sancimus, si quidem praesto est
praeses provinciae in illa civitate, ubi de ea re dubitatur, licere ei, qui
suspectum sibi esse iudicem dicit, ipsum praesidem adire et hoc facere in actis
manifestum: sin autem non est moderator provinciae in praefato loco, haec eadem
apud defensorem locorum vel duumviros municipales gestis apud eos habitis
celebrare et iudicem quidem eum recusare, il ico autem, id est intra triduum
proximum, sine ulla dilatione compelli arbitrum vel arbitros eligere et apud
eos litigare, ne et datus iudex removeatur et alter non eligatur: electione
videlicet arbitri, si variatum inter partes fuerit, simili modo vel praesidis
provinciae, si adest, vel defensoris locorum vel magistratuum municipii
arbitrio dirimenda et exsecutore negotii, cui mandata est huiusmodi causae
exactio, imminente et statuta ab arbitris effectui mancipante, nisi fuerit
provocatum. tunc enim ipse, qui iudicem antea dedit qui suspectus visus est, appellatione
trutinata formam causae imponat legitimam. * iust. a. iohanni pp. * <a 531
d. id. nov. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.3.28.4: Imperatores Severus, Antoninus
Cum ex causa fideicommissi secundum decretum praetoris in
libertate morati sitis , filios etiam susceperitis, quamvis postea domini
vestri testamentum inofficiosum sit pronuntiatum agente filio, non est aequum
fieri vobis libertatis quaestionem. * idem aa. sotericho et aliis. * <a 208
pp. vi id. mart. antonino iii et geta ii conss.>
CJ.3.2.0. De sportulis et sumptibus in diversis iudiciis
faciendis et de exsecutoribus litium.
CJ.3.2.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quisquis fuerit exhibitus, usque ad negotii terminum ab eo
apparitore, cui primum traditus fuit, observari eum decernimus: si qua
praesumptione fuerit haec mansuetudinis nostrae posthabita praeceptio,
primiscrinio qui iussa temeraverit quinque librarum auri condemnatione
multando. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad potitum vic. * <a 379 d. viii
k. nov. ausonio et olybrio conss.>
CJ.3.2.3pr.: Imperator Justinianus
Omnibus iudicibus licentiam praestamus, sive his, quibus a
nostro numine lites mandantur, illustribus vel spectabilibus vel clarissimis
vel togatis fori cuiusque praefecturae vel aliis quibusdam, vel his, qui ex
nostris iudicibus delegandas lites accipiunt, exsecutores si cessaverint causas
eis instructas offerre, et removere ab exsecutione eos et alios idoneos
supponere vel etiam multis adficere, sed si quidem illustres sint iudices,
usque ad sex solidorum summam, sin autem alii, usque ad tres tantummodo aureos,
et ad iudices quorum interest referre, quatenus militia exuti poenas luant
corporales. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. v k. april. lampadio et
oreste conss.>
CJ.3.2.3.1: Imperator Justinianus
Nostris autem amplissimis iudicibus licentia sit et maiores
poenas et corporales maculas exsecutoribus imponere, si male fuerint circa
lites versati, ut sciant non esse causas a se deludendas nec lucri gratia
aliquod eis vitium imponendum. <a 530 d. v k. april. lampadio et oreste
conss.>
CJ.3.3.0. De pedaneis iudicibus.
CJ.3.3.1: Imperator Gordianus
Procuratori nostro non vice praesidis agenti dandi iudices
inter privatas personas non competere facultatem manifestum est: et ideo si, ut
adlegatis, inter privatas personas is cuius meministis arbitros dandos putavit,
sententia ab eis prolata nullo iure subsistit. * gord. a. vicanis. * <a 242
pp. k. febr. attico et praetextato conss.>
CJ.3.3.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Placet nobis praesides de his causis, in quibus, quod ipsi
non possent cognoscere, antehac pedaneos iudices dabant, notionis suae examen
adhibere, ita tamen ut , si vel per occupationes publicas vel propter causarum
multitudinem omnia huiusmodi negotia non potuerint cognoscere, iudices dandi
habeant potestatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. dicunt: * <a 294 d. xv k.
aug. cc. conss.>
CJ.3.3.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
( quod non ita accipi convenit, ut etiam in his causis, in
quibus solebant ex officio suo cognoscere, dandi iudices licentia permissa
credatur: quod usque adeo in praesidum cognitione retinendum est, ut eorum
iudicia non deminuta videantur): dum tamen de ingenuitate, super qua poterant
et ante cognoscere, et de libertinitate praesides ipsi diiudicent. <a 294 d.
xv k. aug. cc. conss.>
CJ.3.3.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Placet, ut iudicibus, si quos gravitas tua disceptatores
dederit, insinues, ut delegata sibi negotia lata sententia determinent: nec in
his causis, in quibus pronuntiare debent et possunt, facultatem sibi remittendi
patere ad iudicium praesidale cognoscant, maxime cum, et si iudicatio alicui
litigatorum parti iniusta videatur, interponendae provocationis potestas a
sententia ex omni causa prolata libera litigatoribus tribuatur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. litt. ad serapionem. * <a 294 d. viii k. april. antiochiae
cc. conss.>
CJ.3.3.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Placuit, quotiens pedanei iudices dati post litem
contestatam vel ad aliud iudicium necessario dirigantur vel publicae utilitatis
ratione in alias provincias profiscantur vel diem obierint atque his rationibus
negotiis coeptis finis non possit adhiberi, alium in locum eorum iudicem tribui
qui negotium examinet, ne eiusmodi casibus intervenientibus impedimentum
aliquod in persequendis litibus adferatur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
firmino. * <a 303 d. x k. dec. dechioppe diocletiano viii et maximiano vii
aa. conss.>
CJ.3.3.5: Imperator Julianus
Quaedam sunt negotia, in quibus superfluum est moderatorem
expectare provinciae: ideoque pedaneos iudices, hoc est qui negotia humiliora
disceptent, constituendi damus praesidibus potestatem. * iul. a. secundo pp. *
<a 362 d. v k. aug. antiochiae mamertino et nevitta conss.>
CJ.3.3.6: Imperator Zeno
* zenon a. * <a 486 vel 487 >
CJ.3.4.0. Qui pro sua iurisdictione iudices dare darive
possunt.
CJ.3.4.1pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
In causarum delegationibus illud consultissime praecipimus
observari, ut ita valeant, si ad iurisdictionem pertineant delegantis. *
theodos. et valentin. aa. cyro pp. * <a 440 d. xiii k. iun. valentiniano a.
v et anatolio conss.>
CJ.3.4.1.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si quis alienae iurisdictionis causam crediderit
delegandam, nec praecepto cognitorem datum parientiam accomodare censemus et,
contra leges obtemperaverit deleganti, omnia, quae ab ea delegatione geruntur,
ita pro infectis haberi praecipimus, ac si ipsi qui delegaverant alienae
iurisdictionis iudices resedissent, ut nec appellandi quidem necessitas victis
adversus eas sententias imponatur. <a 440 d. xiii k. iun. valentiniano a. v
et anatolio conss.>
CJ.3.4.1.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Haec, nisi iudices a nobis specialiter delegantibus dati
aliis causas delegaverint iudicandas: nam his delegantibus nullo personarum
causarumve habito tractatu appellationum ad eos iure iudicia remeabunt. <a
440 d. xiii k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.>
CJ.3.5.0. Ne quis in sua causa iudicet vel sibi ius dicat.
CJ.3.5.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Generali lege decernimus neminem sibi esse iudicem vel ius
sibi dicere debere. in re enim propria iniquum admodum est alicui licentiam
tribuere sententiae. * valens grat. et valentin. aaa. ad gracchum pu. * <a
376 lecta k. dec. valente v et valentiniano aa. conss.>
CJ.3.6.0. Qui legitimam personam in iudiciis habent vel non.
CJ.3.6.1: Imperator Gordianus
Si, cum esses pupillaris aetatis, sine tutoris auctoritate
cum adversario consisteres, praeses provinciae adversus te pronuntiavit, minime
auctoritate iudicati nititur quod statutum est. * gord. a. candidae. * <a
239 d. id. dec. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.3.6.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In rebus, quae privati iudicii quaestionem habent, sicut
pupillus tutore auctore et agere et conveniri potest, ita et adultus curatore
consentiente litem et intendere et excipere debet. * diocl. et maxim. aa. et
cc. aureliae agemachae. * <a 294 d. xviiii k. febr. cc. conss.>
CJ.3.6.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Momentariae possessionis actio exerceri potest per
quamcumque personam. sub colore autem adipiscendae possessionis obrepticia
petitio alteri obesse non debet, maxime cum absque conventione personae
legitimae initiatum iurgium videatur. nihil autem opituletur conventio circa
minorem habita, cum id rectius circa curatorem debuerit custodiri. * honor. et
theodos. aa. iuliano procons. africae. * <a 414 d. prid. non. mart. ravennae
constantio et constante conss.>
CJ.3.7.0. Ut nemo invitus agere vel accusare cogatur.
CJ.3.7.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Invitus agere vel accusare nemo cogitur. * diocl. et maxim.
aa. camerio. * <a 284 d. id. oct. carino ii et numeriano conss.>
CJ.3.8.0. De ordine iudiciorum.
CJ.3.8.1: Imperatores Severus, Antoninus
Adite praesidem provinciae et ruptum esse testamentum fabii
praesentis agnatione filii docete. neque enim impedit notionem eius, quod
status quaestio in cognitione vertitur, etsi super causa status cognoscere non
possit: pertinet enim ad officium iudicis qui de hereditate cognoscit universam
incidentem quaestionem quae in iudicium devocatur examinare, quoniam non de ea,
sed de hereditate pronuntiat. * sev. et ant. aa. Marcellinae. * <a 203 d.
xiii k. dec. geta et plautiano conss.>
CJ.3.8.2: Imperator Antoninus
Si quaestio tibi generis ab his, quos fratres patrueles esse
dicis, non fit, adito praeside et accepto iudice familiae erciscundae experire.
quod si de ea re quaestio erit, prius de nativitatis veritate secundum iuris
formam quaeri idem vir clarissimus curae habebit. * ant. a. magnillae. * <a
213 pp. x k. aug. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.3.8.3: Imperatores valer., gallien.
Cum civili disceptationi principaliter motae quaestio
criminis inciderit vel crimini prius instituto civilis causa adiungitur, potest
iudex eodem tempore utramque quaestionem sua sententia dirimere. * valer. et
gallien. aa. demetrio. * <a 262 pp. non. gallieno a. v et faustino
conss.>
CJ.3.8.4: Imperator Constantinus
Quoniam civili quaestione intermissa saepe fit, ut prius de
crimine iudicetur, quod utpote maius merito minori praefertur: ex quo
criminalis quaestio quocumque modo cessaverit, oportet civilem causam velut ex
integro in iudicium deductam discingi, ut finis criminalis negotii ex eo die, quo
inter partes fuerit lata sententia, initium civili tribuat quaestioni. *
constant. a. ad calpurnianum. * <a 336 d. id. mart. nepotiano et facundo
conss.>
CJ.3.9.0. De litis contestatione.
CJ.3.9.1: Imperatores Severus, Antoninus
Res in iudicium deducta non videtur, si tantum postulatio
simplex celebrata sit vel actionis species ante iudicium reo cognita. inter
litem enim contestatam et editam actionem permultum interest. lis enim tunc
videtur contestata, cum iudex per narrationem negotii causam audire coeperit. *
sev. et ant. aa. valenti. * <a 202 d. k. sept. severo iii et antonino aa.
conss.>
CJ.3.10.0. De plus petitionibus.
CJ.3.10.3: Imperator Justinianus
Odiosas contrahentium calliditates amputare properantes
censemus, ut, si quis certa quantitate sibimet debita super ampliore pecunia
per dolum et machinationem cautionem exegerit et ad iudicium debitorem
vocaverit, si quidem ante inchoatam litem calliditatis eum paeniteat et
veritatem debiti confessus fuerit, nullo eum dispendio praegravari: sin autem
et liti praebuit exordium et in certaminibus negotii permanens arguatur de
adiecta falsi quantitate, non solum ea, sed etiam toto debito eum fraudari:
transactionibus scilicet et secundis confessionibus, sive insinuatae sint sive
non, etiam in hoc casu suam obtinentibus firmitatem: talibus etenim cautionibus
hoc obicere non oportet. * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.3.11.0. De dilationibus.
CJ.3.11.1pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quoniam plerumque evenit, ut iudex instrumentorum vel
personarum gratia dilationem dare rerum necessitate cogatur, spatium
instructionis exhibendae postulatum dari conveniet. * diocl. et maxim. aa. et
cc. dicunt: * <a 294 d. xv k. april. cc. conss.>
CJ.3.11.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod hac ratione arbitramur esse moderandum, ut, si ex ea
provincia ubi lis agitur vel persona vel instrumenta poscentur, non amplius
quam tres menses indulgeantur: si vero ex continentibus provinciis, sex menses
custodiri iustitiae est: in transmarina autem dilatione novem menses computari
oportebit. <a 294 d. xv k. april. cc. conss.>
CJ.3.11.1.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod ita constitutum iudicantes sentire debebunt, ut hac
ratione non sibi concessum intellegant dandae dilationis arbitrium, sed eandem
dilationem, si rerum urguentissima ratio flagitaverit et necessitas desideratae
instructionis exegerit , non facile amplius quam semel nec ulla trahendi arte
sciant esse tribuendam. <a 294 d. xv k. april. cc. conss.>
CJ.3.11.2: Imperator Constantinus
Si quando quis rescriptum ad extraordinarium iudicem
reportaverit, dilatio ei penitus deneganda est: illi autem, qui in iudicium
vocatur, danda est ad probanda precum mendacia vel proferenda aliqua
instrumenta vel testes, quoniam instructus esse non potuit, si praeter spem ad
alienum iudicium trahitur. * const. a. ad ursum vic. * <a 314 d. ii non.
mart. volusiano et anniano conss.>
CJ.3.11.3: Imperator Constantinus
Sive pars sive integra dilatio fuerit data, eo usque iudicis
officium conquiescat, donec petiti temporis defluxerint curricula. feriae
autem, sive repentinae sive sollemnes sint, dilationum temporibus non
excipiantur, sed his connumerentur. * const. a. profuturo praef. annonae. *
<a 318 d. vii id. febr. sirmi licinio v et crispo conss.>
CJ.3.11.4: Imperator Constantinus
A procedente iudice dilationem non convenit postulari,
etiamsi utraque parte praesente tribuatur, cum non alias nisi causa cognita
indulgeri queat et cognitio causae non interpellatione planaria, sed considente
magis iudice legitime colligatur, et, si forte dilationis petitio fuerit
improbata, suscepta quaestio per sententiam iudicis dirimatur. * const. a. ad
catullinum procons. africae. * <a 318 d. v id. febr. sirmi licinio v et
crispo conss.>
CJ.3.11.5: Imperator Constantinus
Cum a nobis fuerit ad appellationem consultationemve
rescriptum, sive sit primo iudicio petita dilatio sive ea tributa non sit sive
nec petita quidem, eam dare cuiquam non licebit eadem ratione, qua nec in
iudiciis quidem cognitionum nostrarum dilatio tribui solet. * const. a. ad
maximum. * <a 322 pp. romae viii k. april. probiano et iuliano conss.>
CJ.3.11.6: Imperatores Constantius, constans
Inter privatos et fiscum si aliqua lis mota fuerit, utrique
parti petendae dilationis per defensores suos copia non est deneganda, si hoc
commoditatis ratio postulaverit. * constantius et constans aa. ad petronium
vic. africae. * <a 340 d. v id. april. aquileiae acyndino et proculo
conss.>
CJ.3.11.7: Imperatores Arcadius, Honorius
Nec de statu ac patrimonio litigantibus in transmarina etiam
dilatione mensuum novem spatia egredi concedatur. * arcad. et honor. aa.
messalae pp. * <a 399 d. xii k. dec. theodoro cons.>
CJ.3.12.0. De feriis.
CJ.3.12.1: Imperatores Constantius, Maximianus
Quoniam consulis, an similis observantia a nobis
adiciendarum feriarum, quae rebus feliciter gestis proveniunt, ad appellationum
quoque tempora porrigenda sit, verine carissime, rescribi placuit experientiae
tuae, ut in causis provocationum iugiter et sine additamento eiuscemodi dierum
tempora scias servari debere et supra dictorum dierum in appellationum causis
minime fieri adiectionem. * constantius et maxim. aa. et sev. et maximin. nobb.
cc. verino.* <a 305 d. non. .... apollonio superioris constantio v et
maximiano v cc. conss.>
CJ.3.12.2: Imperator Constantinus
Omnes iudices urbanaeque plebes et artium officia cunctarum
venerabili die solis quiescant. ruri tamen positi agrorum culturae libere licenterque
inserviant, quoniam frequenter evenit, ut non alio aptius die frumenta sulcis
aut vineae scrobibus commendentur, ne occasione momenti pereat commoditas
caelesti provisione concessa. * const. a. helpidio. * <a 321 pp. v non.
mart. crispo ii et constantino ii conss.>
CJ.3.12.3: Imperator Constantinus
A nullo iudice praesumi decet, ut auctoritate sua ferias
aliquas condat. nec enim imperiales ferias vocari oportet, quas administrator
edixerit, ac per hoc, si nomine eximuntur, etiam fructu carebunt. * constant.
a. ad severum. * <a 323 d. id. april. sirmi severo et rufino conss.>
CJ.3.12.4pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Publicas ac fiscales causa tua sinceritas etiam feriatis
geminis mensibus, hoc est sine aliqua intermissione, discingat. * valentin.
valens et grat. aaa. ad olybrium pu. * <a 369 iiii non. mai. tyberiade
valentiniano np. et victore conss.>
CJ.3.12.4.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Pistoriis quoque causis isdem diebus ratum in futurum examen
adhibebit. <a 369 iiii non. mai. tyberiade valentiniano np. et victore
conss.>
CJ.3.12.5: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Quadraginta diebus, qui auspicio caerimoniarum paschale
tempus anticipant, omnis cognitio inhibeatur criminalium quaestionum. *
valentin. valens et grat. aaa. albuciano vic. macedoniae. * <a 380 d. vi k.
april. thessalonicae gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.3.12.6pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Omnes dies iubemus esse iuridicos. * valentin. theodos. et
arcad. aaa. albino pu. * <a 389 d. vii id. aug. romae timasio et promoto
conss.>
CJ.3.12.6.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Illos tantum manere feriarum dies fas erit, quos geminis
mensibus ad requiem laboris indulgentior annus accepit aestivis fervoribus
mitigandis et autumnis fetibus decerpendis. <a 389 d. vii id. aug. romae
timasio et promoto conss.>
CJ.3.12.6.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Kalendarum quoque ianuarium consuetos dies otio mancipamus.
<a 389 d. vii id. aug. romae timasio et promoto conss.>
CJ.3.12.6.3: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
His adicimus natalicios dies urbium maximarum romae atque
constantinopolis, quibus debent iura differri, qui et ab ipsis nata sunt,
sacros quoque paschae dies, qui septeno vel praecedunt numero vel sequuntur,
dies etiam natalis atque epiphaniorum christi et quo tempore commemoratio
apostolicae passionis totius christianitatis magistrae a cunctis iure
celebratur: in quibus etiam praedictis sanctissimis diebus neque spectaculorum
copiam reseramus. <a 389 d. vii id. aug. romae timasio et promoto conss.>
CJ.3.12.6.4: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
In eadem observatione numeramus et dies solis, quos
dominicos rite dixere maiores, qui repetito in se calculo revolvuntur. <a
389 d. vii id. aug. romae timasio et promoto conss.>
CJ.3.12.6.5: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Parem necesse est habere reverentiam, ut ne apud ipsos
arbitros vel a iudicibus flagitatos vel sponte delectos ulla sit agnitio
iurgiorum, nostris etiam diebus, qui vel lucis auspicia vel ortus imperii
protulerunt. <a 389 d. vii id. aug. romae timasio et promoto conss.>
CJ.3.12.6.6: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
In quindecim autem paschalibus diebus compulsio et
annonariae functionis et omnium publicorum privatorumque debitorum differatur
exactio. <a 389 d. vii id. aug. romae timasio et promoto conss.>
CJ.3.12.7: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Actus omnes seu publici seu privati diebus quindecim
paschalibus conquiescant. in his tamen emancipandi et manumittendi cuncti
licentiam habeant, et super his acta non prohibeantur. * valentin. theodos. et
arcad. aaa. tatiano pp. * <a 392 d. vi k. iun. constantinopoli arcadio a. ii
et rufino conss.>
CJ.3.12.8: Imperatores Honorius, Theodosius
Provinciarum iudices moneantur, ut in quaestionibus latronum
et maxime isaurorum nullum quadragesimae nec venerabilem pascharum diem
existiment excipiendum, ne differatur sceleratorum proditio consiliorum, quae
per latronum tormenta quaerenda est, cum facillime in hoc summi numinis
speretur venia, per quod multorum salus et incolumitas procuratur. * honor. et
theodos. aa. anthemio pp. * <a 408 d. v k. mai. constantinopoli basso et
philippo conss.>
CJ.3.12.9pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Dies festos, dies maiestati altissimae dedicatos nullis
volumus voluptatibus occupari nec ullis exactionum vexationibus profanari. *
leo et anthem. aa. armasio pp. * <a 469 d. v id. dec. constantinopoli zenone
et marciano conss.>
CJ.3.12.9.1: Imperatores Leo, Anthemius
Dominicum itaque diem semper honorabilem ita decernimus
venerandum, ut a cunctis exsecutionibus excusetur, nulla quemquam urgueat
admonitio, nulla fideiussionis flagitetur exactio, taceat apparitio, advocatio
delitescat, sit idem dies a cognitionibus alienus, praeconis horrida vox
silescat, respirent a controversiis litigantes, habeant foederis intervallum,
ad se veniant adversarii non timentes, subeat animos vicaria paenitudo, pacta
conferant, transactiones loquantur. <a 469 d. v id. dec. constantinopoli
zenone et marciano conss.>
CJ.3.12.9.2: Imperatores Leo, Anthemius
Nec tamen haec religiosi diei otia relaxantes obscaenis
quemquam patimur voluptatibus detineri. nihil eodem die sibi vindicet scaena
theatralis aut circense certamen aut ferarum lacrimosa spectacula: etiam si in
nostrum ortum aut natalem celebranda sollemnitas inciderit, differatur. <a
469 d. v id. dec. constantinopoli zenone et marciano conss.>
CJ.3.12.9.3: Imperatores Leo, Anthemius
Amissionem militiae, proscriptionem patrimonii sustinebit,
si quis umquam hoc die festo spectaculis interesse vel cuiuscumque iudicis
apparitor praetextu negotii publici seu privati haec quae hac lege statuta sunt
crediderit temeranda. <a 469 d. v id. dec. constantinopoli zenone et
marciano conss.>
CJ.3.13.0. De iurisdictione omnium iudicum et de foro
competenti.
CJ.3.13.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Non quidem fuit iudex procurator noster in lite privatorum:
sed cum ipsi eum iudicem elegeritis et is consentientibus adversariis
sententiam tulerit, intellegitis vos adquiescere debere rei ex consensu vestro
iudicatae, cum et procurator iudicandi potestatem inter certas habeat personas,
et vos incongruum eum esse vobis iudicem scientes tamen audientiam eius
elegistis. * sev. et ant. aa. severo et aliis. * <a 214 d. ii id. ian.
messala et sabino conss.>
CJ.3.13.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Quod et in aliis similibus iudiciis tam in actionem
proponentis quam in exceptionem opponentis persona locum habebit. <a 214 d.
ii id. ian. messala et sabino conss.>
CJ.3.13.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Iuris ordinem converti postulas, ut non actor rei forum, sed
reus actoris sequatur: nam ubi domicilium habet reus vel tempore contractus habuit,
licet hoc postea transtulerit, ibi tantum eum conveniri oportet. * diocl. et
maxim. aa. et cc. alexandro. * <a 293 pp. vi k. sept. aa. conss.>
CJ.3.13.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Privatorum consensus iudicem non facit eum, qui nulli praeest
iudicio, nec quod is statuit rei iudicatae continet auctoritatem. * diocl. et
maxim. aa. et cc. iudae. * <a 293 s. vi k. ian. aa. conss.>
CJ.3.13.4: Imperator Constantinus
Nemo post litem contestatam ordinariae sedis declinet
examen, nec prius praefecti praetorio aut comitis orientis vel alterius
spectabilis iudicis imploret auxilium, sed appellatione legibus facta ad sacrum
auditorium veniat. * const. a. ad universos provinciales. * <a 331 pp. k.
oct. basso et ablabio conss.>
CJ.3.13.5pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
In criminali negotio rei forum accusator sequatur. * arcad.
et honor. aa. vincentio pp. galliarum. * <a 397 d. xv k. ian. mediolani
caesario et attico conss.>
CJ.3.13.5.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Is vero, qui suam causam sive criminalem sive civilem sine
caelesti oraculo in vetito vocabit examine aut exsecutionem poposcerit
militarem, actor quidem propositi negotii actione multetur, reus vero pro
condemnato habeatur: et tribuni sive vicarii capitalem sibi animadversionem subeundam
esse cognoscant, si vel suam vel militum exsecutionem interdictam praebuerint.
<a 397 d. xv k. ian. mediolani caesario et attico conss.>
CJ.3.13.6: Imperatores Honorius, Theodosius
Magisteriae potestati inter militares viros vel privato
actore in reum militarem etiam civilium quaestionum audiendi concedimus
facultatem, praesertim cum id ipsum e re esse litigantium videatur constetque
militarem reum nisi a suo iudice nec exhiberi posse nec, si in culpa fuerit,
coerceri. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. * <a 413 d. v k. mai.
constantinopoli lucio vc. cons.>
CJ.3.13.7pr.: Imperator Anastasius
Periniquum et temerarium esse perspicimus eos, qui
professiones aliquas seu negotiationes exercere noscuntur, iudicum, ad quos
earundem professionum seu negotiationum cura pertinet, iurisdictionem et
praeceptiones declinare conari. * anastas. a. constantino pp. * <a 502 d. xv
k. mart. constantinopoli probo et avieno conss.>
CJ.3.13.7.1: Imperator Anastasius
Quapropter iubemus huiusmodi hominibus nec cuiuslibet
militiae seu cinguli vel dignitatis praerogativam in hac parte suppetere, sed
eos, qui statutis in quacumque militia connumerati sunt vel fuerint seu
dignitatem aliquam praetendunt, sine quadam fori praescriptione his iudicibus
tam in publicis quam in privatis causis oboedire compelli, ad quorum
sollicitudinem professionis seu negotiationis , quam praeter militiam, ut
dictum est, exercent, gubernatio videtur respicere, ita tamen, ut ipsis nihilo
minus iudicibus, sub quorum iurisdictione militia seu dignitas eorum constituta
est, procul dubio respondeant. <a 502 d. xv k. mart. constantinopoli probo
et avieno conss.>
CJ.3.13.7.2: Imperator Anastasius
His videlicet, quicumque contra eius tenorem venire
temptaverint, militiae cingulo seu dignitatis honore pro tali conamine
spoliandis. <a 502 d. xv k. mart. constantinopoli probo et avieno conss.>
CJ.3.14.0. Quando imperator inter pupillos vel viduas vel
miserabiles personas cognoscat et ne exhibeantur.
CJ.3.14.1pr.: Imperator Constantinus
Si contra pupillos viduas vel diutino morbo fatigatos et
debiles impetratum fuerit lenitatis nostrae iudicium, memorati a nullo
nostrorum iudicum compellantur comitatui nostro sui copiam facere. quin immo
intra provinciam, in qua litigator et testes vel instrumenta sunt, experiantur
iurgandi fortunam atque omni cautela servetur, ne terminos provinciarum suarum
cogantur excedere. * const. a. ad andronicum. * <a 334 d. xv k. iul.
constantinopoli optato et paulino conss.>
CJ.3.14.1.1: Imperator Constantinus
Quod si pupilli vel viduae aliique fortunae iniuria
miserabiles iudicium nostrae serenitatis oraverint, praesertim cum alicuius
potentiam perhorrescunt, cogantur eorum adversarii examini nostro sui copiam
facere. <a 334 d. xv k. iul. constantinopoli optato et paulino conss.>
CJ.3.15.0. Ubi de criminibus agi oportet.
CJ.3.15.1: Imperatores Severus, Antoninus
Quaestiones eorum criminum, quae legibus aut extra ordinem
coercentur, ubi commissa vel inchoata sunt vel ubi reperiuntur qui rei esse
perhibentur criminis, perfici debere satis notum est. * sev. et ant. aa.
laurinae. * <a 196 pp. iiii non. oct. dextro ii et prisco conss.>
CJ.3.15.2: Imperatores Severus, Antoninus
Sciens liberum venumdando plagii crimen committit. ab eo
itaque, qui super hoc queri potest, aditus competens iudex, si is, quem puerum
ingenuum vendidisse proponis, ibi degit, causam cognoscet. * sev. et ant. aa.
et cc. nicae. * <a 294 s. prid. non. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.3.16.0. Ubi de possessione agi oportet.
CJ.3.16.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Ubi aut vis facta dicitur aut momentaria possessio
postulanda est, ibi loci iudicem adversus eum qui possessionem turbavit
convenit iudicare. * valentin. et valens aa. ad festum procons. africae. *
<a 366 d. viii k. iun. gratiano nobilissimo puero et dagalaifo conss.>
CJ.3.17.0. Ubi fideicommissum peti oportet.
CJ.3.17.1: Imperatores Severus, Antoninus
Fideicommissum ibi petendum esse, ubi hereditas relicta est,
dubitari non oportet. * sev. et ant. aa. demetrio. * <a 204 pp. viii k.
sept. cilone ii et libone conss.>
CJ.3.18.0. Ubi conveniatur qui certo loco dare promisit.
CJ.3.18.1: Imperator Alexander Severus
Qui certo loco se soluturum pecuniam obligat, si solutioni
satis non fecerit, arbitraria actione et in alio loco potest conveniri: in qua
venit aestimatio, quod alterutrius interfuit suo loco potius quam in eo in quo
petitur solvi. * alex. a. heraclidae. * <a 225 d. vi id. mart. fusco ii et
dextro conss.>
CJ.3.19.0. Ubi in rem actio exerceri debet.
CJ.3.19.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In rem actio non contra venditorem, sed contra possidentem
competit. frustra itaque desideras non tecum congredi, sed cum auctore tuo
dominium vindicantem, cum te possidere contendas. nam si denuntiasti ei qui
tibi vendidit, intellegit evictionis periculum. nec enim iurisdictionis forma
in eadem provincia constitutis tam petitore quam possessore ob auctoris
personam, quem in alia provincia dicis consistere, debet immutari. * diocl. et
maxim. aa. et cc. pancratio. * <a 293 d. id. april. aa. conss.>
CJ.3.19.2pr.: Imperator Constantinus
Si quis alterius nomine quolibet modo possidens immobilem
rem litem ab aliquo per in rem actionem sustineat, debet statim in iudicio
dominum nominare, ut, sive in eadem civitate degat sive in agro sive in alia
provincia sit, certo dierum spatio ab iudice finiendo eoque ad notionem eius
perducendo, vel ipse in locis in quibus praedium situm est perveniens vel
procuratorem mittens actoris intentiones excipiat. * const. a. ad universos
provinciales. * <a 331 d. x k. aug. basso et ablabio conss.>
CJ.3.19.2.1: Imperator Constantinus
Si vero post huiusmodi indultum tempus minime hoc quod
dispositum est facere maluerit, tamquam lite quae ei ingeritur ex die, quo
possessor ad iudicium vocatus est, ad interrumpendam longi temporis
praescriptionem contestata iudex, utpote domino possessionis nec post huiusmodi
humanitatem sui praesentiam faciente, edictis legitimis proponendis eum citare
curabit et tunc in eadem voluntate eo permanente negotium summatim discutiens
in possessionem rerum actorem mitti non differet, omni adlegatione absenti de
principali quaestione servata. <a 331 d. x k. aug. basso et ablabio
conss.>
CJ.3.19.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Actor rei forum, sive in rem sive in personam sit actio,
sequitur. sed et in locis, in quibus res propter quas contenditur constitutae
sunt, iubemus in rem actionem adversus possidentem moveri. * grat. valentin. et
theodos. aaa. * <a 385 d. x k. iul. constantinopoli arcadio et bautone
conss.>
CJ.3.20.0. Ubi de hereditate agatur et ubi scripti heredes
in possessionem mitti postulare debent.
CJ.3.20.1: Imperatores valer., gallien.
Illic, ubi res hereditarias esse proponis, heredes in
possessionem rerum hereditarium mitti postulandum est. ubi autem domicilium
habet qui convenitur, vel si ibi ubi res hereditariae sitae sunt degit,
hereditatis erit controversia terminanda. * valer. et gallien. aa. messiae. *
<a 260 pp. vii k. mai. saeculare et donato conss.>
CJ.3.21.0. Ubi agi oportet de ratiociniis tam privatis quam
publicis.
CJ.3.21.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eum, qui aliena negotia sive ex tutela sive quocumque alio
titulo administravit, ubi haec gessit, rationem oportet reddere. * diocl. et
maxim. aa. et cc. aurelio gerontio. * <a 293 s. xiiii k. sept. aa.
conss.>
CJ.3.21.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Nemo post depositum cingulum privatae vitae redditus ob
negotium, quod militiae causa est ei exortum praestandi ratiocinii gratia eius
numeri, in quo militavit vel quem ipse gessit a quocumque pulsatus fori
praescriptionibus utatur. unumquemque enim super huiuscemodi causis, id est
publicis, quas dum militaret exercuit, super ratiociniis militaribus, per quae
suos contubernales adflixisse adseritur, in militari oportet iudicio respondere,
in quo et instructio sufficiens et nota testimonia et verissima possunt
documenta praestari. * honor. et theodos. aa. macedonio mag. mil. * <a 423
d. prid. k. iun. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.>
CJ.3.22.0. Ubi causa status agi debeat.
CJ.3.22.1: Imperator Alexander Severus
Quae a te, cum tibi serviret, refugit et in aliam provinciam
se contulit, libertatem sibi vindicans non iniuria eo loco litigare compellenda
est, unde quasi fugitiva recessit. ideoque remittere eam in qua serviret praeses
provinciae qui eo loco ius repraesentat curae habebit: sed non ubi deprehensa
est audiri debet. * alex. a. aurelio aristocrati. * <a 231 pp. xiii k. sept.
pompeiano et peligno conss.>
CJ.3.22.2: Imperator dec.
Procuratores nostros status causas examinare non posse
omnibus notum est. * dec. a. et dec. et quintus cc. felici. * <a 250 pp. k.
dec. decio a. ii et grato conss.>
CJ.3.22.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si in possessione libertatis constituta es, cum in status
etiam quaestione actor rei forum sequi debeat, ibi causam liberalem agi
oportet, ubi consistit quae ancilla dicitur, licet senatoria dignitate actor
decoretur. * diocl. et maxim. aa. et cc. zenonidi. * <a 293 d. prid. id.
april. byzantio aa. conss.>
CJ.3.22.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ex possessione servitutis in libertatem quis proclamat,
ibi agi oportere status causam, ubi domicilium constitutum habet qui se dominum
dicit, non est ambigui iuris. * diocl. et maxim. aa. et cc. sisinniae. * <a
294 d. ii non. mart. byzantio cc. conss.>
CJ.3.22.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Iam dudum a nobis statutum est, ut, si quae causae
libertinitatis est servitutis in provinciis inter fiscum et privatos
exorerentur, ad rationalem vel magistrum privatae rei, hoc est unde mota est
quaestio, remitterentur, si quae vero ingenuitatis essent, a rectore provinciae
examinarentur. * diocl. et maxim. aa. et cc. diogeni praesidi insularum. *
<a 294 d. iiii non. aug. cc. conss.>
CJ.3.22.6: Imperator Justinianus
In litibus, in quibus utrum ingenuus an libertinus sit
aliquis quaeritur, quinquennii divisionem, post quod divino auditorio opus esse
veteres leges praecipiebant, in posterum cessare sancimus et huiusmodi lites
etiam post memoratum tempus ad exemplum ceterarum vel in provinciis apud earum
moderatores vel in hac alma urbe apud competentia maxima iudicia examinari.
quod etiam, si clarissima persona super tali condicione vel etiam servili
quaestionem patiatur, tenere censemus. * iust. a. menae pp. * <a 528 vel 529
d. iii non. aug.>
CJ.3.23.0. Ubi quis de curiali vel cohortali aliave
condicione conveniatur.
CJ.3.23.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis vel curiae vel officiis iudicum aut aliis
quibuscumque corporibus obnoxius intra provinciam ab his erit quos aufugerat
comprehensus, non expectata eius iudicis notione, sub quo per ambitum coeperat
militare, penitusque emendicati honoris praescriptione submota ab iudice, qui
in locis aditus fuerit, audiatur manifestarumque rerum probatione convictus
eorum societati quos declinaverat adgregetur. * arcad. et honor. aa. florentino
pu. * <a 397 d. xii k. aug. mediolani caesario et attico conss.>
CJ.3.23.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hac perpetua lege sancimus provincialibus iudiciis non posse
fori praescriptionem opponere eos, qui ad curiam vocantur vel cohortalibus
deberi dicuntur officiis vel aliis corporibus obnoxii sunt, eos etiam, qui
superexactiones vel concussiones perpetrasse firmentur: exceptis videlicet his
qui armata militia praediti sunt, vel aliis qui speciali beneficio principali
sese defendant, ita tamen ut, cui ex militaribus viris curiae nomen vel
cohortalis officii quaestio ingeratur , rector provinciae super eius nomine tam
ad sedem tuae magnificentiae quam ad magisteriam vel ad competentem referat
potestatem, ut hi, qui velut debiti postulentur, provinciali iudicio destinati
ibi eventum iudicii expectent, ubi iura moveri praecipiunt huiusmodi
quaestiones. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. * <a 440 d. xi k. oct.
constantinopoli valentiniano a. v et anatolio conss.>
CJ.3.23.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Super publicis autem functionibus et debitis nemini liceat
fori praescriptionem opponere praeter eos qui specialiter excepti sunt. <a
440 d. xi k. oct. constantinopoli valentiniano a. v et anatolio conss.>
CJ.3.23.2.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ceteros excelsae tuae sedis et rectorum provinciarum in
quolibet negotio declinare minime posse iudicium decernimus, ita ut, qui tam
saluberrimam legem pertinaciter violare temptaverint, sciant a moderatoribus
provinciarum adversus se tamquam in contumaces sententiam proferendam. <a
440 d. xi k. oct. constantinopoli valentiniano a. v et anatolio conss.>
CJ.3.24.0. Ubi senatores vel clarissimi civiliter vel
criminaliter conveniantur.
CJ.3.24.1: Imperator Constantinus
Quicumque non illustris, sed tantum clarissima dignitate
praeditus virginem rapuerit vel fines aliquos invaserit vel in aliqua culpa seu
crimine fuerit deprehensus, statim intra provinciam in qua facinus perpetravit
publicis legibus subiugetur nec fori praescriptione utatur. omnem enim
huiusmodi honorem reatus excludit. * const. a. ad octavianum com. hispaniarum.
* <a 317 d. prid. non. dec. serdicae. acc. v non. mart. cordubae gallicano
et basso conss.>
CJ.3.24.2: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Senatores in pecuniariis causis, sive in hac urbe sive in
suburbanis degunt, in iudicio tam praetorianae quam urbicariae praefecturae nec
non magistri officiorum ( quotiens tamen ad eum nostrae pietatis emanaverit
iussio), in provinciis vero ubi larem fovent aut ubi maiorem bonorum partem
possident et adsidue versantur respondebunt. * valens grat. et valentin. aaa.
ad senatum. * <d. k. mart.>
CJ.3.24.3pr.: Imperator Zeno
Quotiens viro forte patricio vel ex patricio vel ei, quem
praetorianae vel urbicariae amplissimae sedis administratio illustravit, vel
consulari viro, quem tam ordinaria processio quam sacra nostrae pietatis
pariter sublimavit oratio, quive magisteriae potestatis sudoribus clarus factus
est, vel ei, qui magistri officiorum vel quaestoris officio functus aut sacri
nostrae pietatis cubiculi praepositus post depositam administrationem senatorio
ordini sociatus est, aut cui nostra serenitas domesticorum scholam regendam
mandavit cuive sacros nostri numinis thesauros aut res privatas nostrae
pietatis vel serenissimae augustae nostrae coniugis gubernandas iniunxit, post
depositam videlicet administrationem cr imen publicum privatumve, cui tamen non
per procuratorem respondere liceat, in hac alma urbe vel in provinciis
commoranti ingeratur, nullius alterius iudicis nisi nostrae pietatis huiusmodi
esse cognitionem vel sacri tantummodo cognitoris , cui nostra serenitas
huiusmodi negotii audientiam vice sua sacris apicibus mittendis mandaverit, ita
tamen, ut apud talem iudicem, nullius officii vel scholae intercedente
ministerio, more atque habitu sacrarum consultationum absque ulla videlicet
observatione dierum fatalium introductae causae, viris devotissimis sacri
nostri scrinii libellensibus sollemnia implentibus, audiantur: eo qui in crimen
vocatus erit, ne quas ante probationes iniurias patiatur, sedendi quoque in
aliqua secretarii parte, quae iudicibus inferior, altercantibus vero superior
esse videatur, habituro licentiam. * zeno a. arcadio pp. * <a 485 - 486? d.
constantinopoli. >
CJ.3.24.3.1: Imperator Zeno
Adeo autem tantarum honores dignitatum duximus augendos, ut
nec sacro quidem cognitori, nec postquam crimen fuerit patefactum, contra
huiusmodi viros vel eorum substantias statuendi aliquid concedamus facultatem,
sed hoc solummodo in huiusmodi viros vice quoque principis audituro licebit, ut
intentatum apud se crimen , si patefactum fuisset, ad principalem referat
notionem. <a 485 - 486? d. constantinopoli. >
CJ.3.24.3.1a: Imperator Zeno
Ultionis autem tantis inferendae dignitatibus modus non nisi
in principis residebit arbitrio, cum sit certum oportere accusatoris calumniam
( reo videlicet protinus absolvendo) inconsulta quoque nostra serenitate prout
leges sanciunt coerceri, nisi forte accusator quoque non minoris quam reus sit
dignitatis: in hoc namque casu super coercenda huiusmodi accusatoris calumnia
non immerito consulenda erit principalis auctoritas. <a 485 - 486? d.
constantinopoli. >
CJ.3.24.3.2: Imperator Zeno
Viros autem illustres in hac inclita urbe degentes, qui sine
administratione honorariis decorati fuerint codicillis, licet talem
praerogativam nostrae iussionis meruerint, ut quod non egerint videantur
egisse, in criminalibus causis magnificae tuae sedis et illustrissimae urbicariae
praefecturae nec non etiam viri magnifici magistri officiorum ( quotiens tamen
ad eius iudicium specialis nostrae pietatis emanaverit iussio) sententiis
respondere decernimus, ita ut huiusmodi viri sedendi quidem in cognitionibus
dicendis minime sibi vindicent facultatem. <a 485 - 486? d. constantinopoli.
>
CJ.3.24.3.2a: Imperator Zeno
Sciant autem ipsi quoque nec de se vel suis facultatibus
iudicaturos aliquid nec probatis criminibus, nisi prius ad nostram pietatem
rettulerint, posse statuere. <a 485 - 486? d. constantinopoli. >
CJ.3.24.3.3: Imperator Zeno
Quotiens autem viri illustres in provinciis constituti ( non
hi tamen, quorum cognitio ad nostram maiestatem vel ad vice nostri numinis
auditurum pertineat) in querimoniam fuerint criminalem vocati, et sedendi, cum
celebratur cognitio, in secretariis iudicantium ius consequantur et iudices
patefactis quoque criminibus ferendis contra huiusmodi viros vel facultates
eorum sententiis abstineant, dum nostrae pietatis ad suas meruerint relationes
responsum: supplicio videlicet, quod accusatoribus patefacta eorum calumnia
ingerendum est, nec apud provinciales iudices, si non, sicut superius dictum
est, similem dignitatem habeant, differendo. <a 485 - 486? d.
constantinopoli. >
CJ.3.25.0. In quibus causis militantes fori praescriptione
uti non possunt.
CJ.3.25.1pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Omnes omnino domesticos et agentes in rebus et quaecumque
alia praetenditur militia vel dignitas sub moderatoribus provinciarum pro
functionibus publicis respondere nulla fori praescriptione valitura sancimus,
si hac qui exiguntur publica debita uti temptaverint. * theodos. et valentin.
aa. florentio pp. * <a 439 d. xiii k. febr. constantinopoli theodosio a.
xvii et festo conss.>
CJ.3.25.1.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Immo et in aliis privatis actionibus occupatos volumus
respondere, qui per provincias negotiantur vel conductorum vocabulis, cum non
armata militia praediti sunt, defenduntur, sive domorum divinarum sive virorum
potentium seu cuiuslibet condicionis sunt conductores, nisi forte commeatum ad
rem propriam componendam unius anni indutias ostenderint se accepisse. <a
439 d. xiii k. febr. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.3.25.1.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Eadem forma servanda in his etiam, qui mercandi et militandi
sacra beneficia meruerunt, ut etiam ipsi rectoribus provinciarum respondeant.
<a 439 d. xiii k. febr. constantinopoli theodosio a. xvii et festo
conss.>
CJ.3.26.0. Ubi causae fiscales vel divinae domus hominumque
eius agantur.
CJ.3.26.1: Imperatores Severus, Antoninus
Non defensae mortis quaestionem apud procuratores nostros
non oportere tractari quis ignorat, nec bona fisco peti posse, quam si de
crimine constiterit apud eum , cui convictis poenam inrogare licet? plane
defunctis homicidii reis apud procuratores quoque causam agendam esse ratio
permittit. * sev. et ant. aa. dioscoro. * <a 197 pp. vii id. mai. laterano
et rufino conss.>
CJ.3.26.2: Imperatores Severus, Antoninus
Non animadvertimus, cur causam ad officium procuratorum
nostrorum pertinentem ad proconsulis notionem advocare velis. nam cum hoc
quaeratur, an pater tuus mortem sibi consciverit metu alicuius poenae ac
propterea bona fisco debeant vindicari, iam non de crimine aut poena mortui,
sed de bonis quaerendum est. * sev. et ant. aa. aristae. * <a 207 d. xii k.
oct. apro et maximo conss.>
CJ.3.26.3: Imperator Antoninus
Procurator meus, qui vice praesidis provinciae non fungitur,
sicut exigere poenam desertae accusationis potest, ita iudicare, ut ea
inferatur sententia sua, non potest. * ant. a. heliodoro. * <a 215 d. x k.
sept. laeto et cereale conss.>
CJ.3.26.4pr.: Imperator Alexander Severus
Cum vendente procuratore meo emisse te praedia dicas,
pretium eorum necessario solvere debes. * alex. a. maximae. * <a 233 pp.
iiii id. oct. maximo et paterno conss.>
CJ.3.26.4.1: Imperator Alexander Severus
Cum his, quibus mandantibus eadem praedia emisse te et
tradidisse dicas, agente te procurator meus, si eius audientiam elegeris,
cognoscet, ut pecuniam quae pretii nomine tibi debetur et usuras quae fisco
solvendae sunt consequi possis. <a 233 pp. iiii id. oct. maximo et paterno
conss.>
CJ.3.26.5: Imperator Constantinus
Ad fiscum pertinentes causas rationalis decidat, omnibus concussionibus
prohibendis. * const. a. ad ursum. * <a 315 d. non. febr. constantino a.
iiii et licinio iiii conss.>
CJ.3.26.6: Imperatores Constantius, constans
Si quis adversus conductorem nostrum aliquid agendum
crediderit, viro illustri comiti rerum privatarum referri oportet, ne et iudici
existimationis et officio eius salutis discrimen immineat. * constantius a. ad
italicum. * <d. k. febr..... conss.>
CJ.3.26.7: Imperatores Constantius, constans
Dominicis colonis et patrimonialibus gravitatem tuam censuimus
disceptatricem esse debere. duces enim et praepositos limitum et castrorum et
rectores provinciarum evocandis et arcessendis colonis abstinere oportet. *
constant. a. ad bulephorum rationalem summae rei. * <a 349 d. xvi k. mart.
limenio et catullino conss.>
CJ.3.26.8: Imperator Constantius
Cum aliquid colonus aut servus rei privatae nostrae contra
disciplinam publicam adseratur perpetrare, ad iudicium rectoris provinciae
venire cogendus est, sic videlicet, ut praesente rationali vel procuratore domus
nostrae inter eum et accusatorem causa tractetur et, si facinus fuerit
adprobatum, iuris severitas exseratur. * constant. a. ad taurum pp. * <a 358
d. v non. mart. sirmi datiano et cereale conss.>
CJ.3.26.9: Imperatores Valentinianus, Valens
Universi fiduciam gerant, ut, cum quis eorum ab actore rerum
privatarum nostrarum sive a procuratore fuerit vexatus iniuriis, super eius
contumeliis vel depraedationibus deferre querimoniam sinceritati tuae vel
rectori provinciae non dubitet et ad publicae sententiam vindictae sine aliqua
trepidatione convolare. quae res cum fuerit certis probationibus declarata,
sancimus et edicimus, ut, si in provincialem hanc audaciam quisquam moliri
fuerit ausus, publice vivus concremetur. * valentin. et valens aa. ad philippum
vic. * <a 365 d. iii non. iul. heracliae valentiniano et valente aa.
conss.>
CJ.3.26.10: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Nullum ex officio rationalis, qui exactioni vel chartis
inserviat, in alio iudicio adduci oportet, nisi forte cuiuspiam caput accusatio
legibus instituta pulsaverit. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad polemium
pp. * <a 385 d. ii k. mai. arcadio et bautone conss.>
CJ.3.26.11: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hac lege sancimus, ut, sive agat domorum nostrarum colonus
aut inquilinus aut servus seu pulsetur ab aliquo super criminali vel civili
negotio, non alibi quam tui culminis ac viri spectabilis comitis domorum
petatur examen: nullius adlegatione super fori praescriptione penitus
admittenda. * theodos. et valentin. aa. artaxi praeposito sacri cubiculi. *
<a 442 d. v id. april. eudoxio et dioscoro conss.>
CJ.3.27.0. Quando liceat sine iudice unicuique vindicare se
vel publicam devotionem.
CJ.3.27.1pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Liberam resistendi cunctis tribuimus facultatem, ut
quicumque militum vel privatorum ad agros nocturnus populator intraverit aut
itinera frequentata insidiis adgressionis obsederit, permissa cuicumque
licentia dignus ilico supplicio subiugetur ac mortem quam minabatur excipiat et
id quod intendebat incurrat. melius enim est occurrere in tempore, quam post
exitum vindicare. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad provinciales. * <a
391 d. k. iul. tatiano et symmacho conss.>
CJ.3.27.1.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Vestram igitur vobis permittimus ultionem et, quod serum est
punire iudicio, subiugamus edicto: nullus parcat militi, cui obviare telo
oporteat ut latroni. <a 391 d. k. iul. tatiano et symmacho conss.>
CJ.3.27.2: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Opprimendorum desertorum facultatem provincialibus iure
permittimus. qui si resistere ausi fuerint, in his velox ubicumque iubemus esse
supplicium. cuncti etenim adversus latrones publicos desertoresque militiae ius
sibi sciant pro quiete communi exercendae publicae ultionis indultum. * arcad.
honor. et theodos. aaa. hadriano pp. * <a 403 d. v non. oct. theodosio a. et
rumorido conss.>
CJ.3.28.0. De inofficioso testamento.
CJ.3.28.1: Imperatores Severus, Antoninus
Cum de inofficioso matris suae testamento filius dicere
velit adversus eum, qui ex causa fideicommissi hereditatem tenet, non est
iniquum hoc ei accommodari, ut perinde fideicommissarius teneatur, ac si pro
herede aut pro possessore possideret. * sev. et ant. aa. victorino. * <a 193
pp. v k. iul. falcone et claro conss.>
CJ.3.28.2: Imperatores Severus, Antoninus
Quamvis de inofficioso testamento acturum te bonorum
possessionem accepisse proponas, tamen scriptis heredibus auferre possessionem
incivile est. * sev. et ant. aa. lucretio. * <a 196 d. iiii k. dec. dextro
ii et prisco conss.>
CJ.3.28.3pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Si mater filiis duobus institutis tertio post testamentum
suscepto, cum mutare idem testamentum potuisset, hoc facere neglexisset, merito
utpote non iustis rationibus neglectus de inofficioso querellam instituere
poterat. * sev. et ant. aa. ianuario. * <a 197 pp. viii k. iul. laterano et
rufino conss.>
CJ.3.28.3.1: Imperatores Severus, Antoninus
Sed cum eam in puerperio vita cessisse proponas, repentini
casus iniquitas per coniecturam maternae pietatis emendanda est. quare filio
tuo, cui nihil praeter maternum fatum imputari potest, perinde virilem
portionem tribuendam esse censemus, ac si omnes filios heredes instituisset.
<a 197 pp. viii k. iul. laterano et rufino conss.>
CJ.3.28.3.2: Imperatores Severus, Antoninus
Sin autem heredes scripti extranei erant, tunc de
inofficioso testamento actionem instituere non prohibetur. <a 197 pp. viii
k. iul. laterano et rufino conss.>
CJ.3.28.5: Imperator Antoninus
Si pater tuus post litem contestatam vel postquam propositum
habuisset inofficiosum fratris testamentum dicere te herede relicto decessit,
causam coeptam vel quocumque modo illi placitam exsequi non prohiberis. * ant.
a. aelio. * <a 211 pp. prid. non. oct. gentiano et basso conss.>
CJ.3.28.6: Imperator Antoninus
Cum quaeritur, an filii de inofficioso patris testamento
possint dicere, si quartam bonorum mortis tempore testator reliquit,
inspicitur. * ant. a. ingenuo. * <a 212 pp. vii k. iul. romae duobus aspris
conss.>
CJ.3.28.7: Imperator Antoninus
Neptem defuncti actione de inofficioso testamento, quamvis
pater eius emancipatus fuerat defunctus, experiri posse ignorare non debes. *
ant. a. secundino. * <a 215 pp. vi k. iul. romae laeto ii et cereale
conss.>
CJ.3.28.8pr.: Imperator Antoninus
Parentibus arbitrium dividendae hereditatis inter liberos
adimendum non est, dum non minus, qui pietatis sibi conscius est, partis quae
intestato defuncto potuit ad eum pertinere quarta ex iudicio parentis obtineat.
* ant. a. florentino. * <a 223 pp. vii id. febr. maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.3.28.8.1: Imperator Antoninus
Qui autem agnovit iudicium defuncti eo, quod debitum
paternum pro hereditaria parte persolvit vel alio legitimo modo, etiamsi minus
quam ei debebatur relictum est, si is maior viginti quinque annis est, accusare
ut inofficiosam voluntatem patris quam probavit non potest. <a 223 pp. vii
id. febr. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.3.28.9: Imperator Antoninus
De inofficioso testamento militis vel iure militare vel
civile facto vel centurionis vel tribuni numeri nec filios posse queri ius
certum est. * ant. a. romanae. * <a 223 pp. id. mai. maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.3.28.10: Imperator Antoninus
Si heredum quintiani, quem patrem tuum esse dicis, adversus
quos de inofficioso testamento acturus eras, iure successionis bona ad fiscum
pertinent, vel ipsius quintiani bona utpote vacantia fiscus tenet, causam apud
procuratorem meum agere potes. * ant. a. quintiliano. * <a 223 pp. ii id. aug.
maximo ii et aeliano conss.>
CJ.3.28.11: Imperator Antoninus
In harenam non damnato, sed sua sponte harenario constituto
legitimae successiones integrae sunt, sicuti civitas et libertas manet. sed si
testamentum parens eius fecit, neque de inofficioso testamento accusatio neque
bonorum possessio ei competit: nam talem filium merito quis indignum sua
successione iudicat, nisi et ipse similis condicionis est. * ant. a. ingenuo. *
<a 224 pp. iiii k. ian. iuliano et crispino conss.>
CJ.3.28.12: Imperator Antoninus
Si pater puellae, cuius vos curatores esse dicitis, filio ex
semisse, ipsa autem ex triente et uxore ex reliquo sextante scriptis heredibus,
fidei filiorum commisit, ut, si quis eorum intra viginti quinque annos aetatis
decederet, superstitibus portionem suam restitueret, praeterea uxori, ut id,
quod ex causa hereditatis ad eam pervenisset, filiis post mortem suam
restitueret, fideicommisit, calumniosam inofficiosi actionem adversus iustum
iudicium testatoris instituere non debetis, cum ex huiusmodi fideicommissaria
restitutione tam matris quam fratris eius portio ad eam poterat pervenire. *
ant. a. liciniano et diogeniano. * <a 229 pp. non. dec. alexandro a. iii et
dione conss.>
CJ.3.28.13: Imperator Gordianus
Cum duobus heredibus institutis, uno ex quinque, altero ex
septem unciis, adversus eum qui ex septem unciis heres scriptus fuerat iusta
querella contendisse, ab altero autem victum fuisse adlegas, pro ea parte, qua
resolutum est testamentum, cum iure intestati qui obtinuit succedat, neque
legata neque fideicommissa debentur, quamvis libertates et directae competant
et fideicommissariae praestari debeant. * gord. a. prisciano. * <a 239 pp.
iii k. febr. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.3.28.14: Imperator Gordianus
Eum, qui inofficiosi querellam delatam non tenuit, a falsi
accusatione non submoveri placuit. idem observatur et si e contrario falsi
crimine instituto victus postea de inofficioso actionem exercere maluerit. *
gord. a. prisco. * <a 239 pp. vi k. dec. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.3.28.15: Imperator Philippus
Filiam praeteritam a matre ad successionem eius citra
inofficiosi querellam adspirare non posse explorati iuris est. * philipp. a. et
philipp. c. aphrodisiae. * <a 245 pp. v k. aug. philippo a. et titiano
conss.>
CJ.3.28.16: Imperatores valer., gallien.
Contra maiores viginti quinque annorum duplicem actionem
inferentes, primam, quasi testamentum non iure sit perfectum, alteram, quasi
inofficiosum, licet iure perfectum, praescriptio ex prioris iudicii mora
quinquennalis temporis non nascitur, quae officere non cessantibus non potest.
* valer. et gallien. aa. et valer. nob. c. theodotae. * <a 258 pp. id. aug.
tusco et basso conss.>
CJ.3.28.17: Imperatores carinus, numer.
Cum filium tuum te praeterita sororem heredem instituisse
proponas, inofficiosi querellam apud praesidem provinciae persequi potes. *
carinus et numer. aa. florae. * <a 284 pp. prid. id. febr. carino ii et
numeriano aa. conss.>
CJ.3.28.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum te pietatis religionem non violasse, sed mariti
coniugium quod fueras sortita distrahere noluisse ac propterea offensum atque
iratum patrem ad exheredationis notam prolapsum esse dicas, inofficiosi
testamenti querellam inferre non vetaberis. * diocl. et maxim. aa. faustinae. *
<a 286 pp. nicomediae xvi k. mart. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.3.28.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si filia tua turpiter et cum flagitiosa foeditate vivit, ut
a successione tua eam excludendam putes, si non inconsulto calore, sed ex
meritis eius ad id odium incitatus es, postremi iudicii liberum arbitrum
habebis. * diocl. et maxim. aa. apollinari. * <a 293 d. xv k. iul. sirmi
ipsis v et iiii aa. conss.>
--------------------------------------------------: CJ.
c.3.28.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si filia tua turpiter et cum flagitiosa foeditate vivit, ut
a successione tua eam excludendam putes, si non inconsulto calore, sed ex
meritis eius ad id odium incitatus es, postremi iudicii liberum arbitrum
habebis. * diocl. et maxim. aa. apollinari. * <a 293 d. xv k. iul. sirmi
ipsis v et iiii aa. conss.>
CJ.3.28.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filia in orbitate patris relicta cum marito, cui matre
volente nupsit, colens concordiam iustas offensionis post eiusdem matris
paenitentiam causas non praestat nec ex momentariis voluntatibus matris nupta
atque vidua esse iure compellitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. sabiniano. *
<a 294 d. non. ian. sirmi cc. conss.>
CJ.3.28.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Fratris vel sororis filii, patrui vel avunculi, amitae etiam
et materterae testamentum inofficiosum frustra dicunt, cum nemo eorum qui ex
transversa linea veniunt exceptis fratre et sorore ad inofficiosi querellam
admittatur. de falso sane per accusationem criminis queri non prohibentur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. alexandro. * <a 294 d. vi id. febr. cc.
conss.>
CJ.3.28.22pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si maritus tuus facto testamento te quidem ex asse scripsit
heredem, filia autem quam habuit in potestate exheredata facta minime probetur
nihilque ei relictum est neque iustas causas offensae praestitisse convincatur,
eam de inofficioso testamento patris querentem totam hereditatem obtinere posse
non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. statillae. * <a 294 d. id.
febr. sirmi cc. conss.>
CJ.3.28.22.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si iam obtinuit vel postea vincat, quodcumque maritus
mortis suae tempore debuisse tibi perhibetur, idem ab ea reddi oportet. <a
294 d. id. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.3.28.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Testamenti factionem per testationem vos interdixisse matri
profitentes iustitiam offensae manifeste testamini. * diocl. et maxim. aa. et
cc. philippae. * <a 294 d. v id. sept. cc. conss.>
CJ.3.28.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Testamentum militis filii familias in castrensi peculio
factum neque a patre neque a liberis eius per inofficiosi querellam rescindi
potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. successo. * <a 294 d. iii non. dec.
nicomediae cc. conss.>
CJ.3.28.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filiis matrem, quae de mariti moribus secus suspicetur, ita
posse consulere iure compertum est, ut eos sub hac condicione instituat
heredes, si a patre emancipati fuerint, atque eo pacto secundum tabulas bonorum
possessionem patrem cum re accipere non videri, qui condicioni minime
obtemperavit, neque ei nomine filiorum inofficiosi eo modo actionem posse
competere, quibus nullam iniuriam fecerit mater, sed potius putaverit
providendum, restituere debet. * diocl. et maxim. aa. et cc. menodoto. * <a
301 d. iiii non. iul. antiochiae titiano et nepotiano conss.>
CJ.3.28.26: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex tribus unciis herede instituto filio intra pubertatis
annos directam non inutiliter a patre fieri substitutionem certum est. * diocl.
et maxim. aa. et cc. serapioni suo s. * <a 304 d. v k. sept. nicomediae
diocletiano viiii et maximiano viii aa. conss.>
CJ.3.28.27: Imperator Constantinus
Fratres vel sorores uterini ab inofficiosi actione contra testamentum
fratris vel sororis penitus arceantur: consanguinei autem durante vel non
agnatione contra testamentum fratris sui vel sororis de inofficioso quaestionem
movere possunt , si scripti heredes infamiae vel turpitudinis vel levis notae
macula adsparguntur vel liberti, qui perperam et non bene merentes maximisque
beneficiis suum patronum adsecuti instituti sunt, excepto servo necessario
herede instituto. * const. a. ad lucrium verinum. * <a 319 d. id. april.
sirmio constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.3.28.28pr.: Imperator Constantinus
Liberi de inofficioso querellam contra testamentum parentum
moventes probationes debent praestare, quod obsequium debitum iugiter, prout
ipsius naturae religio flagitabat, parentibus adhibuerunt, nisi scripti heredes
ostendere maluerint ingratos liberos contra parentes extitisse. * const. a. ad
claudium praes. daciae. * <a 321 d. viii id. febr. serdicae crispo ii et
constantino ii cc. conss.>
CJ.3.28.28.1: Imperator Constantinus
Sin autem mater contra filii testamentum inofficiosi
actionem instituat, inquiri diligenter iubemus, utrum filius nulla ex iusta
causa laesus matrem novissima laeserit voluntate nec luctuosam ei et legitimam
reliquerit portionem, ut testamento remoto matri successio deferatur. <a 321
d. viii id. febr. serdicae crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.3.28.28.2: Imperator Constantinus
Si tamen mater inhonestis factis atque indecentibus
machinationibus filium forte obsedit insidiisque eum vel clandestinis vel
manifestis appetiit vel inimicis eius suas amicitias copulavit atque in aliis
sic versata est, ut inimica eius potius quam mater crederetur, ut hoc probato
invita etiam adquiescat filii voluntati. <a 321 d. viii id. febr. serdicae
crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.3.28.29pr.: Imperator Zeno
Quoniam novella constitutio divi leonis ante nuptias
donationem a filio conferri ad similitudinem dotis quae a filia confertur
praecepit, etiam ante nuptias donationem filio in quartam praecipimus imputari.
* zeno a. sebastiano pp. * <a 479 d. k. mai. ipso a. ii conss.>
CJ.3.28.29.1: Imperator Zeno
Eodemque modo cum mater pro filia dotem vel pro filio ante
nuptias donationem vel avus paternus aut maternus vel avia paterna aut materna
pro sua nepte vel pro suo nepote vel proavus itidem vel proavia paterna aut
materna pro sua pronepte vel pro suo pronepote dederit, non tantum eandem dotem
vel donationem conferri, verum etiam in quartam partem ad excludendam
inofficiosi querellam tam dotem datam quam ante nuptias donationem praefato
modo volumus imputari, si ex substantia eius profecta sit, cuius de hereditate
agitur. <a 479 d. k. mai. ipso a. ii conss.>
CJ.3.28.30pr.: Imperator Justinianus
Omnimodo testatorum voluntatibus prospicientes magnam et
innumerabilem occasionem subvertendae eorum dispositionis amputare censemus et
in certis casibus, in quibus de inofficiosis defunctorum testamentis vel alio
modo subvertendis moveri solebat actio, certa et statuta lege tam mortuis
consulere quam liberis eorum vel aliis personis, quibus eadem actio competere
poterat: ut, sive adiciatur testamento de implenda legitima portione sive non,
firmum quidem testamentum sit, liceat vero his personis, quae testamentum quasi
inofficiosum vel alio modo subvertendum queri poterant, id quod minus portione
legitima sibi relictum est ad implendam eam sine ullo gravamine vel mora
exigere, si tamen non ingrati legiti mis modis arguantur, cum eos scilicet
ingratos circa se fuisse testator edixit: nam si nullam eorum quasi ingratorum
fecerit mentionem, non licebit eius heredibus ingratos eos nominare et
huiusmodi quaestionem introducere. et haec quidem de his personis statuimus,
quarum mentionem testantes fecerint et aliquam eis quantitatem in hereditate
vel legato vel fideicommisso, licet minorem legitima portione, reliquerint. *
iust. a. menae pp. * <a 528 d. k. iun. constantinopoli iustiniano a. ii
cons.>
LIBER QUARTUS
CJ.4.1.0. De rebus creditis et de iureiurando.
CJ.4.2.0. Si certum petatur.
CJ.4.3.0. De suffragio.
CJ.4.4.0. De prohibita sequestratione pecuniae.
CJ.4.5.0. De condictione indebiti.
CJ.4.6.0. De condictione ob causam datorum.
CJ.4.7.0. De condictione ob turpem causam.
CJ.4.8.0. De condictione furtiva.
CJ.4.9.0. De condictione ex lege et sine causa vel iniusta causa.
CJ.4.10.0. De obligationibus et actionibus.
CJ.4.11.0. Ut actiones et ab herede et contra heredem incipiant.
CJ.4.12.0. Ne uxor pro marito vel maritus pro uxore vel mater pro filio
conveniatur.
CJ.4.13.0. Ne filius pro patre vel pater pro filio emancipato vel libertus pro
patrono conveniatur.
CJ.4.14.0. An servus ex suo facto post manumissionem teneatur.
CJ.4.15.0. Quando fiscus vel privatus debitoris sui debitores exigere potest.
CJ.4.16.0. De actionibus hereditariis.
CJ.4.17.0. Ex delictis defunctorum in quantum heredes conveniantur.
CJ.4.18.0. De constituta pecunia.
CJ.4.19.0. De probationibus.
CJ.4.20.0. De testibus.
CJ.4.21.0. De fide instrumentorum et amissione eorum et antapochis faciendis et
de his quae sine scriptura fieri possunt.
CJ.4.22.0. Plus valere quod agitur quam quod simulate concipitur.
CJ.4.23.0. De commodato.
CJ.4.24.0. De actione pigneraticia.
CJ.4.25.0. De exercitoria et institoria actione.
CJ.4.26.0. Quod cum eo qui in aliena est potestate negotium gestum esse
dicitur, vel de peculio seu quod iussu aut de in rem verso.
CJ.4.27.0. Per quas personas nobis adquiritur.
CJ.4.28.0. Ad senatus consultum macedonianum.
CJ.4.29.0. Ad senatus consultum velleianum.
CJ.4.30.0. De non numerata pecunia.
CJ.4.31.0. De compensationibus.
CJ.4.32.0. De usuris.
CJ.4.33.0. De nautico fenore.
CJ.4.34.0. Depositi.
CJ.4.35.0. Mandati.
CJ.4.36.0. Si servus se emi mandaverit.
CJ.4.37.0. Pro socio.
CJ.4.38.0. De contrahenda emptione.
CJ.4.39.0. De hereditate vel actione vendita.
CJ.4.40.0. Quae res venire non possunt et qui vendere vel emere vetantur.
CJ.4.41.0. Quae res exportari non debeant.
CJ.4.42.0. De eunuchis.
CJ.4.43.0. De patribus qui filios distraxerunt.
CJ.4.44.0. De rescindenda venditione.
CJ.4.45.0. Quando liceat ab emptione discedere .
CJ.4.46.0. Si propter publicas pensitationes venditio fuerit celebrata.
CJ.4.47.0. Sine censu vel reliquis fundum comparari non posse.
CJ.4.48.0. De periculo et commodo rei venditae.
CJ.4.49.0. De actionibus empti et venditi.
CJ.4.50.0. Si quis alteri vel sibi sub alterius nomine vel aliena pecunia
emerit.
CJ.4.51.0. De rebus alienis non alienandis et de prohibita rerum alienatione
vel hypotheca.
CJ.4.52.0. De communium rerum alienatione.
CJ.4.53.0. Rem alienam gerentibus non interdici rerum suarum alienatione.
CJ.4.54.0. De pactis inter emptorem et venditorem compositis.
CJ.4.55.0. Si servus exportandus veneat.
CJ.4.56.0. Si mancipium ita venierit, ne prostituatur.
CJ.4.57.0. Si mancipium ita fuerit alienatum, ut manumittatur vel contra.
CJ.4.58.0. De aediliciis actionibus.
CJ.4.59.0. De monopoliis et de conventu negotiatorum illicito vel artificum
ergolaborumque nec non balneatorum prohibitis illicitisque pactionibus.
CJ.4.60.0. De nundinis.
CJ.4.61.0. De vectigalibus et commissis.
CJ.4.62.0. Vectigalia nova instituti non posse.
CJ.4.63.0. De commerciis et mercatoribus.
CJ.4.64.0. De rerum permutatione et de praescriptis verbis actione.
CJ.4.65.0. De locato et conducto.
CJ.4.66.0. De emphyteutico iure.
CJ.4.1.0. De rebus creditis et de iureiurando.
CJ.4.1.1: Imperator Antoninus
Causa iureiurando ex consensu utriusque partis vel
adversario inferente delato et praestito vel remisso decisa nec periurii
praetextu retractari potest, nisi specialiter hoc lege excipiatur. * ant. a.
herculiano. * <a 213 pp. xv k. iul. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.4.1.2: Imperator Alexander Severus
Iurisiurandi contempta religio satis deum ultorem habet.
periculum autem corporis vel maiestatis crimen secundum constituta divorum
parentum meorum, etsi per principis venerationem quodam calore fuerit
periuratum, inferri non placet. * alex. a. felici. * <a 223 pp. vi k. april.
maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.1.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In bonae fidei contractibus nec non etiam in aliis causis
inopia probationum per iudicem iureiurando causa cognita res decidi potest. *
diocl. et maxim. aa. severae. * <a 286 pp. x k. sept. maximo ii et aquilino
conss.>
CJ.4.1.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ad excludendam tutelae actionem pupillus iusiurandum
tutori dedit, postea eandem litem exercere non prohibetur. * diocl. et maxim.
aa. maximae. * <a 290 pp. k. iul. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.4.1.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum etiam a pupillorum tutoribus velut ab ipsis pupillis
relicta fideicommissa videantur, super fideicommisso praeses provinciae
cognoscet et, si id tibi relictum esse constiterit, reddi tibi efficiet. idem,
si infitietur, ad iusiurandum, ut desideras, tutorem adiget. * diocl. et maxim.
aa. iuliano. * <a 290 pp. iii non. dec. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.4.1.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum proponas partibus placuisse iurisiurandi religione
generis et ingenuitatis quaestionem decidi, praeses provinciae iuxta decretum
arbitri ad voluntatis vestrae placitum amitae tuae filiis consulet. * diocl. et
maxim. aa. bessio. * <a 291 pp. v id. febr. tiberiano et dione conss.>
CJ.4.1.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec filius nec quisquam alius neque litigando neque
paciscendo, sed nec iusiurandum citra voluntatem domini rei deferendo
praeiudicium ei facere potest. unde si citra mandatum tuum aliquid erga rem
tuam filius tuus gessit nec ratum habuisti, nihil tibi oberit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. eutychianae. * <a 293 s. id. nov. aa. conss.>
CJ.4.1.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Actori delato vel relato iureiurando, si iuraverit vel ei
remissum fuerit sacramentum, ad similitudinem iudicati in factum actio
competit. * diocl. et maxim. aa. et cc. alexandro. * <a 294 s. xii k. mai.
cc. conss.>
CJ.4.1.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Delata condicione iurisiurandi reus ( si non per actorem,
quominus de calumnia iuret, steterit) per iudicem solvere vel iurare, nisi
referat iusiurandum, necesse habet. * diocl. et maxim. aa. et cc. marciano. *
<a 294 s. v k. mai. sirmi conss.>
CJ.4.1.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In actione etiam depositi, quae super rebus quasi sine
scriptis datis movetur, iusiurandum ad exemplum ceterorum bonae fidei
iudiciorum deferri potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. protogeni. * <a 294
s. v k. dec. cc. conss.>
CJ.4.1.11pr.: Imperator Justinianus
Si quis iusiurandum intulerit et necdum eo praestito postea,
utpote sibi adlegationibus abundantibus, hoc revocaverit, sancimus nemini
licere penitus iterum ad sacramentum recurrere ( satis enim absurdum est redire
ad hoc, cui renuntiandum putavit, et, cum desperavit aliam probationem, tunc
denuo ad religionem convolare) et iudices nullo modo eos audire ad tales
iniquitates venientes. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 d. xv k. oct.
chalcedone decio vc. cons.>
CJ.4.1.11.1: Imperator Justinianus
Si quis autem sacramentum intulerit et hoc revocare
maluerit, licere quidem ei hoc facere et alias probationes, si voluerit,
praestare, ita tamen, ut huiusmodi licentia usque ad litis tantummodo terminum
ei praestetur. <a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.4.1.11.2: Imperator Justinianus
Post definitivam autem sententiam, quae provocatione
suspensa non sit vel quae, postquam fuerit appellatum, corroborata fuerit,
nullo modo revocare iuramentum et iterum ad probationem venire cuidam
concedimus, ne repetita lite finis negotii alterius causae fiat exordium. <a
529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.4.1.12pr.: Imperator Justinianus
Generaliter de omnibus iuramentis, quae in litibus
offeruntur vel a iudice vel a partibus, definiendum est. cum enim iam increbuit
iudices in plenissima definitione sacramentum imponere, evenit, ut provocatione
lite suspensa hi quidem, qui iusiurandum praestare iussi sunt, ab hac forte
luce subtrahantur, probationes autem rerum cadant, cum multum discrepat
iuramentum hereditarium a principali sacramento. necessitate itaque rerum
coacti et probationibus pinguius subvenientes ad huiusmodi venimus sanctionem.
* iust. a. demostheni pp. * <a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.1: Imperator Justinianus
Omne igitur iuramentum, sive a iudicibus sive a partibus
illatum vel in principio litis vel in medio vel in ipsa definitiva sententia,
sub ipso iudice detur non expectata vel ultima definitione vel provocationis
formidine. <a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.1a: Imperator Justinianus
Sed iuramento illato, cum hoc a partibus fuerit factum et a
iudice approbatum vel ex auctoritate iudicis cuicumque parti illatum, si quidem
is cui imponitur sacramentum nihil ad hoc fuerit reluctatus, et hoc praestetur
vel referatur, necessitate imponenda ei cui refertur relationis subire
sacramentum, vel, si hoc recusaverit, quasi illato sacramento praestito causa
vel capitulum decidatur, nullo loco provocationi relinquendo. quis enim ferendus
est ad appellationis veniens auxilium in his, quae ipse facienda procuravit?
<a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.2: Imperator Justinianus
Sin autem is, cui sacramentum illatum est vel a parte vel a
iudice, hoc subire minime voluerit, licentiam quidem habeat sacramentum
recusare, iudex autem, si hoc omnimodo praestandum existimaverit, sic causam
dirimat, quasi volente eo sacramentum sit recusatum, et ita cetera sive
capitula sive totius negotii summa examinentur et lis suo marte percurrat,
nullo ei obstaculo obviante. <a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.2a: Imperator Justinianus
Ipse autem, qui sacramentum sibi illatum dare recusaverit,
vel hoc attestetur vel, si forte non audeat, habeat sibi in ultima provocatione
repositum auxilium. <a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.2b: Imperator Justinianus
Et si iudex appellationi praesidens bene quidem illatum
iusiurandum, non rite autem recusatum pronuntiaverit, res secundum quod
iudicatum est permanebit. <a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.2c: Imperator Justinianus
Sin autem non rite quidem illatum, recte autem recusatum
sacramentum pronuntiaverit, tunc ei licebit emendare sententiam iudicis, quae
quasi ex recusato sacramento processit, et nihil penitus nec praeiudicii nec
iniusti dispendii cuicumque incurret, sed et causae cursus ab initio usque ad
novissimum terminum non impediatur et lis aequa lance trutinabitur. <a 529
d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.3: Imperator Justinianus
Sive autem illatum iuramentum fuerit praestitum sive
recusatum, ipsi parti quae hoc intulit nullum provocationis remedium in hoc
servabitur, cum nimis crudele est parti quae hoc detulit propter hoc ipsum,
quod iudex eius petitionem secutus est, superesse provocationem. <a 529 d.
iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.4: Imperator Justinianus
His de praesentibus personis statutis nec absentes nos
fugiunt, sed etiam eos huic legi subiugamus. <a 529 d. iii k. nov. decio vc.
cons.>
CJ.4.1.12.4a: Imperator Justinianus
Et si persona non praesens inveniatur, cui sacramentum
illatum est, lite forte per procuratorem ventilata, necesse est vel ipsam
principalem personam datis certis indutiis ad iudicem venire, ut ea quae de
sacramentis statuta sunt impleat vel, si iudex existimaverit in provincia ubi
degit sub actorum testificatione iuramentum ab ea vel dari vel referri vel
recusari, hoc procedere, ut singulis casibus eventus iam definitus imponatur.
<a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.4b: Imperator Justinianus
Licentia concedenda etiam parti alteri vel per se vel per
procuratorem super hoc ipsum ordinatum adesse his, quae de iuramento aguntur,
vel si neutrum facere maluerit, et ex una parte, sub fide tamen gestorum,
iuramentum praestari vel referri vel recusari. <a 529 d. iii k. nov. decio
vc. cons.>
CJ.4.1.12.4c: Imperator Justinianus
Expensis propter huiusmodi causam praestandis officio
iudicis trutinandis, an ab utraque parte vel altera oportet eas dependi. <a
529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.4d: Imperator Justinianus
Nullo tamen ex hoc litibus impedimento generando, sed, donec
ea procedunt, aliis vel capitulis vel litis membris a iudice eximinandis et,
postquam fuerint ei intimata gesta super iuramento subsecuta, tunc iterum ad
hoc capitulum iudice redeunte et eo adimpleto ad cetera perveniente. <a 529
d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.4e: Imperator Justinianus
Omnibus aliis, quae de praesentibus sancita sunt, et in
absentium parte observandis. <a 529 d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.5: Imperator Justinianus
In omnibus autem casibus, in quibus sacramenta praestantur,
observationem iudicialem permanere censemus secundum personarum qualitatem,
sive sub ipso iudice praestari oportet iuramentum sive in domibus, sive sacris
scripturis tactis sive in sacrosanctis oratoriis. <a 529 d. iii k. nov.
decio vc. cons.>
CJ.4.1.12.6: Imperator Justinianus
Similique modo in sua firmitate manere, quae de calumniae
iureiurando vel relato sacramento legibus cauta sunt vel a nobis vel a retro divis
principibus inducta. non enim, ut aliquid derogetur antiquioribus legibus, haec
prolata sunt, sed ut, si quid deesse eis videbatur, hoc repleatur. <a 529 d.
iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.4.1.13pr.: Imperator Justinianus
Cum quis legatum vel fideicommissum utpote sibi relictum
exigebat et testamento forte non apparente pro eo sacramentum ei ab herede
delatum est et is religionem suam praestavit, adfirmans sibi legatum vel
fideicommissum derelictum esse, et ex huiusmodi testamento id quod petebat consecutus
est, postea autem manifestum factum est nihil ei penitus fuisse derelictum,
apud antiquos quaerebatur, utrum iureiurando standum est, an restituere debet
hoc quod accepit: vel, si re vera ei relictum fuerat legatum vel
fideicommissum, si demus licentiam heredi falcidiam, si competat, ex hoc
retinere. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.4.1.13.1: Imperator Justinianus
Nobis itaque melius visum est repeti ab eo legatum vel fideicommissum
nullumque ex huiusmodi periurio lucrum ei accedere, sed et si verum fuerit
inventum, quartae detentionem introduci ( si tamen locum habeat), ne quis ex
hoc delicto sibi lucrum impium adferre nostris legibus concedatur. <a 531 d.
xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.4.2.0. Si certum petatur.
CJ.4.2.1: Imperatores Severus, Antoninus
Neque aequam neque usitatam rem desideras, ut aes alienum
patris tui non pro portionibus hereditariis exsolvatis tu et frater coheres
tuus, sed pro aestimatione rerum praelegatarum, cum sit explorati iuris
hereditaria onera ad scriptos heredes pro portionibus hereditariis, non pro
modo emolumenti pertinere. quod nec ipse ignorare videris, cum creditoribus
secundum formam iuris pro portione tua caveris. * sev. et ant. aa. modestino. *
<a 204 d. k. iul. cilone et libone conss.>
CJ.4.2.2: Imperator Antoninus
Quamvis pecuniam tuam asclepiades suo nomine crediderit,
stipulando tamen sibi ius obligationis quaesivit. quam pecuniam ut possis
petere, mandatis tibi ab eo actionibus consequeris. * ant. a. hermogeni. *
<a 214 pp. vii k. mai. messala et sabino conss.>
CJ.4.2.3: Imperator Gordianus
Eos, qui officium administrant, neque per suppositas
personas tempore officii sui in provincia fenus agitare posse saepe rescriptum
est. * gord. a. sempronio. * <a 239 pp. viii k. sept. gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.4.2.4pr.: Imperator Philippus
Si absentis pecuniam nomine eius fenori dedisti ac reprobato
nomine mandatis actionibus experiris, praeses provinciae iurisdictionem suam
praebebit. * philipp. a. et philipp. c. maximo. * <a 246 pp. xv k. mart.
praesente et albino conss.>
CJ.4.2.4.1: Imperator Philippus
Idem, si cessare mandatum animadverterit, utilem tibi
adversus debitorem eo nomine actionem competere non negabit. <a 246 pp. xv
k. mart. praesente et albino conss.>
CJ.4.2.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si non singuli in solidum accepta mutua quantitate vel
stipulanti creditori sponte vos obligastis, licet uni numerata sit pecunia, vel
intercessionis nomine hanc pro rea suscepistis obligationem, frustra veremini,
ne eius pecuniae nomine vos convenire possit, quam alii mutuo dedit, si intra
praestitutum tempus rei gestae quaestionem detulistis. * diocl. et maxim. aa.
et cc. aristodemo et proculo. * <a 293 s. v non. mai. aa. conss.>
CJ.4.2.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ac multo magis inanem timorem geritis, si pecunia numerata
oleum susceptum instrumento sit collatum, cum, si reddendi stipulatio nulla
subiecta est et huius rei est habita sollemnis contestatio, in suo statu
remanente eo, quod vere factum intercessit, ex olei accepti scriptura nihil
deberi manifestum est. <a 293 s. v non. mai. aa. conss.>
CJ.4.2.6pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ex pretio debitae quantitatis facta novatione per
stipulationem usuras licitas contra quem supplicas stipulatus es, falsa mutuae
datae quantitatis demonstratio praemissa, cum obligationis non defecerat
substantia, quominus usque ad modum placitum usurae possint exigi, nihil nocet.
* diocl. et maxim. aa. et cc. nicandro. * <a 293 s. xv k. dec. aa.
conss.>
CJ.4.2.6.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si vero citra vinculum stipulationis tantum mutuam pecuniam
datam conscriptum est et eius praestari fenus convenit, simulatis pro infectis
habitis huiusmodi placitum nihil de praecedenti mutavit obligatione. <a 293
s. xv k. dec. aa. conss.>
CJ.4.2.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non unde originem pecunia quae mutuo datur habet, sed qui
contraxit si propriam numeravit, in huiusmodi obligationibus requiritur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. pactumeiae. * <a 293 s. v non. oct. sirmi aa.
conss.>
CJ.4.2.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pro mutua pecunia, quam a creditore poscebas, argentum
vel iumenta vel alias species utriusque consensu aestimatas accepisti, dato
auro pignori, licet ultra unam centesimam usuras stipulanti spopondisti, tamen
sors, quae aestimatione partium placito definita est, et usurarum titulo
legitima tantum recte petitur. nec quicquam tibi prodesse potest, quod minoris
esse pretii pignus quod dedisti proponis, quominus huius quantitatis solutioni
pareas. * diocl. et maxim. aa. et cc. proculo. * <a 293 s. xvii k. ian. aa.
conss.>
CJ.4.2.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum te in gallia cum syntropho certum auri pondus itemque
numeratam pecuniam mutuo dedisse, ut romae solveretur, precibus adseveras,
aditus competens iudex, si duos reos stipulandi vel re pro solido tibi
quaesitam actionem sive ab heredibus syntrophi procuratorem te factum
animadverterit, totum debitum, alioquin quod dedisti solum restitui tibi
iubebit. * diocl. et maxim. aa. et cc. alexandro. * <a 293 s. xv k. ian. aa.
conss.>
CJ.4.2.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eo, quod a multis proprii debiti singulorum obligationis uno
tantum instrumento probatio continetur, exactio non interpelletur. nam si pro
pecunia quam mutuo dedisti tibi vinum stipulanti qui debuerant spoponderunt,
negotii gesti paenitentia contractum habitum recte non constituit irritum. *
diocl. et maxim. aa. et cc. egi crispino. * <a 294 s. prid. non. febr. sirmi
cc. conss.>
CJ.4.2.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Incendium aere alieno non exuit debitorem. * diocl. et
maxim. aa. et cc. maximiano. * <a 294 s. ii id. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.4.2.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si in rem communem cum ione mutuam sumpsisti pecuniam nec re
nec sollemnitate verborum vos obligastis in solidum et post integrum solvisti,
de restituenda tibi parte contra ionem experiri, ut debitum posceres, iudice
cognoscente potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. theophanio. * <a 294 s. xv
k. sept. cc. conss.>
CJ.4.2.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eum, qui mutuam sumpsit pecuniam, licet in res alienas,
creditore non contemplatione domini rerum eam fenori dante, principaliter
obligatum obnoxium remanere oportet. * diocl. et maxim. aa. et cc. frontoni. *
<a 294 s. xvii k. nov. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.2.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Mutuae pecuniae, quam aliis dedit, creditor citra
sollemnitatem verborum subscribentem instrumento non habet obligatum. * diocl.
et maxim. aa. et cc. hadriano. * <a 293 sine die aa. conss.>
CJ.4.2.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non adversus te creditores, qui mutuam pecuniam sumpsisti,
sed eius, cui hanc credideras, heredes experiri contra iuris evidenter postulas
formam. * diocl. et maxim. aa. et cc. charidemo. * <a 294 s. v k. dec.
nicomediae cc. conss.>
CJ.4.2.16: Imperatores Honorius, Theodosius
Quisquis iudici fenebrem pecuniam mutuaverit, si in
provincia fuerit versatus quasi emptor legum atque provinciae, vel si quis
collectarius honoris pretium dederit ambienti, exilii poena una cum ipso iudice
plectetur. * honor. et theodo. aa. theodoro pp. * <a 408 d. xvii k. nov.
basso et philippo conss.>
CJ.4.2.17: Imperator Justinianus
Super chirographariis instrumentis haec pro communi
utilitate sancienda duximus, ut, si quis pecunias credere supra quinquaginta
libras auri voluerit vel super reddito debito securitatem accipere, cum amplius
sit memorata quantitate, sciat non aliter debere chirographum a debitore vel
creditore percipere, quam si testimonium trium testium probatae opinionis per
eorum subscriptiones idem chirographum capiat. nam si citra huiusmodi
observationem chirographum pro pecuniis memoratam auri quantitatem excedentibus
proferatur, minime hoc admitti ab iudicantibus oportet. quod in futuris
creditis vel debitorum solutionibus locum habere oportet. * iust. a. menae pp.
* <a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. ii cons.>
CJ.4.3.0. De suffragio.
CJ.4.3.1pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Si qui desideria sua explicare cupientes ferri sibi a
quoquam suffragium postulaverint et ob referendam vicem se sponsione
constrinxerint, promissa restituant, cum ea quae optaverint consequantur: si
artibus moras nectent, ad solutionem debiti coartandi sunt. * theodos. arcad.
et honor. aaa. rufino pp. * <a 394 d. iii non. mart. constantinopoli arcadio
iii et honorio ii aa. conss.>
CJ.4.3.1.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Sed si quid eo nomine in auro vel argento vel ceteris
mobilibus datum fuerit, traditio sola sufficiat et contractus habebit perpetuam
firmitatem, quoniam collatio rei mobilis inita integra fide hac ratione
cumulatur. <a 394 d. iii non. mart. constantinopoli arcadio iii et honorio
ii aa. conss.>
CJ.4.3.1.2: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Quod si praedia rustica vel urbana placitum continebit,
scriptura, quae ea in alium transferat, emittatur, sequatur traditio corporalis
et rem fuisse completam gesta testentur: aliter enim ad novum dominium transire
non possunt neque de veteri iure discedere. <a 394 d. iii non. mart.
constantinopoli arcadio iii et honorio ii aa. conss.>
CJ.4.3.1.3: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Quod si quis, dum solo commonitorio suffragio nititur, bona
duxerit occupanda, reus temeritatis ac violentiae retinebitur atque in statum
pristinum possessio reducetur, eo a petitione excluso, qui non dubitavit
invadere, quod petere debuisset. <a 394 d. iii non. mart. constantinopoli
arcadio iii et honorio ii aa. conss.>
CJ.4.4.0. De prohibita sequestratione pecuniae.
CJ.4.4.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Quotiens ex quolibet contractu pecunia postulatur,
sequestrationis necessitas conquiescat. oportet enim debitorem primo convinci
et sic ad solutionem pulsari. quam rem non tantum iuris ratio, sed et ipsa
aequitas persuadet, ut probationes secum adferat debitoremque convincat
pecuniam petiturus. * honor. et theodos. aa. iohanni pp. * <a 422 d. v id.
iul. ravennae honorio xiii et theodosio x aa. conss.>
CJ.4.5.0. De condictione indebiti.
CJ.4.5.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Pecuniae indebitae per errorem, non ex causa iudicati
solutae esse repetitionem iure condictionis non ambigitur. si quid igitur
probare potueris patrem tuum, cui heres extitisti, amplius debito creditori suo
persolvisse, repetere potes. * sev. et ant. aa. muciano. * <a 213 pp. iii k.
aug. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.4.5.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Usuras autem eius summae praestari tibi frustra desideras:
actione enim condictionis ea sola quantitas repetitur, quae indebita soluta
est. <a 213 pp. iii k. aug. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.4.5.2: Imperatores Severus, Antoninus
Si citra ullam transactionem pecuniam indebitam alieno
creditori promittere delegata es, adversus eam quae te delegavit condictionem
habere potes. * sev. et ant. aa. secundinae. * <a 213 pp. xiiii k. ian.
antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.4.5.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum et soluta indebita quantitas ab ignorante repeti possit,
multo facilius quantitatis indebitae interpositae scripturae condictio competit
vel doli exceptio agenti opponitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. pamphilo. *
<a 293 s. iii non. april. byzantii aa. conss.>
CJ.4.5.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ea, quae per infitiationem in lite crescunt, ab ignorante
etiam indebita soluta repeti non posse certissimi iuris est. sed et si cautio
indebitae pecuniae ex eadem causa interponatur, condictioni locum non esse
constat. * diocl. et maxim. aa. et cc. heraclio. * <a 293 s. v id. april.
byzantii aa. conss.>
CJ.4.5.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si a patre emancipatus ei non intra tempora praestituta iure
honorario successisti, quidquid indebitum postea per errorem utpote patris
successor dedisti, eius condictionem tibi competere non est incerti iuris. *
diocl. et maxim. aa. et cc. attalo. * <a 293 s. xiiii k. mai. aa. conss.>
CJ.4.5.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si per ignorantiam facti non debitam solutam quantitatem pro
alio solvisti et hoc addito rectore provinciae fuerit probatum, hanc ei cuius
nomine soluta est restitui eo agente providebit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
mnaseae. * <a 293 s. vi id. aug. aa. conss.>
CJ.4.5.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Fideicommissum vel legatum indebitum per errorem facti
solutum repeti posse explorati iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc.
dionysiae. * <a 293 s. v id. sept. aa. conss.>
CJ.4.5.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Creditoris falso procuratori solventi adversus eum indebiti
repetitio, non obligationis liberatio competit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
ziparo. * <a 294 s. xv k. nov. cc. conss.>
CJ.4.5.9pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Indebitum solutum sciens non repetit. * diocl. et maxim. aa.
et cc. gratianae. * <a 294 s. iiii non. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.5.9.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Citra mandatum autem ab alio re distracta dominus evicta re
vel ob praecedens vitium satis emptori faciens non indebitum praetendere, sed
per eiusmodi factum ratum contractum habuisse probans a se debitum ostendit
solutum. <a 294 s. iiii non. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.5.10pr.: Imperator Justinianus
Si quis servum certi nominis aut quandam solidorum
quantitatem vel aliam rem promiserit et, cum licentia ei fuerat unum ex his
solvendo liberari, utrumque per ignorantiam dependerit, dubitabatur, cuius rei
datur a legibus ei repetitio, utrumne servi an pecuniae, et utrum stipulator an
promissor habeat huius rei facultatem. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k.
aug. constantinopoli lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.5.10.1: Imperator Justinianus
Et ulpianus quidem electionem ipsi praestat qui utrumque
accepit, ut hoc reddat quod sibi placuerit, et tam Marcellum quam celsum sibi
consonantes refert. papinianus autem ipsi qui utrumque persolvit electionem
donat, qui et antequam dependat ipse habet electionem quod velit praestare, et
huiusmodi sententiae sublimissimum testem adducit salvium iulianum summae
auctoritatis hominem et praetorii edicti ordinatorem. <a 530 d. k. aug.
constantinopoli lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.5.10.2: Imperator Justinianus
Nobis haec decidentibus iuliani et papiniani placet sententia,
ut ipse habeat electionem recipiendi, qui et dandi habuit. <a 530 d. k. aug.
constantinopoli lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.5.11pr.: Imperator Justinianus
Pro dubietate eorum, qui mente titubante indebitam solverunt
pecuniam, certamen legislatoribus incidit, utrumne id, quod ancipiti animo
persolverunt, possint repetere an non. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k.
oct. constantinopoli lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.5.11.1: Imperator Justinianus
Quod nos decidentes sancimus omnibus, qui incerto animo
indebitam dederunt pecuniam vel aliam quandam speciem persolverunt,
repetitionem non denegari et praesumptionem transactionis non contra eos
induci, nisi hoc specialiter ab altera parte approbetur. <a 530 d. k. oct.
constantinopoli lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.6.0. De condictione ob causam datorum.
CJ.4.6.1: Imperator Antoninus
Pecuniam quam te ob dotem accepisse pactumque interpositum (
ut fieri, cum iure matrimonium contrahitur, adsolet) proponis: impediente
quocumque modo iuris auctoritate matrimonium constare nullam de dote actionem
habet et propterea pecuniam, quam eo nomine accepisti, iure condictionis
restituere debes et pactum, quod ita interpositum est, perinde ac si
interpositum non esset haberi oportet. * ant. a. callistheni. * <a 215 pp.
vi k. aug. laeto ii et cereale conss.>
CJ.4.6.2: Imperator Alexander Severus
Si, ut proponis, pater tuus ea lege sorori tuae praedia
ceterque quorum meministi donavit, ut creditoribus ipsa satisfaceret ac, si
placita observata non essent, donatio resolveretur, eaque contra fidem negotii
gesti versata est, non est iniquum actionem condictionis ad repetitionem rerum
donatarum tibi qui patri successisti decerni. * alex. a. asclepiadi. * <a
227 pp. xiiii k. dec. albino et maximo conss.>
CJ.4.6.3: Imperatores valer., gallien.
Ea lege in vos collata donatio, ut neutri alienandae suae
portionis facultas ulla competeret, id efficit, ne alteruter eorum dominium
prorsus alienaret, vel ut donatori vel heredi eius condictio, si non fuerit
condicio servata, quaeratur. * valer. et gallien. aa. aurelio et alexandro. *
<a 257 pp. k. april. valeriano iiii et gallieno iii aa. conss.>
CJ.4.6.4: Imperatores valer., gallien.
Si, cum exiguam pecuniam re vera susciperes, longe maiorem
te accepisse cavisti eo, quod tibi patrocinium adversarius repromitteret, cum
dicas fidem promissi non secutam, ut libereris obligatione eius, quod non
acceptum propter speratum patrocinium spopondisti, per condictionem
consequeris. * valer. et gallien. aa. et valer. c. aemiliae. * <a 259 pp. v
k. mai. aemiliano et basso conss.>
CJ.4.6.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si militem ad negotium tuum procuratorem fecisti, cum hoc
legibus interdictum sit, ac propter hoc pecuniam ei numerasti, quidquid ob
causam datum est, causa non secuta restitui tibi competens iudex curae habebit.
* diocl. et maxim. aa. martiali. * <a 290 pp. x k. oct. ipsis iiii et iii
conss.>
CJ.4.6.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum ancillam patrem vestrum ei, contra quem supplicastis,
dedisse proponatis, interest multum, utrumne donandi animo dedit, an ob
manumittendam filiam, quam ancillam existimabat, cum perfecta quidem donatio
revocari non possit, causa vero dandi non secuta repetitio competat. * diocl.
et maxim. aa. et cc. curioni et plotioni. * <a 293 s. ii id. mai. aa.
conss.>
CJ.4.6.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si repetendi, quod donabas uxori eius, quem ad
proficiscendum tecum huiusmodi liberalitate provocare proposueras, nullam
addidisti condicionem, remanet integra donatio, cum levitati perfectam
donationem revocare cupientium iure occurratur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
gerontio. * <a 293 s. vii k. sept. aa. conss.>
CJ.4.6.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Dictam legem donationi, si non impossibilem contineat
causam, ab eo qui hanc suscepit non impletam condictioni facere locum iuris
dictat disciplina. quapropter si titulo liberalitatis res tuas in sponsam
conferendo certam dixisti legem, nec huic illa, cum posset, paruit, successores
ipsius de repetendis quae dederas, si hoc tibi placuerit, convenire non
prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc. flaviano. * <a 294 s. iii id.
febr. cc. conss.>
CJ.4.6.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si liber constitutus, ut filiae tuae manumittantur, aliquid
dedisti, causa non secuta de hoc tibi restituendo condictio competit. nam si
quid servus de peculio domino dederit, contra eum nullam actionem habere
potest: sed dominum, qui semel accipere pecuniam pro libertate passus est,
aditus rector provinciae hortabitur salva reverentia ( favore scilicet
libertatis) placito suo stare. * diocl. et maxim. aa. et cc. bibulo. * <a
294 s. iii id. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.4.6.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pecuniam a te datam, licet causa, pro qua data est, non
culpa accipientis, sed fortuito casu secuta non est, minime repeti posse certum
est. * diocl. et maxim. aa. et cc. cononianae. * <a 294 s. iii non. dec.
nicomediae cc. conss.>
CJ.4.6.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Advocationis causa datam pecuniam, si per eos qui
acceperant, quominus susceptam fidem impleant, stetisse probetur, restituendam
esse convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. stratonicae. * <a 294 s. xvii
k. ian. cc. conss.>
CJ.4.7.0. De condictione ob turpem causam.
CJ.4.7.1: Imperator Antoninus
Si ex cautione tua conveniri coeperis, nullam te pecuniam
accepisse, sed ob turpem causam et quam fieri prohibitum est interpositam ei,
qui super ea re cogniturus est, probandum est et eo impleto absolutio sequetur.
* ant. a. ingenuo. * < sine die et consule.>
CJ.4.7.2: Imperator Antoninus
Cum te propter turpem causam contra disciplinam temporum
meorum domum adversariae dedisse profitearis, frustra eam restitui tibi
desideras, cum in pari causa possessoris melior condicio habeatur. * ant. a.
longino. * <a 215 pp. xv k. dec. laeto ii et cereale conss.>
CJ.4.7.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod evitandi tirocinii causa dedisse te apud competentem
iudicem ei de quo quereris indubia probationis luce constiterit, instantia eius
recipies: qui memor censurae publicae post restitutionem pecuniae etiam
concussionis crimen inultum esse non patietur. * diocl. et maxim. aa. dizoni
mil. * <a 290 pp. iii k. aug. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.4.7.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quotiens accipientis, non etiam dantis turpis invenitur
causa, licet haec secuta fuerit, datum condici tantum, non etiam usurae peti
possunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufino. * <a 293 s. vii id. ian.
sirmi aa. conss.>
CJ.4.7.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Promercalem te habuisse uxorem proponis: unde intellegis et
confessionem lenocinii preces tuas continere et cautae quantitatis ob turpem
causam exactioni locum non esse. quamvis enim utriusque turpitudo versatur ac
soluta quantitate cessat repetitio, tamen ex huiusmodi stipulatione contra
bonos mores interposita denegandas esse actiones iuris auctoritate
demonstratur. * diocl. et maxim. aa. et cc. bitho. * <a 294 s. vi id. mai.
cc. conss.>
CJ.4.7.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ob restituenda quae subtraxerat accipientem pecuniam, cum
eius tantum interveniat turpitudo, condictione conventum hanc restituere debere
convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychiae. * <a 294 s. vi id. mai.
cc. conss.>
CJ.4.7.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eum, qui ob restituenda quae abegerat pecora pecuniam
accepit, tam hanc quam quae per hoc commissum tenuit restituere debere
convenit, licet mortua vel alio fortuito casu perisse dicantur, cum in hoc casu
in rem mora fiat. * diocl. et maxim. aa. et cc. zenonidae. * <a 294 d. v k.
dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.8.0. De condictione furtiva.
CJ.4.8.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praeses provinciae, sciens furti quidem actione singulos
quosque in solidum teneri, condictionis vero nummorum furtim subtractorum
electionem esse ac tum demum , si ab uno satisfactum fuerit, ceteros liberari,
iure proferre sententiam curabit. * diocl. et maxim. aa. et cc. hermogeni. *
<a 294 s. vi k. mai. cc. conss.>
CJ.4.8.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ante oblationem interemptae rei furtivae damnum ad furem
pertinere certissimum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. aristaeneto. * <a
294 d. k. mai. cc. conss.>
CJ.4.9.0. De condictione ex lege et sine causa vel iniusta
causa.
CJ.4.9.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet ante tempus debita exigi non possunt, tamen si te ex
primipilo debitorem fisci constitutum ac patrimonium tuum exhaustum praeses
provinciae compererit, ut ad solutionis securitatem solum fenebris pecuniae
subsidium superesse videatur, commonebit debitorem tuum, si saltem ipse
solvendo sit, ut ante definitum tempus debita tibi repraesentet, ut fisco,
cuius ob necessitates publicas causam potiorem esse oportet, debita pecunia
exsolvatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. ulpio. * <a 294 s. xiii k. aug.
sirmi cc. conss.>
CJ.4.9.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Dissolutae quantitatis retentum instrumentum inefficax penes
creditorem remanere et ideo per condictionem reddi oportere non est iuris
ambigui. * diocl. et maxim. aa. et cc. scylacio. * <a 293 s. iii non. april.
aa. conss.>
CJ.4.9.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Mala fide possidens de proprietate victus extantibus
fructibus vindicatione, consumptis vero condictione conventus horum
restitutioni parere compellitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. galatiae. *
<a 294 s. vi id. febr. cc. conss.>
CJ.4.9.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si non est numeratum, quod velut acceptum te sumpsisse mutuo
scripsisti, et necdum transisse tempus statutum vel intra hunc diem habitam
contestationem monstrando reddi cautionem praesidali notione postulare potes. *
diocl. et maxim. aa. et cc. alexandro. * <a 294 d. xvii k. ian. cc.
conss.>
CJ.4.10.0. De obligationibus et actionibus.
CJ.4.10.1: Imperator Gordianus
Data certae pecuniae quantitate ei cuius meministi in vicem
debiti actiones tibi adversus debitorem, pro quo solvisti, dicis esse mandatas
et, antequam eo nomine litem contestareris, sine herede creditorem fati munus
implesse proponis. quae si ita sunt, utilis actio tibi competit. * gord. a.
valeriae. * <a 242 pp. v k. mai. attico et praetextato conss.>
CJ.4.10.2: Imperatores valer., gallien.
Nominibus in dotem datis, quamvis nec delegatio praecesserit
nec litis contestatio subsecuta sit, utilem tamen marito actionem ad
similitudinem eius qui nomen emerit dari oportere saepe rescriptum est. *
valer. et gallien. aa. celso. * <a 260 pp. xiiii k. febr. saeculari ii et
donato conss.>
CJ.4.10.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ob causas proprii debiti locatoris conveniri colonos
pensionibus ex placito satisfacientes perquam iniuriosum est. * diocl. et
maxim. aa. rusticiano. * <a 286 pp. prid. k. iun. tiberiade maximo ii et
aquilino conss.>
CJ.4.10.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Bonam fidem in contractibus considerari aequum est. * diocl.
et maxim. aa. liciniae. * <a 290 pp. non. oct. ipsis iiii et iii aa.
conss.>
CJ.4.10.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sicut initio libera potestas unicuique est habendi vel non
habendi contractus, ita renuntiare semel constitutae obligationi adversario non
consentiente minime potest. quapropter intellegere debetis voluntariae
obligationi semel vos nexos ab hac non consentiente altera parte, cuius
precibus fecistis mentionem, minime posse discedere. * diocl. et maxim. aa. et
cc. camerino et marciano. * <a 293 d. non. april. byzantii aa. conss.>
CJ.4.10.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si in solutum nomen debitoris sui tibi debitor dedit tuus ac
te in rem tuam procuratorem fecit, pignora, quae specialiter vel generaliter
habes obligata, persequere. quod si ab his, quibus fuerant obligata, cum
potiores erant, distracta probentur, ab emptoribus avocari non posse perspicis.
* diocl. et maxim. aa. et cc. maurico. * <a 293 d. viiii k. iul. sirmi aa.
conss.>
CJ.4.10.7pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si a creditore nomen comparasti, ea pignora, quae venditor
nomiminis( !) consequi posset, apud praesidem provinciae vindica. nam si
debitum ex eius persona res obligatas tenentes non transferant, iure communi pignora
distrahere non prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc. euelpisto. * <a 293
s. iii k. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.4.10.7.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sane si creditoribus in ordine pignorum antecedentibus
venumdantibus qui possident comparaverunt vel longi temporis praescriptione
muniti perhibentur, pignorum distrahendorum te non habere facultatem perspicis.
<a 293 s. iii k. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.4.10.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quidem donationis causa ei, quem adfectione patris te
dilexisse proponis, tuam accipere pecuniam permisisti, et hanc tuam
liberalitatem remunerans te a procuratore suo aliam pecuniam sumere praecepit,
rebusque humanis ante perceptionem fuit exemptus, nec quod dederas recuperare,
cum perfectam habuit donationem, nec quod tibi dari mandaverat, necdum tibi
traditum petere potes a procuratore. quod si mutuo dedisti nec a delegato dari
novandi causa stipulatus es, successores eius solutioni parere compellentur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. crescentioni. * <a 294 s. xiii k. febr. sirmi
cc. conss.>
CJ.4.10.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Negantes debitores non oportet armata vi terreri: sed
petitore quidem non implente suam intentionem vel exceptione submoto absolvi,
convictos autem condemnari ac iuris remediis ad solutionem urgueri convenit. *
diocl. et maxim. aa. et cc. glyconi. * <a 294 d. id. febr. cc. conss.>
CJ.4.10.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Adversus debitorem electis pignoribus personalis actio non
tollitur, sed eo, quod de pretio servari potuit, in debitum computato de
residuo manet integra. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufino. * <a 294 d. iii
non. april. cc. conss.>
CJ.4.10.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nimia credulitate circumventa es, quia, quod colonis in rem
suam mutuo dedisti, a domino praedii postulare posse credidisti: nec ad eum
obligandum actorum ipsius adiuvat te praesentia. * diocl. et maxim. aa. et cc.
paulae. * <a 294 d. viii k. aug. cc. conss.>
CJ.4.10.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ob aes alienum servire liberos creditoribus iura compelli
non patiuntur. * diocl. et maxim. aa. et cc. iovino. * <a 294 d. xiii k.
nov. cc. conss.>
CJ.4.10.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eum, cui mutuam dedisti pecuniam, ad solutionem urguere
competenti debes actione. nam adversus negotiatores, quos ex mercibus pecunias
abstulisse tuo debitori proponis, nullam habes actionem. * diocl. et maxim. aa.
et cc. barsimio. * <a 294 d. xi k. april. cc. conss.>
CJ.4.10.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Est in arbitrio vestro, personali debitoris heredes actione,
an eum, qui ab his distracta sibique tradita pignora tenet, in rem serviana, si
non longi temporis praescriptione munitus sit, an utrosque conveniatis. *
diocl. et maxim. aa. et cc. hermodoto et nicomacho. * <a 294 d. v k. dec.
nicomediae cc. conss.>
CJ.4.11.0. Ut actiones et ab herede et contra heredem
incipiant.
CJ.4.11.1pr.: Imperator Justinianus
Cum et stipulationes et legata et alios contractus post
mortem compositos antiquitas quidem respuebat, nos autem pro communi hominum
utilitate recepimus, consentaneum erat etiam illam regulam, qua vetustas
utebatur, more humano emendare. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. xv k.
nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.4.11.1.1: Imperator Justinianus
Ab heredibus enim incipere actiones vel contra heredes
veteres non concedebant contemplatione stipulationum ceterarumque causarum post
mortem conceptarum. <a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.4.11.1.2: Imperator Justinianus
Sed nobis necesse est, ne prioris vitii materiam
relinquamus, et ipsam regulam e medio tollere, ut liceat et ab heredibus et
contra heredes incipere actiones et obligationes, ne propter nimiam subtilitatem
verborum latitudo voluntatis contrahentium impediatur. <a 531 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.4.12.0. Ne uxor pro marito vel maritus pro uxore vel
mater pro filio conveniatur.
CJ.4.12.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Frustra disputas de contractibus cum marito tuo habitis,
utrumne iure steterit an minime, cum tibi sufficiat, si proprio nomine nullum
contractum habuisti, quominus pro marito tuo conveniri possis, quod nec, si
sponte pro eo intercessisses, quicquam a te propter senatus consultum exigi
iure potuisset. * diocl. et maxim. aa. asclepiodotae. * <a 287 d. prid. id.
april. diocletiano iii et maximiano aa. conss.>
CJ.4.12.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ob maritorum culpam uxores inquietari leges uetant. proinde
rationalis noster, si res quae a fisco occupatae sunt dominii tui esse
probaveris, ius publicum sequetur. * diocl. et maxim. aa. terentiae. * <a
287 d. iii non. sept. diocletiano et maximiano aa. conss.>
CJ.4.12.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum te possessiones non in dotem pro filia tua dedisse, sed
ad sustentandam eam extra dotis causam filiae tuae praedia adsignasse proponas,
civilium munerum vel onerum municipalium obtentu ex persona mariti eius,
quomodo matres ex persona filiorum interpellari non possunt, cum neque maritum
pro uxoris obligatione conveniri posse constat, nisi ipse pro ea se obnoxium
fecit. certissimum enim est ex alterius contractu neminem obligari. * diocl. et
maxim. aa. et cc. carpophoro. * <a 293 iii id. sept. sirmi aa. conss.>
CJ.4.12.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum te ideo ex persona filii tui commemores conveniri, quod
pro debitis eius aliquid intulisse videaris, defensionibus tuis uti apud eum,
cuius super ea re notio est, minime prohiberis, ut is ad solutionem alieni
debiti urgueri te non patiatur. * diocl. et maxim. aa.Et cc. philoterae. *
<a 301 d. x k. sept. titiano et nepotiano conss.>
CJ.4.13.0. Ne filius pro patre vel pater pro filio
emancipato vel libertus pro patrono conveniatur.
CJ.4.13.1pr.: Imperator Gordianus
Neque ex eius filii persona, qui, cum sui iuris esset,
mutuam pecuniam accepit, pater eius, si non fidem suam obstrinxit, conveniri
potest, neque ex eius quem in potestate habet, si sine eius iussu contractum
est neque contra senatus consultum macedonianum mutua data est, amplius
dumtaxat de peculio actionem sustinere cogitur. * gord. a. candido mil. * <a
238 pp. iii non. oct. pio et pontiano conss.>
CJ.4.13.1.1: Imperator Gordianus
Quapropter pater quoque tuus, si ei pecunia a creditore
fratris tui extorta est, ob quam reddendam non tenebatur, praesidis provinciae
auctoritate eam recuperabit. <a 238 pp. iii non. oct. pio et pontiano
conss.>
CJ.4.13.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ne contra iuris auctoritatem ab eo, qui patrem vestrum, a
quo emancipatos vos dicitis, ad munus civile devocaverat, inquietemini, praeses
provinciae providebit. * diocl. et maxim. aa. neoterio et eutolmio. * <a 286
d. viii k. febr. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.4.13.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si filius familias invito patre decurio creatus fuerit, pro
eo patrem inquietari non posse iure manifestissimo cautum est. * diocl. et
maxim. aa. et cc. theogeni. * <a 294 s. x k. mai. sirmi cc. conss. >
CJ.4.13.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Patris nomine superstitis filium nec munerum civilium nec
debiti causa personali posse conveniri constat actione. * diocl. et maxim. aa.
et cc. achaeo. * <a 294 s. xii k. mart. sirmi cc. conss.>
CJ.4.13.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex patroni vel domini contractu liberti vel servi conveniri
non possunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. lampetio. * <a 294 s. iii id.
april. cc. conss.>
CJ.4.14.0. An servus ex suo facto post manumissionem
teneatur.
CJ.4.14.1: Imperator Severus
Quamvis cum statulibero contraxeris, tamen ex ante gesto te
non habere cum eo post impletam condicionem libertatis actionem scire debes. *
sev. a. ioviano. * <a 196 pp. iiii id. dec. dextro ii et prisco conss.>
CJ.4.14.2: Imperator Antoninus
Creditoribus tuis, qui tibi in servitute pecuniam
crediderunt, nulla adversus te actio competit, maxime cum peculium tibi non
esse legatum proponas. * ant. a. baetico. * <a 215 pp. iii k. sept. laeto ii
et cereale conss.>
CJ.4.14.3: Imperator Alexander Severus
Promissae tibi pecuniae a servo tuo, ut eum manumitteres,
si, posteaquam manumisisti, stipulatus ab eo non es, adversus eum petitionem
per in factum actionem habes. * alex. a. aurelio herodi. * <a 222 pp. id
sept. alexandro a. cons.>
CJ.4.14.4: Imperator Gordianus
Licet servitutis tempore quae pecuniam matris tuae
subripuisse dicitur, ob eiusmodi admissum conveniri non poterat, ad libertatem
tamen perducta ( nam caput noxa sequitur) furti actione tenetur. * gord. a.
heroni. * <a 238 pp. id. sept. pio et pontiano conss.>
CJ.4.14.5: Imperator Gordianus
Si, ut adlegas, antequam a domina manumittereris, fundos
eius coluisti posteaque adempto peculio libertate donatus es, ob reliqua, si
qua pridem contracta sunt, res bonorum, quas postea propriis laboribus
quaesisti, inquietari minime possunt. * gord. a. chresto. * <a 243 pp. xvi
k. dec. arriano et papo conss.>
CJ.4.14.6pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sive servi sunt ii, quorum precibus fecisti mentionem, domi
eos conveni, quia inter dominos ac servos iudicium constare nullum potest: sive
post delictum manumissi sunt, ex antecedentibus post datam libertatem eos nulla
ratio iuris a dominis quondam conveniri patitur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
feliciano. * <a 293 d. ii id. april. byzantio aa. conss.>
CJ.4.14.6.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sane si post manumissionem quid illicite commiserunt, hoc
apud praesidem provinciae argue accepturus ex iure sententiam. <a 293 d. ii
id. april. byzantio aa. conss.>
CJ.4.15.0. Quando fiscus vel privatus debitoris sui
debitores exigere potest.
CJ.4.15.1: Imperatores Severus, Antoninus
Propter aes alienum pupilli res tutoris, qui nihil ex bonis
eius tenet, pignori capi non oportet. * sev. et ant. aa. valeriano. * <a 197
pp. xi k. iun. laterano et rufino conss.>
CJ.4.15.2: Imperator Antoninus
Si in causa iudicati valentis, quem tibi condemnatum esse
proponis, nihil est, quod sine quaestione pignoris loco capi et distrahi
possit, debitores eius conventi ad solutionem auctoritate praesidis provinciae
compelluntur. * ant. a. marco. * <a 205 d. vi non. april. geta cons.>
CJ.4.15.3: Imperator Gordianus
Si debitum non infitiantur hi, quos obnoxios debitoribus
fisci esse proponis, potest videri non esse iniquum quod desideras, ut ad
solutionem per officium procuratoris compellantur. nam si quaestio aliqua
refertur, id concedi non oportere et ipse perspicis. * gord. a. primiano. *
<a 240 pp. vi k. febr. sabino ii et venusto conss.>
CJ.4.15.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non prius ad eos, qui debitoribus fisci nostri sunt
obligati, actionem fiscalem extendi oportere, nisi patuerit principales reos
idoneos non esse, certissimi iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc. zosimo. *
<a 293 s. xii k. mai. aa. conss.>
CJ.4.15.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In solutum nomine dato non aliter nisi mandatis actionibus
ex persona sui debitoris adversus eius debitores creditor experiri potest. suo
autem nomine utili actione recte utetur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
nanidiae. * <a 294 d. k. ian. cc. conss.>
CJ.4.16.0. De actionibus hereditariis.
CJ.4.16.1: Imperator Gordianus
Pecuniam, quam tibi a matre debitam fuisse dicis, ab
heredibus eius coheredibus tuis pro parte tibi competenti petere debes. sed et
res, si quae tibi ob idem debitum obligatae sunt, persequi non prohiberis. *
gord. a. hermeroti. * <a 241 pp. xi k. mart. gordiano a. ii et pompeiano
conss.>
CJ.4.16.2: Imperator dec.
Pro hereditariis partibus heredes onera hereditaria
agnoscere etiam in fisci rationibus placuit, nisi intercedat pignus vel
hypotheca: tunc enim possessor obligatae rei conveniendus est. * dec. a.
telemachae. * <a 249 pp. xiiii k. nov. aemiliano et aquilino conss.>
CJ.4.16.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Heredem mariti quondam tui de dote reddenda tibi conveni:
personalem enim actionem contra debitores hereditarios decerni tibi frustra
postulas. * diocl. et maxim. aa. et cc. maximae. * <a 293 pp. xiiii k. mai.
aa. conss.>
CJ.4.16.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sub praetextu aetatis pupilli debitoris hereditarii
creditorum exactionem differri non posse nimis evidens est. unde cum te tutorem
proponas, quemadmodum a pupillis creditoribus satisfiat, eniti debes. * diocl.
et maxim. aa. et cc. crispo. * <a 293 d. x k. dec. sirmi aa. conss.>
CJ.4.16.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ut debitum ante de hereditate tibi solvatur ac tunc, si ad
te pertineret, quaeri iubeamus, praeposterea petitio est. etenim cum tibi
soceri successionem quaesitam patuerit, debiti petitionem per confusionem extingui
non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. iulio. * <a 294 d. prid. non.
mart. sirmi cc. conss.>
CJ.4.16.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si adulta, cuius curam geris, pro triente patruo suo, quem
etiam tutelam eius administrasse proponis, heres extit nec ab eo quicquam
exigere prohibita est, debitum a coheredibus pro besse petere non prohibetur,
cum ultra eam portionem qua successit petitio non confundatur. nam adversus
adultam tuam rescindi postulas testamentum, si quidem coheredes eius adeuntes
hereditatem se etiam obligant et, si non solvendo constituti probentur,
postulata separatio nullum ei damnum fieri patietur. * diocl. et maxim. aa. et
cc. domno. * <a 294 d. k. dec. cc. conss.>
CJ.4.16.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Creditores hereditarios adversus legatarios non habere
personalem convenit actionem, quippe cum evidentissime lex duodecim tabularum
heredes huic rei faciat obnoxios. * diocl. et maxim. aa. et cc. apolausto. *
<a 294 d. vi id. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.17.0. Ex delictis defunctorum in quantum heredes
conveniantur.
CJ.4.17.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Post litis contestationem eo qui vim fecit vel concussionem
intulit vel aliquid deliquit, defuncto successores eius in solidum, alioquin in
quantum ad eos pervenit conveniri iuris absolutissimi est, ne alieno scelere
ditentur. * diocl. et maxim. aa. et cc. macedonae. * <a 294 d. v k. mai.
sirmi cc. conss.>
CJ.4.18.0. De constituta pecunia.
CJ.4.18.1: Imperator Gordianus
Si pro alieno debito te soluturum constituisti, pecuniae
constitutae actio non solum adversus te, sed etiam adversus heredes tuos
perpetuo competit. * gord. a. felici. * <a 294 d. vii k. iul. sirmi cc.
conss.>
CJ.4.18.2pr.: Imperator Justinianus
Recepticia actione cessante, quae sollemnibus verbis
composita inusitato recessit vestigio, necessarium nobis visum est magis
pecuniae constitutae naturam ampliare. * iust. a. iuliano pp. * <a 531 d. x
k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.4.18.2.1: Imperator Justinianus
Cum igitur praefata actio, id est pecuniae constitutae, in
his tantummodo a veteribus conclusa est, ut exigeret res quae in pondere numero
mensura sunt, in aliis autem rebus nullam haberet communionem et neque in
omnibus casibus longaeva sit constituta, sed in speciebus certis annali spatio
concluderetur, et dubitaretur, si pro debito sub condicione vel in diem
constituto eam possibile est fieri et si pure constituta pecunia contracta
valeret, hac apertissima lege definimus, ut liceat omnibus constituere non
solum res quae pondere numero mensura sunt, sed etiam alias omnes sive mobiles
sive immobiles sive se moventes sive instrumenta vel alias quascumque res, quas
in stipulationem possunt homines deducere: et neque sit in quocumque casu
annalis, sed ( sive pro se quis constituat sive pro alio) sit et ipsa in tali
vitae mensura, in qua omnes personales sunt actiones, id est in annorum metis
triginta: et liceat pro debito puro vel in diem vel condicionali constitui: et
non absimilem penitus stipulationi habeat dignitatem, suis tamen naturalibus
privilegiis minime defraudata: sed et heredibus et contra heredes competat, ut
neque recepticiae actiones neque alio indigeat res publica in huiusmodi casibus
adminiculo, sed sit pecuniae constitutae actio per nostram constitutionem sibi
in omnia sufficiens, ita tamen, ut hoc ei inhaereat, ut pro debito fiat
constitutum ( cum secundum antiquam recepticiam actionem exigebatur et si quid
non fuerat debitum), cum satis absurdum et tam nostris temporibus quam iustis
legibus contrarium est permittere per actionem recepticiam res indebitas
consequi et iterum multas proponere condictiones, quae et pecunias indebitas et
promissiones corrumpi et restitui definiunt. <a 531 d. x k. mart. c
onstantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.4.18.2.1a: Imperator Justinianus
Ut non erubescat igitur tale legum iurgium, hoc tantummodo
constituatur, quod debitum est, et omnia, quae de recepticia in diversis libris
legislatorum posita sunt, aboleantur et sit pecunia constituta omnes casus
complectens, qui et per stipulationem possint explicari. <a 531 d. x k.
mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.4.18.2.1b: Imperator Justinianus
Et neminem moveat, quod sub nomine pecuniae etiam omnes res
exigi definimus, cum et in antiquis libris prudentium, licet pecunia constituta
nominabatur, tamen non pecuniae tantum per eam exigebantur, sed omnes res quae
pondere numero mensura constitutae sunt. <a 531 d. x k. mart. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.4.18.2.1c: Imperator Justinianus
Sed et possibile est omnes res in pecuniam converti. si enim
certa domus vel certus ager vel certus homo vel alia res quae expressa est in
constituendis rebus ponatur, quid distat a nomine ipsius pecuniae? <a 531 d.
x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.4.18.2.1d: Imperator Justinianus
Sed ut et subtilitati eorum satisfiat, qui non sensum, sed
vana nominum vocabula amplecti desiderant, ita omnes res veniant in
constitutam, tamquam fuisset ipsa pecunia constituta, cum etiam veteres
pecuniae appellatione omnes res significari definiunt et huiusmodi vocabulum et
in libris iuris auctorum et in alia antiqua prudentia manifestissime inventum
est. <a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestae vv. cc.>
CJ.4.18.2.2: Imperator Justinianus
His videlicet, quae argenti distractores et alii
negotiatores indefense constituerint, in sua firmitate secundum morem usque
adhuc obtinentem durantibus. <a 531 d. x k. mart. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.4.18.3: Imperator Justinianus
Divi hadriani epistulam, quae de periculo dividendo inter
mandatores et fideiussores loquitur, locum habere et in his qui pecunias pro
aliis simul constituunt necessarium est: aequitatis enim ratio diversas species
actionis excludere nullo modo debet. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k.
nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.4.19.0. De probationibus.
CJ.4.19.1: Imperatores Severus, Antoninus
Ut creditor, qui pecuniam petit, numeratam implere cogitur,
ita rursum debitor, qui solutam adfirmat, eius rei probationem praestare debet.
* sev. et ant. aa. faustino. * <a 196 pp. prid. k. iul. dextro ii et prisco
conss.>
CJ.4.19.2: Imperator Antoninus
Possessiones, quas ad te pertinere dicis, more iudiciorum
persequere. nec enim possessori incumbit necessitas probandi eas ad se
pertinere, cum te in probatione cessante dominium apud eum remaneat. * ant. a.
auluzano. * <a 215 pp. xv k. dec. laeto et cereale conss.>
CJ.4.19.3: Imperator Alexander Severus
Ex persona collegae avi vestri conveniri non debetis, si
eundem collegam tempore depositi officii solvendo fuisse ostenderitis. * alex.
a. leaenae et lupo. * <a 231 pp. v k. ian. pompeiano et peligno conss.>
CJ.4.19.4: Imperator Alexander Severus
Proprietatis dominium non tantum instrumento emptionis, sed
ex quibuscumque aliis legitimis probationibus ostenditur. * alex. a. avito. *
<a 222 pp. k. nov. alexandro a. cons.>
CJ.4.19.5: Imperator Philippus
Instrumenta domestica seu privata testatio seu adnotatio, si
non aliis quoque adminiculis adiuventur, ad probationem sola non sufficiunt. *
philipp. a. et philipp. c. sertorio. * <a 245 pp. vii id. april. philippo a.
et titiano conss.>
CJ.4.19.6pr.: Imperator Philippus
Rationes defuncti, quae in bonis eius inveniuntur, ad
probationem sibi debitae quantitatis solas sufficere non posse saepe rescriptum
est. * philipp. a. et c. romulo. * <a 245 pp. id. mai. philippo a. et
titiano conss.>
CJ.4.19.6.1: Imperator Philippus
Eiusdem iuris est et si in ultima voluntate defunctus certam
pecuniae quantitatem aut etiam res certas deberi sibi significaverit. <a 245
pp. id. mai. philippo a. et titiano conss.>
CJ.4.19.7: Imperator gallien.
Exemplo perniciosum est, ut ei scripturae credatur, qua
unusquisque sibi adnotatione propria debitorem constituit. unde neque fiscum
neque alium quemlibet ex suis subnotationibus debiti probationem praebere posse
oportet. * gallien. a. sabino. * <a 262 pp. prid. non. sept. gallieno a. v
et faustino conss.>
CJ.4.19.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Frustra veremini, ne ab eo qui lite pulsatur probatio
exigatur. * diocl. et maxim. aa. publicio et optato. * <a 289 pp. xiii k. dec.
basso et quintiano conss.>
CJ.4.19.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum te minorem quinque et viginti annis esse proponas, adire
praesidem provinciae debes et de aetate probare. * diocl. et maxim. aa. et cc.
marcianae. * <a 293 d. id. april. aa. conss.>
CJ.4.19.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Neque natales tui, licet ingenuum te probare possis, neque
honores, quibus te functum esse commemoras, idoneam probationem pro filiae tuae
ingenuitate continent, cum nihil prohibeat et te ingenuum et eam ancillam esse.
* diocl. et maxim. aa. et cc. isidoro. * <a 293 d. xviii k. mai. aa.
conss.>
CJ.4.19.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si scriptum heredem ab amita tua vel testamenti vitio vel
quacumque alia ratione non posse obtinere hereditatem probari a te posse
confidis, de hac hereditate apud rectorem provinciae agere potes. * diocl. et
maxim. aa. et cc. antoniae. * <a 293 s. v k. ami. heracliae aa. conss.>
CJ.4.19.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum res non instrumentis gerantur, sed in haec gestae rei
testimonium conferatur , factam emptionem et in vacuam possessionem inductum
patrem tuum pretiumque numeratum quibus potes iure proditis probationibus
docere debes. * diocl. et maxim. aa. et cc. chroniae. * <a 293 d. v non. oct.
aa. conss.>
CJ.4.19.13pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non epistulis necessitudo consanguinitatis, sed natalibus
vel adoptionis sollemnitate coniungitur, nec adversus absentem hereditatis
dividundae gratia velut contra fratrem pro ancilla petitus arbiter substantiae
perimit veritatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. iustino. * <a 293 d. k.
dec. aa. conss.>
CJ.4.19.13.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sive itaque quasi ad sororem, quam ancillam te posse probare
confidis, epistulam emisisti, sive familiae erciscundae quasi pro coherede
petitus arbiter doceatur , fraternitatis quaestio per haec tolli non potuit.
<a 293 d. k. dec. aa. conss.>
CJ.4.19.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non nudis adseverationibus nec ementita professione, licet
utrique consentiant, sed matrimonio legitimo concepti vel adoptione sollemni
filii civili iure patri constituuntur. si itaque hunc contra quem supplicas
alienum esse confidis, per te vel per procuratorem adfirmationem eius falsam
detege. * diocl. et maxim. aa. et cc. muciano. * <a 293 d. k. dec. aa.
conss.>
CJ.4.19.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Vis eius, qui se dominum contendit, ad imponendum onus
probationis servo minime prodest. cum igitur aufugisse te de domo severi
profitearis, verum nec ab illo iusto initio, sed per violentiam adseveres esse
detentum, inquisito prius, an in possessionem libertatis sine dolo malo
constitutus sis, tunc etiam, onus probationis qui debeat subire, per huiusmodi
eventum declarabitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. antonino. * <a 293 d. vi
k. ian. aa. conss.>
CJ.4.19.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sive possidetis praedia, quae a patre communi sibi fratres
emancipati donata contendentes vindicant, ipsis incumbit facti probationis
necessitas, sive ipsis ea praedia, quasi a patre vestro sibi donata, tenentibus
vos heredes constituti patris petitis, ut intentionem vestram non constitisse
detegant, unde domini facti sunt, emergente quaestione docere compelluntur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. philippo et sebastianae. * <a 294 d. x k. febr.
cc. conss.>
CJ.4.19.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Matrem tuam consecutam libertatem ac te post editam, ut
ingenua probari possis, ostendi convenit. quod enim fratribus tuis nulla
movetur quaestio, ad defensionem tuam nihil prodesse potest. * diocl. et maxim.
aa. et cc. paulinae. * <a 294 d. v id. febr. cc. conss.>
CJ.4.19.18pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum precibus tuis significes ignorante te praedium eum cuius
meministi sibi velut a te donatum instrumentis inseri fecisse, si vera sunt
quae indidisti, nec ad nomen factae donationis fundus iste pervenit. * diocl.
et maxim. aa. et cc. violentillae. * <a 294 d. vii id. april. byzantii cc.
conss.>
CJ.4.19.18.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Unde adito iudice competenti probare te oportet contra tuam
voluntatem hunc fundum instrumento adversarium tuum sibi adscribi laborasse, ut
secundum tenorem rescripti nostri possis consequi sententiam. <a 294 d. vii
id. april. byzantii cc. conss.>
CJ.4.19.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Exceptionem dilatoriam opponi quidem initio, probari vero,
postquam actor monstraverit quod adseverat, oportet. * diocl. et maxim. aa. et
cc. menandro. * <a 294 d. xvi k. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.19.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si de possessione servitutis emptionis instrumentis
subtractis in libertatem proclamat eutychia, cum petitori probationis onus
incumbat, intentione sua defecta his iuvari minime potest. nam si in servitutem
petatur, ad emptionis probationem non est indiciis aliis opus, sed
instrumentorum furtum monstrare sufficit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
phronimae. * <a 294 iiii non. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.19.21pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad probationem uti dominii aliena subtrahentes instrumenta
his minime possunt, quippe cum horum lectio non recitantem, sed quem tenor
scripturae designat, adiuvat. * diocl. et maxim. aa. et cc. crispo. * <a 294
s. vi id. dec. singiduni cc. conss.>
CJ.4.19.21.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum itaque nec cetera probationum indicia reprobentur, iure
competenti praediorum, quae in quaestionem veniunt, dominium ad te ostendae
pertinere. nam res vindicantem ab emptore suos numeratos nummos adseverantem
erga probationem laborare non convenit, si quidem huiusmodi, licet probetur,
factum intentioni nullum praestet adminiculum. <a 294 s. vi id. dec.
singiduni cc. conss.>
CJ.4.19.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad probationem servitutis glyconis matrem eius ac fratrem
servilia fecisse ministeria non sufficit, cum neque ingenuorum coniventia
coniunctis necessitudine praeiudicet neque de servis ex eadem matre natis unus
libertatem adipisci prohibeatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. agathocleae. *
<a 294 d. viiii k. ian. ipsis cc. conss.>
CJ.4.19.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Actor quod adseverat probare se non posse profitendo reum
necessitate monstrandi contrarium non adstringit, cum per rerum naturam factum
negantis probatio nulla sit. * diocl. et maxim. aa. et cc. menelao. * <a 294
d. viii k. ian. cc. conss.>
CJ.4.19.24: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Iubemus omnes deinceps, qui scripturas suspectas
comminiscuntur, cum quid in iudicio prompserint, nisi ipsi adstruxerint veritatem,
ut nefariae scripturae reos et quasi falsarios esse detinendos. * valens grat.
et valentin. aaa. ad antonium pp. * <a 378 d. prid. id. ian. treviris
valente vi et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.4.19.25: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Sciant cuncti accusatores eam se rem deferre debere in
publicam notionem, quae munita sit testibus idoneis vel instructa apertissimis
documentis vel indiciis ad probationem indubitatis et luce clarioribus
expedita. * grat. valentin. et theodos. aaa. floro pp. * <a 382 d. xv k.
iun. constantinopoli antonio et syagrio conss.>
CJ.4.20.0. De testibus.
CJ.4.20.2: Imperator Alexander Severus
Si tibi controversia ingenuitatis fiet, defende causam
instrumentis et argumentis, quibus putas: soli etenim testes ad ingenuitatis
probationem non sufficiunt. * alex. a. carpo. * <a 223 pp. x k. mai. maximo
ii et aeliano conss.>
CJ.4.20.3: Imperatores valer., gallien.
Etiam iure civili domestici testimonii fides improbatur. *
valer. et gallien. aa. rosae. * <a 255 pp. iii k. sept. valeriano iii et
gallieno ii aa. conss.>
CJ.4.20.4: Imperatores carus, carinus, numer.
Solam testationem prolatam nec aliis legitimis adminiculis
causa approbata nullius esse momenti certum est. * carus carinus et numer. aaa.
aurelio. * <a 284 pp. viii k. dec. carino ii et numeriano conss.>
CJ.4.20.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eos testes ad veritatem iuvandam adhiberi oportet, qui omni
gratiae et potentatui fidem religioni iudiciariae debitam possint praeponere. *
diocl. et maxim. aa. candido. * <a 286 pp. v k. mai. maximo ii et aquilino
conss.>
CJ.4.20.11pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Quoniam liberi testes ad causas postulantur alienas, si
socii et participes criminis non dicantur, sed fides ab his notitiae
postuletur, in exhibitione necessariarum personarum, hoc est testium, talis
debet esse cautio iudicantis, ut his venturis ad iudicium per accusatorem aut
ab his, per quos fuerint postulati, sumptus competentes dari praecipiat. *
honor. et theodos. aa. caeciliano pp. * <a 409 d. xii k. febr. ravennae
honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.4.20.11.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Idem iuris est et si in pecuniaria causa testes ab alterutra
parte producendi sunt. <a 409 d. xii k. febr. ravennae honorio viii et theodosio
iii aa. conss.>
CJ.4.20.12: Imperatores Honorius, Theodosius
Libertorum adversus patronos illicitas atque improbas voces
poenae obiectione praecludimus atque ita, ut non modo sponte prodire non
audeant, sed nec vocati quidem in iudicium venire cogantur. * honor. et
theodos. aa. * <a 423 d. iiii id. aug. ravennae mariniano et asclepiodoto
conss.>
CJ.4.20.14: Imperator Zeno
Nullum penitus, cum semel ad iudicem quemlibet, licet non
suum, dicendi gratia testimonii fuerit ingressus, armatam forte militiam vel
quamlibet aliam fori praescriptionem ad evadendum iudicis motum, quem vel
testimonii verborum improbitas vel rei qualitas flagitaverit, posse praetendere
praecipimus, sed omnes, qui in civili scilicet causa suum praebeant
testimonium, separato et tamquam ante iudicium interim deposito exceptionis
fori privilegio huiusmodi praesidio denudatos, ita iudicantis intrare secretum,
ut, quodcumque aures eius offenderit, non dubitent sibimet formidandum: data
cunctis iudicibus absque ullo praescriptionis obstaculo ( sicut saepe dictum
est) testes, quorum voces falsitate vel fraude non carere perspexerint, pro
qualitate videlicet delicti animadvertendi licentia. * zeno a. arcadio pp. *
<a 486 d. xii k. iun. constantinopoli longino cons.>
CJ.4.20.17pr.: Imperator Justinianus
Si quis testibus usus fuerit idemque testes adversus eum in
alia lite producantur, non licebit ei personas eorum excipere, nisi ostenderit
inimicitias inter se et illos postea emersas fuisse, ex quibus testes repelli
leges praecipiunt: non adimenda scilicet ei licentia ex ipsis depositionibus
testimonium eorum arguere. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. k. iun.
constantinopoli dn. iustiniano pp. a. ii cons.>
CJ.4.20.17.1: Imperator Justinianus
Sed et si liquidis probationibus datione vel promissione
pecuniarum eos corruptos esse ostenderit, eam etiam adlegationem integram ei
servari praecipimus. <a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano pp. a.
ii cons.>
CJ.4.20.18pr.: Imperator Justinianus
Testium facilitatem, per quos multa veritati contraria
perpetrantur, prout possibile est, resecantes omnibus praedicimus, qui in
scriptis a se debita rettulerunt, quod non facile audientur, si dicant omnis
debiti vel partis solutionem sine scriptis fecisse velintque viles et forsitan
redemptos testes super huiusmodi solutione producere, nisi quinque testes
idonei et summae atque integrae opinionis praesto fuerint solutioni celebratae
hique cum sacramenti religione deposuerint sub praesentia sua debitum esse
solutum, ut scientes omnes ita ea statuta esse non aliter debitum vel partem
eius persolvant, nisi vel securitatem in scriptis capiant vel observaverint
praefatam testium probationem: his scilicet, qui iam sine scriptis debitum vel
partem eius solverunt, praesenti sanctione merito excipiendis. * iust. a. menae
pp. * <a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iusti niano pp. a ii cons.>
CJ.4.20.18.1: Imperator Justinianus
Sin vero facta quidem securitas sit, fortuito vero casu vel
incendii vel naufragii vel alterius infortunii perempta, tunc liceat his qui
hoc perpessi sunt causam peremptionis probantibus etiam debiti solutionem per
testes probare damnumque ex amissione instrumenti effugere. <a 528 d. k.
iun. constantinopoli dn. iustiniano pp. a ii cons.>
CJ.4.20.19pr.: Imperator Justinianus
Si quando invitos testes in pecuniariis causis ex nostra
lege aliquis trahere maluerit, si quidem sua sponte fideiussionem suae personae
sine damno praestare velint, hoc fieri, sin autem noluerint, non carcerali
custodia detrudi, sed sacramento eos committi censemus. * iust. a. iuliano pp.
* <a 530 d. xii k. april. constantinopoli lampadio et oresta vv. cc.
conss.>
CJ.4.20.19.1: Imperator Justinianus
Si enim pro toto litis certamine iuriiurando credendum esse
testium putaverunt hi qui eos produxerunt, multo magis praesentiam suam
testibus sacramento eorum credere debent. <a 530 d. xii k. april.
constantinopoli lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.20.19.2: Imperator Justinianus
Sed cum oportet minime testes in huiusmodi casibus protelari
et pro alienis commodis suas invenire difficultates, disponimus non amplius
testes observare iudicies compelli, postquam fuerint admoniti, nisi tantum
quindecim dies, intra quos iudices provideant, quatenus cognitionem suscipiant,
in qua testes necessarii visi fuerint, ut omnimodo licentia eis concedatur et
alterutra parte cessante et minime eos observare volente, si per exsecutores
admoniti venire noluerint, testes accipere et alterutra parte praesente, quae
eos introducit, testimonia eorum capere. <a 530 d. xii k. april. constantinopoli
lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.20.19.3: Imperator Justinianus
His autem diebus effluentibus liceat quidem testibus
decedere a iudice nullam habente licentiam eos, postquam afuerint, iterum
retrahere: ipsum autem iudicem, si per eum steterit, quominus testimonium
praestetur, parti laesae omnem iacturam pro huiusmodi causa illatam ex suis
facultatibus resarcire. <a 530 d. xii k. april. constantinopoli lampadio et
oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.20.20: Imperator Justinianus
Cum apud compromissarios iudices testes fuissent producti,
variatum erat, utrum deberet eorum depositionibus in iudicio litigator uti, an
non esset audiendus. sancimus, si quidem in compromissis aliquid pro huiusmodi
causa statutum est, hoc observari: sin autem nihil conventum est, in huiusmodi
casibus, si quidem supersint testes, licentiam habere eum, contra quem
depositiones eorum proferuntur , si eas recusaverit, concedere testes iterum
adduci et non opponi eis, quod iam testimonium suum dederunt, vel, si hoc
concedere minime maluerit, depositiones eorum quasi factas accipere, omni iure
legitimo quod ei competit adversus eas servato: sin autem omnes ab hac luce
subtracti sunt, tunc necessitatem ei imponi fide scripturae approbata, in qua
depositiones eorum referuntur, eas quasi factas accipere. sin vero res
permixtae fuerint et quidam ex his mortui alii vivent es, tunc in superstitum
quidem testimonio eandem electionem servari litigatori, adversus quem
testimonia proferuntur, in morientium autem personas depositiones eorum non
esse respuendas: omni, secundum quod iam praediximus, adversus eas et testes
iure legitimo, quod ei competit adversus quem proferuntur, integro reservato. *
iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et
oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.21.0. De fide instrumentorum et amissione eorum et
antapochis faciendis et de his quae sine scriptura fieri possunt.
CJ.4.21.1: Imperator Antoninus
Debitores tuos quibuscumque rationibus debere tibi pecuniam
si probaveris, ad solutionem compellet aditus praeses provinciae : nec oberit
tibi amissio instrumentorum, si modo manifestis probationibus eos debitores
esse apparuerit. * ant. a. septimiae marciae. * <a 213 pp. v id. sept.
antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.4.21.2: Imperator Alexander Severus
Si uteris instrumento, de quo alius accusatus falsi victus
est, et paratus es, si ita visum fuerit a quo pecuniam petis, eiusdem criminis
te reum facere et discrimen periculi poenae legis corneliae subire, non oberit
sententia, a qua nec is contra quem data est appellavit nec tu, qui tunc
crimini non eras subiectus, appellare debuisti. * alex. a. maniliano. * <a
223 pp. iii k. oct. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.21.3: Imperator Alexander Severus
Si adversarius tuus apud acta praesidis provinciae, cum
fides instrumenti quod proferebat in dubium revocaretur non se usurum
contestatus est, vereri non debes , ne ex ea scriptura, quam non esse veram
etiam professione eius constitit, negotium denuo repetatur. * alex. a. aeliano.
* <a 226 pp. iii non. mai. alexandro a. ii et Marcello conss.>
CJ.4.21.4: Imperator Gordianus
Illatae dispensatori pecuniae, si ob amissorum
instrumentorum casum probatione defeceris, inspectio rationum fiscalium fidem
demonstrabit. * gord. a. marciano. * <a 239 d. ii id. febr. gordiano a. et
aviola conss.>
CJ.4.21.5: Imperator Gordianus
Sicut iniquum est instrumentis vi ignis extinctis debitores
quantitatum debitarum renuere solutionem, ita non statim casum conquerentibus
facile credendum est. intellegere itaque debetis non existentibus instrumentis
vel aliis argumentis probare fidem precibus vestris adesse. * gord. a. aurelio
prisco et marco mil. * <a 240 pp. iii k. iul. sabino ii et venusto
conss.>
CJ.4.21.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Statum tuum natali professione perdita mutilatum non esse
certi iuris est. * diocl. et maxim. aa. luscidi. * <a 286 d. xiii k. febr.
nicomediae maximo ii et aquilino conss.>
CJ.4.21.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si sollemnibus stipendiis honeste sacramento solutus es,
licet super huiusmodi re instrumenta, ut dicis, facta perdita sunt, tamen, si
aliis evidentibus probationibus veritas ostendi potest, veteranorum privilegia
etiam te usurpare posse dubium non est. * diocl. et maxim. aa. zinimae. * <a
286 d. xv k. iun. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.4.21.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si constiterit proprietatem possessionis de qua agitur apud
vos esse, providebit iudex ex persona fructuarii nullum praeiudicium dominio
comparari propter amissionem instrumentorum. * diocl. et maxim. aa. alexandrae.
* <a 287 d. xv k. mart. diocletiano iii et maximiano aa. conss.>
CJ.4.21.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Instrumentis etiam non intervenientibus semel divisio recte
facta non habeatur irrita. * diocl. et maxim. aa. et cc. aristaeneto. * <a
293 pp. vi k. iul. aa. conss.>
CJ.4.21.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum instrumentis etiam non intervenientibus venditio facta
rata maneat, consequenter amissis etiam quae intercesserant non tolli
substantiam veritatis placuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. victorino. * <a
294 d. viii k. nov. reginassi cc. conss.>
CJ.4.21.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Emancipatione facta, etsi actorum tenor non existat, si
tamen aliis indubiis probationibus vel ex personis vel ex instrumentorum
incorrupta fide factam esse emancipationem probari possit, actorum interitu
veritas convelli non solet. * diocl. et maxim. aa. et cc. theageni. * <a 294
d. iii id. nov. cc. conss.>
CJ.4.21.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non idcirco minus in vacuam inductus praedii donationis
causa possessionem, quod eius facti praetermissum instrumentum adseveratur,
hanc obtinere potes. * diocl. et maxim. aa. et cc.Dionysiae. * <a 294 d. id.
dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.21.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Apud eos, qui rem gestam ignoraverunt, amissorum
instrumentorum habita testatio nihil ad probationem veritatis prodesse potest.
* diocl. et maxim. aa. et cc. leontio. * <a 294 d. xvi k. ian. nicomediae
cc. conss.>
CJ.4.21.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Scripturae diversae et fidem sibi invicem derogantes ab una
eademque parte prolatae nihil firmitatis habere potuerunt. * diocl. et maxim.
a. et c. ad severum com. hispaniarum. * <a 333 d. iiii non mai. constantinopoli
dalmatio et zenophilo conss.>
CJ.4.21.15: Imperator Constantinus
In exercendis litibus eandem vim obtinent tam fides
instrumentorum quam depositiones testium. * constant. a. ad pop. * <a 317 d.
romae xii k. aug. gallicano et basso conss.>
CJ.4.21.17pr.: Imperator Justinianus
Contractus venditionum vel permutationum vel donationum,
quas intimari non est necessarium, dationis etiam arrarum vel alterius
cuiuscumque causae, illos tamen , quos in scriptis fieri placuit, transactionum
etiam, quas instrumento recipi convenit, non aliter vires habere sancimus, nisi
instrumenta in mundum recepta subscriptionibusque partium confirmata et, si per
tabellionem conscribantur, etiam ab ipso completa et postremo a partibus
absoluta sint, ut nulli liceat prius , quam haec ita processerint, vel a scheda
conscripta, licet litteras unius partis vel ambarum habeat, vel ab ipso mundo,
quod necdum est impletum et absolutum , aliquod ius sibi ex eodem contractu vel
transactione vindicare: adeo ut nec i llud in huiusmodi venditionibus liceat
dicere, quod pretio statuto necessitas venditori imponitur vel contractum
venditionis perficere vel id quod emptoris interest ei persolvere. * iust. a.
menae pp. * <a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.4.21.17.1: Imperator Justinianus
Quae tam in postea conficiendis instrumentis quam in his,
quae iam scripta nondum autem absoluta sunt, locum habere praecipimus, nisi iam
super his transactum sit vel iudicatum, quae retractari non possunt: exceptis
emptionalibus tantum instrumentis iam vel in scheda vel in mundo conscriptis,
ad quae praesentem sanctionem non extendimus, sed prisca iura in his tenere
concedimus. <a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.4.21.17.2: Imperator Justinianus
Illud etiam adicientes, ut et in posterum, si quae arrae
super facienda emptione cuiuscumque rei datae sunt sive in scriptis sive sine
scriptis, licet non sit specialiter adiectum, quid super isdem arris non
procedente contractu fieri oporteat, tamen et qui vendere pollicitus est,
venditionem recusans in duplum eas reddere cogatur, et qui emere pactus est, ab
emptione recedens datis a se arris cadat, repetitione earum deneganda. <a
528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.4.21.18: Imperator Justinianus
Iudices sive in hac inclita urbe sive in provinciis ea quae
disposuimus ( ut possint, si hoc perspexerint, occasione testium in aliis locis
degentium litigantes vel procuratores eorum ibi destinare, ut depositionibus,
sub utriusque partis praesentia factis res ad eos referatur) etiam in illis
servare volumus, qui prolatis instrumentis fidem adhibere exiguntur, ut, si
poposcerint in aliis locis id eis facere permitti et hoc iuste peti iudex
invenerit, similis proferatur sententia, ut, postquam in locis opportunis fides
instrumento data vel minus data fuerit, referatur negotium ad priorem iudicem.
* iust. a. menae pp. * <a 529 d. viii id. april. decio vc. cons.>
CJ.4.21.19pr.: Imperator Justinianus
Plures, apochis vel redituum vel usurarum perceptis, si
quando super his fuerit dubitatio exorta, eas habere negando ius agentium
faciunt vacillare, cum coloni ad dominum certantes et sibi iniquam forte
libertatem vindicantes vel debitores creditoribus suis temporalem
praescriptionem opponere cupientes ad easdem infitiationes perveniunt. * iust.
a. demostheni pp. * <a 529 d. xii k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.4.21.19.1: Imperator Justinianus
Quod resecantes iubemus, ut in praefatis casibus vel aliis
privatis similibus , si voluerit is qui apocham conscripsit vel exemplar cum
subscriptione eius qui apocham suscepit ab eo accipere vel antapocham
suscipere, omnis ei licentia hoc facere concedatur: necessitate imponenda
apochae susceptori antapocham reddere, ita tamen, ut si hoc is qui apocham
conscribit facere neglexerit vel non curaverit, nullum ei praeiudicium ex eo,
quod antapocham non recepit, generetur, cum hoc, quod pro quibusdam introductum
est, inferre eis iacturam minime rationi convenit aequitatis. <a 529 d. xii
k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.4.21.20pr.: Imperator Justinianus
Comparationes litterarum ex chirographis fieri et aliis
instrumentis, quae non sunt publice confecta, satis abundeque occasionem
criminis falsitatis dare et in iudiciis et in contractibus manifestum est. *
iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. xiiii k. april. constantinopoli lampadio et
oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.21.20.1: Imperator Justinianus
Ideoque sancimus non licere comparationes litterarum ex
chirographis fieri, nisi trium testium habuerint subscriptiones et prius
litteris eorum fides imponatur vel ex ipsis hoc deponentibus ( sive cunctis
sive omnimodo duobus ex his) sive comparatione litterarum testium procedente,
et tunc ex huiusmodi chartula iam probata comparatio fiat. <a 530 d. xiiii
k. april. constantinopoli lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.21.20.2: Imperator Justinianus
Aliter etenim fieri comparationem nullo concedimus modo,
licet in semet ipsum aliquis chartam conscriptam proferat, sed tantummodo vel
ex forensibus vel publicis instrumentis vel ex huiusmodi chirographis quae
enumeravimus comparatione trutinanda. <a 530 d. xiiii k. april.
constantinopoli lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.21.20.3: Imperator Justinianus
Omnes autem comparationes non aliter fieri concedimus, nisi
iuramento antea praestito ab his qui comparationes faciunt fuerit adfirmatum,
quod neque lucri causa neque inimicitiis neque gratia tenti huiusmodi faciunt
comparationem. <a 530 d. xiiii k. april. constantinopoli lampadio et oresta
vv. cc. conss.>
CJ.4.21.20.4: Imperator Justinianus
Et hoc observari tam in omnibus sacris scriniis nostris quam
in apparitione omnis sublimissimae praefecturae nec non magisteriae potestatis
ceterisque omnibus iudiciis, quae in orbe nostro constituta sunt, his omnibus
in posterum observandis. comparationes etenim iam antea factas retractari extra
periculum minime est. <a 530 d. xiiii k. april. constantinopoli lampadio et
oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.21.21pr.: Imperator Justinianus
Cum quidam instrumentum protulerit vel aliam chartulam eique
fidem imposuerit, postea autem persona, contra quam ista chartula vel
instrumentum prolatum est, quasi falsum hoc constitutum redarguere niteretur,
ne diutius dubitetur, utrum necessitatem ei qui protulit imponi oporteret
repetita vice hoc proferre, an sufficiat ei fides iam pridem approbata,
sancimus, si aliquid tali eveniat, eum, qui petit eam chartam iterum proferri,
prius sacramentum praestare, quod existimans se posse falsum redarguere quod
prolatum est ad huius modi venit petitionem. quid enim, si, cum nosset
deperditam esse chartam vel forte concrematam vel alio modo diminutam, hanc
requiri adsimulans et ad difficultatem productionis r espiciens huiusmodi facit
petitionem? * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. v k. mart. lampadio et oresta
vv. cc. conss.>
CJ.4.21.21.1: Imperator Justinianus
Et postquam hoc ab actore vel petitore fuerit iuratum et
inscriptionum pagina apud competentem iudicem deposita, tunc necessitatem
imponi ei, qui protulit chartam de qua quaeritur, iterum eam apud iudicem
criminis proferre, quatenus possit apud eum crimen falsitatis ventilari. <a
530 d. v k. mart. lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.21.21.2: Imperator Justinianus
Sin autem dicat non esse sibi possibile eam ostendere, quia
per fortuitos casus huiusmodi copia ei abrepta est, tunc subeat sacramentum,
quod neque habet eandem chartulam neque alii eam dedit nec apud alium voluntate
eius constituta est nec dolo malo fecit, quominus ea appareat, sed re vera ipsa
chartula sine omni dolo deperdita est et productio eius sibi impossibilis est:
et si tale subeat sacramentum, ab huiusmodi necessitate eum relaxari. <a 530
d. v k. mart. lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.21.21.3: Imperator Justinianus
Quod si praedictum iusiurandum subire minime maluerit, tunc
quasi falsa chartula nullas habeat vires adversus eum, contra quem prolata est,
sed sit penitus vacuata: neque enim ulterius poenam produci contra eos qui non
iuraverunt volumus, cum forsitan quidam subtili reverentia tenti nec verum
sacramentum praestare patiuntur. <a 530 d. v k. mart. lampadio et oresta vv.
cc. conss.>
CJ.4.21.21.4: Imperator Justinianus
Eandem autem copiam ei praestamus, donec causa apud iudicem
ventilatur. si enim iam plenissimum finem accepit et neque per appellationem
suspensa est neque per solitam retractationem adhuc lis vivere speratur, tunc
satis durum est huiusmodi querellae indulgeri, ne in infinitum causae
retractentur et sopita iam negotia per huiusmodi viam iterum aperiantur et
contrarium aliquid nostro eveniat proposito. <a 530 d. v k. mart. lampadio
et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.22.0. Plus valere quod agitur quam quod simulate
concipitur.
CJ.4.22.1: Imperatores valer., gallien.
In contractibus rei veritas potius quam scriptura prospici
debet. * valer. et gallien. aa. rufino. * <a 259 pp. iii k. iun. aemiliano
et basso conss.>
CJ.4.22.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Acta simulata, velut non ipse, sed eius uxor comparaverit,
veritatis substantiam mutare non possunt. quaestio itaque facti per praesidem
examinabitur provinciae. * diocl. et maxim. aa. et cc. soteri. * <a 294 d. x
k. mai. cc. conss.>
CJ.4.22.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Emptione pignoris causa facta non quod scriptum, sed quod
gestum est inspicitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. marinae. * <a 294 d. k.
mai. sirmi cc. conss.>
CJ.4.22.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quis gestum a se fecerit alium egisse scribi, plus actum
quam scriptum valet. * diocl. et maxim. aa. et cc. decio. * <a 294 d. viii
k. dec. cc. conss.>
CJ.4.22.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si falsum instrumentum emptionis conscriptum tibi, velut
locationis quam fieri mandaveras, subscribere, te non relecto, sed fidem
habente, suasit, neutrum contractum in utroque alterutrius consensu deficiente
constitisse procul dubio est. * diocl. et maxim. aa. et cc. victori. * <a
294 d. xiii k. ian. cc. conss.>
CJ.4.23.0. De commodato.
CJ.4.23.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ea quidem, quae vi maiore auferuntur, detrimento eorum
quibus res commodantur imputari non solent. sed cum is, qui a te commodari sibi
bovem postulabat, hostilis incursionis contemplatione periculum amissionis ac
fortunam futuri damni in se suscepisse proponatur, praeses provinciae, si
probaveris eum indemnitatem tibi promisisse, placitum conventionis implere eum
compellet. * diocl. et maxim. aa. et cc. sisolae. * <a 290 vel 293 d. vi k.
iun. ipsis aa. conss.>
CJ.4.23.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum eum, qui temporalis ministerii causa suscepit ancillam,
ad restitutionem eius bona fides urgueat, consequens est socerum tuum huius rei
causa tradidisse ancillam adito praeside provinciae probare, ut fidem susceptam
is adversus quem supplicas compellatur agnoscere. * diocl. et maxim. aa. et cc.
auluzano. * <a 293 s. prid. non. nov. ipsis aa. conss.>
CJ.4.23.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De restituendis rebus, quas obligandas pro se dederas,
postquam debitum fuerit extenuatum, commodati actionem etiam adversus heredes
eius exercere potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. soterae. * <a 294 d. iii
id. april. sirmi cc. conss.>
CJ.4.23.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praetextu debiti restitutio commodati non probabiliter
recusatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. faustinae. * <a 294 d. xii k. dec.
ipsis cc. conss.>
CJ.4.24.0. De actione pigneraticia.
CJ.4.24.2: Imperator Alexander Severus
Quod ex operis ancillae vel ex pensionibus domus, quam
pignori detineri dicis, perceptum est, debiti quantitatem relevabit. * alex. a.
demetrio. * <a 222 pp. k. oct. antonino iiii et alexandro conss.>
CJ.4.24.3: Imperator Alexander Severus
Creditor, qui praedium pignori sibi nexum detinuit, fructus
quos percepit vel percipere debuit in rationem exonerandi debiti computare
necesse habet et, si agrum deteriorem constituit, eo quoque nomine pigneraticia
actione obligatur. * alex. a. victori. * <a 222 pp. vi id. dec. antonino
iiii et alexandro conss.>
CJ.4.24.4: Imperator Alexander Severus
Pactum vulgare, quod proposuistis, ut, si intra certum
tempus pecunia soluta non fuisset, praedia pignori vel hypothecae data vendere
liceret, non adimit debitori adversus creditorem pigneraticiam actionem. *
alex. a. hermaeo et maximillae. * <a 223 pp. xii k. mai. maximo ii et
aeliano conss.>
CJ.4.24.5: Imperator Alexander Severus
Si creditor sine vitio suo argentum pignori datum perdidit
restituere id non cogitur: sed si culpae reus deprehenditur vel non probat
manifestis rationibus se perdidisse, quanti debitoris interest condemnari
debet. * alex. a. dioscoridae. * <a 224 pp. xiii k. mai. iuliano et crispino
conss.>
CJ.4.24.6: Imperator Alexander Severus
Quae fortuitis casibus accidunt, cum praevideri non
potuerant, in quibus etiam adgressura latronum est, nullo bonae fidei iudicio
praestantur: et ideo creditor pignora, quae huiusmodi causa interierunt,
praestare non compellitur nec a petitione debiti submovetur nisi inter
contrahentes placuerit, ut amissio pignorum liberet debitorem. * alex. a.
trophimae. * <a 225 pp. id. april. fusco et dextro conss.>
CJ.4.24.7pr.: Imperator Alexander Severus
Creditor, qui fundos et domos pignori vel hypothecae
accepit, damnum in decidendis arboribus domibusque destruendis ab eo datum in
rationem deducere cogitur et , si dolo vel culpa rem suppositam deteriorem
fecerit, eo quoque nomine pigneraticia actione tenebitur, ut talem restituat,
qualis fuerat tempore obligationis. * alex. a. iuliano. * <a 241 pp. xiii k.
aug. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.4.24.7.1: Imperator Alexander Severus
Creditor autem necessarios sumptus, quos circa res
pigneraticias fecit, exigere non prohibetur. <a 241 pp. xiii k. aug.
gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.4.24.8: Imperator Philippus
Si nulla culpa seu segnitia creditori imputari potest,
pignorum amissorum dispendium ad periculum eius minime pertinet. sane si simulata
amissione etiam nunc eadem pignora, ut adseveras, a parte diversa possidentur,
adversus eum experiri potes. * philipp. a. et philipp. c. saturnino. * <a
246 pp. viii k. mart. praesente et albino conss.>
CJ.4.24.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pignus in bonis debitoris permanere ideoque ipsi perire in
dubium non venit. cum igitur adseveres in horreis pignora deposita, consequens
est secundum ius perpetuum, pignoribus debitori pereuntibus, si tamen in
horreis, quibus et alii solebant publice uti, res depositae sunt, personalem
actionem debiti reposcendi causa integram te habere. * diocl. et maxim. aa. et
cc. georgio. * <a 293 pp. vi non. mai. mediolani aa. conss.>
CJ.4.24.10pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec creditores nec qui his successerunt adversus debitores
pignori quondam res nexas petentes, reddita iure debita quantitate vel his non
accipientibus oblata et consignata et deposita, longi temporis praescriptione
muniri possunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. apollodorae. * <a 293 d. non.
mai. ipsis aa. conss.>
CJ.4.24.10.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Unde intellegis, quod, si originem rei probare potes,
adversario tenente vindicare dominium debeas. <a 293 d. non. mai. ipsis aa.
conss.>
CJ.4.24.10.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ut autem creditor pignoris defensione se tueri possit,
extorquetur ei necessitas probandi debiti vel, si tu teneas, per vindicationem
pignoris hoc idem inducitur et tibi non erit difficilis vel solutione vel
oblatione atque sollemni depositione pignoris liberatio. <a 293 d. non. mai.
ipsis aa. conss.>
CJ.4.24.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pignoris causa res obligatas soluto debito restitui debere
pigneraticiae actionis natura declarat. quo iure, si titulo pignoris obligasti
mancipia, per eandem actionem uti potes, nec creditor citra conventionem vel
praesidalem iussionem debiti causa res debitoris arbitrio suo auferre potest. *
diocl. et maxim. aa. et cc. ammiano. * <a 294 d. v k. ian. sirmi ipsis cc.
conss.>
CJ.4.24.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quominus fructuum, quos creditor ex rebus obligatis accepit,
habita ratione ac residuo debito soluto, vel si per creditorem factum fuerit.
quominus solveretur, pignora quae in eadem causa durant restituat debitori,
nullo spatio longi temporis defenditur. * diocl. et maxim. aa. et cc. heraisco.
* <a 294 d. xii k. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.25.0. De exercitoria et institoria actione.
CJ.4.25.1: Imperator Antoninus
Servus tuus pecuniam mutuam accipiendo ita demum te institoria
actione obligavit , si, cum eum officio alicui vel negotiationi exercendae
praeponeres, etiam ut id faceret, ei permissum a te probetur. quod si ea actio
locum non habet, si quid in rem tuam versum probabitur, actione in eam rem
proposita cogeris exsolvere. * ant. a. hermeti. * <a 212 pp. viii k. sept.
duobus aspris conss.>
CJ.4.25.2: Imperator Alexander Severus
Ex contractibus servorum quamvis de peculio dumtaxat domini
teneantur, de eo tamen, quod in rem eorum versum est vel cum institore ex causa
cui praepositus fuit contractum est, in solidum conveniri posse dubium non est.
* alex. a. callisto. * <a 222 pp. iii k. mai. alexandro a. cons.>
CJ.4.25.3: Imperator Alexander Severus
Institoria tibi adversus eum actio competit, a quo servum
mensae praepositum dicis, si eius negotii causa, quod per eum exercebatur,
deposita pecunia nec reddita potest probari. * alex. a. marciae. * <a 230
pp. non. mai. agricola et clemente conss.>
CJ.4.25.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Et si a muliere magister navis praepositus fuerit, ex
contractibus eius ea exercitoria actione ad similitudinem institoriae tenetur.
* diocl. et maxim. aa. et cc. antigonae. * <a 293 d. xvi k. nov. sirmi aa.
conss.>
CJ.4.25.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si mutuam pecuniam accipere demetriano domitianus mandavit
et hoc posse probare confidis, ad exemplum institoriae eundem domitianum apud
competentem iudicem potes convenire. * diocl. et maxim. aa. et cc. gaio. *
<a 294 d. iiii k. nov. ipsis cc. conss.>
CJ.4.25.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui secutus domini voluntatem cum servo ipsius habuit
contractum, ad instar actionis institoriae recte de solido dominum convenit. *
diocl. et maxim. aa. et cc. onesimae. * <a 294 d. xiiii k. dec. cc.
conss.>
CJ.4.26.0. Quod cum eo qui in aliena est potestate negotium
gestum esse dicitur, vel de peculio seu quod iussu aut de in rem verso.
CJ.4.26.1: Imperatores Severus, Antoninus
Cum filius familias tutor aut curator datur, pater tutelae
vel negotiorum gestorum iudicio de peculio et de in rem verso conveniendus est.
quod si voluntate eius filius decurio sit creatus et a magistratibus tutor
constitutus, pater in solidum satisfacere cogitur, cum id onus exemplo
ceterorum munerum civilium inductum intellegatur. * sev. et ant. aa. aelio. *
<a 196 d. vii id. nov. dextro ii et prisco conss.>
CJ.4.26.2: Imperatores Severus, Antoninus
Eius rei nomine, quae cum filio familias contracta est sive
sua voluntate sive eius in cuius potestate fuit, sive in peculium ipsius sive
in rem patris ea pecunia redacta est, et si paterna hereditate abstinuit,
actionem nisi in id quod facere possit non dari perpetui edicti interpretatione
declaratum est. * sev. et ant. aa. annio. * <a 196 pp. viii k. dec. dextro
ii et prisco conss.>
CJ.4.26.3: Imperator Antoninus
Etiam si non mandante neque subscribente neque iubente
domina pecuniam mutuam servo priscae dedisses, tamen ea quantitas si in rem
dominae eius iustis erogationibus versa est, de in rem verso apud suum iudicem
eam conveni, consecuturus secundum iuris formam id quod tibi deberi apparuerit.
* ant. a. artemoni. * <a 215 d. iii k. iul. laeto ii et cereale conss.>
CJ.4.26.4: Imperator Antoninus
Si ex contractu patris iussu eius pecuniam accepisti teque
eius hereditate abstines, frustra vereris, ne a creditoribus eius conveniaris.
* ant. a. leontio. * <a 216 d. v k. ian. sabino et anullino conss.>
CJ.4.26.5: Imperator Alexander Severus
Nulla res prohibet filios familias, si pro aliis maiores
viginti quinque annis fideiusserint, actione adversus eos competenti teneri.
sed si dumtaxat de peculio tecum agatur, defensionibus, si quae tibi competunt,
uteris. * alex. a. asclepiadi. * <a 223 pp. vi id. dec. maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.4.26.6: Imperatores valer., gallien.
Si servus tuus sine permissu tuo accepta pecunia mutua in
usurarum vicem habitandi facultatem concessit, nullo iure adversarius tuus
hospitium ex hac causa sibi vindicat, cum te servi factum non obligaverit: et
ingrediens rem tuam contra vim eius auctoritate competentis iudicis protegeris.
* valer. et gallien. aa. et valer. nob. c. matronae. * <a 259 d. xii k. iul.
aemiliano et basso conss.>
CJ.4.26.7pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ei, qui servo alieno dat mutuam pecuniam, quamdiu superest
servus, item post mortem eius intra annum de peculio contra dominum competere
actionem vel, si in rem domini haec versa sit quantitas, post annum etiam esse
honorariam non est ambigui iuris. * diocl. et maxim. aa. et cc. crescenti. *
<a 293 d. non. april. byzantii aa. conss.>
CJ.4.26.7.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quapropter si quidem in rem domini versa pecunia est,
heredes eius convenire potes de ea summa, quae in rem ipsius processit. <a
293 d. non. april. byzantii aa. conss.>
CJ.4.26.7.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si vero hoc probari non potest, consequens est, ut
superstite quidem servo dominum de peculio convenias vel, si iam servus rebus
humanis exemptus est vel distractus seu manumissus nec annus excessit, de
peculio quondam adversus eum experiri possis. <a 293 d. non. april. byzantii
aa. conss.>
CJ.4.26.7.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Alioquin si cum libero rem agente eius, cuius precibus
meministi, contractum habuisti et eius personam elegisti, pervides contra
dominum nullam te habuisse actionem, nisi vel in rem eius pecunia processit vel
hunc contractum ratum habuit. <a 293 d. non. april. byzantii aa. conss.>
CJ.4.26.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ex alio contractu, non ex illicita mutui datione debitor
extitisti vel quod patrem tuum in fide suscepisti, tam in patris positus
potestate iure teneris quam etiam morte genitoris tui iuris effectus: et si
quidem patris heres extitisti , in solidum, alioquin in quantum facere potes,
secundum edicti formam. sed et si emancipatione tui iuris factus es, similiter
conveniri te posse debes intellegere. * diocl. et maxim. aa. et cc. isidoro. *
<a 293 d. vi id. april. byzantii aa. conss.>
CJ.4.26.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si mandator pro filio tuo extitisti vel iussu tuo cum eo
quem in potestate tunc habuisti contractum est, intellegis et sorti et usuris
te parere oportere, si te his omnibus obligasti, ut res quae pignoris iure
detinentur liberari possint. quod si fideiussor creditae pecuniae
intercessisti, teneri te ex ea obligatione explorati iuris est. * diocl. et
maxim. aa. et cc. diogenio. * <a 294 d. iii k. mai. cc. conss.>
CJ.4.26.10pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si liberam peculii administrationem habentes equas cum fetu
de peculio servi venumdederunt, reprobandi contractum dominus nullam habet
facultatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. aphrodisio. * <a 294 d. v non.
oct. sirmi cc. conss.>
CJ.4.26.10.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si non habentes liberam peculii administrationem rem
dominicam eo ignorante distraxerunt, neque dominium, quod non habent, in alium
transferre possunt neque condicionem eorum servilem scientibus possessionis
iustum adferunt initium: unde non immerito nec temporis praescriptionem
huiusmodi possessoribus prodesse manifestum est, ideoque res mobiles ementes
etiam furti actione tenentur. <a 294 d. v non. oct. sirmi cc. conss.>
CJ.4.26.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum ancilla contrahenti, quam iure non obligari constat,
adversus dominum in quantum locupletius eius peculium factum est ea superstite
ac post mortem intra utilem annum dandam actionem non ambigitur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. attalo. * <a 294 d. prid. k. dec. sirmi cc. conss.>
CJ.4.26.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Dominum per servum obligari non posse ac tantum de peculio (
deducto scilicet, quod naturaliter servus domino debet) eius creditoribus dari
actionem vel, si quid in rem eius versum probetur, de in rem verso edicto
perpetuo declaratur. * diocl. et maxim. aa. et cc. victori. * <a 294 d. xiii
k. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.4.26.13pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Dominos ita constringi manifestum est actione praetoria,
quae apellatur quod iussu, si certam numerari praeceperint servo actorive
pecuniam. * honor. et theodos. aa. iohanni pp. * <a 422 d. v id. iul.
ravennae honorio xiii et theodosio x aa. conss.>
CJ.4.26.13.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Igitur in perpetuum edictali lege sancimus, ut, qui servo
colono conductori procuratori actorive possessionis pecuniam mutuam det, sciat
dominos possessionum cultoresve terrarum obligari non posse. <a 422 d. v id.
iul. ravennae honorio xiii et theodosio x aa. conss.>
CJ.4.26.13.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Neque familiares epistulas, quibus homines plerumque commendant
absentem, in id trahere convenit, ut pecuniam, quam non rogatus fuerat,
impendisse pro praediis mentiatur, cum, nisi specialiter ut pecuniam praestet a
domino fuerit postulatus , idem dominus teneri non possit. <a 422 d. v id.
iul. ravennae honorio xiii et theodosio x aa. conss.>
CJ.4.26.13.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Creditaque quantitate multari volumus creditores, si
huiusmodi personis non iubente domino nec fideiussoribus specialiter acceptis
fuerit credita pecunia. <a 422 d. v id. iul. ravennae honorio xiii et
theodosio x aa. conss.>
CJ.4.26.13.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Sane creditori licentiam damus, ut, si liber a rationibus
quas gerebat fuerit inventus actor servus procuratorve praediorum, utilis actio
pateat de peculio. <a 422 d. v id. iul. ravennae honorio xiii et theodosio x
aa. conss.>
CJ.4.27.0. Per quas personas nobis adquiritur.
CJ.4.27.1pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Excepta possessionis causa per liberam personam, quae
alterius iuri non est subdita, nihil adquiri posse indubii iuris est. * diocl.
et maxim. aa. Marcello. * <a 290 d. k. iul. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.4.27.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si igitur procurator non sibi, sed ei, cuius negotia
administrabat, redintegratae rei vindicationem pactus est idque pactum etiam
stipulatio insecuta est, nulla domino obligatio adquisita est. servis autem res
traditae dominis adquiruntur. <a 290 d. k. iul. ipsis iiii et iii aa.
conss.>
CJ.4.27.2pr.: Imperator Justinianus
Si duo vel plures communem servum habeant et unus ex his
iussit, ut nomine suo servus ab aliquo stipuletur decem puta aureos vel aliam
rem, ipse autem servus non eius nomine qui iussit, sed alicuius ex dominis suis
mentionem fecit et nomine illius stipulatus est, inter antiquam sapientiam
quaerebatur, cui adquiritur actio et lucrum, quod ex hac accidit causa, utrumne
ei qui iussit an ei cuius servus mentionem fecit an ambobus. * iust. a. iuliano
pp. * <a 530 d. xv k. dec. lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.27.2.1: Imperator Justinianus
Cumque ex omni latere magna pars auctorum multum effudit
tractatum, nobis verior eorum sententia videtur, qui domino qui iussit adferunt
stipulationem et ei tantummodo adquiri dixerunt, quam aliorum, qui in alias
opiniones deferuntur. neque enim malignitati servorum indulgendum est, ut
liceat eis domini iussione contempta sua libidine facere stipulationem et ad
alium dominum, qui eum forsitan corrupit, alienum lucrum transferre: quod neque
ferendum est, si servus impius domino quidem qui iussit minime oboediendum
existimaverit, alii autem, qui forsitan ignorat et nescit, repentinum adducit
solacium. <a 530 d. xv k. dec. lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.27.2.2: Imperator Justinianus
Quod enim saepe apud antiquos dicebatur iussionem domini non
esse absimilem nominationi, tunc debet obtinere, cum servus iussus ab uno ex
dominis stipulationem facere sine nomine stipulatus est: tunc etenim soli ei
adquirit qui iussit: sin autem expresserit alium dominum, soli illi necesse est
adquisitionem celebrari: multo etenim amplius oportet valere dominici nominis
mentionem quam herilem iussionem. <a 530 d. xv k. dec. lampadio et oresta
vv. cc. conss.>
CJ.4.27.3pr.: Imperator Justinianus
Cum per liberam personam, si pecunia alterius nomine fuerit
numerata, adquiritur ei cuius nomine pecunia credita est per huiusmodi
numerationem condictio, non autem hypotheca vel pignus, quae procuratori data
vel supposita sunt, dominis contractus adquiritur, talem differentiam
expellentes sancimus et condictionem et hypothecariam actionem vel pignus ipso
iure et sine aliqua cessione ad dominum contractus pervenire. * iust. a.
iohanni pp. * <a 530 d. k. nov. lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.27.3.1: Imperator Justinianus
Si enim procuratori necessitas legibus imposita est domino
contractus cedere actionem, quare non ab initio quemadmodum in personali
actione cessio supervacua videbatur, non etiam in hypothecis et pignoribus
simili modo dominus contractus habeat hypothecariam actionem seu pignoris vinculum
vel retentionem sibi adquisitam? <a 530 d. k. nov. lampadio et oresta vv.
cc. conss.>
CJ.4.28.0. Ad senatus consultum macedonianum.
CJ.4.28.1: Imperator pertinax
Si filius, cum in potestate patris esset, mutuam a te
pecuniam accepit, cum se patrem familias diceret, eiusque adfirmationi
credidisse te iusta ratione edocere potes, exceptio ei denegabitur. * pertinax
a. atilio. * <a . 193 pp. x k. april. falcone et claro conss.>
CJ.4.28.2: Imperatores Severus, Antoninus
Zenodorus cum sui iuris esse publico videretur aut patris
voluntate contraxit aut in eam rem pecuniam accepit, quae patris oneribus
incumberet, vel suae potestatis constitutus novatione facta fidem suam
obligavit vel alias agnovit debitum , non esse locum decreto amplissimi ordinis
rationis est. * sev. et ant. aa. sophiae. * <a 198 pp. v k. mart. saturnino
et gallo conss.>
CJ.4.28.3: Imperatores Severus, Antoninus
Si filius familias aliquid mercatus pretium stipulanti
venditori cum usurarum accessione spondeat, non esse locum senatus consulto,
quo fenerare filiis familias prohibitum est, nemini dubium est: origo enim
potius obligationis quam titulus actionis considerandus est. * sev. et ant. aa.
macrino. * <a 198 pp. id. mart. saturnino et gallo conss.>
CJ.4.28.4: Imperatores Severus, Antoninus
Si permittente patre filio familias pecuniam mutuam dedisti,
senatus consulti potestas non intervenit, et ideo persecutio pignoris quod in
bonis patris fuit non denegabitur, praesertim cum eidem filius heres extiterit,
modo si nullus alius iure conventionis ratione temporis et ordinis potior
apparuerit. * sev. et ant. aa.Cyrillae. * <a 201 pp. xii k. mai. fabiano et
muciano conss.>
CJ.4.28.5pr.: Imperator Alexander Severus
Macedoniani senatus consulti auctoritas petitionem eius
pecuniae non impedit, quae filio familias studiorum vel legationis causa alibi
degenti ad necessarios sumptus, quos patris pietas non recusaret, credita est.
* alex. a. septimiae musae. * <a 230 pp. prid. k. mart. agricola et clemente
conss.>
CJ.4.28.5.1: Imperator Alexander Severus
Sed ex contractu filii post mortem eius de peculio actio in
patrem competere ita demum potest, si anni utilis spatium petitionem non
impedit. <a 230 pp. prid. k. mart. agricola et clemente conss.>
CJ.4.28.5.2: Imperator Alexander Severus
Sane si iussu patris datum mutuum probetur, nec in quos usus
versa sit pecunia disquiri necesse est et perpetua in patrem etiam mortuo filio
actio est. <a 230 pp. prid. k. mart. agricola et clemente conss.>
CJ.4.28.6pr.: Imperator Philippus
Si filius tuus in potestate tua agens contra senatus
consultum macedonianum mutuam sumpsit pecuniam, actio de peculio adversus te eo
nomine efficaciter dirigi nequaquam potest. * philipp. a. et philipp. c.
theopompo. * <a 245 pp. vi non. mart. philippo a. et titiano conss.>
CJ.4.28.6.1: Imperator Philippus
Quod senatus consulti auxilium, licet filii familias
meminit, ad nepotes et ad pronepotes porrigitur. <a 245 pp. vi non. mart.
philippo a. et titiano conss.>
CJ.4.28.7pr.: Imperator Justinianus
Si filius familias citra patris iussionem vel mandatum vel
voluntatem pecunias creditas acceperit, postea autem pater ratum habuerit
contractum, veterum ambiguitatem decidentes sancimus, quemadmodum, si ab initio
voluntate patris vel mandato filius familias pecuniam creditam accepisset,
obnoxius firmiter constituebatur, ita et si postea ratum pater habuerit
contractum, validum esse huiusmodi contractum, cum testimonium paternum
respuere satis iniquum est. necesse est enim patris ratihabitionem principali
patris mandato vel consensui non esse absimilem, cum nostra novella lege et
generaliter omnis ratihabitio prorsus trahitur et confirmat ea ab initio quae
subsecuta sunt. et haec quidem de privatis hominibus sancienda sunt. * iust. a.
iuliano pp. * <a 530 d. xii k. aug. lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.28.7.1: Imperator Justinianus
Sin autem miles filius familias pecuniam creditam acceperit,
sive sine mandato vel consensu vel voluntate vel ratihabitione patris, stare
oportet contractum, nulla differentia introducenda, ob quam causam pecuniae
creditae vel ubi consumptae sunt. in pluribus enim iuris articulis filii
familias milites non absimiles videntur hominibus qui sui iuris sunt, et ex
praesumptione omnis miles non credatur in aliud quicquam pecunias accipere et
expendere nisi in causas castrenses. <a 530 d. xii k. aug. lampadio et
oresta vv. cc. conss.>
CJ.4.29.0. Ad senatus consultum velleianum.
CJ.4.29.1: Imperator Antoninus
Mulieribus, quae alienam obligationem suscipiunt aut in se
transferunt, si id contrahentes non ignorant, senatus consulto subvenitur. sed
si pro aliis, cum obligatae non essent, pecuniam exsolvunt, intercessione
cessante repetitio nulla est. * ant. a. lucillae. * <a 212 pp. non. dec.
carviti duobus aspris conss.>
CJ.4.29.2: Imperator Antoninus
Frustra senatus consulti exceptione, quod de
intercessionibus feminarum factum est, uti temptasti, quoniam principaliter
ipsa debitrix fuisti. eius enim senatus consulti exceptio tunc mulieri datur,
cum principaliter ipsa nihil debet, sed pro alio debitore apud creditorem eius
intercessit: sin autem pro creditore suo aliis se obligaverunt vel ab eo se vel
debitorem suum delegari passae sunt, huiusmodi senatus consulti auxilium non
habent. * ant. a. nepotianae. * <a 213 pp. iii id. aug. antonino a. iiii et
balbino conss.>
CJ.4.29.3: Imperator Antoninus
Si, cum ipse mutuam pecuniam acciperes, mater tua contra
amplissimi ordinis consultum fidem suam interposuit, exceptione tueri potest. *
ant. a. servato. * <a 213 pp. iii id. aug. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.4.29.4pr.: Imperator Alexander Severus
Senatus consultum locum habet, sive eam obligationem, quae
in alterius persona constitit, mulier in se transtulerit vel participaverit
sive, cum alius pecuniam acciperet, ipsa se constituit ab initio ream, quod et
in rerum earum pro aliis obligationibus admissum est. * alex. a. alexandriae. *
<a 223 pp. vi k. ian. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.29.4.1: Imperator Alexander Severus
Sed si praedia tua annis maior viginti quinque vendidisti et
pro marito pecuniam solvisti, deficit auxilium senatus consulti. <a 223 pp.
vi k. ian. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.29.5: Imperator Alexander Severus
Si sine voluntate tua res tuae a marito tuo pignori datae
sunt, non tenentur. quod si consensisti obligationi sciente creditrice, auxilio
senatus consulti uti potes. quod si patientiam praestitisti, ut quasi suas res
maritus obligaret, decipere voluisti mutuam pecuniam dantem et ideo tibi non
succurretur senatus consulto, quo infirmitati, non calliditati mulierum consultum
est. * alex. a. popiliae. * <a 224 d. xv k. iul. iuliano et crispino
conss.>
CJ.4.29.6pr.: Imperator Alexander Severus
Si mater, cum filiorum suorum gereret patrimonium, tutoribus
eorum securitatem promiserit et fideiussorem praestiterit vel pignora dederit,
quoniam quodammodo suum negotium gessisse videtur, senatus consulti auxilio
neque ipsa neque fideiussor ab ea praestitus neque res eius pigneratae
adiuvantur. * alex. a. torquato. * <a 228 pp. vi id. oct. modesto et probo
conss.>
CJ.4.29.6.1: Imperator Alexander Severus
Sin autem tutore se excusare volente ipsa se interposuit
indemnitatem ei repromittens, auxilio senatus consulti uti minime prohibetur.
<a 228 pp. vi id. oct. modesto et probo conss.>
CJ.4.29.6.2: Imperator Alexander Severus
Sin vero tutores petiit et sponte periculum suscepit,
quominus teneatur, auctoritate iuris tuetur. <a 228 pp. vi id. oct. modesto
et probo conss.>
CJ.4.29.7: Imperator Gordianus
Si sciens creditor a marito propter proprium debitum fundum
mulieris, licet ea consentiente, pignori accepit, propter senatus consulti
auxilium vendendo eum dominium mulieri auferre nequivit, nec tibi necesse est
praestito pretio emptori vindicare, si matri heres extitisti. * gord. a.
viviano. * <a 238 pp. xii k. oct. pio et pontiano conss.>
CJ.4.29.8pr.: Imperator Gordianus
Si paternam obligationem non tantum masculini sexus, verum
etiam filiae emancipatae in se receperunt, quamvis filiae virilibus
obligationibus eximantur propter exceptionem, quae ex senatus consulto velleiano
descendit, tamen filios in id quod se obligaverunt teneri filiarumque subducta
persona patrem in id conveniri posse, in quo conveniretur, si filiae non
intercessissent, dubium non est. * gord. a. tryphoni. * <a 238 pp. non. oct.
pio et pontiano conss.>
CJ.4.29.8.1: Imperator Gordianus
Pignora tamen patris, etsi in posteriorem obligationem
accepta sunt, sine dubio tenentur: sed et si in priore fuerunt, quatenus ad
patrem per restitutoriam actionem redit, hactenus tenebuntur. <a 238 pp.
non. oct. pio et pontiano conss.>
CJ.4.29.9: Imperator Gordianus
Quamvis pro alio solvere possit mulier, tamen si praecedente
obligatione, quam senatus consultum de intercessionibus efficacem esse non
sinit, solutionem fecerit eius senatus consulti beneficio munitam se ignorans,
locum habet repetitio. * gord. a. proculo. * <a 239 pp. non. iul. gordiano
a. et aviola conss.>
CJ.4.29.10: Imperator Philippus
Si adversarius tuus non cum marito tuo, sed tecum negotium
gessit, reliqua conductionis, quae dicis esse contracta, obtentu eiusmodi
obligationum non potes recusare. enimvero si, cum eosdem fundos non tibi, sed
marito tuo locaret, personam tuam ut idoneam secutus est, beneficio amplissimi
ordinis, quod est factum de intercessionibus feminarum, te tueri potes. *
philipp. a. et philipp. c. tryphaenae. * <a 244 pp. xviii k. sept. peregrino
et aemiliano conss.>
CJ.4.29.11: Imperator Philippus
Etiam constante matrimonio ius hypothecarum seu pignorum
marito remitti posse exploarati iuris est. * philipp. a. theodorae. * <a 244
pp. viii k. oct. peregrino et aemiliano conss.>
CJ.4.29.12: Imperatores valer., gallien.
Si dotare filiam volens genero res tuas obligasti, pertinere
ad te beneficium senatus consulti falso putas: hanc enim causam ab eo beneficio
esse removendam prudentes viri putaverunt. * valer. et gallien. aa. sepiducae.
* <a 258 pp. viiii k. mart. tusco et basso conss.>
CJ.4.29.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si fenebris pecunia iuxta fidem veri a creditore tibi data
est, sive tota quantitas fenoris sive pars eius in usum mariti processisse
proponatur, decreto patrum non adiuvaris, licet creditor causam contractus non
ignoraverit. * diocl. et maxim. aa. condianae. * <a 290 d. iii k. sept.
ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.4.29.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Mulierem contra senatus consulti velleiani auctoritatem non
posse intercedere eademque exceptione fideiussorem eius uti posse iuris
auctoritas probat. unde si mater tua marito quondam suo heres non extitit,
satis idoneae exceptionis remedio tuta est. * diocl. et maxim. aa. et cc.
basilissae. * <a 294 pp. viii k. april. byzantii cc. conss.>
CJ.4.29.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si uxor pro marito contra senatus consultum intercessura te
rogavit mandatorio nomine pro ea tuam fidem adstringere, initio contractus per
exceptionis auxilium obligationi tuae cohaesit securitas, qua conventus defendi
potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. agrippino. * <a 294 pp. xviii k. iun.
sirmi cc. conss.>
CJ.4.29.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si mulier alienam suscepit obligationem, cum ei per
exceptionem velleiani senatus consulti succurratur, creditori contra priores
debitores rescissoria actio datur. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufino. *
<a 294 pp. xvii k. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.4.29.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si, cum pater vester a callistrato mutuam sumpsisset
pecuniam, velut hanc eius uxor accepisset, instrumentum conscriptum est, nec ad
exceptionis tractatum ex senatus consulto veniente pervenire necesse est, cum
eam veritatis substantia, constituta potior quam simulata gesta, tueatur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. alexandro. * <a 294 iii id. mart. cc. conss.>
CJ.4.29.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Feminis alienas novas vel veteres obligationes aliqua ratione
suscipientibus subvenitur, nisi creditor aliqua ratione per mulierem deceptus
sit: nam tunc replicatione doli senatus consulti exceptionem removeri
constitutum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. zotico. * <a 294 s. vi id.
nov. antiochiae cc. conss.>
CJ.4.29.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum ad eas etiam obligationes, quae ex mulieris persona
calliditate creditoris sumpserunt primordium, decretum patrum, quod de
intercessione feminarum factum est, pertinere edicto perpetuo declaratur, si
tamen creditor, qui contrahere cum alio proposuerat, mulieris personam elegit,
exceptione contra petitores secundum ea quae adseveras defendi potes. * diocl.
et maxim. aa. et cc. faustinae. * <a 294 d. xviii k. ian. nicomediae cc.
conss.>
CJ.4.29.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Heredes quoque mulieris adversus creditores eadem
exceptione, quae ex senatus consulto introducta est, uti posse non dubium est.
* diocl. et maxim. aa. et cc. theodotiano. * <a 294 d. viiii k. ian. ipsis
cc. conss.>
CJ.4.29.21: Imperator Anastasius
Iubemus licere mulieribus et pro uno contractu vel certis
contractibus, seu pro una vel certis personis seu rebus iuri hypothecarum sibi
competenti per consensum proprium renuntiare, quodque ita gestum sit, hac
auctoritate nostra firmum illibatumque custodiri: ita tamen, ut, si generaliter
tali renuntiatione pro uno ut dictum est contractu seu certis contractibus vel
ad unam vel certas res seu personas consensum proprium accommodantes usae sunt
vel fuerint, eadem renuntiatio ad illos contractus et illas res seu personas
quibus consensum proprium accommodaverunt vel accommodaverint coartetur, nec
aliis quibusdam contractibus, quibus minime mulieres consenserunt vel
consenserint, praetendentibus eam opponendi licentia praebeatur: his scilicet
omnibus, quae in praesenti per hanc consultissimam legem statuimus, ad
praeteritos nihilo minus contractus pro negotiis et controversiis necdum
transactionibus vel definitivis sententiis seu alio legitimo modo sopitis locum
habituris. * anastas. a. celeri mag. off. * <a 517 d. k. april. anastasio et
agapito conss.>
CJ.4.29.22pr.: Imperator Justinianus
Si mulier perfectae aetatis post intercessionem vel
cautionem conscripserit vel pignus aut intercessorem praestiterit, sancimus,
antiqua legum varietate cessante, si quidem intra biennale iuge tempus post
priorem cautionem numerandum pro eadem causa fecerit cautionem vel pignus aut
intercessorem dederit, nihil sibi praeiudicare, quod adhuc ex consequentia suae
fragilitatis in secundam iacturam inciderit. * iust. a. iuliano pp. * <a 530
d. xv k. april. lampadio et oreste conss.>
CJ.4.29.22.1: Imperator Justinianus
Sin autem post biennium haec fecerit, sibi imputet, si, quod
saepius cogitare poterat et evitare, non fecit, sed ultro firmavit: videtur etenim
ex huiusmodi temporis prolixitate non pro aliena obligatione se illigare, sed
pro sua causa aliquid agere et tam ex secunda cautione sese obnoxiam facere, in
quantum hoc fecit, quam pignus aut intercessorem utiliter dare. <a 530 d. xv
k. april. lampadio et oreste conss.>
CJ.4.29.23pr.: Imperator Justinianus
Antiquae iurisdictionis retia et difficillimos nodos
resolventes et supervacuas distinctiones exsulare cupientes sancimus mulierem,
si intercesserit, sive ab initio sive postea aliquid accipiens, ut sese
interponat, omnimodo teneri et non posse senatus consulti velleiani uti
auxilio, sive sine scriptis sive per scripturam sese interposuerit. * iust. a.
iuliano pp. * <a 530 >
CJ.4.29.23.1: Imperator Justinianus
Sed si quidem in ipso instrumento intercessionis dixerit
sese aliquid accepisse et sic ad intercessionem venisse et hoc instrumentum
publice confectum inveniatur et a tribus testibus consignatum, omnimodo esse
credendum eam pecuniam vel res accepisse et non esse ei ad senatus consulti
velleiani auxilium regressum. <a 530 >
CJ.4.29.23.1a: Imperator Justinianus
Sin autem sine scriptis intercesserit vel instrumento non
sic confecto, tunc, si possit stipulator ostendere eam accepisse pecunias vel
res et sic subisse obligationem, repelli eam a senatus consulti iuvamine. <a
530 >
CJ.4.29.23.1b: Imperator Justinianus
Sin vero hoc minime fuerit ab eo approbatum, tunc mulieri
superesse auxilium et antiquam actionem adversus eum servari, pro quo mulier
intercessit, vel ei actionem parari. <a 530 >
CJ.4.29.23.1c: Imperator Justinianus
Sed si minus idoneae mulieri constitutae aliquis pecunias
vel res dedit, ut pro eo se obligaret, mulieri quidem, quae re vera haec
accepit, nullus pateat aditus ad senatus consulti auctoritatem, creditori autem
liceat adversus eam venire et quod potest ab ea exigere et in reliquum
debitorem antiquum adgredi, vel in partem, si aliquid a muliere possit
accipere, vel in totum, si ea penitus inopia fatigatur. <a 530 >
CJ.4.29.23.2: Imperator Justinianus
Ne autem mulieres perperam sese pro aliis interponant,
sancimus non aliter eas in tali contractu posse se pro aliis obligare, nisi
instrumento publice confecto et a tribus testibus subsignato accipiant homines
a muliere pro aliis confessionem: tunc etenim tantummodo eas obligari et sic
omnia tractari, quae de intercessionibus feminarum vel veteribus legibus cauta
vel ab imperiali auctoritate introducta sunt. <a 530 >
CJ.4.29.23.3: Imperator Justinianus
Sin autem extra eandem observationem mulieres susceperint
intercedentes, pro nihilo habeatur huiusmodi scriptura vel sine scriptis
obligatio tamquam nec confecta nec penitus scripta, nec senatus consulti
auxilium imploretur, sed sit libera et absoluta, quasi penitus nullo in eadem
causa subsecuto. <a 530 >
CJ.4.29.24pr.: Imperator Justinianus
Veterum ambiguitatem decidentes sancimus, si quis, ut servo
suo manumissionem imponat, mulierem acceperit obnoxiam sese pro certa
quantitate facientem, si in libertatem servum perduxerit, sive principaliter
mulier sese obligavit sive pro servo hoc fecit, teneri eam, recte omnimodo
senatus consultum velleianum in hoc casu tacere imperantes. * iust. a. iuliano
pp. * <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste conss.>
CJ.4.29.24.1: Imperator Justinianus
Satis etenim acerbum est et pietatis rationi contrarium
dominum servi, qui credidit mulieri sive soli sive post servi promissionem, et
libertatem servo imponere et suum famulum perdere et ea minime accipere, quibus
fretus ad huiusmodi venit liberalitatem. <a 530 d. k. aug. lampadio et
oreste conss.>
CJ.4.29.25pr.: Imperator Justinianus
Generaliter sancimus, ut, si quis maior viginti quinque
annis sive masculus sive femina dotem vel pollicitus sit vel spoponderit pro
qualibet muliere, cum qua matrimonium licitum est, omnimodo compellatur suam
confessionem adimplere. * iust. a. ad pop. urb. constantinopolit. et universos
provinciales. * <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis.>
CJ.4.29.25.1: Imperator Justinianus
Neque enim ferendum est quasi casu fortuito interveniente
mulierem fieri indotatam et sic a viro forsitan repelli et distrahi
matrimonium. cum enim scimus favore dotium et antiquos iuris conditores
severitatem legis saepius mollire, merito et nos ad huiusmodi venimus
sanctionem. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis.>
CJ.4.29.25.2: Imperator Justinianus
Nam si spontanea voluntate ab initio liberalitatem suam
ostendit, necesse est eum vel eam suis promissionibus satisfacere, ut, quod ab
initio sponte scriptum aut in pollicitationem deductum est, hoc et ab invitis
postea compleatur, omni auctoritate velleiani senatus consulti in hac causa
cessante. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis.>
CJ.4.30.0. De non numerata pecunia.
CJ.4.30.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si pecuniam tibi non esse numeratam atque ideo frustra
cautionem emissam adseris et pignus datum probaturus es, in rem experiri potes:
nam intentio dati pignoris neque numeratae pecuniae non aliter tenebit, quam si
de fide debiti constiterit. eademque ratione veritas servetur, si te possidente
pignus adversarius tuus agere coeperit. * sev. et ant. aa. hilaro. * <a 197
pp. k. sept. laterano et rufino conss.>
CJ.4.30.2: Imperator Antoninus
Minorem pecuniam te accepisse et maioris cautionem
interposuisse si apud eum qui super ea re cogniturus est constiterit, nihil
ultra quam accepisti cum usuris in stipulatum deductis restituere te iubebit. *
ant. a. maturio. * <a 213 d. id. april. antonino a. iiii et balbino
conss.>
CJ.4.30.3: Imperator Antoninus
Si ex cautione tua, licet hypotheca data, conveniri
coeperis, exceptione opposita seu doli seu non numeratae pecuniae compelletur
petitor probare pecuniam tibi esse numeratam: quo non impleto absolutio
sequetur. * ant. a. demetriae. * <a 215 d. iii k. iul. laeto et cereale
conss.>
CJ.4.30.4: Imperator Antoninus
Cum fidem cautionis agnoscens etiam solutionem portionis
debiti vel usurarum feceris, intellegis de non numerata pecunia nimium tarde
querellam te deferre. * ant. a.Basso. * <>
CJ.4.30.5: Imperator Alexander Severus
Adversus petitiones adversarii si quid iuris habes, uti eo
potes. ignorare autem non debes non numeratae pecuniae exceptionem ibi locum
habere, ubi quasi credita pecunia petitur, cum autem ex praecedenti causa
debiti in chirographum quantitas redigitur, non requiri, an tunc cum cavebatur
numerata sit, sed an iusta causa debiti praecesserit. * alex. a. augustiano. *
<>
CJ.4.30.6: Imperator Alexander Severus
Frustra opinaris exceptione non numeratae pecuniae te esse
munitum, quando, ut fateris, in eius vicem qui erat obligatus substitueris te
debitorem. * alex. a. iustino. * <pp.>
CJ.4.30.7: Imperator Alexander Severus
Si quasi accepturi mutuam pecuniam adversario cavistis, quae
numerata non est, per condictionem obligationem repetere, etsi actor non petat,
vel exceptione non numeratae pecuniae adversus agentem uti potestis. * alex. a.
iuliano et ammoniano. * <a 223 pp. non. nov. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.30.8pr.: Imperator Alexander Severus
Si intra legibus definitum tempus qui cautionem euit nulla
querimonia usus defunctus est, residuum tempus eius heres habebit tam adversus
creditorem quam adversus heredes eius. * alex. a. materno. * <a 228 pp. xii
k. april. modesto et probo conss.>
CJ.4.30.8.1: Imperator Alexander Severus
Sin autem questus est, exceptio non numeratae pecuniae
heredi et adversus heredes perpetuo competit. <a 228 pp. xii k. april.
modesto et probo conss.>
CJ.4.30.8.2: Imperator Alexander Severus
Sin vero legitimum tempus excessit in querimoniam creditore
minime deducto, omnimodo heres eius, et si pupillus sit, debitum solvere
compelletur. <a 228 pp. xii k. april. modesto et probo conss.>
CJ.4.30.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum ultra hoc quod accepit re obligari neminem posse constet
et stipulatione interposita placita creditor non dederit, in factum dandam
exceptionem convenit: si necdum tempus, intra quod huius rei querella deferri
debet, transiit vel intra hoc in testando iuri paritum sit, nihil ultra hoc
quod accepisti sortis a te nomine praeses provinciae exigi patietur. * diocl.
et maxim. aa. et cc. zoilo. * <a 293? d. iii id. dec. ipsis.... conss.>
CJ.4.30.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Adseveratio debitum solutum contendentis temporis
diuturnitatis non excluditur. nec huic obloquitur, quod exceptio non numeratae
pecuniae certa die non delata querella prius evanescat, cum inter eum, qui
factum adseverans onus subiit probationis, et negantem numerationem, cuius
naturali ratione probatio nulla est, et ob hoc ad petitorem eius rei
necessitatem transferentem magna sit differentia. * diocl. et maxim. aa. et cc.
mucazano. * <>
CJ.4.30.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si transactionis causa dare palladio pecuniam stipulanti
spopondisti, exceptione non numeratae pecuniae defendi non potes. * diocl. et
maxim. aa. et cc. eutychiano. * <d. iiii id. april.>
CJ.4.30.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tam mandatori quam fideiussori non numeratae pecuniae
exceptio exemplo rei principalis competit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
severiano. * <>
CJ.4.30.13: Imperator Justinus
Generaliter sancimus, ut, si quid scriptis cautum fuerit pro
quibuscumque pecuniis ex antecedente causa descendentibus eamque causam
specialiter promissor edixerit, non iam ei licentia sit causae probationes
stipulatorem exigere, cum suis adquiescere deceat, nisi certe ipse e contrario
per apertissima rerum argumenta scriptis inserta religionem iudicis possit
instruere, quod in alium quemquam modum et non in eum quem cautio perhibet
negotium subsecutum sit. nimis enim indignum esse iudicamus, ut, quod sua
quisque voce dilucide protestatus est, id in eundem casum infirmare
testimonioque proprio resistere. * iustinus a. theodoto pu. * <>
CJ.4.30.14pr.: Imperator Justinianus
In contractibus, in quibus pecuniae vel aliae res numeratae
vel datae esse conscribuntur, non intra quinquennium, quod antea constitutum
erat, non numeratae pecuniae exceptionem obicere possit, qui accepisse pecunias
vel alias res scriptus sit, vel successor eius, sed intra solum biennium
continuum, ut eo lapso nullo modo querella non numeratae pecuniae introduci
possit: his scilicet, qui propter aliquas causas specialiter legibus expressas
etiam lapso quinquennio in praeteritis temporibus adiuvabantur, etiam in
posterum, licet biennium pro quinquennio statutum est, eodem auxilio potituris.
* iust. a. menae pp. * <a 528 d. k. iul. constantinopoli ipso a. ii
cons.>
CJ.4.30.14.1: Imperator Justinianus
Sed quoniam securitatibus et instrumentis depositarum rerum
vel pecuniarum talem exceptionem opponere litigatores conantur, iustum esse
prospicimus huiusmodi potestatem in certis quidem casibus prorsus amputare, in
aliis vero brevi tempore concludere. ideoque sancimus instrumento quidem
depositionis certarum rerum vel certae pecuniae securitatibusque publicarum
functionum, sive in solidum sive ex parte solutae esse conscribantur, illis
etiam securitatibus, quae post confectionem dotalium instrumentorum de soluta
dote ex parte vel in solidum exponuntur, nullam exceptionem non numeratae pecuniae
penitus opponi. <a 528 d. k. iul. constantinopoli ipso a. ii cons.>
CJ.4.30.14.2: Imperator Justinianus
Super ceteris vero securitatibus, quae super privatis
debitis a creditore conscribuntur partem debiti sortis vel usurarum nomine
solutam esse significantes, vel adhuc feneraticia cautione apud creditorem
manente, solidi tamen debiti solutionem factam esse demonstrantes, vel etiam
futuram esse redhibitionem instrumenti feneraticii promittentes, vel si qua
alterius cuiuscumque contractus gratia, in qua numeratio pecuniarum vel datio
certarum specierum scripta est, securitas similiter data sit depensas esse
pecunias vel alias res vel partem earum significans, intra triginta tantummodo
dies post huiusmodi securitatis eitionem connumerandos exceptionem non
numeratae pecuniae posse obici, ut, si hi transac ti fuerint, eadem securitas
ab iudicantibus omnibus modis admittatur, nec liceat ei qui securitatem euit
post excessum memoratorum dierum non esse sibi solutas vel pecunias vel alias
res dicere. <a 528 d. k. iul. constantinopoli ipso a. ii cons.>
CJ.4.30.14.3: Imperator Justinianus
Illo videlicet observando, ut, in quibus permittitur
exceptionem non numeratae pecuniae opponere vel ab initio vel post taxatum
tempus elapsum, in his nec iusiurandum offerri liceat. <a 528 d. k. iul.
constantinopoli ipso a. ii cons.>
CJ.4.30.14.4: Imperator Justinianus
In omni vero tempore, quod memoratae exceptioni taxatum est,
licebit ei, cui talis exceptio competit, vel denuntiationibus scripto missis
querellam non numeratae pecuniae manifestare ei, qui numerasse eam vel alias
res dedisse instrumento scriptus est, vel, si abesse eum his locis in quibus
contractus factus est contigerit, in hac quidem alma urbe apud quemlibet
ordinarium iudicem, in provinciis vero apud viros clarissimos rectores earum
vel defensores locorum eandem querellam manifestare eoque modo perpetuam sibi
exceptionem efficere. <a 528 d. k. iul. constantinopoli ipso a. ii cons.>
CJ.4.30.14.5: Imperator Justinianus
Sed si praesens quidem sit, qui pecunias numerasse vel alias
res dedisse scriptus est, aliquam vero administrationem vel in hac alma urbe
vel in provinciis gerat, ut difficile esse videatur denuntiationem ei mittere,
licentiam damus ei, qui memorata exceptione uti velit, alios iudices adire vel
in hac alma urbe vel in provinciis et per eos ei manifestare, cui exceptionem
huiusmodi obicit, factam a se super non numerata pecunia querellam esse. <a
528 d. k. iul. constantinopoli ipso a. ii cons.>
CJ.4.30.14.6: Imperator Justinianus
Quod si in provinciis vel non sit alius administrator
civilis vel militaris, vel per aliquam causam difficile sit ei qui memoratam
querellam opponit adire eum et ea quae dicta sunt facere, licentiam ei damus
per virum reverentissimum episcopum eandem suam exceptionem creditori
manifestare et ita tempus statutum interrumpere. quae etiam in exceptione non
numeratae dotis locum habere certum est. <a 528 d. k. iul. constantinopoli
ipso a. ii cons.>
CJ.4.30.15: Imperator Justinianus
Si cui non numeratae pecuniae competere possit exceptio,
etiam eo supersedente tali auxilio uti, vel praesente vel absente, creditores
eius possint ( sive ipsi conveniantur utpote res eius detinentes, ab his qui
debita eius exigunt, cui competit huiusmodi exceptio vel dotis vel alterius causae
nomine, sive contra alios possidentes aliquam actionem ipsi moveant) possint in
examinando negotio suis adversariis eandem non numeratae pecuniae exceptionem
opponere nec eo prohibeantur, quod principalis debitor ea numquam usus est: ita
tamen, ut neque principali debitori neque fideiussori eius aliquid praeiudicium
generetur, si is qui eam exceptionem opposuit victus fuit, sed possint illi
postea, si conveniantur, intra statuta scilicet tempora eadem se exceptione
tueri. * iust. a. menae pp. * <a 528 - 529 >
CJ.4.30.16: Imperator Justinianus
Indubitati iuris est non numeratae pecuniae exceptionem
locum habere et in talibus nominibus vel feneraticiis vel aliis cautionibus,
quae etiam sacramenti habent mentionem. quae enim differentia est in huiusmodi
exceptione, sive iusiurandum positum est sive non, tam in feneraticiis
cautionibus quam in aliis instrumentis, quae talem exceptionem recipiunt? *
iust. a. iohanni pp. * <a 531 - 532 >
CJ.4.31.0. De compensationibus.
CJ.4.31.1: Imperator Antoninus
Et senatus censuit et saepe rescriptum est compensationi in
causa fiscali ita demum locum esse, si eadem statio quid debeat quae petit. hoc
iuris propter confusionem diversorum officiorum tenaciter servandum est. si
quid autem tibi ex ea statione cuius mentionem fecisti deberi constiterit, quam
primum recipies. * ant. a. dianensi. * <>
CJ.4.31.2: Imperator Antoninus
Ex causa quidem iudicati solutum repeti non potest,
eapropter nec compensatio eius admitti potest. eum vero, qui iudicati
convenitur, compensationem pecuniae sibi debitae implorare posse nemini dubium
est. * ant. a. claudio et asclepiadi. * <>
CJ.4.31.3: Imperator Alexander Severus
In ea, quae rei publicae te debere fateris, compensari ea,
quae ab eadem tibi debentur, is cuius de ea re notio est iubebit, si neque ex
kalendario neque ex vectigalibus neque ex frumenti vel olei publici pecunia
neque tributorum neque alimentorum neque eius, quae statutis sumptibus servit,
neque fideicommissi civitatis debitor sis. * alex. a. aetrio capitoni. * <a
223 pp. k. oct. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.31.4: Imperator Alexander Severus
Si constat pecuniam invicem deberi, ipso iure pro soluto
compensationem haberi oportet ex eo tempore, ex quo ab utraque parte debetur,
utique quoad concurrent quantitates, eiusque solius, quod amplius apud alterum
est, usurae debentur, si modo petitio earum subsistit. * alex. a. flavio et
luciano. * <a 229 d. xvii k. oct. alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.4.31.5: Imperator Alexander Severus
Etiam si fideicommissum tibi ex eius bonis deberi constat,
cui debuisse te minorem quantitatem dicis, aequitas compensationis usurarum
excludit computationem, petitio autem eius, quod amplius tibi deberi
probaveris, sola relinquitur. * alex. a. honoratae. * <a 229 pp.>
CJ.4.31.6: Imperator Alexander Severus
Neque scriptura, qua cautum est accepta quae negas tradita,
obligare te contra fidem veritatis potuit et compensationis aequitatem iure
postulas. non enim prius exsolvi, quod debere te constiterit, aequum est, quam
petitioni mutuae responsum fuerit, eo magis, quod ea te persequi dicis, quae a
muliere divortii causa amota quereris. * alex. a. polydeucae. * <a 229 pp.
xvi k. dec. alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.4.31.7: Imperator Alexander Severus
Si ex venditione pretium venditori debetur, compensationis
ratio opponitur. adversus fiscum enim solum emptores petitioni pretii
compensationem obicere prohibentur. * alex. a. flavio ausonio. * <>
CJ.4.31.8: Imperator Gordianus
Si propter fructus ex possessione tua perceptos vitricus
tuus debitor tibi constitutus est, cum id, quod a matre tua legatum est, a te
petere coeperit, mutuo debitae quantitatis apud eum qui super ea re iudicaturus
est compensationem non immerito obicies. * gord. a. aurelio emerito mil. *
<>
CJ.4.31.9: Imperator Gordianus
Eius, quod non ei debetur qui convenitur, sed alii,
compensatio fieri non potest. * gord. a. liciniae euctemonidi. * <pp. id.
ian.>
CJ.4.31.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quoniam liberum fundum distractum proponis, post vero,
veluti praecedente emptionem obligatione, certum quid solvisse, si debitum a te
apud praesidem provinciae petatur, compensationem eius quod indebite solvisti
potes opponere. * diocl. et maxim. aa. et cc. iulio nicandro. * <>
CJ.4.31.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tutores pupillis officio magistratus urguente nominastis
ac pro his propter onus primipili pecuniam solvistis, superstitiosam geritis
sollicitudinem, ne ab ipsis conventi hanc eis imputare minime possitis vel a
vobis quicquam amplius exigatur, si tantum, quantum eis tutores debuerunt, vel
vos nomine ipsorum maiorem quantitatem dedisse probetur. * diocl. et maxim. aa.
et cc. claudio iulio et paulo.* <>
CJ.4.31.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Invicem debiti compensatione habita, si quid amplius debeas,
solvens vel accipere creditore nolente offerens et consignatum deponens de
pignoribus agere potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. lucio corneliano. * <a
294 pp. xvii k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.31.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si velut in id debitum, quod sollemnium publicarum
pensitationum debueras nomine , compensaturo tibi nihil petiturum postea
muciano scripsisti, redditis quae venerant in compensationem non indebiti
soluti repetitio, sed ante debiti competit exactio. * diocl. et maxim. aa. et
cc. aurelio basso. * <>
CJ.4.31.14pr.: Imperator Justinianus
Compensationes ex omnibus actionibus ipso iure fieri
sancimus nulla differentia in rem vel personalibus actionibus inter se
observanda. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. nov. constantinopoli post
cons. lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.4.31.14.1: Imperator Justinianus
Ita tamen compensationes obici iubemus, si causa ex qua
compensatur liquida sit et non multis ambagibus innodata, sed possit iudici
facilem exitum sui praestare. satis enim miserabile est post multa forte
variaque certamina, cum res iam fuerit approbata, tunc ex altera parte, quae
iam paene convicta est, opponi compensationem iam certo et indubitato debito et
moratoriis ambagibus spem condemnationis excludi. hoc itaque iudices observent
et non procliviores in admittendas compensationes existant nec molli animo eas
suscipiant, sed iure stricto utentes , si invenerint eas maiorem et ampliorem
ecere indaginem, eas quidem alii iudicio reservent, litem autem pristinam iam
paene expeditam sententia terminali componant: excepta actione depositi
secundum nostram sanctionem, in qua nec com pensationi locum esse disposuimus.
<a 531 d. k. nov. constantinopoli post cons. lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.4.31.14.2: Imperator Justinianus
Possessionem autem alienam perperam occupantibus compensatio
non datur. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post cons. lampadii et orestis
vv. cc.>
CJ.4.32.0. De usuris.
CJ.4.32.1: Imperator pius
Si interrogatione praecedente promissio usurarum recte facta
probetur, licet instrumento conscripta non sit, tamen iure optimo debentur. *
p. a. aurelio evocato. * < sine die et conss.>
CJ.4.32.2: Imperatores Severus, Antoninus
Usuras emptor, cui possessio rei tradita est, si pretium
venditori non obtulerit , quamvis pecuniam obsignatam in depositi causa
habuerit, aequitatis ratione praestare cogitur. * sev. et ant. aa. lucio. *
<>
CJ.4.32.3: Imperatores Severus, Antoninus
Quamvis usurae fenebris pecuniae citra vinculum
stipulationis peti non possunt, tamen ex pacti conventione solutae neque ut
indebitae repetuntur neque in sortem accepto ferendae sunt. * sev. et ant. aa.
iuliano serpio. * <a 200 pp. v k. oct. severo a. ii et victorino conss.>
CJ.4.32.4pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Per retentionem pignoris usuras servari posse, de quibus
praestandis convenit, licet stipulatio interposita non sit, merito constitutum
est et rationem habet, cum pignora condicione pacti etiam usuris obstricta
sint. * sev. et ant. aa. aproniae honoratae. * <>
CJ.4.32.4.1: Imperatores Severus, Antoninus
Sed enim in causa de qua agis haec ratio cessat, si quidem
tempore contractus de minoribus usuris petendis convenit, postea autem, cum se
debitor praestaturum maiores repromisit, non potest videri rata retentio
pignoris, quando eo tempore, quo instrumenta emittebantur, non convenerit, ut
pignus etiam ad hanc adiectionem teneatur. <>
CJ.4.32.5: Imperatores Severus, Antoninus
Adversus creditorem usuras maiores ex stipulatu petentem, si
probetur per certos annos minores postea consecutus, utilis est pacti exceptio.
secundum quod tueri causam potestis etiam adversus defensores civitatis maiores
petentes ex cautione, si probaveritis semper quincunces amitam pupillorum
vestrorum, quae maiores caverat, rependisse. * sev. et ant. aa. ultumio sabino
et aliis. * <a 205 d. non. iul. geta cons.>
CJ.4.32.6: Imperator Antoninus
Si creditrici, quae ex causa pignoris obligatam sibi rem
tenet, pecuniam debitam cum usuris testibus praesentibus obtulisti eaque non
accipiente obsignatam eam deposuisti, usuras ex eo tempore quo obtulisti
praestare non cogeris. absente vero creditrice praesidem super hoc interpellare
debueras. * ant. a. antigono mil. * <a 212 pp. iii id. febr. duobus aspris
conss.>
CJ.4.32.7: Imperator Antoninus
Creditor instrumentis suis probare debet quae intendit et
usuras se stipulatum, si potest. nec enim, si aliquando ex consensu praestitae
sunt, obligationem constituunt. * ant. a. domitio aristaeo. * <a 215 pp.
iiii non. oct. romae laeto et cereale conss.>
CJ.4.32.8: Imperator Antoninus
Quamvis bassa, cum pecuniam mutuam acciperet, minores usuras
menophano spoponderit et, nisi intra certum tempus eas solvisset, ampliores (
licitas tamen) promiserit, si post tempus cautioni praefinitum creditor easdem
accepit nec maiores dari sibi postulavit ac per hoc non recessisse a minorum
praestatione eum probari potest, eas usuras computari oportet, quarum in
exactione creditor perseveravit. * ant. a. claudio doryphoro. * <>
CJ.4.32.9: Imperator Antoninus
Si per te non stetit quominus intra tempora praefinita
pecuniam minorum usurarum solveres, sed per tutores filiorum creditoris, qui
eam accipere noluerunt, idque apud iudicem datum probaveris, eius temporis, quo
per te non stetisse apparuerit, usurae maiores non exigentur. quod si etiam
sortem deposuisti, exinde, ex quo id factum apparuerit, in usuras non
convenieris. * ant. a. canio probo. * <>
CJ.4.32.10: Imperator Antoninus
Usurae per tempora solutae non proficiunt ad dupli
computationem. tunc enim ultra sortis summam usurae non exiguntur, quotiens
tempore solutionis summa usurarum excedit eam computationem. * ant. a. crato et
donato mil. * <>
CJ.4.32.11: Imperator Alexander Severus
Frumenti vel hordei mutuo dati accessio etiam ex nudo pacto
praestanda est. * alex. a. aurelio tyranno. * <a 223 pp. k. mai. maximo ii
et aeliano conss.>
CJ.4.32.12: Imperator Alexander Severus
Ex praedio pignori obligato creditor post oblatam iure sibi
pecuniam, quam non suscepit, si fructum accepit, exonerari sortis debitum certum
est. * alex. a. popilio. * <>
CJ.4.32.13: Imperator Alexander Severus
In bonae fidei iudiciis, quale est etiam negotiorum
gestorum, usurarum rationem haberi certum est. sed si finitum est iudicium
sententia, quamvis minoris condemnatio facta est non adiectis usuris, nec
provocatio secuta est, finita retractanda non sunt: nec eius temporis, quod
post rem iudicatam fluxit, usurae ullo iure postulantur nisi ex causa iudicati.
* alex. a. eustathiae et aliis. * <>
CJ.4.32.14: Imperator Alexander Severus
Si ea pactione uxor tua mutuam pecuniam dedit, ut vice
usurarum inhabitaret, pactoque ita ut convenit usa est, non etiam locando domum
pensionem redegit, referri quaestionem, quasi plus domus redigeret, si
locaretur, quam usurarum legitimarum ratio colligit, minime oportet. licet enim
uberiore sorte potuerit contrahi locatio, non ideo tamen illicitum fenus esse
contractum, sed vilius conducta habitatio videtur. * alex. a. aurelio
arcasiani. * <a 234 d. xi k. mai. maximo et urbano conss.>
CJ.4.32.15: Imperator Gordianus
Cum adleges uxorem tuam ea condicione mille aureorum numero
quantitatem sumpsisse, ut, si intra diem certum debito satis non fecisset, cum
poena quadrupli redderet quod accepit, iuris forma non patitur legem contractus
istius ultra poenam legitimarum usurarum posse procedere. * gord. a. claudio
portorio. * <a 242 d. non. m. attico et praetextato conss.>
CJ.4.32.16: Imperator Gordianus
Cum non frumentum, sed pecuniam fenori te accepisse adleges,
ut certa modiatio tritici praestaretur, ac, nisi is modus sua die fuisset
oblatus, mensurarum additamentis in fraudem usurarum legitimarum gravatum te
esse contendis, potes adversus improbam petitionem competente uti defensione. *
gord. a. flavio sulpicio. * <pp.>
CJ.4.32.17: Imperator Philippus
Si ea lege possessionem mater tua apud creditorem tuum
obligavit, ut fructus in vicem usurarum consequeretur, obtentu maioris percepti
emolumenti propter incertum fructuum eventum rescindi placita non possunt. *
philipp. a. et philipp. c. aurelio euxeno. * <>
CJ.4.32.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Indebitas usuras, etiam si ante sortem solutae non fuerint
ac propterea minuere eam non potuerint, licet post sortem redditam creditori
fuerint datae, exclusa iuris varietate repeti posse pensa ratione firmatum est.
* diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio castori. * <>
CJ.4.32.19pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Acceptam mutuo sortem cum usuris licitis creditori post
testationem offer ac, si non suscipiat, consignatam in publico depone, ut cursus
usurarum legitimarum inhibeatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. aureliae
irenaeae. * <>
CJ.4.32.19.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In hoc autem casu publicum intellegi oportet vel
sacratissimas aedes vel ubi competens iudex super ea re aditus deponi eas
disposuerit. <>
CJ.4.32.19.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quo subsecuto etiam periculo debitor liberabitur et ius
pignorum tollitur, cum serviana etiam actio manifeste declarat pignoris
inhiberi persecutionem vel solutis pecuniis vel si per creditorem steterit,
quominus solvatur. <>
CJ.4.32.19.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod etiam in traiecticiis servari oportet. <>
CJ.4.32.19.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Creditori scilicet actione utili ad exactionem earum non
adversus debitorem, nisi forte eas receperit, sed vel contra depositarium vel
ipsas competente pecunias. <>
CJ.4.32.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Constitutionibus sacris, quae ultra certum modum usuras
fenebris exigi pecuniae prohibent, mandatoribus etiam vel fideiussoribus
subventum est: quibus quasi mandator vel fideiussor conventus uti potes. *
diocl. et maxim. aa. et cc. aelio nicopolitano. * <asub die... >
CJ.4.32.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si usuras praestari pignore dato convenerat et in continenti
numeratione facta, postea vel ante, propter quod debitum solutionem feceras,
non designasti, habuit creditor in usuras tibi accepto ferendae solutae
quantitatis facultatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. chresimoni. * <>
CJ.4.32.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pignoribus quidem intervenientibus usurae, quae sine
stipulatione peti non poterant, pacto retineri possunt. verum hoc iure
constituto, cum huiusmodi nullo interposito pacto tantum certae summae poenam
praestari convenisse proponas, nec peti nec retineri quicquam amplius et ad
pignoris solutionem urgueri te disciplina iuris perspicis. * diocl. et maxim.
aa. et cc. cominio carino. * <pp. id. iul. ipsis... conss.>
CJ.4.32.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Oleo quidem vel quibuscumque fructibus mutuo datis incerti
pretii ratio additamenta usurarum eiusdem materiae suasit admitti. * diocl. et
maxim. aa. et cc. iasoni. * <a 294 d. iii k. oct. viminaci cc. conss.>
CJ.4.32.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si mater tua maior annis constituta negotia quae ad te
pertinent gesserit, cum omnem diligentiam praestare debeat, usuras pecuniae
tuae, quam administrasse fuerit comprobata, praestare compelli potest. * diocl.
et maxim. aa. et cc. culciae. * <a 294 d. xiiii k. dec. ipsis cc. conss.>
CJ.4.32.25: Imperator Constantinus
Pro auro et argento et veste facto chirographo licitas solvi
vel promitti usuras iussimus. * const. a. ad pop. * <>
CJ.4.32.26pr.: Imperator Justinianus
Eos, qui principali actione per exceptionem triginta vel
quadraginta annorum, sive personali sive hypothecaria, ceciderunt, non posse
super usuris vel fructibus praeteriti temporis aliquam movere quaestionem
dicendo ex his temporibus eas velle sibi persolvi, quae non ad triginta vel quadraginta
praeteritos annos referuntur, et adserendo singulis annis earum actiones nasci:
principali enim actione non subsistente satis supervacuum est super usuris vel
fructibus adhuc iudicem cognoscere. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. id.
dec. constantinopoli iustiniano pp a. ii cons.>
CJ.4.32.26.1: Imperator Justinianus
Super usurarum vero quantitate etiam generalem sanctionem
facere necessarium esse duximus, veterem duram et gravissimam earum molem ad
mediocritatem deducentes. <a 528 d. id. dec. constantinopoli iustiniano pp
a. ii cons.>
CJ.4.32.26.2: Imperator Justinianus
Ideoque iubemus illustribus quidem personis sive eas
praecedentibus minime licere ultra tertiam partem centesimae usurarum in
quocumque contractu vili vel maximo stipulari: illos vero, qui ergasteriis
praesunt vel aliquam licitam negotiationem gerunt, usque ad bessem centesimae
suam stipulationem moderari: in traiecticiis autem contractibus vel specierum
fenori dationibus usque ad centesimam tantummodo licere stipulari nec eam excedere,
licet veteribus legibus hoc erat concessum: ceteros autem omnes homines
dimidiam tantummodo centesimae usurarum posse stipulari et eam quantitatem
usurarum etiam in aliis omnibus casibus nullo modo ampliari, in quibus citra
stipulationem usurae exigi solent. <a 528 d. id. dec. constantinopoli
iustiniano pp a. ii cons.>
CJ.4.32.26.3: Imperator Justinianus
Nec liceat iudici memoratam augere taxationem occasione
consuetudinis in regione obtinentis. <a 528 d. id. dec. constantinopoli
iustiniano pp a. ii cons.>
CJ.4.32.26.4: Imperator Justinianus
Si quis autem aliquid contra modum huius fecerit
constitutionis, nullam penitus de superfluo habeat actionem, sed et si
acceperit, in sortem hoc imputare compelletur, interdicta licentia creditoribus
ex pecuniis fenori dandis aliquid detrahere vel retinere siliquarum vel
sportularum vel alterius cuiuscumque causae gratia. nam si quid huiusmodi
factum fuerit, principale debitum ab initio ea quantitate minuetur, ut tam ipsa
minuenda pars quam usurae eius exigi prohibeantur. <a 528 d. id. dec.
constantinopoli iustiniano pp a. ii cons.>
CJ.4.32.26.5: Imperator Justinianus
Machinationes etiam creditorum, qui ex hac lege prohibiti
maiores usuras stipulari alios medios subiciunt, quibus hoc non ita interdictum
est, resecantes iubemus, si quid tale fuerit attemptatum, ita computari usuras,
ut necesse esset, si ipse qui alium interposuit fuisset stipulatus: in quo casu
sacramenti etiam illationem locum habere sancimus. <a 528 d. id. dec.
constantinopoli iustiniano pp a. ii cons.>
CJ.4.32.27pr.: Imperator Justinianus
De usuris, quarum modum iam statuimus, pravam quorundam
interpretationem penitus removentes iubemus etiam eos, qui ante eandem
sanctionem ampliores quam statutae sunt usuras stipulati sunt, ad modum eadem
sanctione taxatum ex tempore lationis eius suas moderari actiones, illius
scilicet temporis, quod ante eandem fluxit legem, pro tenore stipulationis
usuras exacturos. * iust. a. menae pp. * <a 529 d. k. april. constantinopoli
decio vc. cons.>
CJ.4.32.27.1: Imperator Justinianus
Cursum insuper usurarum ultra duplum minime procedere
concedimus, nec si pignora quaedam pro debito creditori data sint, quorum
occasione quaedam veteres leges et ultra duplum usuras exigi permittebant.
<a 529 d. k. april. constantinopoli decio vc. cons.>
CJ.4.32.27.2: Imperator Justinianus
Quod et in bonae fidei iudiciis ceterisque omnibus in quibus
usurae exiguntur servari censemus. <a 529 d. k. april. constantinopoli decio
vc. cons.>
CJ.4.32.28pr.: Imperator Justinianus
Ut nullo modo usurae usurarum a debitoribus exigantur, et
veteribus quidem legibus constitutum fuerat, sed non perfectissime cautum. si
enim usuras in sortem redigere fuerat concessum et totius summae usuras
stipulari, quae differentia erat debitoribus, qui re vera usurarum usuras
exigebantur? hoc certe erat non rebus sed verbis tantummodo leges ponere. *
iust. a. demostheni pp. * <a 529 pp. k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.4.32.28.1: Imperator Justinianus
Quapropter hac apertissima lege definimus nullo modo licere
cuidam usuras praeteriti vel futuri temporis in sortem redigere et earum iterum
usuras stipulari, sed, si hoc fuerit subsecutum, usuras quidem semper usuras
manere et nullum aliarum usurarum incrementum sentire, sorti autem antiquae
tantummodo incrementum usurarum accedere. <a 529 pp. k. oct. chalcedone
decio vc. cons.>
CJ.4.33.0. De nautico fenore.
CJ.4.33.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Traiecticiam pecuniam, quae periculo creditoris datur,
tamdiu liberam esse ab observatione communium usurarum, quamdiu navis ad portum
appulerit, manifestum est. * diocl. et maxim. aa. scribonio honorato. * <a
286 pp. iiii id. mart. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.4.33.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum dicas pecuniam te ea lege dedisse, ut in sacra urbe tibi
restitueretur, nec incertum periculum, quod ex navigatione maris metui solet,
ad te pertinuisse profitearis, non dubium est pecuniae creditae ultra licitum
te usuras exigere non posse. * diocl. et maxim. aa. aureliae cosmianae. * <a
286 pp. prid. id. mart. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.4.33.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum proponas te nauticum fenus ea condicione dedisse, ut
post navigium, quod in africam dirigi debitor adseverabat, in salonitanorum
portum nave delata fenebris pecunia tibi redderetur, ita ut navigii dumtaxat
quod in africam destinabatur periculum susceperis, perque vitium debitoris, nec
loco quidem navigii servato, illicitis comparatis mercibus quae navis
continebat fiscum occupasse: amissarum mercium detrimentum, quod non ex marinae
tempestatis discrimine, sed ex praecipiti avaritia et incivili debitoris
audacia accidisse adseveratur, adscribi tibi iuris publici ratio non permittit.
* diocl. et maxim. aa. aureliae iulianae. * <>
CJ.4.33.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Traiecticiae quidem pecuniae, quae periculo creditoris mutuo
datur, casus, antequam, ad destinatum locum navis perveniat, ad debitorem non
pertinet, sine huiusmodi vero conventione infortunio naufragii non liberabitur.
* diocl. et maxim. aa. et cc. pullio iuliano eucharisto. * <a 294 d. viii
id. oct. retiariae cc. conss.>
CJ.4.34.0. Depositi.
CJ.4.34.1: Imperator Alexander Severus
Si incursu latronum vel alio fortuito casu ornamenta
deposita apud interfectum perierunt, detrimentum ad heredem eius qui depositum
accepit, qui dolum solum et latam culpam, si non aliud specialiter convenit,
praestare debuit, non pertinet. quod si praetextu latrocinii commissi vel
alterius fortuiti casus res, quae in potestate heredis sunt vel quas dolo desiit
possidere, non restituuntur, tam depositi quam ad exhibendum actio, sed etiam
in rem vindicatio competit. * alex. a. mestrio mil. * <a 234 pp. iiii id.
iul. maximo ii et urbano conss.>
CJ.4.34.2: Imperator Gordianus
Usurae in depositi actione sicut in ceteris bonae fidei
iudiciis ex mora venire solent. * gord. a. celsino mil. * <a 238 d. k. nov.
pio et pontiano conss.>
CJ.4.34.3: Imperator Gordianus
Si depositi experiris, non immerito etiam usuras tibi
restitui flagitabis, cum tibi debeat gratulari, quod furti eum actione non
facias obnoxium, si quidem qui rem depositam invito domino sciens prudensque in
usus suos converterit, etiam furti delicto succedit. * gord. a. austronio mil.
* <a 239 d. id. iul. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.4.34.4: Imperator Gordianus
Si deposita pecunia is qui eam suscepit usus est, non dubium
est etiam usuras debere praestare. sed si, cum depositi actione expertus es,
tantummodo sortis facta condemnatio est, ultra non potes propter usuras
experiri: non enim duae sunt actiones alia sortis alia usurarum, sed una, ex
qua condemnatione facta iterata actio rei iudicatae exceptione repellitur. *
gord. a. timocrati mil. * <>
CJ.4.34.5: Imperatores valer., gallien.
Propter instrumenta quidem, quae te deposuisse cum
adversario tuo dicis, ut residua pecunia quae ex conductione debebatur
dissoluta ea reciperes, si id quod placuerat implesti, sequestrem potes
convenire. quamvis autem haec reddita non fuerint, tamen adversus eum a quo
fundum conduxeras, si omne quod ex hoc contractu debebatur reddidisti, ipsis
solutionibus tutus es. * valer. et gallien. aa. et valer. c. claudio. * <a
259 d. id. iul. aemiliano et basso conss.>
CJ.4.34.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Is, penes quem utrasque partes transactiones vel alia instrumenta
commendasse dicis, legem qua haec suscepit servare necesse habet. * diocl. et
maxim. aa. et cc. antonio alexandro et ulpiano antipatri.* <a 293 >
CJ.4.34.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Desiderium tuum cum rationibus iuris non congruit. nam si
custodiam pecuniae suscepisti, quam aliis a te datam instrumentum, quo hanc
tibi reddi conscriptum profiteris, arguit, solutionem eius competentem improbe
recusas. * diocl. et maxim. aa. et cc. antiocho attico calpurniano democrati. *
<>
CJ.4.34.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si is, qui depositam a te pecuniam accepit, eam suo nomine
vel cuiuslibet alterius mutuo dedit, tam ipsum de implenda suscepta fide quam
eius successores teneri tibi certissimum est. adversus eum autem qui accepit
nulla actio tibi competit, nisi nummi extant: tunc enim contra possidentem uti
vindicatione potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio alexandro. * <a
293 d. iiii k. mart. sirmi aa. conss.>
CJ.4.34.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum hereditas personam dominae sustineat, ab hereditario
servo, priusquam patri vestro successeritis, res commendatas secundum bonam
fidem ab eius qui susceperat successoribus apud rectorem provinciae petere
potestis. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio menophilo et ceteris. * <a
293 pp. vii id. nov. sirmi aa. conss.>
CJ.4.34.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui depositum non restituit, suo nomine conventus et
condemnatus ad eius restitutionem cum infamiae periculo urguetur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. septimiae quadratillae. * <a 294 subscripta pridie idus
decembres nicomedia cc. conss.>
CJ.4.34.11pr.: Imperator Justinianus
Si quis vel pecunias vel res quasdam per depositionis
accepit titulum, eas volenti ei qui deposuerit reddere ilico modis omnibus
compellatur nullamque compensationem vel deductionem vel doli exceptionem
opponat, quasi et ipse quasdam contra eum qui deposuit actiones personales vel
in rem vel hypothecarias praetendens, cum non sub hoc modo depositum accepit,
ut non concessa ei retentio generetur, et contractus qui ex bona fide oritur ad
perfidiam retrahatur. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 recitata septimo
miliario in novo consistorio palatii iustiniani d. iii k. nov. decio cons.>
CJ.4.34.11.1: Imperator Justinianus
Sed et si ex utraque parte aliquid fuerit depositum, nec in
hoc casu compensationis praepeditio oriatur, sed depositae quidem res vel
pecuniae ab utraque parte quam celerrime sine aliquo obstaculo restituantur, ei
videlicet primum, qui primus hoc voluerit, et postea legitimae actiones
integrae ei reserventur. <a 529 recitata septimo miliario in novo
consistorio palatii iustiniani d. iii k. nov. decio cons.>
CJ.4.34.11.2: Imperator Justinianus
Quod obtinere sicut iam dictum est oportet et si ex una
parte depositio celebrata est, ex altera autem compensatio fuerit opposita, ut
integra omni legitima ratione servata depositae res vel pecuniae prima fronte
restituantur. <a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii
iustiniani d. iii k. nov. decio cons.>
CJ.4.34.11.3: Imperator Justinianus
Quod si in scriptis attestatio non per dolum vel fraudem
fuerit ei qui depositum suscepit ab alio transmissa, ut minime depositum
restituat, hocque per iusiurandum adfirmaverit, liceat ei qui deposuit sub
defensionis cautela idonea praestita res depositas quantocius recuperare. <a
529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii iustiniani d. iii k.
nov. decio cons.>
CJ.4.34.12: Imperator Justinianus
Supervacuam veterum differentiam e medio tollentes, si quis
certum pondus auri vel confecti vel in massa constituti deposuerit et plures
scripsit heredes et unus ex his contingentem sibi portionem a depositario
accepit, alter supersederit vel alias fortuito casu impeditus hoc facere non
potuerit, et postea depositarius in adversam inciderit fortunam vel sine dolo
depositum perdiderit, sancimus non esse coheredi eius licentiam venire contra
coheredem suum et ex eius parte avellere, quod ipse ex sua parte consequi
minime potuerit, quasi eo quod coheres accepit communi constituto, cum, ubi
certae pecuniae depositae fuerant et suam partem unus ex heredibus accepit,
nemini veniret in dubium bene eum accepisse partem suam et non debere aliam
partem attingere. nobis etenim non videtur esse homo obnoxius neque in massa
neque in specie neque in pecunia numerata qui suam partem suscepit, ne
industria poenas desidiae solvat. si enim et alius heres tempora opportuna
quemadmodum coheres eius observasset, et suum uterque recipiebat et sequentibus
altercationibus minime locus relinquebatur. * iust. a. iohanni pp. * <a 531
- 532 >
CJ.4.35.0. Mandati.
CJ.4.35.1: Imperatores Severus, Antoninus
Adversus eum, cuius negotia gesta sunt, de pecunia, quam de
propriis opibus vel ab aliis mutuo acceptam erogasti, mandati actione pro sorte
et usuris potes experiri: de salario quod promisit a praeside provinciae
cognitio praebebitur. * sev. et ant. aa. leonidae. * <>
CJ.4.35.2: Imperator Antoninus
Cum ex causa fideiussionis pecuniam patrem tuum exsolvisse
proponas, habes mandati actionem, qua non solum pecuniam, sed etiam pignora in
obligationem eam deducta potes consequi. * ant. a. statio Marcellino. * <pp.
viii >
CJ.4.35.3: Imperator Antoninus
Si pater tuus tibi sui iuris constituto actionem adversus
debitores suos mandavit, potuit ipse praesens adversus eos re integra experiri.
si quid itaque ab eo apud iudicem actum est, rescindi nulla ratio patitur. *
ant. a. germano. * <a 216 pp. vi k. nov. sabino ii et anullino conss.>
CJ.4.35.4: Imperator Alexander Severus
Etiamsi contrariam sententiam reportaverunt, qui te ad
exercendas causas appellationis procuratorem constituerunt, si tamen nihil
culpa tua factum est, sumptus , quos in lite probabili ratione feceras,
contraria mandati actione petere potes. * alex. a. aurelio vulnerato. * <as
viii id. ian.>
CJ.4.35.5: Imperator Alexander Severus
Si maritus sororis tuae tibi procurans petere bonorum
possessionem noluit, cum ipso tibi congrediendum est. quam querellam ita cum
effectu habes, si mandasse te, ut peteretur bonorum possessio, eumque
neglexisse arguas. * alex. a. iuliano. * <>
CJ.4.35.6: Imperator Gordianus
Si fideiussor pro reo patiente fidem suam adstrinxit,
mandati cum eo post exsolutam pecuniam vel factam condemnationem potest
exercere actionem. * gord. a. aelio sosibio mil. * <a 238 pp. iii non. sept.
pio et pontiano conss.>
CJ.4.35.7: Imperator Gordianus
Si litteras eius secutus, qui pecuniae auctor fuerat, ei qui
tibi litteras tradidit pecunias credidisti, tam adversus eum, qui a te mutuam
sumpsit, quam adversus eum, cuius mandatum secutus es, mandati actio tibi
competit. * gord. a. aureliano mil. * <>
CJ.4.35.8: Imperatores valer., gallien.
Si tibi pupillorum pater, ut pecuniam in rem suam servis
eius crederes, mandavit et in hanc rem aeque ipso praecipiente pignora sunt
obligata, et mandati actione pupillos post mortem patris convenire et exsequi
ius obligationis pignorum poteris, si in solutione cessabitur. * valer. et
gallien. aa. et valer. nob. c. aurelio lucio. * <a 259 d. iiii k. ian.
aemiliano et basso conss.>
CJ.4.35.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum per procuratorem causam tuam laesam esse dicas, mandati
actio adversus eum tibi competit. * diocl. et maxim. aa. Marcello. * <>
CJ.4.35.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pro ea contra quam supplicas fideiussor seu mandator
intercessisti et neque condemnatus es neque bona eam dilapidare postea coepisse
comprobare possis, ut iustam metuendi causam praebeat, neque ab initio ita te
obligationem suscepisse, ut eam possis et ante solutionem convenire, nulla
iuris ratione, antequam satis creditori pro ea feceris, eam ad solutionem
urgueri certum est. fideiussorem vero seu mandatorem exceptione munitum et
iniuria iudicis damnatum et appellatione contra bonam fidem minime usum non
posse mandati agere manifestum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio
papio. * <a 293 >
CJ.4.35.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Procuratorem non tantum pro his quae gessit, sed etiam pro
his quae gerenda suscepit, et tam propter exactam ex mandato pecuniam quam non
exactam, tam dolum quam culpam, sumptuum ratione bona fide habita, praestare
necesse est. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio gaio. * <a 293 d.... k.
iun. sirmi aa. conss.>
CJ.4.35.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum mandati negotii contractum certam accepisse legem
adseveres, eam integram secundum bonam fidem custodiri convenit. unde si contra
mandati tenorem procurator tuus ad te pertinentem fundum vendidit nec
venditionem postea ratam habuisti, dominium tibi auferre non potuit. * diocl.
et maxim. aa. et cc. firmo. * <a 293 pp. xvii k. iun. sirmi aa. conss.>
CJ.4.35.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
A procuratore dolum et omnem culpam, non etiam improvisum
casum praestandum esse iuris auctoritate manifeste declaratur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. zosimo. * <a 294 d. k. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.4.35.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si secundum mandatum tryphonis ac felicis equos tua pecunia
comparatos vel in solutum a proprio debitore tibi traditos uni de his utriusque
voluntate dedisti, ad parendum placitis eos mandati iudicio conventos bona
fides urguet. * diocl. et maxim. aa. et cc. hermiano. * <a 294 d. vi k.
april. sirmi cc. conss.>
CJ.4.35.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Mandatum re integra domini morte finitur. * diocl. et maxim.
aa. et cc. aurelio precario athenaeo. * <a 294 d. xvii k. mai. cc.
conss.>
CJ.4.35.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad comparandas merces data pecunia, qui mandatum suscepit,
fide rupta quanti interest mandatoris tenetur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
uzando. * <a 294? iii k. oct.>
CJ.4.35.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Salarium incertae pollicitationis peti non potest. * diocl.
et maxim. aa. et cc. aurelio gorgonio. * <a 294? >
CJ.4.35.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Post solutionem a se factam, qui dari mutuo mandavit, ab eo,
pro quo intercessit , vel successoribus eius quod solutum est etiam cum usuris
post moram recte reddi postulat. * diocl. et maxim. aa. et cc. tusciano. *
<a 294? d. vii k. oct. sirmi... conss.>
CJ.4.35.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pretii rerum distractarum, quas venales mandato praecedente
acceperas, ultra licitum usuras ex stipulatione vel mora praestare, licet
pignora data probentur, compelli non potes. * diocl. et maxim. aa. et cc.
aurelio eugenio. * <a 294? s. xiiii k. nov. sirmi ... conss.>
CJ.4.35.20pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si contra licitum litis incertum redemisti, interdictae
conventionis tibi fidem impleri frustra petis. * diocl. et maxim. aa. et cc.
aurelio epagatho. * <>
CJ.4.35.20.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si gratuitum mandatum suscepisti, secundum bonam fidem
sumptus recte postulas. <>
CJ.4.35.21: Imperator Constantinus
In re mandata non pecuniae solum, cuius est certissimum
mandati iudicium, verum etiam existimationis periculum est. nam suae quidem
quisque rei moderator atque arbiter non omnia negotia, sed pleraque ex proprio
animo facit: aliena vero negotia exacto officio geruntur nec quicquam in eorum
administratione neglectum ac declinatum culpa vacuum est. * const. a. volusiano
pp. * <a 313 - 315? >
CJ.4.35.22pr.: Imperator Anastasius
Per diversas interpellationes ad nos factas comperimus
quosdam alienis rebus fortunisque inhiantes cessiones aliis competentium
actionum in semet exponi properare hocque modo diversas personas litigiorum,
vexationibus adficere, cum certum sit pro indubitatis obligationibus eos magis,
quibus antea suppetebant, sua vindicare quam ad alios ea transferre velle. *
anastas. a. eustathio pp. * <a 506 d. x k. aug. areovinda et messala
conss.>
CJ.4.35.22.1: Imperator Anastasius
Per hanc itaque legem iubemus in posterum huiusmodi conamen
inhiberi ( nec enim dubium est redemptores litium alienarum videri eos esse,
qui tales cessiones in se confici cupiunt), ita tamen, ut, si quis datis
pecuniis huiusmodi subierit cessionem, usque ad ipsam tantummodo solutarum
pecuniarum quantitatem et usurarum eius actiones exercere permittatur, licet
instrumento cessionis venditionis nomen insertum sit: <a 506 d. x k. aug. areovinda
et messala conss.>
CJ.4.35.22.2: Imperator Anastasius
Exceptis scilicet cessionibus, quas inter coheredes pro
actionibus hereditariis fieri contingit, et his, quascumque vel creditor vel is
qui res aliquas possidet pro debito seu rerum apud se constitutarum munimine ac
tuitione acceperit, nec non his, quas in legatarios seu fideicommissarios,
quibus debita vel actiones seu res aliae relictae sunt, pro his fieri necesse
sit: nulla etenim tali ratione intercedente redemptor, sicuti superius declaratum
est, magis existit, qui alienas pecuniis praestitis subiit actiones. <a 506
d. x k. aug. areovinda et messala conss.>
CJ.4.35.22.3: Imperator Anastasius
Sin autem per donationem cessio facta est, sciant omnes
huiusmodi legi locum non esse, sed antiqua iura esse servanda, ut cessiones tam
pro exceptis et specialiter enumeratis quam aliis causis factae seu faciendae
secundum actionum, quaecumque cessae sunt vel fuerint, tenorem sine quadam
imminutione obtineant. <a 506 d. x k. aug. areovinda et messala conss.>
CJ.4.35.23pr.: Imperator Justinianus
Anastasio divae memoriae principi iustissima constitutio
conscripta est tam humanitatis quam benivolentiae plena, ut ne quis alienum
subeat debitum cessione in eum facta et amplius consequatur a debitore his,
quae praestavit cessionis auctori, exceptis quibusdam casibus, qui specialiter
illi sanctioni continentur. sed cum hi, qui circa lites morantur, eandem piam
dispositionem in sua natura remanere minime concesserunt, invenientes
machinationem, ut partem quidem debiti venditionis titulo transferant in alium
creditores, reliquam autem partem per coloratam cedant donationem, generaliter
anastasiane constitutioni subvenientes sancimus nulli licere partem quidem
debiti cedere pecuniis acceptis et venditione actionum habita, partem autem
donationis titulo videri transferre, sed, si voluerit, pure totum debitum
donare et per donationem actiones transferre, non o cculte nec per artes
clandestinas pecunias suscipere, publice autem simulatam donationem celebrare,
sed undique puram et non dissimulatam facere donationem: huiusmodi enim
cessionibus non adversamur. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 - 532 >
CJ.4.35.23.1: Imperator Justinianus
Si quis autem occulte aliud quidem agere conatur et pecunias
pro parte accepit et vendidit particulatim actiones, partem autem donare
simulat vel ipsi, qui emptionem actionis subiit, vel forsitan alii per
suppositam personam ( quia et hoc saepius perpetratum esse didicimus),
huiusmodi machinationem penitus amputamus, ut nihil amplius accipiat, quam ipse
vero contractu re ipsa persolvit: sed omne , quod superfluum est et per
figuratam donationem translatum, inutile esse ex utraque parte censemus, ut
neque ei qui cedit actiones neque ei qui eas suscipere curavit aliquid lucri
vel fieri vel remanere vel aliquam contra debitorem vel res ad eum pertinentes
esse utrique eorum actionem. <a 531 - 532 >
CJ.4.35.23.2: Imperator Justinianus
Sed et si quis donationem quidem omnis debiti facere
adsimulaverit, ut videatur esse tota donatio, aliquid autem occulte susceperit,
et in hoc casu hoc tantummodo exactionem sortiri, quod datum esse comprobetur,
et si hoc a debitore persolvatur, nulla contra eum vel substantiam eius ex
dissimulata donatione oriatur molestia. <a 531 - 532 >
CJ.4.35.32.3: Imperator Justinianus
Et iustum quidem fuerat hoc remedium debitoribus ab
anastasianis temporibus impertiri, ex quibus etiam lex lata est, quam homines
astute lacerandam esse existimaverunt. sed ne videamur in tanta temporum
nostrorum benivolentia aliquid acerbius admittere, in futuris post praesentem
legem casibus haec observari censemus, ut omne, quod contra legem anastasianam
excogitatum est, hoc in posterum nostro perfruatur remedio.
CJ.4.36.0. Si servus se emi mandaverit.
CJ.4.36.1pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si extero servus se mandaverit emendum, quamvis nec ex
persona servi ( quia hoc liber mandare non potest) nec ex domini ( quoniam qui
mandat , ut a se res comparetur, inutiliter mandat) consistere credebatur
actio, tamen optima ratione, quia non id agitur, ut ex ipso mandato, sed
propter mandatum ex alio contractu nascatur actio, domino quaeri placuit
obligationem. * diocl. et maxim. aa. et cc. aureliae dionysiae. * <a 293
subdita k. oct. sirmi ipsis aa. conss.>
CJ.4.36.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si itaque domino ignorante emi te mandasti ac te nummos
subministrante peculiares soluti sunt, emptori minime liberatio per huiusmodi
factum potuit pervenire. nec tamen si tradita nec manumissa es, etiam mandati
de ancilla et empti de pretio consequendo tam contrarias actiones ei exercere
concedi placuit. <a 293 subdita k. oct. sirmi ipsis aa. conss.>
CJ.4.36.1.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sane in illius arbitrio relictum est, utrumne mancipium an
pretium consequi velit, cum ex peculio quod eius fuit solutio celebrata
obligationis vinculo emptorem liberare non potuit. <a 293 subdita k. oct.
sirmi ipsis aa. conss.>
CJ.4.37.0. Pro socio.
CJ.4.37.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Societatem uno pecuniam conferente alio operam posse
contrahi magis obtinuit. * diocl. et maxim. aa. et cc aurelio. * <a 293 d.
iii non. mai. aa. conss.>
CJ.4.37.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum proponas te praedium coniuncto dominio cum patruo tuo
comparasse in possessionemque tam te quam ipsum inductum, iuris ratio efficit,
ut dominium fundi ad utrumque pertineat. sane quia pretium a te solo numeratum
et sollemnibus pensitationibus cessante socio satisfactum esse dicis, iudicio
societatis id quod eo nomine praestari oportuerit consequeris. * diocl. et
maxim. aa. et cc. pannonio. * <>
CJ.4.37.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum in societatis contractibus fides exuberet conveniatque
aequitatis rationibus etiam compendia aequaliter inter socios dividi, praeses
provinciae, si patrem tuum salinarum societatem participasse et non recepta
communis compendii portione rebus humanis exemptum esse reppererit, commodum
societatis, quod deberi iuxta fidem veri constiterit, restitui tibi praecipiet.
* diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio victorino mil. * <pp. vi k. sept.....
conss.>
CJ.4.37.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si societatis iure vel transactioni stipulatione subdita
bonorum omnium aequis partibus inter te et fabiam divisionem recte fieri
placuit, quo minus haec rata serventur, nihil interest, utrumne testatus, qui
fuerit obligatus, an intestatus rebus sit humanis exemptus. * diocl. et maxim.
aa. et cc. aurelio celeri. * <>
CJ.4.37.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tamdiu societas durat, quamdiu consensus partium integer
perseverat. proinde si iam tibi pro socio nata est actio, eam inferre apud eum,
cuius super ea re notio est, non prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc.
aurelio theodoro. * <a 294 d. xii k. ian. nicomediae cc conss.>
CJ.4.37.6: Imperator Justinianus
De societate apud veteres dubitatum est, si sub condicione
contrahi potest: puta " si ille consul fuerit" societatem esse
contractam. sed ne simili modo apud posteritatem sicut apud antiquitatem
huiusmodi causa ventiletur, sancimus societatem contrahi posse non solum pure,
sed etiam sub condicione: voluntates etenim legitime contrahentium omnimodo
conservandae sunt. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. prid.>
CJ.4.37.7: Imperator Justinianus
Sancimus veterum dubitatione semota licentiam habere furiosi
curatorem dissolvere, si maluerit, societatem furiosi, et sociis licere ei
renuntiare . et quemadmodum in omnibus aliis contractibus legitimam
auctoritatem ei dedimus, ita et in hac parte eum permittimus competenter
commodis furiosi providere. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d.......
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis >
CJ.4.38.0. De contrahenda emptione.
CJ.4.38.1: Imperatores valer., gallien.
Venditiones, etsi in alio loco quam in quo possessiones
constitutae sunt fiant, non ideo irritae esse creduntur. * valer. et gallien.
aa. aurelio paulo. * <d. xii k. mai.>
CJ.4.38.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Emptionem et venditionem consensum desiderare nec furiosi
ullum esse consensum manifestum est. intermissionis autem tempore furiosos
maiores viginti quinque annis venditiones et alios quoslibet contractus posse
facere non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. aurelio avito. * <a 286 d. viii
id. mai. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.4.38.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si donationis causa venditionis simulatus contractus est,
emptio sui deficit substantia. sane si in possessionem rei sub specie
venditionis causa donationis, ut te aleret, induxisti, sicut donatio perfecta
facile rescindi non potest, ita legi, quam tuis rebus donans dixisti, parere
convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. valeriae viacrae. * <>
CJ.4.38.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum res tibi donatas ab herede donatricis distractas esse
proponas, intellegere debueras duplicari tibi titulum possessionis non
potuisse, sed ex donatione et traditione dominum factum frustra emisse, cum rei
propriae emptio non possit consistere, ac tunc demum tibi profuit, si ex
donatione te non fuisse dominum demonstretur. sane quoniam omnia bona tibi ab
ea donata et tradita dicis, ad hoc a filio facta venditio rerum maternarum
adferre perfecta etiam donatione poterit defensionem, ne vel exemplo
inofficiosi testamenti possit haec avocare. * diocl. et maxim. aa. et cc.
aurelio luciano. * <a 293 pp. iiii k. iun. aa. conss.>
CJ.4.38.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum ipse tutor nihil ex bonis pupilli quae distrahi possunt
comparare palam et bona fide prohibetur, multo magis uxor eius hoc facere
potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. umbigae gratiae. * <a 293 d. viii k.
dec. aa. conss.>
CJ.4.38.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si gaudentius in matrem tuam titulo venditionis sine quadam
fraude dominium mancipii transtulit, non idcirco, quod post inter eos
matrimonium et divortium secutum dicitur, iuri eius quicquam derogatum est:
quod vindicare, te matri tuae successisse probans, minime prohiberis. * diocl.
et maxim. aa. et cc. aurelio lucretio. * <>
CJ.4.38.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ancillam ex emptione sibi quaesitam mater tua donatione a
secundo marito postea se simulavit accepisse, tituli falsi figmentum dominium
ei duplicare vel auferre non potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio
isioni. * <a 294 s. non. mart. sirmi cc. conss.>
CJ.4.38.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si non donationis causa, sed vere vineas distraxisti nec
pretium numeratum est, actio tibi pretii, non eorum quae dedisti repetitio
competit. * diocl. et maxim. aa. et cc. herodi et diogeni. * <a 294 d. xvii
k. april. cc. conss.>
CJ.4.38.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Empti fides ac venditi sine quantitate nulla est. placito
autem pretio non numerato, sed solum tradita possessione istiusmodi contractus
non habetur irritus, nec idcirco is qui comparavit minus recte possidet, quod
soluta summa quam dari convenerat negatur. sed et donationis gratia praedii
facta venditione si traditio sequatur, actione pretii nulla competente
perficitur donatio. * diocl. et maxim. aa. et cc. severo mil. * <a 294 d.
viii k. april. sirmi cc. conss.>
CJ.4.38.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si mater tua velut ex bonis patris praedium suum comparavit,
cum rei propriae non consistat emptio et hanc simulatam proponas, huiusmodi
placitum mutare substantiam veritatis et ei nocere non potuit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. aureliae gordianae. * <a 294 d. vii id. april. cc.
conss.>
CJ.4.38.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Invitum comparare vel distrahere postulantis causam iustam
non continet desiderium. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio paterno. * <a
294 pp. iii non. dec. cc. conss.>
CJ.4.38.12pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non idcirco minus emptio perfecta est, quod emptor
fideiussorem non accepit vel instrumentum testationis vacuae possessionis
omissum est: nam secundum consensum auctoris in possessionem ingressus recte
possidet. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio paciano. * <>
CJ.4.38.12.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pretium sane, si eo nomine satisfactum non probetur, peti
potest: nec enim licet in continenti facta paenitentiae contestatio consensu
finita rescindit. <>
CJ.4.38.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In vendentis vel ementis voluntatem collata condicione
comparandi, quia non adstringit necessitate contrahentes, obligatio nulla est.
idcirco dominus invitus ex huiusmodi conventione rem propriam vel quilibet
alius distrahere non compellitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio decio
lolliano. * <>
CJ.4.38.14: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Dudum proximis consortibusque concessum erat, ut extraneos
ab emptione removerent neque homines suo arbitratu vendenda distraherent. sed
quia gravis haec videtur iniuria, quae inani honestatis colore velatur, ut
homines de rebus suis facere aliquid cogantur inviti, superiore lege cassata
unusquisque suo arbitratu quaerere vel probare possit emptorem, nisi lex
specialiter quasdam personas hoc facere prohibuerit. * grat. valentin. et
theodos. aaa. flaviano pp. illyrici. * <a 391 d. vi k. iun. vincentiae
tatiano et symmacho conss.>
CJ.4.38.15pr.: Imperator Justinianus
Super rebus venumdandis, si quis ita rem comparavit, ut res
vendita esset, quanti titius aestimaverit, magna dubitatio exorta est multis
antiquae prudentiae cultoribus. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k. aug.
lampadio et oreste conss.>
CJ.4.38.15.1: Imperator Justinianus
Quam decidentes censemus, cum huiusmodi conventio super
venditione procedat " quanti ille aestimaverit", sub hac condicione
stare venditionem, ut, si quidem ipse qui nominatus est pretium definierit,
omnimodo secundum eius aestimationem et pretia persolvi et venditionem ad
effectum pervenire, sive in scriptis sive sine scriptis contractus celebretur,
scilicet si huiusmodi pactum, cum in scriptis fuerit redactum, secundum nostrae
legis definitionem per omnia completum et absolutum sit. <a 530 d. k. aug.
lampadio et oreste conss.>
CJ.4.38.15.2: Imperator Justinianus
Sin autem ille vel noluerit vel non potuerit pretium
definire, tunc pro nihilo esse venditionem quasi nullo pretio statuto: nulla
coniectura, immo magis divinatione in posterum servanda, utrum in personam
certam an in viri boni arbitrium respicientes contrahentes ad haec pacta
venerunt, quia hoc penitus impossibile esse credentes per huiusmodi sanctionem
expellimus. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste conss.>
CJ.4.38.15.3: Imperator Justinianus
Quod et in huiusmodi locatione locum habere censemus. <a
530 d. k. aug. lampadio et oreste conss.>
CJ.4.39.0. De hereditate vel actione vendita.
CJ.4.39.1: Imperatores Severus, Antoninus
Aes alienum hereditate nomine fisci vendita ad onus emptoris
bonorum pertinere nec fiscum creditoribus hereditariis respondere certum et
absolutum est. * sev. et ant. aa. geminio. * <d. iii non. nov.>
CJ.4.39.2: Imperator Antoninus
Ratio iuris postulat, ut creditoribus hereditariis et legatariis
seu fideicommissariis te convenire volentibus tu respondeas et cum eo, cui
hereditatem venumdedisti, tu experiaris suo ordine. nam ut satis tibi detur,
sero desideras, quoniam eo tempore, quo venumdabatur hereditas, hoc non est
comprehensum. quamvis enim ea lege emerit, ut creditoribus hereditariis
satisfaciat, excipere actiones hereditarias invitus cogi non potest. * ant. a.
titio floriano. * <>
CJ.4.39.3: Imperator Alexander Severus
Nominis venditio et ignorante vel invito eo, adversus quem
actiones mandantur, contrahi solet. * alex. a. quintiano et timotheo. * <a
223 d. viii id. febr. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.39.4: Imperator Alexander Severus
Qui nondum certus de quantitate hereditatis, persuadente
emptore quasi exiguam quantitatem, eam vendidit, bonae fidei iudicio conveniri,
ut res tradat vel actiones mandet, non compellitur suoque iure eorum
persecutionem habet. * alex. a. aurelio diogeni mil. * <a 223 d. xvii k.
oct. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.39.5: Imperator Alexander Severus
Emptor hereditatis actionibus mandatis eo iure uti debet,
quo is cuius persona fungitur, quamvis utiles etiam adversus debitores
hereditarios actiones emptori tribui placuerit. * alex. a. nonario onesimo. *
<a 224 pp. k. mart. iuliano et crispino conss.>
CJ.4.39.6: Imperator Alexander Severus
Qui tibi hereditatem vendidit, antequam res hereditarias
traderet, dominus earum perseveravit et ideo vendendo eas aliis dominium
transferre potuit. sed quoniam contractus fidem fregit, ex empto actione
conventus quod tua interest praestare cogitur. * alex. a. pomponio mil. * <a
a. 230 pp. viii k. iul. agricola et clemente conss.>
CJ.4.39.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Postquam eo decursum est, ut cautiones quoque debitorum
pignori darentur, ordinarium visum est, ut post nominis venditionem utiles
emptori, sic ( ut responsum est) vel ipsi creditori postulanti dandas actiones.
* diocl. et maxim. aa. manaseae. * <>
CJ.4.39.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex nominis emptione dominium rerum obligatarum ad emptorem
non transit, sed vel in rem suam procuratori facto vel utilis secundum ea, quae
pridem constituta sunt, exemplo creditoris persecutio tribuitur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. vigiliano. * <as xv.>
CJ.4.39.9: Imperator Justinianus
Certi et indubitati iuris est ad similitudinem eius, qui
personalem redemerit actionem et utiliter eam movere suo nomine conceditur, et
eum, qui in rem actionem comparaverit, eadem uti posse facultate. cum enim
actionis nomen generale est omnium sive in rem siue( !) in personam actionum et
apud omnes veteres iuris conditores hoc nomen in omnibus pateat, nihil est
tale, quod differentiam in huiusmodi utilibus actionibus possit introducere. *
iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.4.40.0. Quae res venire non possunt et qui vendere vel
emere vetantur.
CJ.4.40.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Fucandae atque distrahendae purpurae vel in serico vel in
lana, quae blatta vel oxyblatta atque hyacinthina dicitur, facultatem nullus
possit habere privatus. sin autem aliquis supra dicti muricis vellus
vendiderit, fortunarum se suarum et capitis sciat subiturum esse discrimen. *
valentin. theodos. et arcad. aaa. fausto com. sacr. larg. * <>
CJ.4.40.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Comparandi serici a barbaris facultatem omnibus, sicut iam
praeceptum est, praeter comitem commerciorum etiamnunc iubemus auferri. *
valentin. theodos. et arcad. aaa. cariobaudi duci mesopotamiae. * <>
CJ.4.40.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Quia nonnunquam in diversis litoribus distrahi publici
canonis frumenta dicuntur , vendentes et ementes sciant capitali poenae se esse
subdendos et in fraudem publicam commercia contracta damnari. * arcad. et
honor. aa. ad senatum et pop. * <a 397 d. xvii k. mart. caesario et attico
conss.>
CJ.4.40.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Ne frumentum, quod devotissimo exercitui mittitur, in
praedam lucrumque vertatur , hac sanctione decernimus, ut, quicumque hoc
fuerint forte mercati, honestiores quidem stilum proscriptionis incurrant,
inferiores autem vilioresque personae capitali supplicio subiaceant. * honor.
et theodos. aa. faustino pp. * <a 410 vel 413 ? >
CJ.4.41.0. Quae res exportari non debeant.
CJ.4.41.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Ad barbaricum transferendi vini et olei et liquaminis nullam
quisquam habeat facultatem ne gustus quidem causa aut usus commerciorum. *
valentin. valens et grat. aaa. ad theodotum mag. mil. * <a 370 - 375 >
CJ.4.41.2pr.: Imperator Marcianus
Nemo alienigenis barbaris cuiuscumque gentis ad hanc urbem
sacratissimam sub legationis specie vel sub quocumque alio colore venientibus
aut in diversis aliis civitatibus vel locis loricas et scuta et arcus sagittas
et spathas et gladios vel alterius cuiuscumque generis arma audeat venumdare,
nulla prorsus isdem tela , nihil penitus ferri vel facti iam vel adhuc infecti
ab aliquo distrahatur. perniciosum namque romano imperio et proditioni proximum
est barbaros, quos indigere convenit, telis eos, ut validiores reddantur,
instruere. * marcian. a. constantino pp. * <a 455 - 457 >
CJ.4.41.2.1: Imperator Marcianus
Si quis autem aliquid armorum genus quarumcumque nationum
barbaris alienigenis contra pietatis nostrae interdicta ubicumque vendiderit,
bona eius universa proscribi protinus ac fisco addici, ipsum quoque capitalem
poenam subire decernimus. <a 455 - 457 >
CJ.4.42.0. De eunuchis.
CJ.4.42.1: Imperator Constantinus
Si quis post hanc sanctionem in orbe romano eunuchos
fecerit, capite puniatur: mancipio tali nec non etiam loco, ubi hoc commissum
fuerit domino sciente et dissimulante, confiscando. * const. a. ursino duci
mesopotamiae. * <d. vi k. mart.>
CJ.4.42.2pr.: Imperator Leo
Romanae gentis homines sive in barbaro sive in romano solo
eunuchos factos nullatenus quolibet modo ad dominium cuiusdam transferri
iubemus: poena gravissima statuenda adversus eos, qui hoc perpetrare ausi
fuerint, tabellione videlicet, qui huiusmodi emptionis sive cuiuslibet alterius
alienationis instrumenta conscripserit, et eo, qui octavam vel aliquod
vectigalis causa pro his susceperit, eidem poenae subiciendo. * leo a. viviano
pp. * <a 457 - 465 >
CJ.4.42.2.1: Imperator Leo
Barbarae autem gentis eunuchos extra loca nostro imperio
subiecta factos cunctis negotiatoribus vel quibuscumque aliis emendi in
commerciis et vendendi ubi voluerint tribuimus facultatem. <a 457 - 465 >
CJ.4.43.0. De patribus qui filios distraxerunt.
CJ.4.43.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Liberos a parentibus neque venditionis neque donationis
titulo neque pignoris iure aut quolibet alio modo, nec sub praetextu
ignorantiae accipientis in alium transferri posse manifesti iuris est. * diocl.
et maxim. aa. et cc. aureliae papinianae. * <a 294 d. xvi k. dec. nicomediae
cc. conss.>
CJ.4.43.2pr.: Imperator Constantinus
Si quis propter nimiam paupertatem egestatemque victus causa
filium filiamve sanguinolentos vendiderit, venditione in hoc tantummodo casu
valente emptor obtinendi eius servitii habeat facultatem. * const. a.
provincialibus suis. * <a 329 d. xv k. sept. serdicae constantino a. viii et
constantino c. iiii conss.>
CJ.4.43.2.1: Imperator Constantinus
Liceat autem ipsi qui vendidit vel qui alienatus est aut
cuilibet alii ad ingenuitatem propriam eum repetere, modo si aut pretium
offerat quod potest valere, aut mancipium pro huiusmodi praestet. <a 329 d.
xv k. sept. serdicae constantino a. viii et constantino c. iiii conss.>
CJ.4.44.0. De rescindenda venditione.
CJ.4.44.1: Imperator Alexander Severus
Si pater tuus per vim coactus domum vendidit, ratum non
habebitur, quod non bona fide gestum est: mala fide enim emptio irrita est.
aditus itaque nomine tuo praeses provinciae auctoritatem suam interponet,
maxime cum paratum te proponas id quod pretii nomine illatum est emptori
refundere. * alex. a. aurelio maroni mil. * <a 222 d. xi k. mart. antonino
et alexandro conss.>
CJ.4.44.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Rem maioris pretii si tu vel pater tuus minoris pretii,
distraxit, humanum est, ut vel pretium te restituente emptoribus fundum
venditum recipias auctoritate intercedente iudicis, vel, si emptor elegerit,
quod deest iusto pretio recipies. minus autem pretium esse videtur, si nec
dimidia pars veri pretii soluta sit. * diocl. et maxim. aa. aurelio lupo. *
<a 285 pp. v k. nov. diocletiano a. ii et aristobulo conss.>
CJ.4.44.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De contractu venditionis et emptionis iure perfecto
alterutro invito nullo recedi tempore bona fides patitur, nec ex rescripto nostro.
quo iure fiscum nostrum uti saepe constitutum est. * diocl. et maxim. aa. et
cc. titiae et marcianae. * <a 293 d. viii id. febr. aa. conss.>
CJ.4.44.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad rescindendam venditionem et malae fidei probationem hoc solum
non sufficit, quod magno pretio fundum comparatum minoris distractum esse
commemoras. * diocl. et maxim. aa. et cc. sempronio eudoxio. * <a 293 d.
non. april. byzantio aa. conss.>
CJ.4.44.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si dolo adversarii deceptum venditionem praedii te fecisse
praeses provinciae aditus animadvertit, sciens contrarium esse dolum bonae
fidei, quae in huiusmodi maxime contractibus exigitur, rescindi venditionem
iubebit. * diocl. et maxim. aa. et cc. claudio rufo. * <a 293 d. xv k. nov.
sirmi aa. conss.>
CJ.4.44.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si iure perfecta venditio est a maiore viginti quinque
annis, intellegere debes consensu mutuo perfectam venditionem resolvi non
posse. <a 293 d. xv k. nov. sirmi aa. conss.>
CJ.4.44.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non est probabilis causa, propter quam rescindi consensu
factam venditionem desideras. quamvis enim duplum offeras pretium emptori,
tamen invitus ad rescindendam venditionem urgueri non debet. * diocl. et maxim.
aa. et cc. novisio gaiano veterano. * <a 293 >
CJ.4.44.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ratas manere semper perfectas iure venditiones vestra etiam
interest. nam si oblato pretio rescindere venditionem facile permittatur,
eveniet, ut et si quid vos laboribus vestris a fisco nostro vel a privato
comparaveritis, eadem lege conveniamini, quam vobis tribui postulatis. * diocl.
et maxim. aa. et cc. mucatraulo mil. * <a 293 >
CJ.4.44.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si voluntate tua fundum tuum filius tuus venumdedit, dolus
ex calliditate atque insidiis emptoris argui debet vel metus mortis vel
cruciatus corporis imminens detegi, ne habeatur rata venditio. hoc enim solum,
quod paulo minori pretio fundum venumdatum significas, ad rescindendam
emptionem invalidum est. quod videlicet si contractus emptionis atque
venditionis cogitasses substantiam et quod emptor viliori comparandi, venditor
cariori distrahendi votum gerentes ad hunc contractum accedant vixque post
multas contentiones, paulatim venditore de eo quod petierat detrahente, emptore
autem huic quod obtulerat addente, ad certum consentiant pretium, profecto
perspiceres neque bonam fidem, quae emptionis atque v enditionis conventionem
tuetur, pati neque ullam rationem concedere rescindi propter hoc consensu
finitum contractum vel statim vel post pretii quantitatis disceptationem: nisi
minus dimidia iusti pretii, quod fuerat tempore venditionis, datum est,
electione iam emptori praestita servanda. * diocl. et maxim. aa. et cc. aureliae
euodiae. * <a 293 d. k. dec. aa. conss.>
CJ.4.44.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pretii causa non pecunia numerata, sed pro eo pecoribus in
solutum consentienti datis contractus non constituitur irritus. * diocl. et
maxim. aa. et cc. domitio civalensi. * <a 293 d. xv k. ian. sirmi aa.
conss.>
CJ.4.44.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Dolus emptoris qualitate facti, non quantitate pretii
aestimatur. quem si fuerit intercessisse probatum, non adversus eum, in quem
emptor dominium transtulit, rei vindicatio venditori, sed contra illum cum quo
contraxerat in integrum restitutio competit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
aemilio severo. * <>
CJ.4.44.11pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Venditor factum emptoris, quod eum tempore contractus
latuit, post arguendo, non qui eo tempore scierit, quo id ageretur, et
consensit, de dolo queri potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. aureliae magnae.
* <>
CJ.4.44.11.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Igitur cum patrem tuum, ut maius comprehenderetur
instrumento pretium, quam rei quae distrahebatur esse convenerat, consensisse
profitearis, propter hoc solum de circumscriptione frustra queritur. <>
CJ.4.44.11.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sane si placitum pretium non probetur solutum vel in
quantitatem debiti per errorem facti compensari cautum fuit, hoc reddi recte
postulatur. <>
CJ.4.44.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non idcirco minus venditio fundi, quod hunc ad munus
sumptibus necessariis urguentibus non vilioris pretii vel urguente debito te
distraxisse contendis, rata manere debet. illicitis itaque petitionibus
abstinendo ac pretium, si non integrum solutum est, petendo facies consultius.
* diocl. et maxim. aa. et cc. antiocho. * <>
CJ.4.44.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si maior annis viginti quinque fundum distraxisti, propter
hoc solum, quod ementi, ne compararet, socer tuus denuntiavit, emptionem a te
rescindi bona fides non patitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio nicae
decaria. * <>
CJ.4.44.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ea condicione distractis praediis, ut quod rei publicae
debebatur qui comparavit restitueret, venditor a se celebrata solutione quanti
interest experiri potest, non ex eo, quod emptor non satis conventioni fecit,
contractus irritus constituitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio
basilidae mil. * <a 294 s. xv k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.44.15: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quisquis maior aetate praedia etiam procul posita
distraxerit, paulo vilioris pretii nomine repetitionis rei venditae copiam
minime consequatur. neque inanibus immorari sinatur obiectis, ut vires sibimet
locorum causetur incognitas, qui familiaris rei scire vires vel merita atque
emolumenta debuerat. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad hypatium pp. * <a
383 d. vi non. mai. mediolani merobaude ii et saturnino conss.>
CJ.4.44.16pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Si quos debitorum mole depressos necessitas publicae
rationis adstringat proprias distrahere facultates, rei qualitas et redituum
quantitas aestimetur nec sub nomine subhastationis publicae locus fraudibus
relinquatur et possessionibus viliore distractis plus exactor ex gratia quam
debitor ex pretio consequatur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad magnillum
vic. africae.* <a 392 d. xiii k. iul. aquileiae. acc. id. ian. hadrumeti
post consulatum tatiani et symmachi vv. cc.>
CJ.4.44.16.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Hi postremo sub empti titulo perpetuo dominii iure potiantur,
qui tantum adnumeraverint fisco, quantum exegerit utilitas privatorum. etenim
periniquum est, ut alienis bonis sub gratiosa auctione distractis parum accedat
publico nomini, cum totum pereat debitori. <a 392 d. xiii k. iul. aquileiae.
acc. id. ian. hadrumeti post consulatum tatiani et symmachi vv. cc.>
CJ.4.44.17: Imperatores Arcadius, Honorius
Hi, qui imposita munera civitatum fuga destituunt et
ineundos furtim existimant esse contractus, intellegant sibi nihil haec
profutura esse commenta et pretio emptorem fugae conscium multandum esse, quod
dederit. * arcad. et honor. aa. messalae pp. * <a 399 d. xii k. sept.
theodoro cons.>
CJ.4.44.18: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Vestium et argenti seu mancipiorum coemendorum, si quando a
privatis nostris ea contigerit venumdari, palatini sciant sibi copiam
denegatam: poena in eos amissionis pretii exercenda. * arcad. honor. et
theodos. aaa. nestorio com. rer. privat. * <a a. 402 vel 406 d. iii k. ian.
r. arcadio.... >
CJ.4.45.0. Quando liceat ab emptione discedere .
CJ.4.45.1: Imperator Gordianus
Re quidem integra ab emptione et venditione utriusque partis
consensu recedi potest: etenim quod consensu contractum est, contrariae
voluntatis adminiculo dissolvitur. at enim post traditionem interpositam nuda
voluntas non resolvit emptionem, si non actus quoque priori similis retro agens
venditionem intercesserit. * gord. a. licinio rufino. * <>
CJ.4.45.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Perfectam emptionem atque venditionem re integra tantum
pacto et consensu posse dissolvi constat. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio
felici. * <a 293 d. non. april. byzantii aa. conss.>
CJ.4.45.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ergo si quidem arrae nomine aurum datum sit, potes hoc solum
secundum fidem pacti recuperare. <a 293 d. non. april. byzantii aa.
conss.>
CJ.4.45.2.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si vero partem pretii persolvisti, ad ea, quae venditorem
oportet ex venditione praestare, magis actionem quam ad pretii quantitatem, quam
te dedisse significas , habes. <a 293 d. non. april. byzantii aa. conss.>
CJ.4.46.0. Si propter publicas pensitationes venditio fuerit
celebrata.
CJ.4.46.1: Imperator Antoninus
Venditionem ob tributorum cessationem factam revocari non
oportet neque priore domino pretium offerente neque creditore eius iure
hypothecae sive pignoris. potior est enim causa tributorum, quibus priore loco
omnia cessantis obligata sunt. * ant. a. geminio materno. * <>
CJ.4.46.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si deserta praedia ob cessationem collationum vel reliqua
tributorum ex permissu praesidis ab his, quibus periculum exactionis tributorum
imminet, distracta sincera fide iusto pretio sollemniter comparasti, venditio
ob sollemnes praestationes necessitate facta convelli non debet. * diocl. et
maxim. aa. atiniae plotianae. * <>
CJ.4.46.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sin autem venditio nulla iusta auctoritate praesidis
praecedente facta est, hanc ratam haberi iura non concedunt, idque quod frustra
gestum est revocari oportet , ita ut indemnitati tributorum omnibus modis
consulatur. <>
CJ.4.46.2.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quae omnia tractari convenit praesente eo, quem emptorem
extitisse proponis. <>
CJ.4.46.3: Imperator Constantinus
Si quis fundum vel mancipia aliamve rem ob cessationem
tributorum vel etiam ob vestium auri argentique debitum, quae annua exactione
solvuntur, occupata convento debitore et apud iudicem interpellatione
celebrata, cum solutio cessaverit, sub hasta distracta comparaverit, perpetuam
emptionis accipiat firmitatem. sin autem minoris forte persona fuerit inserta,
necesse sit legitimae defensionis adesse venditioni personam, nihilque
intersit, utrumne officium summae rei procuratoris an certe rectoris provinciae
id quod debitum fuerit proposuerit. * constant. a. ad egnatium faustinum praes.
baeticae. * <a 337 d. prid. id. dec. feliciano et titiano conss.>
CJ.4.47.0. Sine censu vel reliquis fundum comparari non
posse.
CJ.4.47.1: Imperator Alexander Severus
Ex conventione quidem, qua pactam novercam tuam cum patre
tuo dicis, cum fundum in dotem daret, ut tributa ipsa agnosceret, actio tibi
adversus eam competere non potest, et si pactum in stipulationem deductum
probetur. sed et si fundus aestimatus ita, ut pars instrumenti significat, in
dotem datus est, ex vendito actio, ut placitis stetur, non competit. * alex. a.
capitoni. * <a 229 pp. non. dec. ipso a. iii et dione ii conss.>
CJ.4.47.2pr.: Imperator Constantinus
Rei annonariae emolumenta tractantes cognovimus hanc esse
causam maxime reliquorum, quod nonnulli captantes aliquorum momentarias
necessitates sub hac condicione fundos comparant, ut nec reliqua eorum fisco
inferant et immunes eos possideant. * const. a. ad antonium Marcellinum praes.
* <a 319 d. k. iul. agrippinae constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.4.47.2.1: Imperator Constantinus
Ideoque placuit, ut, si quem constiterit huiusmodi habuisse
contractum atque hac lege possessionem esse mercatum, tam pro solidis censibus
fundi comparati quam pro reliquis universis eiusdem possessionis obnoxius
teneatur, cum necesse sit eum qui comparat censum rei comparatae agnoscere, nec
licere cuidam rem sine censu comparare vel vendere. <a 319 d. k. iul.
agrippinae constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.4.47.3: Imperator Julianus
Omnes pro his agris quos possident publicas pensitationes
agnoscant nec pactionibus contrariis adiuventur, si venditor aut donator apud
se collationis sarcinam pactione illicita voluerit retinere, etsi necdum
translata sit professio censualis, sed apud priorem fundi dominum forte
permaneat, dissimulantibus ipsis, ut non possidentes pro possidentibus
exigantur. * iul. a. ad secundum pp. * <a 363 d. xiiii k. mart. antiochiae
iuliano a. iiii et sallustio conss.>
CJ.4.48.0. De periculo et commodo rei venditae.
CJ.4.48.1: Imperator Alexander Severus
Post perfectam venditionem omne commodum et incommodum, quod
rei venditae contingit, ad emptorem pertinet. auctor enim ex his tantum causis
suo ordine tenetur, quae ex praecedente tempore causam evictionis parant, et
ita, si ei denuntiatum est, ut causae agendae adesset, et non absente emptore
contra eum pronuntiatum est. * alex. a. iuliae secundinae. * <a 223 d. k.
sept. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.48.2pr.: Imperator Alexander Severus
Cum convenit, ut singulae amphorae vini certo pretio
veneant, antequam tradantur , imperfecta etiam tunc venditione periculum vini
mutati emptoris, qui moram mensurae faciendae non interposuit, non fuit. *
alex. a. gargilio iuliano. * <a 223 pp. v k. april. maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.4.48.2.1: Imperator Alexander Severus
Cum autem universum quod in horreis erat postea venisse sine
mensura et claves emptoribus traditas adlegas, perfecta venditione quod vino
mutato damnum accidit , ad emptorem pertinet. <a 223 pp. v k. april. maximo
ii et aeliano conss.>
CJ.4.48.2.2: Imperator Alexander Severus
Haec omnia locum habent non solum si vinum, sed etiam si
oleum vel frumentum vel his similia venierint et ea aut deteriora aut penitus
corrupta fuerint. <a 223 pp. v k. april. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.48.3: Imperator Alexander Severus
Dolum auctoris bona fide emptori non nocere certi iuris est.
* alex. a. daphenae. * <a 223 pp. iiii k. oct. maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.4.48.4: Imperator Gordianus
Cum inter emptorem et venditorem contractu sine scriptis
inito de pretio convenit moraque venditoris in traditione non intercessit,
periculo emptoris rem distractam esse in dubium non venit. * gord. a. silvestro
mil. * <a 239 pp. xv k. ian. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.4.48.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum speciem venditam per violentiam ignis absumptam dicas,
si venditionem nulla condicio suspenderat, amissae rei periculum te non
adstringit. * diocl. et maxim. aa. aurelio leontio. * <a 285 pp. iii non.
nov. atubino diocletiano a. ii et aristobulo conss.>
CJ.4.48.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Mortis casus ancillae distractae etiam ante traditionem sine
mora venditoris dilatam non ad venditorem, sed ad emptorem pertinet, et hac non
ex praeterito vitio rebus humanis exempta solutionem emptor pretii non recte
recusat. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio cyrillo. * <a 294 s. xv k.
ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.49.0. De actionibus empti et venditi.
CJ.4.49.1: Imperator Antoninus
Adversus eum, cui agrum vendidisti, venditi iudicio
consiste: nec enim tibi in rem actio cum emptore, qui personaliter tibi sit
obligatus, competit. * ant. a. aelianae. * <a 215 pp. iiii id. iun. laeto
iterum et cereale conss.>
CJ.4.49.2pr.: Imperatores valer., gallien.
Venditi actionem ad recipiendum residuum pretium intendere
adversario tuo poteris. * valer. et gallien. aa. et valer. c. flavio domitiano.
* <a 259 pp. id. mart. aemiliano et basso conss.>
CJ.4.49.2.1: Imperatores valer., gallien.
Nec quod in compensationem venerit, quasi et tu invicem
deberes, id obesse tibi poterit, si in bonae fidei contractu, in quo maiores
etiam viginti quinque annis officio iudicis in iis quae dolo commissa sunt
adiuvantur, iusto errore te ductum vel fraude adversarii captum, quasi debitum
id esset, quod re vera non debebatur, pepigisse monstraveris. <a 259 pp. id.
mart. aemiliano et basso conss.>
CJ.4.49.2.2: Imperatores valer., gallien.
Fructus quoque perceptos ante venditionem contractam, quos,
cum venditioni non accessissent, eundem emptorem invasisse proponis, eodem
iudicio reposces. <a 259 pp. id. mart. aemiliano et basso conss.>
CJ.4.49.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex arrali pacto personalis dumtaxat paciscentibus actio
praeparatur. * diocl. et maxim. aa. serapodoro. * <a 290 pp. iiii id. iul.
ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.4.49.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si traditio rei venditae iuxta emptionis contractum procacia
venditoris non fiat , quanti interesse compleri emptionem fuerit arbitratus
praeses provinciae, tantum in condemnationis taxationem deducere curabit. *
diocl. et maxim. aa. muciano. * <a 290 pp. viii id. sept. ipsis iiii et iii
aa. conss.>
CJ.4.49.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Curabit praeses provinciae compellere emptorem, qui nactus
possessionem fructus percepit, partem pretii quam penes se habet cum usuris
restituere, quas et perceptorum fructuum ratio et minoris aetatis favor, licet
nulla mora intercesserit, generavit. * diocl. et maxim. aa. et cc. decimo
caplusio. * <a 290 pp. xii k. oct. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.4.49.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Venditi actio, si non ab initio aliud convenit, non facile
ad rescindendam perfectam venditionem, sed ad pretium exigendum competit. * diocl.
et maxim. aa. et cc. neratio. * <a 293 s. vi id. april. byzantii aa.
conss.>
CJ.4.49.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si servos distraxisti ac pretium de peculio eorum, quod ad
te pertinebat, nesciens unde solveretur accepisti, consequens est integram te
pretii actionem habere , cum proprii venditoris nummi soluti non praestant
emptori liberationem. * diocl. et maxim. aa. et cc. diodoro. * <a 293 s.
xvii k. mai. melanthiade aa. conss.>
CJ.4.49.8pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pater tuus venum portionem suam dedit nec induxit in
vacuam possessionem praedii, ius omne penes se eum retinuisse certum est. neque
enim velut traditionis factae vectigal exsolutum, si simulatum factum
intercessit, veritatem mutare potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio
eusebio. * <a 293 s. v k. mai. aa. conss.>
CJ.4.49.8.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quapropter aditus praeses provinciae, si animadverterit in
vacuam possessionem neque patrem tuum neque successores eius emptorem vel
heredes ipsius quocumque loco factos induxisse, non dubitabit nihil esse
translatum pronuntiare. et si te ex empto ad inducendum in vacuam possessionem
perspexerit conveniri, aestimabit , an pretium sit exsolutum: ac si reppererit
non esse satis pretio factum, hoc restitui tibi providebit. <a 293 s. v k.
mai. aa. conss.>
CJ.4.49.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si minor a venditore sive sciente sive ignorante dicebatur
capitatio praedii venditi et maior inventa sit, in tantum convenitur, quanto,
si scisset emptor ab initio, minus daret pretii. sin vero huiusmodi onus et
gravamen functionis cognovisset, nullam adversus venditorem habet actionem. *
diocl. et maxim. aa. et cc. aureliae zaniae antipatrae. * <a 293 s. xv k.
iun. philippopoli aa. conss.>
CJ.4.49.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum venditorem carnis fide conventionis rupta tempore
placito hanc non exhibuisse proponas, empti actione eum quanti interest tua
tunc tibi praestitam fuisse apud praesidem provinciae convenire potes. * diocl.
et maxim. aa. et cc. titio attalo. * <a 293 s. xvii k. ian. aa. conss.>
CJ.4.49.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ancillam tibi ex causa venditionis traditam venditor
manumisit, libertatem alienae factae praestare non potuit. quod si post venditionem
ante traditionem manumisit, pleno iure dominus constitutus civem romanam facere
non prohibebatur: tibi personali propter ruptam fidem contra venditorem actione
competente. * diocl. et maxim. aa. et cc. flaviae eucarpiae. * <a 293 s. x
k. ian. aa. conss.>
CJ.4.49.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sicut periculum vini mutati, quod certum fuerat comparatum,
ad emptorem, ita commodum aucti pretii pertinet. utque hoc verum est, sic
certae qualitatis ac mensurae distracto vino fidem placitis servandam convenit:
quo non restituto non pretii quantitatis, sed quanti interest empti competit
actio. * diocl. et maxim. aa. et cc. egi crispino.* <a 294 s. prid. non.
febr. sirmi cc. conss.>
CJ.4.49.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Fructus post perfectum iure contractum emptoris spectare
personam convenit, ad quem et functionum gravamen pertinet: venditorque pretium
tantum ac, si moram intercessisse probetur, usuras officio iudicis exigere
potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. flavio alexandro. * <a 294 s. iiii
non. dec. cc. conss.>
CJ.4.49.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Emptor servorum recte de his tradendis et de eorum fuga
itemque sanitate erronesque non esse aut noxa solutus repromitti sibi recte
postulat. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio rusoni. * <a 294 s. v k.
dec. cc. conss.>
CJ.4.49.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ultra modum tritici distracti citra pactum in solutione mora
non facta nihil emptor exigere potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio
antonino aeliano. * <a 294 s. xv k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.49.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Post perfectam venditionem fetus quidem pecorum emptori,
venditori vero sumptus, si quos bona fide fecerit, restitui debere notissimum
est. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio cyrillo. * <a 294 s. viii k. ian.
cc. conss.>
CJ.4.49.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Expulsos vos de fundo per violentiam a nerone, quem habere
ius in eo negatis, profitentes nullam vobis adversus eum, ex cuius venditione
fundum possidetis, actionem competere probatis. igitur ad instar interdicti seu
actionis promissae experiendum esse perspicitis. * diocl. et maxim. aa. et cc.
hermiano et hermippo. * <>
CJ.4.50.0. Si quis alteri vel sibi sub alterius nomine vel
aliena pecunia emerit.
CJ.4.50.1: Imperator Antoninus
Si pecunia patris fundus mancipiaque comparata sunt, tamen
cum emptiones matris tuae nomine factas esse proponis, ignorare non debes
traditione matrem tuam dominam fuisse constitutam. plane si pecuniae petitionem
competere tibi propter numerationem pretii existimas, civiliter consiste. *
ant. a. mercatori secundo. * <a 213 pp. iii k. aug. antonino a. iiii et
balbino conss.>
CJ.4.50.2: Imperator Alexander Severus
Si emancipatis vobis fundos, quos nomine vestro, cum in
potestate ageretis, pater emerat, tradidit vel in possessione eorum voluntate
patris fuistis, dominium adquisistis. * alex. a. septimiae. * <a 222 d. xiii
k. april. antonino et alexandro conss.>
CJ.4.50.3: Imperator Alexander Severus
Mancipia quorum meministi si, ut proponis, nomine tuo
itemque fratris tui cui successisti empta vobis tradita sunt, licet instrumento
emptionis matrem tuam pecuniam numerasse contineatur, persequi ea more
iudiciorum non prohiberis. * alex. a. fabio paterno. * <a 228 d. xv k. iul.
modesto et probo conss.>
CJ.4.50.4: Imperatores valer., gallien.
Quamvis instrumento emptionis socrus nomen inscripseris,
tamen si possessionem tenes, dominus effectus es. ob eam rem frustra calumniam
mulieris, quamvis ipsa contractus tabulas habeat, formidas. * valer. et
gallien. aa. et valer. c. aurelio cyrillo. * <d. iii non. mai.>
CJ.4.50.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum propria pecunia tua te comparante possessionem quondam
uxoris tuae nomen tantummodo accommodasse dicas eandemque occasione custodiae
suae commissorum instrumentorum contra bonam fidem proprietatem eiusdem fundi
usurpasse, rector provinciae, pro sua exercitatione cognitum habens donationem
a non domina uxore tua in filiam suam collatam nullum praeiudicium dominio tuo
attulisse, docenti tibi veritatem precibus tuis adsistere restituere eandem
possessionem habita etiam fructuum taxatione curabit. * diocl. et maxim. aa.
vero. * <a 290 d. prid. id. sept. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.4.50.6pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Multum interest, utrumne uxore tua comparante pecuniam
numerasti eique possessio tradita est, an contractu emptionis a te nomine tuo
habito tantum uxoris nomen post instrumentis scribi feceris. * diocl. et maxim.
aa. et cc. aurelio dionysio. * <a 293 d. xiiii k. sept. viminacio aa.
conss.>
CJ.4.50.6.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nam si quidem uxor tua nomine suo emit eique res traditae
sunt nec in te quicquam de his processit, non nisi de pretio adversus eam, in
quantum tu pauperior et illa locupletior facta est, habes actionem. <a 293
d. xiiii k. sept. viminacio aa. conss.>
CJ.4.50.6.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si emisti quidem tu et tibi tradita possessio est,
tantum autem nomen instrumento uxoris quondam tuae scriptum est, res gesta
potior quam scriptura habetur. <a 293 d. xiiii k. sept. viminacio aa.
conss.>
CJ.4.50.6.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sin vero ab initio negotium uxoris gerens comparasti nomine
ipsius, empti actionem nec illi nec tibi adquisisti, dum tibi non vis nec illi
potes: quare in dominii quaestione ille potior habetur, cui possessio tradita
est. <a 293 d. xiiii k. sept. viminacio aa. conss.>
CJ.4.50.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum per eos qui negotia tua gerebant olei materiam te
comparasse contractusque fidem pretio suscepto rupisse venditorem proponas, si
quidem ex empto his qui iuri tuo subiecti fuerint contrahentibus tibi quaesita
est actio, per te vel cui mandaveris, si vero sui iuris constituti secundum mandatum
tuum hunc contractum habuerunt ac sibi empti quaesierunt actionem, per eos vel
quibus illi dederint mandatum adi competentem iudicem, qui secundum bonam
fidem, quae in huiusmodi contractibus observari solet, satisfieri providebit. *
diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio gerontio. * <a 293 s. xiiii k. sept. aa.
conss.>
CJ.4.50.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui aliena pecunia comparat, non ei cuius nummi fuerunt, sed
sibi tam actionem empti quam dominium, si tamen ei fuerit tradita possessio, quaerit.
cum itaque de rebus communibus fratrem patruelem tuum quaedam comparasse
contendas, de tua pecunia hunc conveniendo facies consultius: nam in rem de
rebus ab eo comparatis tibi contra eum petitio non competit. * diocl. et maxim.
aa. et cc. maximae valentinae. * <a 294 d. prid. non. febr. sirmi cc.
conss.>
CJ.4.50.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nihil prohibet altero pecuniam numerante in alium vel
utriusque contrahentis consensu vel certe venditore tantummodo volente dominium
transferri: eo etiam manifeste constituto, ut inter absentes per mediam
personam vel per nuntium vel per epistulam talis contractus perfici possit. *
diocl. et maxim. aa. et cc. eminio rufiniano. * <a 294 d. v non..... sirmi
cc. conss.>
CJ.4.51.0. De rebus alienis non alienandis et de prohibita
rerum alienatione vel hypotheca.
CJ.4.51.1: Imperator Alexander Severus
Si praesidi provinciae probatum fuerit iulianum nullo iure
munitum servos tuos scientibus vendidisse, restituere tibi emptores servos
iubebit. quod si ignoraverint et eorum facti sunt, pretium horum tibi solvere
iulianum iubebit. * alex. a. cattiano mil. * <a 224 d. viiii id. iul.
iuliano et crispino conss.>
CJ.4.51.2: Imperator Gordianus
Distrahente marito rem iuris tui, si consensum non
accommodasti, licet sigillo tuo venditionis instrumentum fraude conquisita
signaveris, eiusmodi tamen commentum emptori usucapione non subsecuta vel longi
temporis praescriptione non munito nullam praestitisse potest securitatem. *
gord. a. grattiae aeliae. * <>
CJ.4.51.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Venditrici succedenti hereditario iure perfectam recte
venditionem rescindere ac dominium revocare non licet: sed et si hoc ex persona
sua vindicet, vel exceptione te doli mali, si hanc viam elegeris, tueri vel evicta
re, etsi defensione monstrata nolueris uti, quanti tua interest poteris
experiri. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio valeriano. * <a 293 s. xvi
k. nov. sirmi aa. conss.>
CJ.4.51.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Mancipia patris, qui fundum a philippo conduxerat,
successione tibi quaesita domino fundi pro debitis in solutum mater tua dando
nihil tibi auferre potuit. et ideo si tu maior viginti quinque annis effectus
ab ea negotium gestum non fecisti ratum, oblato debito, si non haec locator iure
pignoris obligata sibi vendidit, petere poteris. * diocl. et maxim. aa. et cc.
domitio aphobio. * <a 294 d. iii id. febr. cc. conss.>
CJ.4.51.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si fundum tuum pater post emancipationem te non consentiente
venumdedit neque ei successisti neque possidens longi temporis praescriptione
munitus est, eum tibi agenti rector provinciae reddi efficiet. * diocl. et
maxim. aa. et cc. aurelio aegro. * <a 294 viii id. m. sirmi cc. conss.>
CJ.4.51.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nemo res ad te pertinentes non obligatas sibi nec ex officio
vendendi potestatem habens distrahendo quicquam tibi nocere potuit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. aurelio rufo. * <d. k. nov.>
CJ.4.51.7: Imperator Justinianus
Sancimus, sive lex alienationem inhibuerit sive testator hoc
fecerit sive pactio contrahentium hoc admiserit, non solum dominii alienationem
vel mancipiorum manumissionem esse prohibendam, sed etiam usus fructus dationem
vel hypothecam vel pignoris nexum penitus prohiberi: similique modo et
servitutes minime imponi nec emphyteuseos contractum, nisi in his tantummodo
casibus, in quibus constitutionum auctoritas vel testatoris voluntas vel
pactionum tenor qui alienationem interdixit aliquid tale fieri permiserit. *
iust. a. iohanni pp. * <d. k. nov. constantinopoli.>
CJ.4.52.0. De communium rerum alienatione.
CJ.4.52.1: Imperator Gordianus
Si nulla usucapionis praerogativa vel diuturni silentii
praescriptio emptorem possessionis, quam a coheredibus patrui tui distractam
suggeris, pro portione tua munit, in rem actio incolumis perseverat: aut si
receptum ius securitatem emptori praestitit, est arbitrium tibi liberum
conveniendi eos, qui pro portione satis illicitam venditionem celebraverunt. *
gord. a. apollodoro evocato. * <>
CJ.4.52.2: Imperator Gordianus
Multum interest, utrum coheredes tui possessionem communem
distraxerunt, an vero fiscus, cum partis dominus esset, soliditatem iuxta
proprium privilegium vendidit. etenim si a fisco facta est venditio, fidem eius
infringi minime rationis est. si vero coheredes soliditatem vendiderunt, licet
emptor ab his delegatus partem pretii fisco solverit alteramque in cautionem
deduxit, tamen portioni tuae ea venditio non potest obsistere. * gord. a.
herenniano mil. * <>
CJ.4.52.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Falso tibi persuasum est communis praedii portionem pro
indiviso, antequam communi dividundo iudicium dictetur, tantum socio, non etiam
extraneo posse distrahi. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio eusebio. *
<pp. id. febr..... conss.>
CJ.4.52.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Portionem quidem tuam militantis alienare frater tuus non
potuit. eius autem partem pretio soluto tibi restitui postulare nec militari
gravitati convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. ulpiano mil. * <>
CJ.4.52.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si maior annis viginti quinque velut propria nesciens
communia cum fratribus tuis praedia distraxisti, licet nullum instrumentum
intercesserit nec quicquam specialiter convenit, alienae portionis evictione
secuta quanti interest emptoris solves. * diocl. et maxim. aa. et cc.
olympiano. * <>
CJ.4.53.0. Rem alienam gerentibus non interdici rerum suarum
alienatione.
CJ.4.53.1: Imperatores Severus, Antoninus
Non est interdictum tutoribus vel curatoribus, etsi ex eo
titulo iudicati debitores sunt constituti, cum sua causa res suas alienare.
potuit ergo curator tuus fundum suum cum suo onere obligare fisco nostro: nam
et privato potuisset. * sev. et ant. aa. publiciae capriolae. * <a a. 205 d.
non. iun. antonino et geta conss.>
CJ.4.54.0. De pactis inter emptorem et venditorem
compositis.
CJ.4.54.1: Imperator Antoninus
Si ea lege praedium vendidisti, ut, nisi intra certum tempus
pretium fuisset exsolutum, emptrix arras perderet et dominium ad te pertineret,
fides contractus servanda est. * ant. a. claudiae diotinae. * <a 216 d. v
id.... sabino ii et anullino conss.>
CJ.4.54.2: Imperator Alexander Severus
Si fundum parentes tui ea lege vendiderunt, ut, sive ipsi
sive heredes eorum emptori pretium quandoque vel intra certa tempora
obtulissent, restitueretur, teque parato satisfacere condicioni dictae heres
emptoris non paret, ut contractus fides servetur, actio praescriptis verbis vel
ex vendito tibi dabitur, habita ratione eorum, quae post oblatam ex pacto
quantitatem ex eo fundo ad adversarium pervenerunt. * alex. a. charisio mil. *
<a 222 d. k. sept. alexandro a. cons.>
CJ.4.54.3: Imperator Alexander Severus
Qui ea lege praedium vendidit, ut, nisi reliquum pretium
intra certum tempus restitutum esset, ad se reverteretur, si non precariam
possessionem tradidit, rei vindicationem non habet, sed actionem ex venditio. *
alex. a. felici mil. * <d. iii id. iul.>
CJ.4.54.4: Imperator Alexander Severus
Commissoriae venditionis legem exercere non potest, qui post
praestitutum pretii solvendi diem non vindicationem rei eligere, sed usurarum
pretii petitionem sequi maluit. * alex. a. claudio iuliano et proculiano. *
<>
CJ.4.54.5: Imperator Gordianus
Initio venditionis si pactus es, ut is cui vendidisti possessionem
pretii tardius exsoluti tibi usuras pensitaret, non immerito existimas etiam
eas tibi adito praeside ab emptore praestari debere. nam si initio contractus
non es pactus, si coeperis experiri, ex mora dumtaxat usuras tam ab ipso
debitore quam ab eo, qui in omnem causam empti suam fidem adstrinxit, de iure
postulabis. * gord. a. aurelio longino evocato. * <>
CJ.4.54.6: Imperatores carus, carinus, numer.
Cum te fundum tuum certae rei contemplatione inter vos
habita exiguo pretio in alium transtulisse commemoras, poterit ea res tibi non
esse fraudi, quando non impleta promissi fide dominii tui ius in suam causam
reverti conveniat. et ideo aditus competens iudex fundum cuius mentionem facis
restitui tibi cum fructibus suis sine ulla ludificatione sua autoritate
perficiet, praecipue cum diversa pars receptis nummis suis nullam passa videri
possit iniuriam. * carus carinus et numer. aaa. olybrio romulo. * <>
CJ.4.54.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si a te comparavit is cuius meministi et convenit, ut, si
intra certum tempus soluta fuerit data quantitas, sit res inempta, remitti hanc
conventionem rescripto nostro non iure petis. sed si se subtrahat, ut iure
dominii eandem rem retineat, denuntiationis et obsignationis depositionisque
remedio contra fraudem potes iuri tuo consulere. * diocl. et maxim. aa. et cc.
fabiano musco. * <>
CJ.4.54.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tempore contractus inter emptorem et venditorem habitam
conventionem integram servari, si ab ea posteriore non recedatur pacto, certum
est. * diocl. et maxim. aa. et cc. auxanoni. * <>
CJ.4.54.9pr.: Imperator Justinianus
Si quis ita paciscatur in venditionis vel alienationis
contractu, ut novo domino nullo modo liceat in loco vendito vel alio modo sibi
concesso monumentum extruere vel alio modo humani iuris eum eximere, sancimus,
licet hoc apud veteres dubitabatur, tale pactum ex nostra lege esse fovendum et
immutilatum permanere. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.4.54.9.1: Imperator Justinianus
Forsitan enim multum eius intererat, ne ei vicinus non solum
quem nollet adgregetur, sed et pro quo specialiter interdictum est. cum etenim
venditor vel aliter alienator non alia lege suum ius transferre passus est nisi
tali fretus conventione, quomodo ferendum est aliquam captionem ex varia pati
eum interpretatione? <a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.4.55.0. Si servus exportandus veneat.
CJ.4.55.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Lege venditionis exportata mancipia sub denuntiatione manus
iniciendae libertatem ab emptore, vel qui successit in locum eius, antequam
fides rumpatur, accipere possunt. * sev. et ant. aa. petroniae flavillae. *
<a 200 pp. xv k. oct. severo a. ii et victorino conss.>
CJ.4.55.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Quae tamen fisco post manumissionem vindicantur et in
perpetuam servitutem eadem lege veneunt, cum in his civitatibus conversantur,
quas contrahentes exceperant. <a 200 pp. xv k. oct. severo a. ii et
victorino conss.>
CJ.4.55.1.2: Imperatores Severus, Antoninus
Ante manumissionem iniciendae manus facultas non denegatur
atque ideo non petuntur in publicum. <a 200 pp. xv k. oct. severo a. ii et
victorino conss.>
CJ.4.55.2: Imperatores Severus, Antoninus
Si, ut manus iniectionem haberes, cavisti tibi, iure tuo uti
potes. quod si hoc omisisti et poenam stipulatus es, homo quidem fisco
commissus est, tu vero nactus ex stipulatu actionem. in omnibus tamen
quaeritur, an domini voluntate in locum prohibitum venerit. * sev. et ant. aa.
sezo nedymo. * <a 200 pp. vii k. nov. severo a. ii et victorino conss.>
CJ.4.55.3: Imperator Alexander Severus
Ancilla, quae exportanda venit nec exportata est, sed ab
emptore in eadem civitate morante empta et manumissa est, adversus legem
venditionis libera fieri non potuit: et ideo aditus a te procurator meus
partibus suis fungetur. * alex. a. novio liberto. * <a 223 pp. iiii id.
mart. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.55.4pr.: Imperator Alexander Severus
Moveor, quod te a servis tuis dominum eorum venisse adfirmas
sub ea lege, ne in patria moreris, et ab eo, cui te prior emptor vendiderat,
manumissum esse dicis. * alex. a. aureliopapiae. * <a 224 pp. xi k. iul.
iuliano et crispino conss.>
CJ.4.55.4.1: Imperator Alexander Severus
Quare competens iudex adversus eum, quem praesentem esse
dicis, cognitionem suam praebebit et, si veritas accusationi aderit,
exsecrabile delictum in exemplum capitali poena vindicabit. <a 224 pp. xi k.
iul. iuliano et crispino conss.>
CJ.4.55.4.2: Imperator Alexander Severus
Sed quoad usque probaveris quae intendis, status tuus esse
videtur, qui in te post manumissionem deprehenditur. <a 224 pp. xi k. iul.
iuliano et crispino conss.>
CJ.4.55.5: Imperator Alexander Severus
Qui exportandus a domino de civitate sua venit, nec in urbe
roma morari debet: qui autem de provincia certa, nec in italia. si itaque
contra legem constitutam factum probare potes, utere iure, quod propterea tibi
competit. * alex. a. sextiano serapioni. * <a 225 pp. vii k. febr. fusco ii
et dextro conss.>
CJ.4.56.0. Si mancipium ita venierit, ne prostituatur.
CJ.4.56.1: Imperator Alexander Severus
Praefectus urbis amicus noster eam, quae ita venit, ut, si
prostituta fuisset, abducendi potestas esset ei, cui secundum constitutionem
divi hadriani id competit, abducendi faciet facultatem : quod si eum patientiam
accommodasse contra legem quam ipse dixerat, ut in turpi quaestu mulier
haberetur, animadverterit, libertate competente secundum interpretationem
eiusdem principis perduci eam ad praetorem, cuius de liberali causa iurisdictio
est, ut lis ordinetur, iubebit. nec enim tenor legis, quam semel comprehendit,
intermittitur, quod dominium per plures emptorum personas ad primum qui
prostituit sine lege simili pervenit. * alex. a. socrati. * <a 223 pp. iii
k. nov. maximo ii etaeliano conss.>
CJ.4.56.2: Imperator Alexander Severus
Mulierem, quam ita venisse adlegas, ne prostitueretur aut,
si prostituta fuerit, libera esset, per officium militare exhiberi apud
tribunale oportet, ut, si controversia referatur pacto ( quod tamen si verum
est, libertas mulieri existente condicione competit), agatur causa apud eum
cuius de ea re notio est. haec autem lex et nisi in tabulas venditionis inserta
sit, quamvis epistula vel sine scriptis facta ostenditur, valet. * alex. a.
severo. * <a 223 pp. k. dec. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.56.3: Imperator Alexander Severus
Eam, quae ita venit, ne corpore quaestum faceret, nec in
caupona sub specie ministrandi prostitui, ne fraus legi dictae fiat, oportet. *
alex. a. aurelio aelio. * <a 225 pp. id. ian. fusco ii et dextro conss.>
CJ.4.57.0. Si mancipium ita fuerit alienatum, ut
manumittatur vel contra.
CJ.4.57.1: Imperator Alexander Severus
Si patroclius, posteaquam te hermiae donationis causa dedit
lege dicta, ut, si quindecim annis continuis servisses, ad libertatem
perducereris ita, ut civis romanus esses, tempore peracto, si modo patroclius
non contrariae voluntatis fuerit aut si iam decesserit, ad libertatem pervenisti,
quoniam placuit non solum ad venditos, sed etiam ad donatos eam legem, ut
manumitterentur, pertinere, nec te potuit semel translato dominio in hermiam
postea alii patroclius vendere : et ideo non de praestanda tibi libertate, quam
ex constitutione iam fueras adeptus , litigare debuisti, sed libertatem quam
obtinueras defendere. * alex. a. patri censi. * <a 222 pp. vi id. nov.
alexandro a. cons.>
CJ.4.57.2: Imperator Alexander Severus
Si ea lege chreste servum, sed naturalem filium venumdedit,
ut emptor eum manumitteret, quamvis non est manumissus, ex constitutione
divorum marci et commodi ad aufidium victorinum liber est. * alex. a.
eutychiano. * <a 222 pp. non. dec. alexandro a. cons.>
CJ.4.57.3pr.: Imperator Alexander Severus
Si iusta saturnino puellam nomine firmam agentem tunc annos
septem hac lege vendiderit, ut, cum haberet annos viginti quinque, libera
esset, quamvis factum ab emptore praestandae libertatis pacto non sit insertum,
sed ut libera esset expressum, tamen constitutioni divorum marci et commodi
locus est. * alex. a. fulcinio maximo. * <a 224 pp. x k. febr. iuliano et
crispino conss.>
CJ.4.57.3.1: Imperator Alexander Severus
Ideoque impleto vicensimo quinto anno firma libera facta est
nec obest ei, quod vicensimo septimo anno manumissa est, quae iam ex
constitutione libera erat : et is, quem post vicensimum quintum annum ex te
conceptum enixa est, ingenuus est. <a 224 pp. x k. febr. iuliano et crispino
conss.>
CJ.4.57.4: Imperator Gordianus
Si is, qui pretium pro te acceperat, ut statuto tempore te
libertate donaret, moram repromissae libertati praestitit, ex eo te liberam
esse factam manifestum est, ex quo, cum posset dari libertas, non est
praestita. et ideo ex te natos ingenuos videri procreatos non est incertae
opinionis. * gord. a. corneliae iucundae. * <a 240 pp. vi k. mai. sabino et
venusto conss.>
CJ.4.57.5pr.: Imperator Gordianus
Ea quidem mancipia, quorum venditio eam legem accepit, ne ad
libertatem perducantur, etiamsi manumittantur, nancisci libertatem non possunt.
neque enim condicio, quae personae eius cohaesit, immutari facto eius qui ea
lege comparavit potest. * gord. a. aurelio marino. * <a 240 pp. xvi k. sept.
sabino et venusto conss.>
CJ.4.57.5.1: Imperator Gordianus
Nec tamen, poenae exactio si qua addita est condicioni non
servatae, iustam exigendi tribuit causam. <a 240 pp. xvi k. sept. sabino et
venusto conss.>
CJ.4.57.5.2: Imperator Gordianus
Qua igitur ratione te poterit vocare ad officium
procuratoris, qui eam legem venditioni dedit, perspici non potest, cum nec in
privatorum contractibus fiscus se interponere debeat et litterae ad te missae
personae factum, si non ipse manumiseris, non contineant. <a 240 pp. xvi k.
sept. sabino et venusto conss.>
CJ.4.57.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si puellam ea lege vendidisti, ut manumitteretur et, si
manumissa non esset, centum aurei praestarentur, non servata fide nihilo minus
eam raptam e vestigio servitutis ad libertatem, quae praestari potuit,
constitit, nec pecunia quasi rupta fide suscepta recte petetur, cum non mutata
venditoris voluntate condicionis potestate post manumittentis factum
repraesentari optima ratione placuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. helvidiae
rufinae. * <a 293 s. xvi k. iun. ipsis aa. conss.>
CJ.4.58.0. De aediliciis actionibus.
CJ.4.58.1: Imperator Antoninus
Si non simpliciter, sed consilio fraudis servum tibi
nescienti fugitivum vel alio modo vitiosum quis vendidit isque fugitivus abest,
non solum in pretium servi venditorem conveniri, sed etiam damnum quod per eum
tibi accidit competens iudex, ut iam pridem placuit, praestari iubebit. * ant.
a. decentio veromilio. * <a 214 pp. iiii k. iun. messala et sabino
conss.>
CJ.4.58.2: Imperator Gordianus
Cum proponas servum, quem pridem comparasti, post anni
tempus fugisse, qua ratione eo nomine cum venditore eiusdem congredi quaeras,
non possum animadvertere : etenim redhibitoriam actionem sex mensum temporibus
vel quanto minoris anno concludi manifesti iuris est. * gord. a. petilio
maximo. * <a 239 pp. k. dec. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.4.58.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si apud priorem dominum fugisse mancipium non doceatur, fuga
post venditionem interveniens ad damnum emptoris pertinet. * diocl. et maxim.
aa. aurelio muciano. * <a 286 pp. xv k. mai. maximo ii et aquilino
conss.>
CJ.4.58.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sin autem venditor non vitiosum etiam in posterum fieri
servum temere promiserit , quamvis hoc impossibile esse videtur, secundum fidem
tamen antecedentis vel in continenti secuti pacti experiri posse non ambigitur
: posteriores enim casus non venditoris, sed emptoris periculum spectant. <a
286 pp. xv k. mai. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.4.58.3.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Verum cum servum quem comparaveras ad eum qui distraxerat
redisse contendis, iudex competens perspectis omnibus pro repertae rei
qualitate proferre curabit sententiam. <a 286 pp. xv k. mai. maximo ii et
aquilino conss.>
CJ.4.58.4pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si praedium quis sub ea lege comparaverit, ut, si
displicuerit, inemptum erit, id utpote sub condicione venditum resolvi et
redhibitoriam adversus venditorem competere palam est. * diocl. et maxim. aa. *
<a . k. mart.>
CJ.4.58.4.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Idem observatur et si pestibilis fundus, id est pestibulas
vel herbas letiferas habens, ignorante emptore distractus sit : nam in hoc
etiam casu per eandem actionem eum quoque redhibendum esse. <a . k.
mart.>
CJ.4.58.5: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Habito semel bonae fidei contractu mancipioque suscepto et
pretio soluto ita demum repetendi pretii potestas est ei qui mancipium
comparaverit largienda, si illud quod dixerit fugitivum, poterit exhibere. hoc
enim non solum in barbaris, sed etiam in provincialibus servis iure
praescriptum est. * grat. valentin. et theodos. aaa. nebridio pu. * <a 386
d. iii k. iul. constantinopoli honorio np. et euodio conss.>
CJ.4.59.0. De monopoliis et de conventu negotiatorum
illicito vel artificum ergolaborumque nec non balneatorum prohibitis
illicitisque pactionibus.
CJ.4.59.2pr.: Imperator Zeno
Iubemus, ne quis cuiuscumque vestis aut piscis vel pectinum
forte aut echini vel cuiuslibet alterius ad uictum vel ad quemcumque usum
pertinentis speciei vel cuiuslibet materiae pro sua auctoritate, vel sacro iam
elicito aut in posterum eliciendo rescripto aut pragmatica sanctione vel sacra
nostrae pietatis adnotatione, monopolium audeat exercere, neve quis illicitis
habitis conventionibus coniuraret aut pacisceretur, ut species diversorum
corporum negotiationis non minoris, quam inter se statuerint, venumdentur. *
zeno a. constantino pu. * <a 483 d. xvii k. ian. post consulatum
trocondae.>
CJ.4.59.2.1: Imperator Zeno
Aedificiorum quoque artifices vel ergolabi aliorumque diversorum
operum professores et balneatores penitus arceantur pacta inter se componere,
ut ne quis quod alteri commissum sit opus impleat aut iniunctam alteri
sollicitudinem alter intercapiat : data licentia unicuique ab altero inchoatum
et derelictum opus per alterum sine aliquo timore dispendii implere omnique
huiusmodi facinora denuntiandi sine ulla formidine et sine iudiciariis
sumptibus. <a 483 d. xvii k. ian. post consulatum trocondae.>
CJ.4.59.2.2: Imperator Zeno
Si quis autem monopolium ausus fuerit exercere, bonis
propriis spoliatus perpetuitate damnetur exilii. <a 483 d. xvii k. ian. post
consulatum trocondae.>
CJ.4.59.2.3: Imperator Zeno
Ceterarum praeterea professionum primates si in posterum aut
super taxandis rerum pretiis aut super quibuslibet illicitis placitis ausi
fuerint convenientes huiusmodi sese pactis constringere, quinquaginta librarum
auri solutione percelli decernimus : officio tuae sedis quadraginta librarum
auri condemnatione multando, si in prohibitis monopoliis et interdictis
corporum pactionibus commissas forte, si hoc evenerit, saluberrimae nostrae
dispositionis condemnationes venalitate interdum aut dissimulatione vel
quolibet vitio minus fuerit exsecutum. <a 483 d. xvii k. ian. post
consulatum trocondae.>
CJ.4.60.0. De nundinis.
CJ.4.60.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Qui exercendorum mercatuum aut nundinarum licentiam vel
veterum indulto vel nostra auctoritate meruerunt, ita beneficio rescripti
potiantur, ut nullum in mercatibus atque nundinis ex negotiatorum mercibus
conveniant, vel in venaliciis aut locorum temporali quaestu et commodo privata
exactione sectentur, vel sub praetextu privati debiti aliquam ibidem
concurrentibus molestiam possint inferre. * valentin. et valens aa. ad probum
pp. * <>
CJ.4.61.0. De vectigalibus et commissis.
CJ.4.61.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si iure manumissus es ante quaestionem commissi motam,
statum tuum vectigalis nomine convelli non est aequum. * sev. et ant. aa.
victorino. * <>
CJ.4.61.2: Imperatores Severus, Antoninus
Neque commissum, quod ante quinquennium factum dicitur, si
lis anticipata non est, vindicari potest, neque pro re, quae in commissi causam
cecidit, si ipsa non extat nec dolo supprimatur, pretium peti potest. * sev. et
ant. aa. iunio. * <>
CJ.4.61.3: Imperatores Severus, Antoninus
Omnibus militibus nostris prospeximus, ne ob omissas
professiones poena commissi tenerentur. proinde deposito hoc metu, si qua
portoria debere te apparuerit, exsolve. * sev. et ant. aa. ingenuo mil. *
<>
CJ.4.61.4: Imperator Constantinus
Penes illum vectigalia manere oportet, qui superior in
licitatione extiterit, ita ut non minus quam triennii fine locatio concludatur
nec ullo modo interrumpatur tempus exigendis vectigalibus praestitutum. quo
peracto tempore licitationum iura conductionumque recreari oportet ac simili
modo aliis collocari. * const. a. ad iunium rufum. * <a 321 d. k. iul.
crispo c. ii et constantino c. ii conss.>
CJ.4.61.5: Imperator Constantinus
Universi provinciales pro his rebus, quas ad usum proprium
vel ad fiscum inferunt vel exercendi ruris gratia revehunt, nullum vectigal a
stationariis exigantur. ea vero, quae extra praedictas causas vel negotiationis
gratia portantur, solitae praestationi subiugamus: capitali poena proposita
stationariis et urbanis militibus et ceteris personis, quorum avaritia id
temptari firmatur. * const. a. menandro. * <a 321 d. iii id. iul. crispo ii
et constantino ii conss.>
CJ.4.61.6pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Omnium rerum ac personarum, quae privatam degunt vitam, in
publicis functionibus aequa debet esse inspectio. * valentinianus et valens aa.
ad florentium com. sacr. larg. * <a 365 d. x k. mart. mediolani valentiniano
et valente aa. conss.>
CJ.4.61.6.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Hoc ideo dicimus, quia nonnulli privatorum elicitas
suffragio proferunt sanctiones, quibus vectigalia vel cetera eiusmodi, quae
inferri fisco moris est, sibi adserant esse concessa. <a 365 d. x k. mart.
mediolani valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.4.61.6.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Si quis ergo privatorum eiusmodi rescriptione nitatur, cassa
eadem sit. vectigalium enim non parva functio est, quae debet ab omnibus, qui
negotiationis seu transferendarum mercium habent curam, aequa ratione dependi:
exceptis naviculariis, cum sibi rem gerere probabuntur. <a 365 d. x k. mart.
mediolani valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.4.61.7: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Ex praestatione vectigalium nullius omnino nomine quicquam
minuatur, quin octavas more solito constitutas omne hominum genus, quod
commerciis voluerit interesse, dependat, nulla super hoc militarium personarum
exceptione facienda. * valentin. valens et grat. aaa. ad archelaum com.
orientis. * <a 366 ? pp. beryto iiii k. febr. post consulatum valentiniani
et valentis aa.>
CJ.4.61.8: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
A legatis gentium devotarum ex his tantum speciebus, quas de
locis propriis, unde conveniunt, huc deportant, octavarii vectigal accipiant :
quas vero ex romano solo, quae sunt tamen lege concessae, ad propria deferunt,
has habeant a praestatione immunes ac liberas. * grat. valentin. et theodos.
aaa. palladio com. sacr. larg. * <a 381 d. prid. non. iul. constantinopoli.
acc. xii k. aug. syagrio et eucherio conss.>
CJ.4.61.9: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Usurpationem totius licentiae submovemus circa vectigal
alabarchiae per aegyptum atque augustamnicam constitutum, nihilque super
transductione animalium, quae sine praebitione solita minime permittenda est,
temeritate per licentiam vindicari concedimus. * grat. valentin. et theodos.
aaa. palladio com. sacr. larg. * <>
CJ.4.61.10: Imperatores Arcadius, Honorius
Vectigalia, quaecumque quaelibet civitates sibi ac suis
curiis ad angustiarum suarum solacia quaesierunt, sive illa functionibus
curialium ordinum profutura sunt seu quibuscumque aliis earundem civitatum
usibus designantur, firma his atque ad habendum perpetua manere praecipimus
neque ullam contrariam supplicantium super his molestiam formidari. * arcad. et
honor. aa. anthemio pp. * <>
CJ.4.61.11: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis sine persona mancipum, id est salinarum conductorum,
sales emerit vendereve temptaverit, sive propria audacia sive nostro munitus
oraculo, sales ipsi una cum eorum pretio mancipibus addicantur. * arcad. et
honor. aa. lampadio pp. * <>
CJ.4.61.12: Imperatores Honorius, Theodosius
Quidquid contra vectigales largitionalium titulorum vel
pragmaticis sacris vel adnotationibus fuerit elicitum, effectu et viribus
carere censemus. * honor. et theodos. aa. gaisoni com. sacr. larg. * <a
408-412 d. viiii k. oct. ravennae.>
CJ.4.61.13pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Exceptis his vectigalibus, quae ad sacrum patrimonium
nostrum quocumque tempore pervenerunt, cetera rei publicae civitatum atque
ordinum aestimatis dispendiis, quae pro publicis necessitatibus tolerare non
desinunt, reserventur, cum duas portione aerario nostro conferri prisca
institutio disposuerat : atque hanc tertiam iubemus adeo in dicione urbium municipumque
consistere, ut proprii compendii curam non in alieno potius quam in suo
arbitrio noverint constitutam. * theodos. et valentin. aa. flaviano pp. *
<>
CJ.4.61.13.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Designatae igitur consortium portionis eatenus iuri ordinum
civitatumque obnoxium maneat, ut etiam locandi quanti sua interest licentiam
sibi noverint contributam. <>
CJ.4.62.0. Vectigalia nova instituti non posse.
CJ.4.62.1: Imperatores Severus, Antoninus
Non quidem temere permittenda est novorum vectigalium
exactio : sed si adeo tenuis est patria tua, ut extraordinario auxilio iuvari
debeat, adlega praesidi proviciae quae in libellum contulisti : qui re
diligenter inspecta utilitatem communem intuitus scribet nobis quae compererit,
et an habenda sit ratio vestri et quatenus, aestimabimus. * sev. et ant. aa.
gavio victorino. * <pp. xii k. aug.>
CJ.4.62.2: Imperatores Severus, Antoninus
Vectigalia nova nec decreto civitatum institui possunt. *
sev. et ant. aa. ventilio callistiano. * <>
CJ.4.62.3: Imperatores valer., gallien.
Non solent nova vectigalia inconsultis princibus institui.
ergo et exigi aliquid , quod illicite poscatur, competens iudex vetabit et id
quod exactum videtur, si contra rationem iuris extortum est, restitui iubebit.
* valer. et gallien. aa. aurelio tusco et aliis. * <>
CJ.4.62.4: Imperator Constantinus
Si provincialium nostrorum querella de conductorum aviditate
extiterit et probatum fuerit ultra vetustam consuetudinem et nostrae terminos
iussionis aliquid eos profligasse, rei tanti criminis perpetuo exilio
puniantur. sub conspectibus autem tuis vel eorum, qui tuae gravitati succedunt,
licitationis cura servetur. * const. a. ad felicem pp. * <a 333-336 pp. vii
id. mart. carthagine.>
CJ.4.63.0. De commerciis et mercatoribus.
CJ.4.63.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Negotiatores, si qui ad domum nostram pertinent, potiorum
quoque homines necessitatem debitam pensionum, ut honestas postulat, agnoscere
moneantur, ut per cunctos, qui emolumenta negotiationibus captant, tolerabiles
fiant agnoscendae devotionis effectus. * valentin. et valens aa. ad iulianum
com. orientis. * <a 364 d. xv k. mai. constantinopoli divo ioviano et
varroniano conss.>
CJ.4.63.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Non solum aurum barbaris minime praebeatur, sed etiam si
apud eos inventum fuerit, subtili auferatur ingenio. si ulterius aurum pro
mancipiis vel quibuscumque speciebus ad barbaricum fuerit translatum a
mercatoribus, non iam damnis, sed suppliciis subiugentur, et si id iudex
repertum non vindicat, tegere ut conscius criminosa festinat. * valentin. et
valens aa. et grat. a. tatiano com. sacr. larg. * <a 374 ? >
CJ.4.63.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Nobiliores natalibus et honorum luce conspicuos et
patrimonio ditiores perniciosum urbibus mercimonium exercere prohibemus, ut
inter plebeium et negotiatorem facilius sit emendi vendendique commercium. d. *
honor. et theodos. aa. theodoro pp. * <a 408 vel 409 >
CJ.4.63.4pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Mercatores tam imperio nostro quam persarum regi subiectos
ultra ea loca, in quibus foederis tempore cum memorata natione nobis convenit,
nundinas exercere minime oportet, ne alieni regni, quod non convenit,
scrutentur arcana. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. * <a 408 vel 409
>
CJ.4.63.4.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Nullus igitur posthac imperio nostro subiectus ultra nisibin
callinicum et artaxata emendi sive vendendi species causa proficisci audeat nec
praeter memoratas civitates cum persa merces existimet commutandas: sciente
utroque qui contrahit et species, quae praeter haec loca fuerint venumdatae vel
comparatae, sacro aerario nostro vindicandas et praeter earum ac pretii
amissionem, quod fuerit numeratum vel commutatum, exilii se poenae sempiternae
subdendum. <a 408 vel 409 >
CJ.4.63.4.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Non defutura contra iudices eorumque apparitiones per
singulos contractus, qui extra memorata loca fuerint agitati, triginta librarum
auri condemnatione, per quorum limitem ad inhibita loca mercandi gratia romanus
vel persa commeaverit. <a 408 vel 409 >
CJ.4.63.4.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Exceptis videlicet his, qui legatorum persarum quolibet
tempore ad nostram clementiam mittendorum iter comitati merces duxerint
commutandas, quibus humanitatis et legationis intuitu extra praefinita etiam
loca mercandi copiam non negamus, nisi sub specie legationis diutius in
qualibet provincia residentes nec legati reditum ad propria comitentur. hos
enim mercaturae insistentes non immerito una cum his, cum quibus contraxerint,
cum resederint, poena huius sanctionis persequetur. <a 408 vel 409 >
CJ.4.63.5: Imperatores Honorius, Theodosius
Cessante omni ambitione, omni licentia quingentorum
sexaginta trium collegiatorum numerus maneat nullique his addendi mutandive vel
in defuncti locum substituendi pateat copia, ita ut iudicio tuae sedis sub
ipsorum praesentia corporatorum in eorum locum, quos humani subtraxerint casus,
ex eodem quo illi fuerant corpore subrogentur: nulli alii corporatorum praeter
praedictum numerum per patrocinia immunitate concessa. * honor. et theodos. aa.
aetio pu. * <a 409 d. xii k. sept. eudoxiopoli honorio viii et theodosio iii
aa. conss.>
CJ.4.63.6pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Si qui inditas nominatim vetustis legibus civitates
transgredientes ipsi vel peregrinos negotiatores sine comite commerciorum
suscipientes fuerint deprehensi, nec proscriptionem bonorum nec poenam perennis
exilii ulterius evadent. * honor. et theodos. aa. maximino com. sacr. larg. *
<>
CJ.4.63.6.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Ergo omnes pariter, sive privati seu cuiuspiam dignitatis
sive in militia constituti, sciant sibi aut ab huiusmodi temeritate penitus
abstinendum aut supra dicta supplicia subeunda. <>
CJ.4.64.0. De rerum permutatione et de praescriptis verbis
actione.
CJ.4.64.1: Imperator Gordianus
Si, cum patruus tuus venalem possessionem haberet, pater
tuus pretii nomine, licet non taxata quantitate, aliam possessionem dedit,
idque quod comparavit non iniuria iudicis nec patris tui culpa evictum est, ad
exemplum ex empto actionis non immerito id quod tua interest, si in patris iura
successisti, consequi desideras. at enim si, cum venalis possessio non esset,
permutatio facta est idque, quod ab adversario praestitum est, evictum est, quod
datum est ( si hoc elegeris) cum ratione restitui postulabis. * gord. a.
thraseae mil. * <a 238 d. viii id. nov. pio et pontiano conss.>
CJ.4.64.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Permutationem re ipsa utpote bonae fidei constitutam, sicut
commemoras, vicem emptionis obtinere non incogniti iuris est. * diocl. et
maxim. aa. primitivae. * <>
CJ.4.64.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex placito permutationis re nulla secuta constat nemini
actionem competere, nisi stipulatio subiecta ex verborum obligatione quaesierit
partibus actionem. * diocl. et maxim. aa. et cc. barcio leontio. * <>
CJ.4.64.4pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum precibus tuis expresseris placitum inter te et alium
permutationis intercessisse eumque fundum a te datum vendidisse, contra
emptorem quidem te nullam habere actionem perspicis, cum ab eo susceperit
dominium, cui te tradidisse titulo permutationis non negasti. * diocl. et
maxim. aa. et cc. leontio. * <>
CJ.4.64.4.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Secundum fidem autem placiti, si stipulatio subsecuta est,
successores eius, cum quo contractum habuisti, convenire non prohiberis: si
vero nulla stipulatio intercessit, praescriptis verbis actione, ut vel fides
placiti servetur tibi vel, quod alterius accipiendi fundi gratia dedisti, causa
non secuta restituatur. <>
CJ.4.64.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quoniam adseris patrem tuum ei contra quem preces fundis ea
condictione dedisse fundum, ut invicem domum certam acciperet, aditus praeses
provinciae placitis eum parere vel, si causam, propter quam fundus datus est,
sequi non perspexerit, condictionis ratione datum restituere, sicut postulas,
iubebit. * diocl. et maxim. aa. et cc. theodolanae. * <>
CJ.4.64.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Rebus certa lege traditis, si huic non pareatur,
praescriptis verbis incertam civilem dandam actionem iuris auctoritas
demonstrat. * diocl. et maxim. aa. et cc. protogeni. * <>
CJ.4.64.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Emptionem rebus fieri non posse pridem placuit. igitur cum
frumenti certam modiationem callimacho et acamato te dedisse, ut tibi
repraesentent olei designatum pondus adseveres, si placitis citra stipulationis
sollemnitatem non exhibeant fidem, quantum dedisti, causa non secuta condicere
pro desiderio tuo potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. timotheo. * <a 294 s.
xiii k. nov. cc. conss.>
CJ.4.64.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ea lege rebus donatis candido, ut quod placuerat menstruum
seu annuum tibi praestaret, cum huiusmodi conventio non nudi pacti nomine
censeatur, sed rebus propriis dictae legis substantia muniatur, ad implendum
placitum, sicut postulas, praescriptis verbis tibi competit actio. * diocl. et
maxim. aa. et cc. paulinae. * <a 294 s. non. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.4.65.0. De locato et conducto.
CJ.4.65.1: Imperator Antoninus
Dominus horreorum periculum vis maioris vel effracturam
latronum conductori praestare non cogitur. his cessantibus si quid extrinsecus
ex depositis rebus inlaesis horreis perierit, damnum depositarum rerum sarciri
debet. * ant. a. iulio agrippino. * <a 213 pp. prid. non. ian. antonino a.
iiii et balbino conss.>
CJ.4.65.2: Imperator Antoninus
Adversus eos, a quibus extruenda aedificia conduxisti, ex
conducto actione consistens eo iudicio quod est bonae fidei debitum cum usuris
solitis consequeris. * ant. a. epidio epicteto. * <a 213 pp. k. iul. romae
antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.4.65.3: Imperator Antoninus
Diaetae, quam te conductam habere dicis, si pensionem domino
insulae solvis, invitum te expelli non oportet, nisi propriis usibus dominus
esse necessariam eam probaverit aut corrigere domum maluerit aut tu male in re
locata versatus es. * ant. a. flavio callimorpho. * <a 214 pp. viii id. ian.
messala et sabino conss.>
CJ.4.65.4pr.: Imperator Alexander Severus
Et divi pii et antonini litteris certa forma est, ut domini
horreorum effractorum eiusmodi querellas deferentibus custodes exhibere necesse
habeant nec ultra periculo subiecti sint. * alex. a. arrio sabino. * <a 222 pp.
k. dec. alexandro a. cons.>
CJ.4.65.4.1: Imperator Alexander Severus
Quod vos quoque adito praeside provinciae impetrabitis. qui
si maiorem animadversionem exigere rem deprehenderit, ad domitium ulpianum
praefectum praetorio et parentem meum reos remittere curabit. <a 222 pp. k.
dec. alexandro a. cons.>
CJ.4.65.4.2: Imperator Alexander Severus
Sed qui domini horreorum nominatim etiam custodiam
repromiserunt, fidem exhibere debent. <a 222 pp. k. dec. alexandro a.
cons.>
CJ.4.65.5: Imperator Alexander Severus
Certi iuris est ea, quae voluntate dominorum coloni in
fundum conductum induxerint, pignoris iure dominis praediorum teneri. quando
autem domus locatur, non est necessaria in rebus inductis vel illatis scientia
domini: nam ea quoque pignoris iure tenentur. * alex. a. aurelio petronio. *
<a 223 pp. k. mart. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.4.65.6: Imperator Alexander Severus
Nemo prohibetur rem quam conduxit fruendam alii locare, si
nihil aliud convenit. * alex. a. lucilio victorino. * <a 224 pp. v k. mart.
iuliano et crispino conss.>
CJ.4.65.7: Imperator Alexander Severus
Si, cum hermes vectigal octavarum in quinquennium
conduceret, fidem tuam obligasti posteaque spatio eius temporis expleto, cum
idem hermes in conductionem ut idoneus detinerentur, non consensisti, sed
cautionem tibi reddi postulasti, non oportere te posterioris temporis periculo
adstringi competens iudex non ignorabit. * alex. a. septimio terentiano mil. *
<a 227 pp. v id. ian. albino et maximo conss.>
CJ.4.65.8: Imperator Alexander Severus
Licet certis annuis quantitatibus fundum conduxeris, si
tamen expressum non est in locatione aut mos regionis postulat, ut, si qua labe
tempestatis vel alio caeli vitio damna accidissent, ad onus tuum pertinerent,
et quae evenerunt sterilitates ubertate aliorum annorum repensatae non
probabuntur, rationem tui iuxta bonam fidem haberi recte postulabis, eamque
formam qui ex appellatione cognoscet sequetur. * alex. a. sabiniano hygino. *
<a 231 pp. k. aug. pompeiano et peligno conss.>
CJ.4.65.9: Imperator Alexander Severus
Emptori quidem fundi necesse non est stare colonum, cui
prior dominus locavit, nisi ea lege emit. verum si probetur aliquo pacto
consensisse, ut in eadem conductione maneat, quamvis sine scripto, bonae fidei
iudicio ei quod placuit parere cogitur. * alex. a. aurelio fusco mil. * <a
234 pp. vii id. sept. maximo ii et urbano conss.>
CJ.4.65.10: Imperator Gordianus
Viam veritatis ignoras in conductionibus non succedere
heredes conductoris existimans, cum, sive perpetua conductio est, etiam ad
heredes transmittatur, sive temporalis, intra tempora locationis heredi quoque
onus contractus incumbat. * gord. a. pomponio sabino. * <a 239 d. viii k.
mart. gordiano et aviola conss.>
CJ.4.65.11: Imperator Philippus
Invitos conductores seu heredes eorum post tempora
locationis impleta non esse retinendos saepe rescriptum est. * philipp. a.
aurelio theodoro. * <a 244 pp. vi id. aug. peregrino et aemiliano conss.>
CJ.4.65.12: Imperator Philippus
Damnum, quod per adgressuram latronum in possessionibus
locatis rei tuae illatum esse proponis, a domina earundem possessionum, quam
nullius criminis ream facere te dicis, sarciri nulla ratione desideras. *
philipp. a. et philipp. c. aurelio nicae. * <a 245 pp. iiii k. nov. philippo
a. et titiano conss.>
CJ.4.65.13pr.: Imperatores valer., gallien.
Si divisa conductio fuit et in singulis pro partibus facta,
alieno nomine conveniri vos non oportet. si autem omnes qui conducebant in
solidum locatori sunt obligati, ius ei competens conveniendi quem velit non
debeat auferri. * valer. et gallien. aa. et valer. c. aurelio heraclidae. *
<a 259 pp. viii id. mart. aemiliano et basso conss.>
CJ.4.65.13.1: Imperatores valer., gallien.
Habetis sane vos facultatem locatori offerendi debitum et,
ut transferantur in vos ea, quae ob hanc conductionem ab his quorum nomine
inquietamini obligata sunt, postulandi. <a 259 pp. viii id. mart. aemiliano
et basso conss.>
CJ.4.65.14: Imperatores valer., gallien.
Si hi, qui a vobis redemerant frumentum et hordeum annonae
inferendum, accepta pecunia fidem fefellerunt, ex locato agere cum his
potestis. * valer. et gallien. aa. et c. aurelio iulio. * <a 259 pp. viii k.
ian. aemiliano et basso conss.>
CJ.4.65.15: Imperatores valer., gallien.
Si fundo a locatore expulsa es, agere ex conducto potes
poenamque, quam praestari rupta conventionis fide placuit, exigere ac retinere
potes. * valer. et gallien. aa. et c. aureliae euphrosynae. * <a 259 pp. id.
aug. aemiliano et basso conss.>
CJ.4.65.16: Imperatores valer., gallien.
Legem quidem conductionis servari oportet nec pensionum
nomine amplius quam convenit reposci. sin autem tempus, in quo locatus fundus
fuerat, sit exactum et in eadem locatione conductor permanserit, tacito
consensu eandem locationem una cum vinculo pignoris renovare videtur. * valer.
et gallien. aa. et c. aurelio timotheo. * <a 260 pp. iiii k. aug. saeculare
ii et donato conss.>
CJ.4.65.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praeses provinciae ea quae ex locatione debentur exsolvi
sine mora curabit, non ignarus ex locato et conducto actionem, cum sit bonae
fidei, post moram usuras legitimas admittere. * diocl. et maxim. aa. hostilio
hectario. * <a 290 pp. xv k. april. diocletiano iiii et maximiano iii aa.
conss.>
CJ.4.65.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Excepto tempore, quo edaci lucustarum pernicie sterilitatis
vitium incessit, sequentis temporis fructus, quos tibi iuxta praeteritam
consuetudinem deberi constiterit, reddi tibi praeses provinciae iubebit. *
diocl. et maxim. aa. annio ursino. * <a 290 pp. xi k. oct. ipsis iiii et iii
aa. conss.>
CJ.4.65.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Circa locationes atque conductiones maxime fides contractus
servanda est, si nihil specialiter exprimatur contra consuetudinem regionis.
quod si alii remiserunt contra legem contractus atque regionis consuetudinem
pensiones, hoc aliis praeiudicium non possit adferre. * diocl. et maxim. aa. et
cc. iulio valentino. * <a 293 s. v k. mai. heracleae aa. conss. >
CJ.4.65.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui rem propriam conduxit existimans alienam, dominium non
transfert, sed inefficacem conductionis contractum facit. * diocl. et maxim.
aa. et cc. aurelio carpophoro. * <a 293 s. iii k. mart. heracleae aa.
conss.>
CJ.4.65.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si olei certa ponderatione fructus anni locasti, de
contractu bonae fidei habito propter hoc solum, quod alter maiorem obtulit
ponderationem, recedi non oportet. * diocl. et maxim. aa. et cc. antoniae. *
<a 293 d. viii id. oct. sirmi aa. conss.>
CJ.4.65.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si hi, contra quos supplicas, facta locatione temporis certi
suas tibi locaverint operas, quatenus bona fides patitur, causa cognita
competens iudex conventionem servari iubebit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
papiniano. * <a 293 >
CJ.4.65.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad probationem rei propriae sive defensionem non sufficit
locatio ei facta, qui post de dominio coeperit contendere, cum nescientia
dominii proprii et errantis nullum habeat consensum : sed ex eventu, si victus
fuerit, contractus locationis non constitisse magis declaratur. nemo enim sibi
iure possessionem mutare potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio prisco.
* <a 293 >
CJ.4.65.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Contractus locationis conductionisque non intervenientibus
etiam instrumentis ratus habeatur : secundum quod heredes conductoris, etsi non
intervenerint instrumenta, non uxorem convenire debes. sane de posteriore
tempore, quo conductricem ipsam proponis fuisse, adesse fidem precibus tuis
probans pensiones integras ab ea pete. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio
antonino. * <a 293 pp. viii k. ian aa. conss.>
CJ.4.65.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quis conductionis titulo agrum vel aliam quamcumque rem
accepit ; possessionem debet prius restituere et tunc de proprietate litigare.
* diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio epagatho. * <a 293 iii k. ian. sirmi
aa. conss.>
CJ.4.65.26: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si conductionis implestis fidem, eius rei gratia factum
instrumentum evanuit. quod si quid vestrum in fundo fuit vel vi direptum est,
hoc restitui vobis praeses provinciae iubebit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
aurelio opilioni et hermio. * <a 294 d. iii k. mai. cc. conss.>
CJ.4.65.27: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tibi quae pro colonis conducti praedii prorogasti dominus
fundi stipulanti dare spopondit, competens iudex reddi tibi iubebit. nam si
conventio placiti fine stetit, ex nudo pacto perspicis actionem iure nostro
nasci non potuisse. * diocl. et maxim. aa. et cc. maximiano agopodi. * <a
294 >
CJ.4.65.28: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In iudicio tam locati quam conducti dolum et custodiam, non
etiam casum, cui resisti non potest, venire constat. * diocl. et maxim. aa. et
cc. tusciano neoni. * <a 294 d. xv k. oct. cc. conss.>
CJ.4.65.29: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum conductorem aedificia, quae suscepit integra,
destruxisse proponas, haec heredes etiam eius praeses provinciae instaurare
aedificiorum inter vos habita ratione iubebit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
aurelio iuliano. * <>
CJ.4.65.30: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Curialis neque procurator neque conductor alienarum rerum
nec fideiussor aut mandator conductoris existat. alioquin nullam obligationem
neque locatori neque conductori ex huiusmodi contractu competere sancimus. *
theodos. et valentin. aa. florentio pp. * <a 439 d. vii id. april.
constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.4.65.31: Imperator Leo
Milites nostros alienarum rerum conductores seu procuratores
aut fideiussores vel mandatores conductorum fieri prohibemus, ne omisso armorum
usu ad opus rurestre se conferant et vicinis graves praesumptione cinguli
militaris existant. armis autem, non privatis negotiis occupentur, ut numeris
et signis suis iugiter inhaerentes rem publicam, a qua aluntur, ab omni
bellorum necessitate defendant. * leo a. aspari mag. mil. * <a 458 d. prid.
non. iul. constantinopoli leone a. cons.>
CJ.4.65.32pr.: Imperator Zeno
Ne cui liceat, qui aliquam domum alienam vel locum aut
ergasterium nomine conductionis accepit, alteri, qui post eum domini voluntate
ad eandem conductionem accessit, litem inferre, quasi rem illicitam aut agenti
damnosam temptaverit, sed patere facultatem dominis domos suas vel ergasteria
vel loca cui voluerint locandi, ipsis nihilo minus qui conduxerint ab omni
super hoc molestia liberis conservandis : nisi forte pacta per scripturam
specialiter inita cum dominis vel cum his qui postea conduxerunt, legibus
videlicet cognita, agentis intentionibus suffragantur. * zeno a. adamantio pu.
* <>
CJ.4.65.32.1: Imperator Zeno
Quod si quis huiusmodi controversiam sacris iussionibus
interdictam crediderit commovendam, si privatus est, acriter caesus exilii
subeat poenam, si militat, decem librarum auri dispendio feriatur. <>
CJ.4.65.33: Imperator Zeno
Conductores rerum alienarum seu alienam cuiuslibet rei
possessionem precario detinentes seu heredes eorum, si non eam dominis
recuperare volentibus restituerint, sed litem usque ad definitivam sententiam
expectaverint, non solum rem locatam, sed etiam aestimationem eius victrici
parti ad similitudinem invasoris alienae possessionis praebere compellantur. *
zeno a. sebastiano pp. * <a 484 d. v k. april. constantinopoli theoderico
cons.>
CJ.4.65.35pr.: Imperator Justinianus
Licet retro principes multa de militibus, qui alienas
possessiones vel domus conductionis titulo procurandas suscipiunt, sanxisse
manifestum est, tamen quia res sic est contempta, ut neque interminationis
sacratissimae constitutionis milites memores ad huiusmodi sordida audeant
venire ministeria et relictis studiis publicis signisque victricibus ad
conductiones alienarum rerum prosilire et armorum atrocitatem non in hostes
ostendere, sed contra vicinos et forsitan adversus ipsos miseros colonos, quos
procurandos susceperunt, convertere, necessarium duximus ad hanc sacratissimam
venire constitutionem altius et plenius huiusmodi causam corrigentes. * iust.
a. ad senatum. * <>
CJ.4.65.35.1: Imperator Justinianus
Iubemus itaque omnes omnino, qui sub armis militant, sive
maiores sive minores ( milites autem appellamus eos, qui tam sub excelsis
magistris militum tolerare noscuntur militiam quam in undecim devotissimis
scholis taxati sunt, nec non eos , qui sub diversis optionibus foederatorum
nomine sunt decorati) saltem in posterum ab omni conductione alienarum rerum
temperare scituros, quod ex ipso contractus initio sine aliquo facto vel aliqua
sententia cadant militia et non sit regressus eis ad pristinum gradum neque a
beneficio imperiali neque a consensu vel permissu iudicis, sub quo tolerandam
sortiti sunt militiam : ne, dum alienas res conductionis titulo esse
gubernandas existimant, suas militias suamque opinionem amittant, ex militibus
pagani, ex decoratis infames constituti: et quod p ost huiusmodi conductionem,
quam penitus interdiximus, a publico susceperint, et hoc sine aliqua mora vel
procrastinatione reddere compellantur. <>
CJ.4.65.35.2: Imperator Justinianus
Scituris et ipsis, qui suas facultates post hanc legem eis
ad conductionem permiserint nostra lege eorum conamine violata, quod nulla eis
exactio contra eos concedatur, ut, qui alieni appetens constitutos militem
procuratorem elegerit, et suis cadat reditibus. <>
CJ.4.65.35.3: Imperator Justinianus
Pateat autem omnibus huiusmodi copia apud competentes
iudices accusationis, ut, qui in hac causa delator existat, laudandus magis
quam vituperandus intellegatur : poena, quam contra milites nostrorum
praeceptorum contemptores et ipsos, qui eis conductionem rerum ad se
pertinentium permiserint, statuimus, in futuris causis obtinente. <>
CJ.4.66.0. De emphyteutico iure.
CJ.4.66.1: Imperator Zeno
Ius emphyteuticarium neque conductionis neque alienationis
esse titulis addicendum, sed hoc ius tertium sit constitutum ab utriusque
memoratorum contractuum societate seu similitudine separatum, conceptionem
definitionemque habere propriam et iustum esse validumque contractum, in quo
cuncta, quae inter utrasque contrahentium partes super omnibus vel etiam
fortuitis casibus pactionibus scriptura interveniente habitis placuerint, firma
illibataque perpetua stabilitate modis omnibus debeant custodiri : ita ut, si
interdum ea, quae fortuitis casibus sicut eveniunt, pactorum non fuerint
conventione concepta, si quidem tanta emerserit clades, quae prorsus ipsius
etiam rei quae per emphyteusin data est facit interitum, hoc non
emphyteuticario, cui nihil reliquum mansit, sed rei domino, qui, quod
fatalitate ingruebat, etiam nullo intercedente contractu habiturus fuerat, imputetur
: sin vero particulare vel aliud leve damnum contigerit, ex quo non ipsa rei
penitus laedatur substantia, hoc emphyteuticarius suis partibus non dubitet
adscribendum. * zeno a. sebastiano pp. * <a 476 - 484 >
CJ.4.66.2pr.: Imperator Justinianus
In emphyteuticariis contractibus sancimus, si quidem aliae
pactiones in emphyteuticis instrumentis fuerint conscriptae, easdem et in aliis
omnibus capitulis observari et de reiectione eius, qui emphyteusin suscepit, si
solitam pensionem vel publicarum functionum apochas non praestiterit. * iust.
a. demostheni pp. * <a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.4.66.2.1: Imperator Justinianus
Sin autem nihil super hoc capitulo fuerit pactum, sed per
totum triennium neque pecunias solverit neque apochas domino tributorum
reddiderit, volenti ei licere eum a praediis emphyteuticariis repellere : nulla
ei adlegatione nomine meliorationis vel eorum quae emponemata dicuntur vel
poenae opponenda, sed omnimodo eo, si dominus voluerit, repellendo neque
praetendente, quod non est super hac causa inquietatus, cum neminem oportet
conventionem vel admonitionem expectare, sed ultro sese offerre et debitum
spontanea voluntate persolvere, secundum quod et anteriore lege nostri numinis
generaliter cautum est. <a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.4.66.2.2: Imperator Justinianus
Ne autem ex hac causa dominis facultas oriatur emphyteutas
suos repellere et reditum minime velle suscipere, ut ex huiusmodi machinatione
triennio elapso suo iure is qui emphyteusin suscepit cadat, licentiam ei
concedimus attestatione praemissa pecunias offere hisque obsignatis et secundum
legem depositis minime deiectionis timere periculum. <a 529 d. xv k. oct.
chalcedone decio vc. cons.>
CJ.4.66.3pr.: Imperator Justinianus
Cum dubitabatur, utrum emphyteuta debeat cum domini
voluntate suas meliorationes , quae graeco vocabulo emponemata dicuntur,
alienare vel ius emphyteuticum in alium transferre, an eius expectare
consensum, sancimus, si quidem emphyteuticum instrumentum super hoc casu
aliquas pactiones habeat, eas observari : sin autem nullo modo huiusmodi pactio
posita est vel forte instrumentum emphyteuseos perditum est, minime licere
emphyteutae sine consensu domini suas meliorationes aliis vendere vel ius
emphyteuticum transferre. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. xv k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.4.66.3.1: Imperator Justinianus
Sed ne hac occasione accepta domini minime concedant
emphyteutas suos accipere pretia meliorationum quae invenerint, sed eos
deludant et ex hoc commodum emphyteutae depereat, disponimus attestationem
domino transmitti et praedicere, quantum pretium ab alio re vera accipit. <a
530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.4.66.3.2: Imperator Justinianus
Et si quidem dominus hoc dare maluerit et tantam praestare
quantitatem, quantam ipsa veritate emphyteuta ab alio accipere potest, ipsum
dominum omnimodo haec comparare : <a 530 d. xv k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.4.66.3.3: Imperator Justinianus
Sin autem duorum mensuum spatium fuerit emensum et dominus
hoc facere noluerit, licentia emphyteutae detur, ubi voluerit, et sine consensu
domini suas meliorationes vendere, his tamen personis, quae non solent in
emphyteuticis contractibus vetari ad huiusmodi venire emptionem : necessitatem
autem habere dominos, si aliis melioratio secundum praefatum modum vendita sit,
accipere emphyteutam vel, ius emphyteuticum ad personas non prohibitas sed
concessas et idoneas ad solvendum emphyteuticum canonem transponere si
emphyteuta maluerit, non contradicere, sed novum emphyteutam in possessionem
suscipere, non per conductorem nec per procuratorem, sed ipsos dominos per se
vel per litteras suas vel, si hoc non potu erint vel noluerint, per
depositionem in hac quidem civitate apud virum clarissimum magistrum censuum
vel praesentibus tabulariis per attestationem, in provinciis autem per
praesides vel defensores celebrandam. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.4.66.3.4: Imperator Justinianus
Et ne avaritia tenti domini magnam molem pecuniarum propter
hoc efflagitent, quod usque ad praesens tempus perpetrari cognovimus, non
amplius eis liceat pro subscriptione vel depositione nisi quinquagesimam partem
pretii vel aestimationis loci, qui ad aliam personam transfertur, accipere.
<a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.4.66.3.5: Imperator Justinianus
Sin autem novum emphyteutam vel emptorem meliorationis
suscipere minime dominus maluerit et attestatione facta intra duos menses hoc
facere supersederit, licere emphyteutae et non consentientibus dominis ad alios
ius suum vel emponemata transferre. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.4.66.3.6: Imperator Justinianus
Sin autem aliter fuerit versatus, quam nostra constitutio
disposuit, iure emphyteutico cadat. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
LIBER QUINTUS
CJ.5.1.0. De sponsalibus et arris sponsaliciis et
proxeneticis.
CJ.5.2.0. Si rector provinciae vel ad eum pertinentes sponsalia dederint.
CJ.5.3.0. De donationibus ante nuptias vel propter nuptias et sponsaliciis.
CJ.5.4.0. De nuptiis.
CJ.5.5.0. De incestis et inutilibus nuptiis.
CJ.5.6.0. De interdicto matrimonio inter pupillam et tutorem seu curatorem
liberosque eorum.
CJ.5.7.0. Si quacumque praeditus potestate vel ad eum pertinentes ad
suppositarum iurisdictioni suae adspirare temptaverint nuptias.
CJ.5.8.0. Si nuptiae ex rescripto petantur.
CJ.5.9.0. De secundis nuptiis.
CJ.5.10.0. Si secundo nupserit mulier, cui maritus usum fructum reliquerit.
CJ.5.11.0. De dotis promissione vel nuda pollicitatione.
CJ.5.12.0. De iure dotium.
CJ.5.13.0. De rei uxoriae actione in ex stipulatu actionem transfusa et de
natura dotibus praestita.
CJ.5.14.0. De pactis conventis tam super dote quam super donatione ante nuptias
et paraphernis.
CJ.5.15.0. De dote cauta et non numerata.
CJ.5.16.0. De donationibus inter virum et uxorem et a parentibus in liberos
factis et de ratihabitione.
CJ.5.17.0. De repudiis et iudicio de moribus sublato.
CJ.5.18.0. Soluto matrimonio dos quemadmodum petatur.
CJ.5.19.0. Si dos constante matrimonio soluta fuerit.
CJ.5.20.0. Ne fideiussores vel mandatores dotium dentur.
CJ.5.21.0. Rerum amotarum.
CJ.5.22.0. Ne pro dote mulieri bona mariti addicantur.
CJ.5.23.0. De fundo dotali.
CJ.5.24.0. Divortio facto apud quem liberi morari vel educari debent.
CJ.5.25.0. De alendis liberis ac parentibus.
CJ.5.26.0. De concubinis.
CJ.5.27.0. De naturalibus liberis et matribus eorum et ex quibus casibus iusti
efficiuntur.
CJ.5.28.0. De tutela testamentaria.
CJ.5.29.0. De confirmando tutore.
CJ.5.30.0. De legitima tutela.
CJ.5.31.0. Qui petant tutores vel curatores.
CJ.5.32.0. Ubi petantur tutores vel curatores.
CJ.5.33.0. De tutoribus et curatoribus illustrium vel clarissimarum personarum.
CJ.5.34.0. Qui dare tutores vel curatores et qui dari possunt.
CJ.5.35.0. Quando mulier tutelae officio fungi potest.
CJ.5.36.0. In quibus causis tutorem habenti tutor vel curator dari potest.
CJ.5.37.0. De administratione tutorum et curatorum et de pecunia pupillari
feneranda vel deponenda.
CJ.5.38.0. De periculo tutorum et curatorum.
CJ.5.39.0. Quando ex facto tutoris vel curatoris minores agere vel conveniri
possunt.
CJ.5.40.0. Si ex pluribus tutoribus vel curatoribus omnes vel unus agere pro
minore vel conveniri possunt.
CJ.5.41.0. Ne tutor vel curator vectigal conducat.
CJ.5.42.0. De tutore vel curatore qui satis non dedit.
CJ.5.43.0. De suspectis.
CJ.5.44.0. De in litem dando tutore vel curatore.
CJ.5.45.0. De eo qui pro tutore negotia gessit.
CJ.5.46.0. Si mater indemnitatem promiserit.
CJ.5.47.0. Si contra matris voluntatem tutor datus sit.
CJ.5.48.0. Ut causae post pubertatem adsit tutor.
CJ.5.49.0. Ubi pupilli educentur.
CJ.5.50.0. De alimentis pupillo praestandis.
CJ.5.51.0. Arbitrium tutelae.
CJ.5.52.0. De dividenda tutela et pro qua parte quisque tutorum conveniatur.
CJ.5.53.0. De in litem iurando.
CJ.5.54.0. De heredibus tutorum.
CJ.5.55.0. Si tutor non gesserit.
CJ.5.56.0. De usuris pupillaribus.
CJ.5.57.0. De fideiussoribus tutorum seu curatorum.
CJ.5.58.0. De contrario iudicio.
CJ.5.59.0. De auctoritate praestanda.
CJ.5.60.0. Quando curatores vel tutores esse desinant.
CJ.5.61.0. De actore a tutore seu curatore dando.
CJ.5.62.0. De excusationibus et temporibus earum.
CJ.5.63.0. Si falsis adlegationibus excusatus sit.
CJ.5.64.0. Si tutor rei publicae causa aberit.
CJ.5.65.0. De excusatione veteranorum.
CJ.5.66.0. Qui numero liberorum se excusant.
CJ.5.67.0. Qui aetate.
CJ.5.68.0. Qui morbo.
CJ.5.69.0. Qui numero tutelarum.
CJ.5.70.0. De curatore furiosi vel prodigi.
CJ.5.71.0. De praediis vel aliis rebus minorum sine decreto non alienandis vel
obligandis.
CJ.5.72.0. Quando decreto opus non est.
CJ.5.73.0. Si quis ignorans rem minoris esse sine decreto comparavit.
CJ.5.74.0. Si maior factus sine decreto factam alienationem ratam habuerit.
CJ.5.75.0. De magistratibus conveniendis.
CJ.5.1.0. De sponsalibus et arris sponsaliciis et
proxeneticis.
CJ.5.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Alii desponsata renuntiare condicioni ac nubere alii non
prohibetur. * diocl. et maxim. aa. et cc. bianori. * <a 293 d. xviii k. mai.
aa. conss.>
CJ.5.1.2: Imperator Constantinus
Si is, qui puellam suis nuptiis pactus est, intra biennium
exsequi nuptias in eadem provincia degens supersederit, eiusque spatii fine
decurso in alterius postea coniunctionem puella pervenerit, nihil fraudis ei
sit, quae nuptias maturando vota sua diutius ludi non passa est. * const. a. et
const. c. ad pacatianum pu. * <a 332 d. prid. id. april. marcianopoli
pacatioano et hilarianoconss.>
CJ.5.1.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Arris sponsaliorum nomine datis, si interea sponsus vel
sponsa decesserit, quae data sunt iubemus restitui, nisi causam, ut nuptiae non
celebrentur, defuncta persona iam praebuit. * grat. valentin. et theodos. aaa.
eutropio pp. * <a 380 d. xv k. iul. thessalonicae gratiano v et theodosio
aa. conss.>
CJ.5.1.4pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Si pater pactum de filiae nuptiis inierit et humana sorte
consumptus ad vota non potuerit pervenire, id inter sponsos firmum ratumque
permaneat, quod a patre docebitur definitum, nihilque permittatur habere
momenti, quod cum defensore, ad quem minoris commoda pertinebunt, docebitur
fuisse transactum. * honor. et theodos. aa. ad marinianum pp. * <a 422 d.
iiii non. nov. ravennae honorio xiii et theodosio x aa. conss.>
CJ.5.1.4.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Periniquum est enim, ut contra patriam voluntatem redempti
forsitan tutoris aut curatoris admittatur arbitrium, cum plerumque etiam ipsius
feminae adversus commoda propria inveniatur laborare consilium. <a 422 d.
iiii non. nov. ravennae honorio xiii et theodosio x aa. conss.>
CJ.5.1.5pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Mulier iuris sui constituta arrarum sponsalium nomine usque
ad duplum teneatur, id est in id quod accepit et aliud tantundem nec amplius,
si post completum vicesimum quintum annum vel post impetratam veniam aetatis
atque in competenti iudicio comprobatam huiusmodi arras suscepit: in simplum
autem, id est tantummodo quod accepit, si minoris aetatis est, sive virgo sive
vidua sit, sive per se sive per tutorem vel curatorem vel aliam personam easdem
arras acceperit. * leo et anthem. aa. erythrio pp. * <a 472 d. k. iul.
constantinopoli marciano cons.>
CJ.5.1.5.1: Imperatores Leo, Anthemius
Patrem vero vel matrem, legitimae videlicet aetatis
constitutos, sive simul sive separatim arras pro filia susceperint, avum autem
vel proavum pro nepte seu pronepte in duplum tantummodo convenit teneri. <a
472 d. k. iul. constantinopoli marciano cons.>
CJ.5.1.5.2: Imperatores Leo, Anthemius
Quae ita custodiri censemus, si non propter personam vel
condicionem aut aliam causam legibus vel generalibus constitutionibus
interdictam futurum matrimonium constare prohibetur: tunc enim quasi nullo
facto, utpote sine causa easdem arras praestitas tantummodo reddi consequens
esse praecipimus. <a 472 d. k. iul. constantinopoli marciano cons.>
CJ.5.1.5.3: Imperatores Leo, Anthemius
Hoc quoque his adicimus, ut etiam, si legibus prohibitae non
sint speratae nuptiae, post arras autem sponsalicias sponsa coniugium sponsi
propter turpem vel impudicam conversationem aut religionis vel sectae
diversitatem recusaverit vel eo, quod quasi vir coitum, ex quo spes subolis
oritur, facere non potuerit, vel ob aliam iustam excusationis causam, si quidem
probatum fuerit ante datas easdem arras sponsalicias hoc idem mulierem vel
parentes eius cognovisse, sibi debeant imputare. <a 472 d. k. iul.
constantinopoli marciano cons.>
CJ.5.1.5.4: Imperatores Leo, Anthemius
Sin vero horum ignari sponsalicias arras susceperint vel
post arras datas aliqua iusta causa paenitentiae intercesserit, isdem
tantummodo redditis super alterius simpli poena liberi custodiantur. <a 472
d. k. iul. constantinopoli marciano cons.>
CJ.5.1.5.5: Imperatores Leo, Anthemius
Quae omnia simili modo etiam de sponsis super recipiendis
nec ne arris praestitis custodiri censemus: quadrupli videlicet poena, quae
anterioribus legibus definita erat, in qua et arrarum quantitas imputabatur,
cessante, nisi specialiter aliud ex communi consensu inter contrahentes de
eadem quadrupli ratione placuit. <a 472 d. k. iul. constantinopoli marciano
cons.>
CJ.5.1.5.6: Imperatores Leo, Anthemius
Extra definitionem autem huius legis si cautio poenam
stipulationis continens fuerit interposita, ex utraque parte nullas vires
habebit, cum in contrahendis nuptiis libera potestas esse debet. <a 472 d.
k. iul. constantinopoli marciano cons.>
CJ.5.2.0. Si rector provinciae vel ad eum pertinentes
sponsalia dederint.
CJ.5.2.1pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si quis in potestate publica positus atque honore
administrandarum provinciarum, qui parentibus aut tutoribus aut curatoribus aut
ipsis quae matrimonium contracturae sunt potest esse terribilis, arras
sponcalicias dederit, iubemus, ut deinceps, sive parentes sive eadem mutaverint
voluntatem, non modo iuris laqueis liberentur poenaeque statutae expertes sint,
sed extrinsecus data pignora lucrativa habeant, si ea non putent esse reddenda.
* grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * <a 380 d. xv k.
iul.Thessalonicae gratiano v et theodosio aa.Conss.>
CJ.5.2.1.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quod ita late patere volumus, ut non solum circa
administrantes, sed et circa administrantium filios nepotes ac propinquos,
participes ( id est consiliarios) domesticosque locum habeat, quibus tamen
administrator operam dederit. <a 380 d. xv k. iul.Thessalonicae gratiano v
et theodosio aa.Conss.>
CJ.5.2.1.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Impleri autem id postea matrimonium non vetamus, quod
tempore potestatis ob eas personas, de quibus locuti sumus, arris fuerat
obligatum, si sponsarum consensus accedat. <a 380 d. xv k. iul.Thessalonicae
gratiano v et theodosio aa.Conss.>
CJ.5.3.0. De donationibus ante nuptias vel propter nuptias
et sponsaliciis.
CJ.5.3.1: Imperatores Severus, Antoninus
Multum interest, si ea, quae donat vir futurus, tradiderit
uxori et postea in dotem acceperit, an vero donandi animo dotem auxerit, ut
videatur accepisse, quod non accepit. priore enim casu donatio non impeditur,
et res, quae in ea causa sunt, dotis effectae iudicio de dote peti possunt:
posteriore autem nihil actum est donatione et, quod in dotem datum non est, non
potest repeti. * sev. et ant. aa. metrodoro. * <>
CJ.5.3.2: Imperator Alexander Severus
Si praesidi provinciae probaveris, ut eucliam uxorem
duceres, munera te parentibus eius dedisse, nisi tibi euclia nupserit, restitui
tibi quod dedisti iubebit. * alex. a. attalo. * <>
CJ.5.3.3: Imperator Alexander Severus
Pollicitatione a fratre quondam tuo sponsalium causa facta,
et si in stipulationem deducta ideo praestanda non fuerit, quoniam in dote uxor
maritum fefellit, exceptionem adversus actionem ex stipulatu recte obicies. *
alex. a. Marcellae. * <>
CJ.5.3.4: Imperator Gordianus
Quod sponsae ea lege donatur, ut tunc dominium eius
adipiscatur, cum nuptiae fuerint secutae, sine effectu est. * gord. a. marco. *
<a 239 pp. viii k. dec. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.5.3.5: Imperatores valer., gallien.
Ea, quae tibi ut sponsae daturum se repromisit is, qui te
ficto caelibatu, cum aliam matrem familias domi reliquisset, sollicitavit ad
nuptias, petere cum effectu non potest, cum tu sponsa uxore domi posita non
fuisti. * valer. et gallien. aa. theodorae. * <a 258 acc. xv id. mai.
antiochiae tusco et basso conss.>
CJ.5.3.6: Imperator aurel.
Cum in te simplicem donationem dicas factam esse die
nuptiarum et in ambiguo possit venire, utrum a sponso an marito donatum sit,
sic distinguendum est, ut, si in tua domo donum acceptum est, ante nuptias
videatur facta esse donatio, quod si penes se dedit sponsus, retrahi possit:
uxor enim fuisti. * aurel. a. donatae. * <>
CJ.5.3.7: Imperatores carus, carinus, numer.
Si, cum ante nuptias munera darentur, ita conventum est
atque huiusmodi conscripta pactio est, ut, si qua fors extitisset contra
voluntatem eius et matrimonium distraxisset, tunc quae data erant apud eum qui
dedisset heredemve eius remanerent, potest, qui eius hereditatem accepit, cui
pacta puella munera supra dicta lege susceperat, eadem iure postulare. * carus
carinus et numer. aaa. iuncianae. * < pp. k. april.>
CJ.5.3.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ante matrimonium maior quinque et viginti annis
constitutus sponsae suae, licet ante sponsalia, fundum donavit eamque in vacuam
induxit possessionem, postea nullo titulo superstitem vel testamento eundem
relinquentem alienare potuisse certi ac manifesti iuris est. * diocl. et maxim.
aa. et cc. euphrosyno. * <a 293 d. k. mai. tirallo aa. conss.>
CJ.5.3.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum te sponsae filii tui quaedam donasse confitearis,
perfectam donationem rescindi nec nostro oportet rescripto, quam tua voluntas
iurisque auctoritas fecit ratam. * diocl. et maxim. aa. et cc. iuliano. * <a
293 viii k. ian. aa. conss.>
CJ.5.3.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si filiae tuae sponsus ei mancipium donavit ac tu in eum
iumenta liberalitatis ratione contulisti nec nuptiis secutis contra iuris
rationem quod dederat abstulit, non invicem datorum restitutio, sed eius quod
illicite rapuit repetitio competit. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysio. *
<>
CJ.5.3.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tibi res proprias liberalitatis causa sponsus tuus
tradidit, eo, quod ab hostibus postea interfectus est, irrita donatio fieri non
potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. neae. * <>
CJ.5.3.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si mater vestra filiae suae sponso vel marito praedia sine
ulla repetendi lege donavit et eum in vacuam induxit possessionem, nuptiis
divortio solutis perfecta non dissolvitur donatio. * diocl. et maxim. aa. et
cc. timocleae et cleotimae. * <a 294 s. vi id. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.5.3.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De rebus in sponsam donationis gratia collatis creditores
mariti facti, si non prius obligatas sibi probent, eam convenire minime
possunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. alexandro. * <>
CJ.5.3.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si consentiente matre sua sponsus filiae tuae mancipia
donavit et his acceptis in dotem non aestimatis in matrimonio post decessit,
mater eademque heres eius pretium offerens restitutionem eorum improbe recusat.
* diocl. et maxim. aa. et cc. aureliae. * <>
CJ.5.3.15pr.: Imperator Constantinus
Cum veterum sententia displiceat, quae donationes in sponsam
nuptiis quoque non secutis decrevit valere, ea, quae largiendi animo inter
sponsos et sponsas iure celebrantur, redigi ad huiusmodi condiciones iubemus,
ut, sive adfinitatis coeundae causa sive non ita, vel in potestate patris
degentes vel ullo modo proprii iuris constituti tamquam futuri causa matrimonii
aliquid sibi ipsi vel consensu parentum mutuo largiantur, si quidem sponsus vel
parens eius sortiri noluerit uxorem, id quod ab eo donatum fuerit nec repetatur
traditum est, si quid apud donatorem resedit, ad sponsam et heredes eius submotis
ambagibus transferatur. * const. a. ad maximum pu. * <a 319 d. xvii k. nov.
constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.5.3.15.1: Imperator Constantinus
Quod si sponsa vel is in cuius agit potestate causam non
contrahendi matrimonii praebuerit, tunc sponso eiusque heredibus sine aliqua
deminutione per condictionem aut per utilem in rem actionem redhibeantur. <a
319 d. xvii k. nov. constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.5.3.15.2: Imperator Constantinus
Quae similiter observari oportet et si ex parte sponsae in
sponsum donatio facta sit. <a 319 d. xvii k. nov. constantino a. v et
licinio c. conss.>
CJ.5.3.16pr.: Imperator Constantinus
Si ab sponso rebus sponsae donatis interveniente osculo ante
nuptias hunc vel illam mori contigerit, dimidiam partem rerum donatarum ad
superstitem pertinere praecipimus, dimidiam ad defuncti vel defunctae heredes,
cuiuslibet gradus sint et quocumque iure successerint, ut donatio stare pro
parte media et solvi pro parte media videatur: osculo vero non interveniente,
sive sponsus sive sponsa obierit, totam infirmari donationem et donatori sponso
vel heredibus eius restitui. * const. a. ad tiberianum vic. hispaniarum. *
<a 336 d. id. iul. constantinopoli nepotiano et facundo conss.>
CJ.5.3.16.1: Imperator Constantinus
Quod si sponsa interveniente vel non interveniente osculo
donationis titulo ( quod raro accidit) fuerit aliquid sponso largita et ante
nuptias hunc vel illam mori contigerit, omni donatione infirmata ad donatricem
sponsam sive eius successores donatarum rerum dominium transferatur. <a 336
d. id. iul. constantinopoli nepotiano et facundo conss.>
CJ.5.3.17: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Minoribus aetate feminis etiam actorum testificatione in
ante nuptias donatione ad eas facta omissa, si patris auxilio destitutae sint,
iuste consulitur, ut firma donatio sit. * theodos. et valentin. aa. hierio pp.
* <a 428 d. x k. mart. constantinopoli tauro et felice conss.>
CJ.5.3.18: Imperator Zeno
Si liberis ex priore matrimonio procreatis pater ad secundas
migraverit nuptias vel non migraverit, nihil omnino filiis prioris coniugii ex
donatione ante nuptias, quam ipse vel alius pro ipso uxori quondam eius matri
communium liberorum donaverat, servare cogatur, quoniam et mater liberis ex
priore matrimonio extantibus post secundas nuptias multoque amplius, si non
fuerit alteri marito sociata, nihil isdem filiis ex dote, quam patri eorum ipsa
vel alius pro ea obtulerit , servare compellitur. * zeno a. sebastiano pp. *
<a 479 d. k. mai. zenone a. cons.>
CJ.5.3.19pr.: Imperator Justinus
Si constante matrimonio consilium augendae dotis inierit vel
uxor forte vel eius nomine quilibet alius, nihilo minus marito quoque liceat
seu pro marito cuilibet alii tanto donationem ante nuptias additamento maiorem
facere, quanto dotis augetur titulus, nec obsit in huiusmodi munificentiis
interdictas esse liberalitates tempore nuptiarum: indulgendum est namque
consensui communi partium, ne, cum negetur augendae potestas donationis, dotis
etiam pigrius constituatur augmentum. * iustinus a. archelao pp. * <a 527 ?
>
CJ.5.3.19.1: Imperator Justinus
Idemque licere praecipimus etiam in his matrimoniis, in
quibus interdum accidit ante nuptias quidem donationem nullam esse, solam vero
dotem marito mulierem obtulisse, ut etiam tunc muliere dotem augente liceat
marito quoque donationem in uxorem suam eiusdem quantitatis facere, quantum
aucta dos continere dignoscitur: pactis videlicet de redhibitione vel
retentione auctae dotis vel donationis, prout partes consenserint, pro iam
statuto modo ineundis sive iniungendis veteribus pactis, quae initio nuptiarum
de ante nuptias donatione et dote principaliter constituenda inita sunt. <a
527 ? >
CJ.5.3.19.2: Imperator Justinus
Iura etiam hypothecarum, quae in augenda dote vel donatione
fuerint, ex eo tempore initium accipiant, ex quo eaedem hypothecae contractae
sunt, et non ad prioris dotis vel ante nuptias donationis tempora referantur.
<a 527 ? >
CJ.5.3.19.3: Imperator Justinus
Sed et si e contrario maritus et uxor ad deminuendam dotem
et ante nuptias donationem consenserint, licere eis ad similitudinem
deminutionis quae in dote fit etiam ante nuptias minuere donationem, ut pacta
de amborum deminutionibus ineunda firma et legitima esse intellegantur:
exceptis videlicet his casibus, in quibus aut maritus ex priore matrimonio
liberos habens ad secundas migraverit nuptias, aut uxor similiter ex anteriore
matrimonio liberis ei existentibus secundo marito se iunxerit. in hoc enim
secundo matrimonio vel a parte mariti vel a parte mulieris vel ab utraque, si
hoc etiam evenerit, interdictam esse deminutionem dotis et ante nuptias
donationis, ne aliquid adversus filios prioris matrimonii machinari videatur,
censemus. <a 527 ? >
CJ.5.3.20pr.: Imperator Justinianus
Cum multae nobis interpellationes factae sunt adversus
maritos, qui decipiendo suas uxores faciebant donationes, quas ante nuptias
antiquitas nominavit, insinuare autem eas actis intervenientibus supersedebant,
ut ineffectae maneant et ipsi quidem commoda dotis lucrentur, uxores autem sine
nuptiali remedio relinquantur, sancimus nomine prius emendato ita rem corrigi
et non ante nuptias donationem eam vocari, sed propter nuptias donationem. *
iust. a. iohanni pp. * <a 531533 >
CJ.5.3.20.1: Imperator Justinianus
Quare enim dotem quidem et constante matrimonio mulier
marito dare conceditur, donationem autem marito nisi ante nuptias facere non
permittitur? et quae huius rei differentia rationabilis potest inveniri, cum
melius erat mulieribus propter fragilitatem sexus quam maribus subveniri? <a
531-533 >
CJ.5.3.20.2: Imperator Justinianus
Sicut enim dos propter nuptias fit et sine nuptiis quidem
nulla dos intellegitur , sine dote autem nuptiae possunt celebrari, ita et in
donationibus, quas mariti faciunt vel pro his alii, debet esse aperta licentia
et constante matrimonio talem donationem facere, quae quasi antipherna possit
intellegi et non simplex donatio. ideo enim et antiqui iuris conditores inter
donationes etiam dotes connumerant. <a 531-533 >
CJ.5.3.20.3: Imperator Justinianus
Si igitur et nomine et substantia nihil distat a dote ante
nuptias donatio, quare non etiam ea simili modo et matrimonio contracto
dabitur? <a 531-533 >
CJ.5.3.20.4: Imperator Justinianus
Sancimus itaque omnes licentiam habere sive priusquam
matrimonia contraxerint sive postea donationes mulieribus dare propter dotis
dationem, ut non simplices donationes intellegantur, sed propter dotem et
propter nuptias factae. simplices etenim donationes non propter nuptias fiunt,
sed propter nuptias vetitae sunt: et propter alias causas et libidinem forsitan
vel unius partis egestatem, non propter ipsam nuptiarum adfectionem
efficiuntur. <a 531-533 >
CJ.5.3.20.5: Imperator Justinianus
Si igitur dote iam praestita maritus nulla ante nuptias
facta donatione donare mulieri res maluerit, ita tamen, ut dotis quantitatem
non excedant, et hoc ipsum significaverit, quod non simplicem faciat
donationem, sed propter dotem iam conscriptam et ipse ad donationem venerit,
licebit ei hoc facere et supponatur pactis dotalibus huiusmodi donatio. et si quidem
hoc fuerit specialiter expressum, pacta conventa servari oportet. <a 531-533
>
CJ.5.3.20.6: Imperator Justinianus
Sin autem donatio quidem talis facta sit, utpote autem
dotali instrumento antecedente nulla pacta tali donationi post nuptias inserantur,
re ipsa videatur esse hoc pactum, et secundum dotales conventiones
intellegantur et in tali donatione pacta fuisse conventa, ut aequis passibus
utraque ambulet tam dos quam donatio. <a 531-533 >
CJ.5.3.20.7: Imperator Justinianus
Ita tamen, ut leoniana constitutio, quae super exaequatione
pactionum loquitur non in quantitate, sed in partibus, maneat in his casibus
intacta, et non solum ea immutilata custodiatur, sed etiam nostra, quam de
interpretatione eius fecimus ambiguitatem eius tollentes: disparibus etenim
pactionibus factis maiorem lucri partem ad minorem deducendam esse censemus, ut
eodem modo uterque minorem partem lucretur. <a 531-533 >
CJ.5.3.20.8: Imperator Justinianus
Similique modo si facta quidem fuerit talis donatio, quae
antea quidem ante nuptias vocabatur, nunc autem propter nuptias, non autem ante
nuptias fuerit actis intervenientibus insinuata, licebit et constante
matrimonio eam insinuare, nullo obstaculo penitus ex nuptiarum interventu
faciendo: si enim fieri eas post nuptias concedatur, multo magis insinuari.
<a 531-533 >
CJ.5.3.20.9: Imperator Justinianus
Similique modo et ea constitutio, quam pro augendis tam
dotibus quam ante nuptias donationibus fecimus, intacta illabataque
conservetur: omnibus videlicet, quae de simplicibus donationibus inter maritum
et uxorem constante matrimonio vel a veteribus vel a nobis statuta sunt, in suo
robore duraturis. <a 531-533 >
CJ.5.4.0. De nuptiis.
CJ.5.4.1: Imperatores Severus, Antoninus
Cum de nuptiis puellae quaeritur nec inter tutorem et matrem
et propinquos de eligendo futuro marito convenit, arbitrium praesidis
provinciae necessarium est. * sev. et ant. aa. potito. * <a 199 d. non. mai.
anullino et frontone conss.>
CJ.5.4.2: Imperatores Severus, Antoninus
Si nuptiis pater tuus consensit, nihil oberit, quod
instrumento ad matrimonium pertinenti subscripsit. * sev. et ant. aa.
trophimae. * <>
CJ.5.4.3: Imperatores Severus, Antoninus
Libertum, qui patronam seu patroni filiam vel coniugem vel
neptem vel proneptem uxorem ducere ausus est, apud competentem iudicem accusare
poteris moribus temporum meorum congruentem sententiam daturum, quae huiusmodi
coniunctiones odiosas esse merito duxerunt. * sev. et ant. aa. valeriae. *
<a 196 id. nov. dextro ii et prisco conss.>
CJ.5.4.4: Imperator Alexander Severus
Liberi concubinas parentum suorum uxores ducere non possunt,
quia minus religiosam et probabilem rem facere videntur. qui si contra hoc
fecerint, crimen stupri committunt. * alex. a. perpetuo. * <a 228 iii id.
april. modesto et probo conss.>
CJ.5.4.5: Imperator Alexander Severus
Si, ut proponis, pater quondam mariti tui, in cuius fuit
potestate, cognitis nuptiis vestris non contradixit, vereri non debes, nepotem
suum ne non agnoscat. * alex. a. maximae. * <>
CJ.5.4.6: Imperator Gordianus
Etsi contra mandata principum contractum sit in provincia
consentiente muliere matrimonium, tamen post depositum officium si in eadem
voluntate perseveraverit, iustae nuptiae efficiuntur: et ideo postea liberos
susceptos natosque ex iusto matrimonio legitimos esse responsum viri
prudentissimi pauli declarat. * gord. a. valeriae. * <a 239 xii k. sept.
gordiano a. et avoila conss.>
CJ.5.4.7: Imperator Gordianus
Si, ut proponis, post querellam de marito a filia ad te
delatam dissociatum est matrimonium nec te consentiente ad eundem regressa est,
minus legitima coniunctio est cessante patris voluntate, in cuius est
potestate: atque ideo non paenitente filia petitionem dotis repetere non
prohiberis. * gord. a. apro. * <a 240 pp. iiii k. nov. sabino et venusto
conss.>
CJ.5.4.8: Imperator Gordianus
In copulandis nuptiis nec curatoris, qui solam rei
familiaris sustinet administrationem, nec cognatorum vel adfinium ulla
auctoritas potest intervenire, sed spectanda est eius voluntas, de cuius
coniunctione tractatur. * gord. a. romano. * <a 241 d. v k. mart. gordiano
a. ii et pompeiano conss.>
CJ.5.4.9: Imperator probus
Si vicinis vel aliis scientibus uxorem liberorum
procreandorum causa domi habuisti et ex eo matrimonio filia suscepta est,
quamvis neque nuptiales tabulae neque ad natam filiam pertinentes factae sunt,
non ideo minus veritas matrimonii aut susceptae filiae suam habet potestatem. *
probus a. fortunato. * <>
CJ.5.4.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum te non ex senatore patre procreatam ob matrimonium cum
senatore contractum clarissimae feminae nomen adeptam dicas, claritas, quae
beneficio mariti tibi parata est, si secundi ordinis virum postea sortita es
redacta ad prioris dignitatis statum, deposita est. * diocl. et maxim. aa.
paulinae. * <>
CJ.5.4.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si invita detinetur uxor tua a parentibus suis,
interpellatus rector provinciae amicus noster exhibita muliere voluntatem eius
secutus desiderio tuo medebitur. * diocl. et maxim. aa. alexandro. * <>
CJ.5.4.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ne filium quidem familias invitum ad ducendam uxorem cogi
legum disciplina permittit. igitur, sicut desideras, observatis iuris
praeceptis sociare coniugio tuo quam volueris non impediris, ita tamen, ut in contrahendis
nuptiis patris tui consensus accedat. * diocl. et maxim. aa. sabino. * <a
285 a. ii et aristobulo conss.>
CJ.5.4.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Neque sine nuptiis instrumenta facta matrimonii ad
probationem sunt idonea diversum veritate continente, neque non interpositis
instrumentis iure contractum matrimonium irritum est, cum omissa quoque
scriptura cetera nuptiarum indicia non sunt irrita. * diocl. et maxim. aa. et
cc. onesimo. * <>
CJ.5.4.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Neque ab initio matrimonium contrahere neque dissociatum
reconciliare quisquam cogi potest. unde intellegis liberam facultatem
contrahendi atque distrahendi matrimonii transferri ad necessitatem non
oportere. * diocl. et maxim. aa. et cc. titio. * <>
CJ.5.4.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Uxorem libertam suam manumissori, si non sit ex his
personis, quae specialiter prohibentur, ducere non est interdictum, et ex eo
matrimonio iustos patri filios nasci certissimum est. * diocl. et maxim. aa. et
cc. titiano. * <>
CJ.5.4.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Patrem, qui filiam exposuit, at nunc adultam sumptibus et
labore tuo factam matrimonio coniungi filio desiderantis favere voto convenit.
qui si renitatur, alimentorum solutioni in hoc solummodo casu parere debet. *
diocl. et maxim. aa. et cc. rhodoni. * <>
CJ.5.4.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nemini liceat contrahere matrimonium cum filia nepte
pronepte, itemque matre avia proavia et ex latere amita ac matertera, sorore
sororis filia et ex ea nepte, praeterea fratris filia et ex ea nepte, itemque
ex adfinibus privigna noverca nuru socru ceterisque, quae iure antiquo
prohibentur: a quibus cunctos volumus abstinere. * diocl. et maxim. aa. et cc.
* <a 295 d. k. mai. damasco tusco et anullino conss.>
CJ.5.4.18pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Viduae intra quintum et vicesimum annum degentes, etiam si
emancipationis libertate gaudent, tamen in secundas nuptias sine patris
sententia non conveniant. * valentin. valens et grat. aaa. ad senatum. * <a
371 d. xvii k. aug. gratiano a. ii et probo conss.>
CJ.5.4.18.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Quod si in condicionis delectum mulieris voluntas repugnat
sententiae propinquorum, placet admodum, ut in virginum coniunctionibus sanctum
est, habendo examini auctoritatem quoque iudiciariae cognitionis adiungi, ut,
si pares sunt genere ac moribus petitores, is potior aestimetur, quem sibi
consulens mulier adprobaverit. <a 371 d. xvii k. aug. gratiano a. ii et probo
conss.>
CJ.5.4.18.2: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Sed ne forte ii, qui gradu proximo ad viduarum successiones
vocantur, et honestas nuptias impediant, si huiusmodi rei suspicio processerit,
eorum volumus auctoritatem iudiciumque succedere, ad quos, etiamsi fatalis sors
intercesserit, tamen hereditatis commodum pervenire non possit. <a 371 d.
xvii k. aug. gratiano a. ii et probo conss.>
CJ.5.4.19: Imperatores Arcadius, Honorius
Celebrandis inter consobrinos matrimoniis licentia huius legis
salubritate indulta est, ut revocata prisci iuris auctoritate restinctisque
calumniarum fomentis matrimonium inter consobrinos habeatur legitimum, sive ex
duobus fratribus sive ex duabus sororibus sive ex fratre et sorore nati sunt,
et ex eo matrimonio editi legitimi et suis patribus successores habeantur. *
arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * <a 405 d. iii id. iun. nicaeae
stilichone ii et anthemio conss.>
CJ.5.4.20pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
In coniunctione filiarum in sacris positarum patris
expectetur arbitrium: si sui iuris puella sit intra quintum et vicesimum annum
constituta, ipsius quoque exploretur adsensus. si patris auxilio destituta,
matris et propinquorum et ipsius quoque requiratur adultae iudicium. * honor.
et theodos. aa. ad theodorum pp. * <a 408-409 >
CJ.5.4.20.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Si vero utroque orbata parente sub curatoris defensione
consistat et inter honestos competitores matrimonii oriatur forte certamen, ut
queratur, cui potissimum puella iungenda sit, si puella cultu verecundiae
propriam noluerit depromere voluntatem, coram positis propinquis iudici
deliberare permissum sit, cui melius adulta societur. <a 408-409 >
CJ.5.4.21: Imperatores Theodosius, Valentinianus
A caligato milite usque ad protectoris personam et sine
aliqua sollemnitate matrimoniorum liberam cum ingenuis dumtaxat mulieribus
contrahendi coniugii permittimus facultatem. * theodos. et valentin. aa. basso
pp. * <a 426 >
CJ.5.4.22: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si donationum ante nuptias vel dotis instrumenta defuerint,
pompa etiam aliaque nuptiarum celebritas omittatur, nullus aestimet ob id
deesse recte alias inito matrimonio firmitatem vel ex eo natis liberis iura
posse legitimorum auferri, inter pares honestate personas nulla lege impediente
consortium, quod ipsorum consensu atque amicorum fide firmatur. * theodos. et
valentin. aa. hierio pp. * <a 428 d. x k. mart. constantinopoli felice et
tauro conss.>
CJ.5.4.23pr.: Imperator Justinus
Imperalis benevolentiae proprium hoc esse iudicantes, ut
omni tempore subiectorum commoda tam investigare quam eis mederi procuremus,
lapsus quoque mulierum, per quos indignam honore conversationem imbecillitate
sexus elegerint, cum competenti moderatione sublevandos esse censemus minimeque
eis spem melioris condicionis adimere, ut ad eam respicientes improvidam et
minus honestam electionem facilius derelinquant. nam ita credimus dei
benevolentiam et circa genus humanum nimiam clementiam quantum nostrae naturae
possibile est imitari, qui cottidianis hominum peccatis semper ignoscere
dignatur et paenitentiam suscipere nostram et ad meliorem statum reducere: quod
si circa nostro subiectos imperio nos etiam facere differamus, nulla venia
digni esse videbimur. * iustinus a. demostheni p p. * <a 520-523 >
CJ.5.4.23.1: Imperator Justinus
Itaque cum iniustum sit servos quidem libertate donatos
posse per divinam indulgentiam natalibus suis restitui postque huiusmodi
principale beneficium ita degere, quasi numquam deservissent, sed ingenui nati
essent, mulieres autem, quae scaenicis quidem sese ludis immiscuerunt, postea
vero spreta mala condicione ad meliorem migravere sententiam et inhonestam
professionem effugerunt, nullam spem principalis habere beneficii, quod eas ad
illum statum reduceret, in quo, si nihil peccatum esset, commorari potuerint:
praesenti clementissima sanctione principale beneficium eis sub ea lege
condonamus, ut, si derelicta mala et inhonesta conversatione commodiorem vitam
amplexae fuerint et honestati sese dederint, liceat eis nostro supplicare
numini, ut divinos adfatus sine dubio mereantur ad matrimonium eas venire
permittentes legitimum: <a 520-523 >
CJ.5.4.23.1a: Imperator Justinus
His, qui eis coniungendi sunt, nullo timore tenendis, ne
scitis praeteritarum legum infirmum esse videatur tale coniugium, sed ita
validum huiusmodi permanere matrimonium confidentibus, quasi nulla praecedente
inhonesta vita uxores eas duxerint, sive dignitate praediti sint sive alio modo
scaenicas in matrimonium ducere prohibeantur, dum tamen dotalibus omnimodo
instrumentis, non sine scriptis tale probetur coniugium. <a 520-523 >
CJ.5.4.23.1b: Imperator Justinus
Nam omni macula penitus direpta et quasi suis natalibus
huiusmodi mulieribus redditis neque vocabulum inhonestum eis inhaerere de cetero
volumus neque differentiam aliquam eas habere cum his, quae nihil simile
peccaverunt: <a 520-523 >
CJ.5.4.23.2: Imperator Justinus
Sed et liberos ex tali matrimonio procreandos suos et
legitimos patri esse, licet alios ex priore matrimonio legitimos habeat, ut
bona eius tam ab intestato quam ex testamento isti quoque sine ullo impedimento
percipere possint. <a 520-523 >
CJ.5.4.23.3: Imperator Justinus
Sed etsi tales mulieres post divinum rescriptum ad preces
earum datum ad matrimonium venire distulerint, salvam eis nihilo minus
existimationem servari praecipimus tam in aliis omnibus quam ad transmittendam
quibus voluerint suam substantiam et suspiciendam competentem sibi legibus ab
aliis relictam vel ab intestato delatam hereditatem. <a 520-523 >
CJ.5.4.23.4: Imperator Justinus
Similes vero tale merentibus ab imperatore beneficium
mulieribus illas etiam esse volumus, quae dignitatem aliquam, etsi non
serenissimo principi supplicaverunt, ultronea tamen donatione ante matrimonium
meruerint, ex qua dignitate aliam etiam omnem maculam, per quam certis
hominibus legitime coniungi mulieres prohibentur, aboleri penitus oportet.
<a 520-523 >
CJ.5.4.23.5: Imperator Justinus
His illud adiungimus, ut et filiae huiuscemodi mulierum, si
quidem post expurgationem prioris vitae matris suae natae sint, non videantur
scaenicarum esse filiae nec subiacere legibus, quae prohibuerunt filiam
scaenicae certos homines in matrimonium ducere. <a 520-523 >
CJ.5.4.23.5a: Imperator Justinus
Sin vero ante procreatae sint, liceat preces offerentibus
invictissimo principi sacrum sine ullo obstaculo mereri rescriptum, per quod
eis ita nubere permittatur, quasi non sint scaenicae matris filiae: nec iam
prohibeantur illis copulari, quibus scaenicae filias vel dignitatis vel alterius
causae gratia uxores ducere interdicitur, ut tamen omnimodo dotalia inter eos
etiam instrumenta conficiantur. <a 520-523 >
CJ.5.4.23.6: Imperator Justinus
Sed et si a scaenica matre procreata, quae usque ad mortem
suam in eadem professione duravit, post eius obitum preces imperatoriae
clementiae obtulerit et divinam indulgentiam meruerit liberationem maternae
iniuriae et nubendi licentiam sibi condonantem, istam quoque posse sine metu
priorum legum in matrimonio illis copulari, qui dudum scaenicae filiam uxorem
ducere prohibebantur. <a 520-523 >
CJ.5.4.23.7: Imperator Justinus
Immo et illud removendum esse censuimus, quod etiam in
priscis legibus, licet obscurius, constitutum est, ut matrimonia inter impares
honestate contrahenda non aliter quidem valeant, nisi dotalia instrumenta
confecta fuerint, his vero intercedentibus omnimodo firma sint sine aliqua
distinctione personarum, si modo liberae sint et ingenuae mulieres, nullaque
nefariarum vel incestarum coniunctionum suberit suspicio. <a 520-523 >
CJ.5.4.23.7a: Imperator Justinus
Nam nefarios et incestos coitus omnibus modis amputamus,
sicut et illos, qui praeteritarum legum sanctione specialiter vetiti sunt,
exceptis videlicet his, quos praesenti lege permisimus legitimique matrimonii
iure muniri praecepimus. <a 520-523 >
CJ.5.4.23.8: Imperator Justinus
His itaque per hanc generalem legem ita constitutis et de
cetero conservandis, praeteritas etiam huiusmodi coniunctiones ex subiecto
tempore factas secundum praedictam dispositionem iudicari praecipimus, ut, si
quis talem uxorem ab initio nostri imperii, prout dictum est, iam duxerit et
liberos ab ea procreaverit, iustos eos et legitimos et tam ab intestato quam ex
testamento pater successores habeat, et legitima in posterum nihilo minus ea
uxore permanente procreandi quoque liberi legitimi sint. <a 520-523 >
CJ.5.4.24: Imperator Justinianus
Sancimus, si quis nuptiarum fecerit mentionem in qualicumque
pacto, quod ad dandum vel faciendum vel non dandum vel non faciendum
concipitur, et sive nuptiarum tempus dixerit sive nuptias nominaverit, non
aliter intellegi esse condicionem adimplendam vel extenuandam, nisi ipsa
nuptiarum accedat festivitas, et non esse tempus inspiciendum, in quo nuptiarum
aetas vel feminis post duodecimum annum accesserit vel maribus post quartum
decimum annum completum, sed ex quo vota nuptiarum re ipsa processerint. sic
etenim et antiqui iuris contentio dirimetur et immensa librorum volumina ad
mediocrem modum tandem pervenient. * iust. a. ad senatum. * <a 530 d.
constantinopoli xi k. aug. lampadio et oreste conss.>
CJ.5.4.25pr.: Imperator Justinianus
Si furiosi parentis liberi, in cuius potestate constituti
sunt, nuptias possunt contrahere, apud veteres agitabatur. * iust. a. iuliano
pp. * <a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.5.4.25.1: Imperator Justinianus
Et filiam quidem furiosi marito posse copulari omnes paene
iuris antiqui conditores admiserunt: sufficere enim putaverunt, si pater non
contradicat. <a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.5.4.25.2: Imperator Justinianus
In filio autem familias dubitabatur. et ulpianus quidem
rettulit constitutionem imperatoris marci, quae non de furioso loquitur, sed
generaliter de filiis mente capti, sive masculi sive feminae sint qui nuptias
contrahunt, ut hoc facere possint etiam non adito principe, et aliam
dubitationem ex hoc emergere, si hoc, quod in demente constitutio induxit,
etiam in furiosis obtinendum est, quasi exemplo mente capti et furiosi
adiuvante. <a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.5.4.25.3: Imperator Justinianus
His itaque dubitatis tales ambiguitates decidentes sancimus
hoc repleri, quod divi marci constitutioni deesse videtur, ut non solum
dementis, sed etiam furiosi liberi cuiuscumque sexus possint legitimas
contrahere nuptias, tam dote quam ante nuptias donatione a curatore eorum
praestanda: <a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.5.4.25.4: Imperator Justinianus
Aestimatione tamen in hac quidem regia urbe excellentissimi
praefecti urbis, in provinciis autem virorum clarissimorum earum praesidum vel
locorum antistitum tam opinione personae quam moderatione dotis et ante nuptias
donationis constituenda, praesentibus tam curatoribus dementis vel furiosi quam
his, qui ex genere eorum nobiliores sunt: <a 530 d. k. oct. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.4.25.5: Imperator Justinianus
Ita tamen, ut nulla ex hac causa oriatur vel in hac regia
urbe vel in provinciis iactura substantiae furiosi vel mente capti, sed gratis
omnia procedant, ne tale hominum infortunium etiam expensarum incremento
praegravetur. <a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.5.4.26pr.: Imperator Justinianus
Si quis alumnam suam libertate donaverit et in matrimonio
suo collocaverit, dubitabatur apud antiquos, utrumne huiusmodi nuptiae
legitimae esse videantur, an non. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k. oct.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.4.26.1: Imperator Justinianus
Nos itaque vetustam ambiguitatem decidentes non esse vetitum
matrimonium censemus. si enim ex adfectu omnes introducuntur nuptiae et nihil
impium neque legibus contrarium in tali copulatione spectamus, quare praedictas
nuptias inhibendas existimaverimus? nec enim homo sic impius inveniatur, ut,
quam ab initio loco filiae habuit, eam postea in suo collocaverit matrimonio,
sed ei credendum est, qui eam ab initio non ut filiam educavit et libertate
donavit et dignam esse postea suo putavit matrimonio. <a 530 d. k. oct.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.4.26.2: Imperator Justinianus
Ea videlicet persona omnimodo ad nuptias venire prohibenda,
quam aliquis, sive alumna sit sive non, a sacrosancto suscepit baptismate, cum
nihil aliud sic inducere potest paternam adfectionem et iustam nuptiarum
prohibitionem, quam huiusmodi nexus, per quem deo mediante animae eorum
copulatae sunt. <a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.5.4.27: Imperator Justinianus
Sancimus nuptias, quae inter masculos et feminas maiores vel
minores sexagenariis vel quinquagenariis lege iulia vel papia prohibitae sunt,
homines volentes contrahere et ex nullo modo vel ex nulla parte tales nuptias
impediri. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 vel 532 >
CJ.5.4.28pr.: Imperator Justinianus
Si libertam quis uxorem habeat, deinde inter senatores
scribatur dignitate illustratus, an solvatur matrimonium, apud ulpianum
querebatur, quia lex papia inter senatores et libertas stare conubia non
patitur. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 vel 532 >
CJ.5.4.28.1: Imperator Justinianus
Nos igitur dei sequentes iudicium non patimur in uno
eodemque conubio mariti felicitatem uxori fieri infortunium, ut, quantum vir in
altum tollatur, tantum et coniux eius decrescat, immo magis penitus depereat.
<a 531 vel 532 >
CJ.5.4.28.2: Imperator Justinianus
Absit itaque a nostro tempore huiusmodi asperitas et firmum
maneat matrimonium et uxor marito concrescat et sentiat eius fulgorem
stabileque maneat matrimonium ex huiusmodi superventu minime deminutum. <a
531 vel 532 >
CJ.5.4.28.3: Imperator Justinianus
Simili modo si privati hominis filia ad liberti veniat
conubium et postea pater mulieris ad senatoris dignitatem fuerit elatus, taceat
papiae legis crudelissima sanctio et neque per hunc modum dissolvatur
matrimonium inter facti senatoris filiam et libertum, ne soceri prosperitas
sine genero inveniatur. <a 531 vel 532 >
CJ.5.4.28.4: Imperator Justinianus
Melius est enim legis papiae severitatem in utroque casu
compescere, quam eam sequendo hominum matrimonia dispergere non ex vitio
mulieris et mariti, sed ex prospera alterutrius partis fortuna: cum enim ex una
radice vitium nascitur, consequens est, ut una lege tollatur. <a 531 vel 532
>
CJ.5.5.0. De incestis et inutilibus nuptiis.
CJ.5.5.1: Imperator Alexander Severus
Liberta eademque uxor tua, si a te invito discessit,
conubium cum alio non habet , si modo uxorem eam habere velis. * alex. a.
amphigeni. * <>
CJ.5.5.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Neminem, qui sub dicione sit romani nominis, binas uxores
habere posse vulgo patet, cum et in edicto praetoris huiusmodi viri infamia
notati sint. quam rem competens iudex inultam esse non patietur. * diocl. et
maxim. aa. sebastianae. * <a 285 pp. iii id. dec. diocletiano a. ii et
aristobulo conss.>
CJ.5.5.3pr.: Imperator Constantinus
Cum ancillis non potest esse conubium: nam ex huiusmodi
contubernio servi nascuntur. * const. a. patroclo. * <a 319 d. k. iul.
aquileiae constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.5.5.3.1: Imperator Constantinus
Ideoque praecipimus, ne decuriones in gremia potentissimarum
domorum libidine servarum ducente confugiant. si enim decurio clam actoribus
atque procuratoribus nescientibus alienae fuerit servae coniunctus, et mulierem
in metallum trudi per sententiam iudicis iubemus et ipsum decurionem in insulam
deportari, omnibus bonis eius civitati, cuius curialis fuerat, mancipandis, si
patria potestate fuerit liberatus nullosque habeat liberos vel parentes vel etiam
propinquos, qui secundum legum ordinem ad eius successionem vocantur. <a 319
d. k. iul. aquileiae constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.5.5.3.2: Imperator Constantinus
Quod si actores vel procuratores loci, in quo flagitium
admissum est, fuerunt conscii vel compertum facinus promere noluerunt, metallo
eos convenit implicari. <a 319 d. k. iul. aquileiae constantino a. v et
licinio c. conss.>
CJ.5.5.3.3: Imperator Constantinus
Si vero dominus hoc fieri permisit vel postea cognitum
celavit, si quidem in agro id factum est, fundus cum mancipiis et pecoribus
ceterisque rebus. quae cultui rustico sustinentur, fisci viribus vindicetur: si
vero in civitate id factum est, dimidiam bonorum omnium partem praecipimus
confiscari poenam augentes, quoniam intra domesticos parietes scelus admissum
est, quod noluit mox cognitum publicare. <a 319 d. k. iul. aquileiae
constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.5.5.4pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Qui contra legum praecepta vel contra mandata constitutionesque
principum nuptias forte contraxerit, nihil ex eodem matrimonio, sive ante
nuptias donatum sive deinceps quoquo modo datum fuerit, consequatur, idque
totum, quod ab alterius liberalitate in alterum processerit, ut indigno
indignaeve sublatum fisco vindicari sancimus: * valentin. theodos. et arcad.
aaa. ad andromachum com. rer. privat.* <d. vii k. mart.>
CJ.5.5.4.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Exceptis tam feminis quam viris, qui aut errore acrissimo,
non adfectato insimulatove, neque ex causa vili decepti sunt aut aetatis
lubrico lapsi. <d. vii k. mart.>
CJ.5.5.4.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Quos tamen ita demum legis nostrae laqueis eximi placuit, si
aut errore comperto , aut ubi ad legitimos pervenerint annos, coniunctionem
huiuscemodi sine ulla recrastinatione diremerint. <d. vii k. mart.>
CJ.5.5.5: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Fratris uxorem ducendi vel duabus sororibus coniungendi
penitus licentiam submovemus, nec dissoluto quocumque modo coniugio. *
valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. * <a 393 d.... k. dec.
constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss.>
CJ.5.5.6pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis incesti vetitique coniugii sese nuptiis funestavit,
proprias quamdiu vixerit teneat facultates, sed neque uxorem neque filios ex ea
editos habere credatur. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * <a 396 d. vi
id. dec. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.5.5.6.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Nihil prorsus praedictis nec per interpositam quidem
personam vel donet superstes vel mortuus derelinquat. <a 396 d. vi id. dec.
constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.5.5.6.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Dos si qua forte sollemniter aut data aut promissa fuerit,
iuxta ius antiquum fisci nostri commodis cedat. <a 396 d. vi id. dec.
constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.5.5.6.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Testamento suo extraneis nihil relinquat, sed sive testato
sive intestato legibus ei et iure succedant, si qui forte ex iusto et legitimo
matrimonio editi fuerint, hoc est de descendentibus filius filia nepos neptis
pronepos proneptis, de ascendentibus pater mater avus avia, de latere frater
soror patruus amita. <a 396 d. vi id. dec. constantinopoli arcadio iiii et
honorio iii aa. conss.>
CJ.5.5.6.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Testandi sane ita demum habeat facultatem, ut his tantum
personis pro iuris ac legum quod voluerit arbitrio relinquat, quas succedere
imperialis praecepti tenore mandavimus: ita tamen, ut hereditate defuncti
penitus arceatur, si quis ex his quos memoravimus in contrahendis incestis
nuptiis consilium inisse monstrabitur, successuro in locum illius, qui post eum
gradum proximus invenitur. <a 396 d. vi id. dec. constantinopoli arcadio
iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.5.5.6.5: Imperatores Arcadius, Honorius
Ea sane, quae de viris cavimus, etiam de feminis, quae
praedictorum sese consortiis commaculaverint, custodiantur. <a 396 d. vi id.
dec. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.5.5.6.6: Imperatores Arcadius, Honorius
Memoratis vero personis non extantibus fisco locus pateat.
<a 396 d. vi id. dec. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.5.5.7pr.: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Humilem vel abiectam feminam minime eam iudicamus intellegi,
quae, licet pauper, ab ingenuis tamen parentibus nata sit. * valentin. et
marcian. aa. palladio pp. * <a 454 d. prid. non. april. constantinopoli
aetio et studio vv. cc. conss.>
CJ.5.5.7.1: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Unde licere statuimus senatoribus et quibuscumque
amplissimis dignitatibus praeditis, ex ingenuis natas quamvis pauperes in
matrimonium sibi adsciscere, nullam que inter ingenuas ex divitiis et
opulentiore fortuna esse distantiam. <a 454 d. prid. non. april.
constantinopoli aetio et studio vv. cc. conss.>
CJ.5.5.7.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Humiles vero abiectasque personas eas tantummodo mulieres
esse censemus: ancillam ancillae filiam, libertam, libertae filiam, scaenicam
vel scaenicae filiam, tabernariam vel tabernarii vel lenonis aut harenarii
filiam, aut eam quae mercimoniis publice praefuit: ideoque huiusmodi inhibuisse
nuptias senatoribus harum feminarum, quas nunc enumeravimus. <a 454 d. prid.
non. april. constantinopoli aetio et studio vv. cc. conss.>
CJ.5.5.8: Imperator Zeno
Licet quidam aegyptiorum idcirco mortuorum fratrum sibi
coniuges matrimonio copulaverint, quod post illorum mortem mansisse virgines
dicebantur, arbitrati scilicet, quod certis legum conditoribus placuit, cum
corpore non convenerint, nuptias re non videri contractas, et huiusmodi conubia
tunc temporis celebrata firmata sunt, tamen praesenti lege sancimus, si quae
huiusmodi nuptiae contractae fuerint, earumque contractores et ex his
progenitos antiquarum legum tenori subiacere nec ad exemplum aegyptiorum, de
quibus superius dictum est, eas videri fuisse firmatas vel esse firmandas. *
zeno a. epinico pp. * <a 475 d. k. sept. constantinopoli post consulatum
leonis iunioris.>
CJ.5.5.9: Imperator Zeno
Ab incestis nuptiis universi qui nostro reguntur imperio
noverint temperandum. nam rescripta quoque omnia vel pragmaticas formas aut
constitutiones impias, quae quibusdam personis tyrannidis tempore permiserunt
scelesto contubernio matrimonii nomen imponere, ut fratris filiam vel sororis
et eam, quae cum fratre quondam nuptiali iure habitaverat, uxorem legitimam
turpissimo consortio liceret amplecti, aut ut alia huiusmodi committerentur,
viribus carere decernimus, ne dissimulatione culpabili nefanda licentia
roboretur. * zeno a. sebastiano pp. * <a 476-484 >
CJ.5.6.0. De interdicto matrimonio inter pupillam et tutorem
seu curatorem liberosque eorum.
CJ.5.6.1: Imperatores Severus, Antoninus
Senatus consulti auctoritatem, quo inter pupillam et tutoris
filium conubium saluberrime sublatum est, circumveniri rusticitatis et
imperitiae velamentis non oportet. * sev. et ant. aa. mario. * <a 215 pp.
vii id. febr. laeto ii et cereale conss.>
CJ.5.6.2: Imperator Alexander Severus
Mater pupillae cum tutore filiae suae vel filio tutoris
nuptias contrahere non prohibetur. * alex. a. burrio. * <a 223 pp. non. nov.
maximo ii et aeliano conss.>
CJ.5.6.3pr.: Imperator Gordianus
Cum proponas ei, quam matrimonio tuo iunctam suggeris, post
liberos susceptos curatorem patrem tuum datum, quem contendis nec te in
potestate habuisse: cum rite contractum matrimonium ex post facto vitiari non
potuerit, iusta interpretatione metuere non debes, ne liberi quos habetis non
ex iusto matrimonio suscepti videantur. * gord. a. rogatiano. * <>
CJ.5.6.3.1: Imperator Gordianus
Ut autem omnis scrupulus auferatur, insistere pater tuus
debet nec non et uxor tua, ut alius loco eius detur: habebit enim facultatem
repetendae rationis negotiorum gestorum ab eo qui fuerit substitutus. <>
CJ.5.6.4: Imperator Philippus
Libertinum, qui filio suo naturali, quem in servitute
susceperat, postea manumisso pupillam suam eandemque patroni sui filiam in
matrimonio collocavit, ad sententiam amplissimi ordinis, qui huiusmodi nuptiis
interdicendum putavit, pertinere dubitari non oportet. * philipp. a. hygiae. *
<>
CJ.5.6.5: Imperator Philippus
Curatorem adulto suo filiam suam nuptui collocare non posse
falso tibi persuasum est. * philipp. a. et philipp. c. apuleio. * <a 245 pp.
xv k. sept. philippo a. et titiano conss.>
CJ.5.6.6pr.: Imperatores valer., gallien.
Si patris tui pupillam nondum reddita tutelae ratione vel
post redditam nondum exacto quinto et vicesimo nec non etiam utili anno uxorem
duxisti, nec matrimonium cum ea habuisse nec filium ex huiusmodi coniunctione
procreasse videri potes. * valer. et gallien. aa. lucio. * <a 260 pp. id.
mai. saeculare ii et donato conss.>
CJ.5.6.6.1: Imperatores valer., gallien.
Sane si hoc pater puellae, cum decederet, postulavit, et
nuptiae rite contractae et filius videtur iure susceptus. <a 260 pp. id.
mai. saeculare ii et donato conss.>
CJ.5.6.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tutor vel curator pupillam vel adultam quondam suam sibi
vel filio suo nullo divino impetrato beneficio in matrimonio collocaverit,
manet infamia contra eum velut confessum de tutela, quia huiusmodi coniunctione
fraudem administrationis tegere laboravit, et dos data per condictionem repeti
potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. paregorio. * <>
CJ.5.6.8: Imperatores Leo, Anthemius
Si quis tutoris vel curatoris nomine usurpato, id est pro
tutore seu pro curatore vel negotiorum gestore res pupillae administraverit
eamque sibi filiove suo copulaverit, tales nuptias stare et non ad exemplum
tutorum infirmari, ne ex huiusmodi subtili vel maligno tractatu matrimonia seu
proles ex his progenita vel dos super his data vel promissa aliquam laesionem
vel calumniam patiantur. * leo et anthem. aa. erythrio pp. * <a 469 d. k.
iul. marciano cons.>
CJ.5.7.0. Si quacumque praeditus potestate vel ad eum
pertinentes ad suppositarum iurisdictioni suae adspirare temptaverint nuptias.
CJ.5.7.1pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si quis ordinaria vel qualibet praeditus potestate circa
nuptias invitis ipsis vel parentibus contrahendas, sive pupillae sive apud
patres virgines sive viduae erunt, sive et iuris sui viduae, denique
cuiuscumque sortis, occasione potestatis utatur et minacem favorem suum invitis
his, quorum utilitas agitur, exhibere aut exhibuisse detegitur, hunc, licet
prohibitas nuptias non peregerit, attamen pro tali conamine multae librarum
auri decem obnoxium statuimus et, cum honore abierit, peractam dignitatem
usurpare prohibemus, tali scilicet poena, ut, si circa honorem eum, quo male
usus est, vindicandum statutis nostris parere noluerit, eam provinciam, in qua
sibi usurpaverit, habitare per iuge biennium non sinatur. * grat. valentin. et
theodos. aaa. neoterio pp. * <a 380 d. xv k. iul. the ssalonicae gratiano v
et theodosio aa. conss.>
CJ.5.7.1.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Illo videlicet adiciendo, ut et in potestate adhuc
constituto liceat personae , quam huiusmodi ambitu circumire temptaverit,
confestim contestatione proposita cum sua suorumque domo iurisdictionem eius
evitare, curaturis hoc uniuscuiusque civitatis defensoribus et eiusdem iudicis
apparitoribus. <a 380 d. xv k. iul. thessalonicae gratiano v et theodosio
aa. conss.>
CJ.5.7.1.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Et quidem si haec pravitas ordinarii iudicis erit, universa
eius domus ratio atque omnia vel civilia vel criminalia negotia, quamdiu idem
in administratione fuerit, vicario competant. <a 380 d. xv k. iul.
thessalonicae gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.5.7.1.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Sin autem vicarius vel similis potestatis vim in huiusmodi
contrahendo matrimonio molietur, vicissim ordinarius iudex intercessor existat.
<a 380 d. xv k. iul. thessalonicae gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.5.7.1.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Sin erunt uterque suspecti, ad illustrem praefecturam
specialiter talium domorum , quamdiu idem administraverit, tuitio pertineat.
<a 380 d. xv k. iul. thessalonicae gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.5.8.0. Si nuptiae ex rescripto petantur.
CJ.5.8.1pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Quidam vetusti iuris ordine praetermisso obreptione precum
nuptias, quas se intellegunt non mereri, de nobis existimant postulandas, saepe
habere puellae consensum confingentes. quapropter tale sponsalium genus
praesentis legis definitione prohibemus. * honor. et theodos. aa. theodoro pp.
* <a 409 d. k. febr. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.5.8.1.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Si quis igitur contra hanc definitionem nuptias precum
subreptione meruerit, amissionem bonorum et poenam deportationis subiturum se
esse non ambigat et amisso iure matrimonii, quod prohibita usurpatione
meruerit, filios se ex hac coniunctione susceptos iustos non habiturum nec
umquam postulatae indulgentiae adnotationisve indulto efficacem se veniae
effectum meruisse: exceptis his, qui parentum sponsionem de nuptiis filiarum
impleri desiderant vel sponsalia, hoc est arrarum data nomine, reddi sibi
praecepto legum cum statuta poena deposcunt. <a 409 d. k. febr. ravennae
honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.5.8.2pr.: Imperator Zeno
Nefandissimum scelus fratris sororisve filiae nuptiarum,
quod sacratissimis constitutionibus sub gravissimae poenae interminatione
damnatum est, iterato praesentis divinae sanctionis tenore modis omnibus
prohibemus. * zeno a. basilio pp. * <>
CJ.5.8.2.1: Imperator Zeno
Precandi quoque in posterum super tali coniugio, immo potius
contagio, cunctis licentiam denegamus, ut unusquisque cognoscat impetrationem
quoque rei, cuius est denegata petitio, nec si per subreptionem post hunc diem
obtinuerit, sibimet profuturam. <>
CJ.5.9.0. De secundis nuptiis.
CJ.5.9.1pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si qua mulier nequaquam luctus religionem priori viro
nuptiarum festinatione praestiterit, ex iure quidem notissimo sit infamis. *
grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * <a 380 pp. xv k. ian.
gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.5.9.1.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Praeterea secundo viro ultra tertiam partem bonorum in dotem
ne det neque ei testamento plus quam tertiam partem relinquat. <a 380 pp. xv
k. ian. gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.5.9.1.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Omnium praeterea hereditatum legatorum fideicommissorum
suprema voluntate relictorum, mortis causa donationum sit expers. haec namque
ab heredibus vel coheredibus aut ab intestato succedentibus vindicari iubemus,
ne in his, quibus correctionem morum induximus, fisci videamur habere rationem.
<a 380 pp. xv k. ian. gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.5.9.1.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
His etiam amittendis, quae prior maritus ei suprema
reliquerit voluntate, quamquam haec, quae mulieri a priore viro relinquuntur et
per immaturum matrimonium vacuata esse coeperunt, primo a decem personis edicto
praetoris enumeratis, id est adscendentibus et descendentibus et ex latere usque
ad secundum gradum, scilicet gradibus servatis, deinde praesumi a fisco
iubemus. <a 380 pp. xv k. ian. gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.5.9.1.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Eandem quoque mulierem infamem redditam hereditates ab
intestato, vel legitimas vel honorarias, non ultra tertium gradum sinimus
vindicare. <a 380 pp. xv k. ian. gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.5.9.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Si qua ex feminis perdito marito intra anni spatium alteri
festinavit innubere ( parvum enim temporis post decem menses servandum
adicimus, tametsi id ipsum exiguum putemus) , probrosis inusta notis
honestioris nobilisque personae et decore et iure privetur atque omnia, quae de
prioris mariti bonis vel iure sponsalium vel iudicio defuncti coniugis
consecuta fuerat, amittat. * grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. *
<a 381 d. iii k. iun. constantinopoli eucherio et syagrio conss.>
CJ.5.9.3pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Feminae, quae susceptis ex priore matrimonio filiis ad
secundas post tempus luctui statutum transierint nuptias, quidquid ex
facultatibus priorum maritorum sponsalium iure, quidquid etiam nuptiarum
sollemnitate perceperint, aut quidquid mortis causa donationibus factis aut
testamenti iure directo aut fideicommissi vel legati titulo vel cuiuslibet
munificae liberalitatis praemio ex bonis, ut dictum est, priorum maritorum
fuerint adsecutae, id totum, ita ut perceperint, integrum ad filios, quos ex
praecedente coniugio habuerint, transmittant vel ad quemlibet ex filiis (
dummodo ex his tantum, quos tali successione dignissimos iudicamus), in quem
contemplatione meritorum liberalitatis suae iudicium mater crediderit
dirigendum. * grat. valentin. et theodos. aaa. floro pp. * <a 382 d. xv k.
ian. constantinopoli antonio et syagrio conss.>
CJ.5.9.3.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Nec quicquam eaedem feminae ex isdem facultatibus
abalienandi in quamlibet extraneam personam vel successionem ex alterius
matrimonii coniunctione susceptam praesumant atque habeant potestatem:
possidendi tantum ac fruendi in diem vitae, non etiam abalienandi facultate
concessa. nam si quid ex isdem rebus in alium quemlibet fuerit ab ea
translatum, ex maternis redintegrabitur facultatibus, quo illibata ad hos quos
statuimus liberos bona et incorrupta perveniant. <a 382 d. xv k. ian.
constantinopoli antonio et syagrio conss.>
CJ.5.9.3.1a: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Illud etiam addimus legi, ut, si aliquis ex isdem filiis,
quos ex priore matrimonio susceptos esse constabit, forte decesserit, matre iam
secundis nuptiis funestata, aliis etiam ex eodem matrimonio progenitis liberis
superstitibus, id, quod per eandem successionem ab intestato vel ex testamento
suae posteritatis mater videbitur consecuta, in diem vitae pro sibi debita
portione sola tantum possessione delata, omne his qui supererunt ex priore
susceptis matrimonio filiis relinquat nec super istiusmodi facultatibus
testandi in quamlibet aliam extraneam personam vel quicquam alienandi habeat
potestatem. <a 382 d. xv k. ian. constantinopoli antonio et syagrio
conss.>
CJ.5.9.3.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quod si nullam ex priore matrimonio habuerit successionem
vel natus native decesserint, omne, quod quoquo modo percepit, pleni
proprietate iuris obtineat atque ex his nanciscendi dominii et testandi circa
quem voluerit liberam habeat potestatem. <a 382 d. xv k. ian.
constantinopoli antonio et syagrio conss.>
CJ.5.9.4pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Cum aliis sanctionibus iusserimus materna bona integra ad
liberos pervenire, quod tamen mulier mariti largitate perceperit, ex eo tantum
liberi coniugio procreati sibi speciale tamquam paternum noverint vindicandum.
* honor. et theodos. aa. mariniano pp. * <a a.422 d.Iii non. nov ravennae
honorio xiii et theodosio x aa. conss.>
CJ.5.9.4.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Itaque si habens filios in secundas nuptias fortasse
transierit, sponsaliciam largitatem, quam vir secundus contulerit in uxorem,
tantummodo filii qui ex secundo matrimonio suscepti sunt pro soliditate
possideant, nec prosit liberis ex priore susceptis marito, quod mulier in
tertia minime vota migraverit. <a a.422 d.Iii non. nov ravennae honorio xiii
et theodosio x aa. conss.>
CJ.5.9.4.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Quod si posterior vir sine liberis ex eodem matrimonio
susceptis decesserit, quidquid ab eo ex sponsalium largitate uxor fuerit
consecuta, id sibi iurique suo sciat esse collatum, etiamsi ex priore
matrimonio donator filios reliquisse doceatur. <a a.422 d.Iii non. nov
ravennae honorio xiii et theodosio x aa. conss.>
CJ.5.9.4.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Ad maternas sane veniens vel ex hoc vel ex quodlibet alio
titulo facultates omnis posteritas ex quocumque suscepta viro pro debita sibi
portione, ut a matre vel spontanea largitate vel per testamentum eius fuerit
collata, possideat. <a a.422 d.Iii non. nov ravennae honorio xiii et
theodosio x aa. conss.>
CJ.5.9.4.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Nos enim hac lege id praecipue custodiendum esse decrevimus,
ut ex quocumque coniugio suscepti filii patrum suorum sponsalicias retineant
facultates. <a a.422 d.Iii non. nov ravennae honorio xiii et theodosio x aa.
conss.>
CJ.5.9.5pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Generaliter censemus, quoquo casu constitutiones ante hanc
legem mulierem liberis communibus, morte mariti matrimonio dissoluto, quae de
bonis mariti ad eam devoluta sunt servare sanxerunt, isdem casibus maritum
quoque quae de bonis mulieris ad eum devoluta sunt morte mulieris matrimonio
dissoluto communibus liberis servare, nec interesse, si alter pro marito
donationem ante nuptias vel pro muliere dotem crediderit offerendam. * theodos.
et valentin. aa. florentio pp. * <a 439 d.Vii id.Sept.Constantinopoli
theodosio a.Xvii et festo conss.>
CJ.5.9.5.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Haec observari praecipimus, licet res ante nuptias donatae,
ut adsolet fieri, in dotem a muliere redigantur. <a 439 d.Vii id.Sept.Constantinopoli
theodosio a.Xvii et festo conss.>
CJ.5.9.5.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Dominium autem rerum, quae liberis vel huius legis vel
praeteritarum constitutionum auctoritate servantur, ad liberos pertinere
decernimus. itaque defuncto eo, qui eas liberis reservabat, extantes ab omni
possessore liberi vindicabunt, consumptas ab heredibus eius exigent, qui eas
servare debuerat. <a 439 d.Vii id.Sept.Constantinopoli theodosio a.Xvii et
festo conss.>
CJ.5.9.5.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Alienandi sane vel obligandi suo nomine eas res, quae
liberis servari praeceptae sunt, eis qui reservaturi sunt adempta licentia est.
<a 439 d.Vii id.Sept.Constantinopoli theodosio a.Xvii et festo conss.>
CJ.5.9.5.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Negotia vero liberorum patri utiliter administrare
concedimus. <a 439 d.Vii id.Sept.Constantinopoli theodosio a.Xvii et festo
conss.>
CJ.5.9.5.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Dividendi quoque res inter eos ipsos liberos parentibus pro
suo arbitrio vel eligendi quem voluerint licentiam non negamus. <a 439 d.Vii
id.Sept.Constantinopoli theodosio a.Xvii et festo conss.>
CJ.5.9.5.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
In his autem casibus, in quibus res ut paternas mater
liberis communibus servare praecepta est, hoc est ubi morte mariti matrimonio
dissoluto mulier ad alias nuptias venit, vel ubi ut maternas patrem liberis
communibus servare censuimus, hoc est ubi morte mulieris matrimonio dissoluto
vir ad alias nuptias venit, si hereditatem eius parentis qui prior mortuus est
non adierint liberi, licebit eis , tamquam eius tantum res fuerint qui
posterior moritur, eas sibimet vindicare, scilicet si vel eius qui posterior
moritur hereditatem crediderint adeundam, ne, quod favore liberorum inductum
est, quibusdam casibus ad laesionem eorum videatur inventum. <a 439 d.Vii
id.Sept.Constantinopoli theodosio a.Xvii et festo con ss.>
CJ.5.9.5.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Illud etiam humanis sensibus huic legi credidimus
inserendum, ut eo quoque casu, quo lucratur vel mulier res, quae ad eam a
marito perveniunt, vel maritus eas, quae ex bonis mulieris ad eum transeunt (
hoc est ubi primum matrimonium alterius morte dissolvitur nec superstes ad
secundas nuptias venit), si res vel maritus vel uxor ( hoc est qui superstes
est) non consumpserit vel alienaverit ( quod eis ad secundas nuptias non
venientibus quasi rerum dominis concessum esse non dubium est), liberis liceat
res a patre profectas ut paternas, a matre ut maternas accipere. <a 439
d.Vii id.Sept.Constantinopoli theodosio a.Xvii et festo conss.>
CJ.5.9.6pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Hac edictali lege in perpetuum valitura sancimus, si ex
priore matrimonio procreatis liberis pater vel mater ad secunda vel tertia aut
ulterius repetiti matrimonii vota migraverit, non sit ei licitum novercae seu
vitrico testamento vel sine scriptura seu codicillis, hereditatisve iure sive
legati vel fideicommissi titulo plus relinquere, nec dotis aut ante nuptias
donationis nomine seu mortis causa habita donatione conferre nec inter vivos
conscribendis donationibus ( quae etsi constante matrimonio civili iure
interdictae sint, morte tamen donatoris ex certis causis confirmari solent),
quam filio vel filiae, si unus vel una extiterit. * leo et anthem. aa. erythrio
pp. * <a 472 d.Ii.K.Mart.Marciano cons. >
CJ.5.9.6.1: Imperatores Leo, Anthemius
Quod si plures liberi fuerint, singulis aequas partes
habentibus minime plus, quam ad unumquemque eorum pervenerit, ad eorum liceat
vitricum novercamve transferri. <a 472 d.Ii.K.Mart.Marciano cons. >
CJ.5.9.6.2: Imperatores Leo, Anthemius
Sin vero non aequis portionibus ad eosdem liberos memoratae
transierint facultates, tunc quoque non liceat plus eorum novercae vel vitrico
testantem relinquere vel donare seu dotis vel ante nuptias donationis titulo
conferre, quam filius vel filia habet, cui minor portio ultima voluntate
derelicta vel data fuerit aut donata, ita tamen, ut quarta pars, quae isdem
liberis debetur ex legibus, nullo modo minuatur nisi ex his causis, quae de
inofficioso excludunt querellas. <a 472 d.Ii.K.Mart.Marciano cons. >
CJ.5.9.6.3: Imperatores Leo, Anthemius
Quam observationem in personis etiam avi et aviae, proavi et
proaviae, nepotum vel neptum, item pronepotum vel proneptum, sive in potestate
sive emancipati emancipataeve sint, ex paterna vel materna linea venientibus,
custodiri censemus. sin vero plus quam statutum est aliquid novercae vel
vitrico relictum vel donatum aut datum fuerit, id quod plus relictum vel
donatum aut datum fuerit, tamquam non scriptum neque derelictum vel donatum aut
datum ad liberorum personas deferri et inter eas dividi iubemus: omni
circumscriptione, si qua per interpositam personam vel alio quocumque modo
fuerit excogitata, cessante. <a 472 d.Ii.K.Mart.Marciano cons. >
CJ.5.9.6.4: Imperatores Leo, Anthemius
His illud adiungimus, ut mulier in his casibus, in quibus
ante nuptias donationes, ceteras etiam res a marito ad se devolutas secundum
priorum legum statuta liberis communibus ut paternas servare compellitur ( hoc
est ubi morte mariti matrimonio dissoluto ad alias nuptias venerit), immobilium
rerum et mancipiorum annonarumque civilium usu fructu dumtaxat vitae suae
temporibus potiatur, alienatione earum penitus interdicta: <a 472
d.Ii.K.Mart.Marciano cons. >
CJ.5.9.6.5: Imperatores Leo, Anthemius
Mobilium vero rerum, iustis pretiis aestimatione habita per
eos, quos utraque pars elegerit, arbitros iudicaturos interposito sacramento,
simili modo usum fructum habeat, si idoneam fideiussionem praebuerit, quod easdem
res mobiles vel earum pretium filiis et filiabus ex eodem matrimonio procreatis
vel post mortem eorum nepotibus et neptibus ex isdem liberis procreatis, sive
omnibus vel uno unave superstite mori contigerit, secundum legum modum
restituat: <a 472 d.Ii.K.Mart.Marciano cons. >
CJ.5.9.6.6: Imperatores Leo, Anthemius
Vel certe si fideiussiones idoneas praestare distulerit aut
nequiverit, praedictae res mobiles necdum matri a liberis traditae apud eosdem
manebunt: solutae vero eidem matri vel ab eadem detentae restituentur liberis,
si tamen ab his fideiussio idonea matri fuerit oblata, qua caveri debet, quod
eidem superstiti pro usu fructu earundem rerum mobilium vel pretio, quo taxatae
sunt, usurarum nomine centesimae partem tertiam annuis quibusque temporibus
praestare non differant, ita ut in eadem fideiussione hoc quoque caveatur, quod
a filiis filiabusque et ex his genitis liberis, si ante eandem matrem omnes eos
obire contigerit, omnes res praedictae mobiles secundum legum moderationem
matri, ut ad eandem lucrum redeat luctuosum, restituentur. <a 472
d.Ii.K.Mart.Marciano cons. >
CJ.5.9.6.7: Imperatores Leo, Anthemius
Erit itaque licitum utrilibet parti, quae fideiussionem
praebuerit, si sibi commodum esse perspexerit, his rebus mobilibus uti frui easdemque
dare mutuo vel obligare vel vendere, ut ex his maxime liberi adquirentes
possint materno adfectui sine suo incommodo servire. <a 472
d.Ii.K.Mart.Marciano cons. >
CJ.5.9.6.8: Imperatores Leo, Anthemius
Sin autem utraque pars praedictam fideiussionem
dissimulaverit aut forte offerre nequiverit, eaedem res apud mulierem usque in
diem vitae suae manebunt. <a 472 d.Ii.K.Mart.Marciano cons. >
CJ.5.9.6.9: Imperatores Leo, Anthemius
Omnibus videlicet isdem maritalibus facultatibus, his etiam,
quas habet habiturave est, tamquam si iure pignoris vel hypothecae suppositae
sint, super eadem ante nuptias donatione vel rebus aliis ad eam ex mariti
substantia devolutis ex eo die, quo eaedem res ad eam pervenerint, liberis
obligatis, ut, si quis post traditas matri vel detentas ab ea res ( si ita
contigerit) contractum aliquem cum eadem muliere inierit, quae se repetitis
nuptiis copulaverit, in vindicandis isdem suppositis rebus posterior habeatur,
liberis, qui ex eodem matrimonio procreati sunt, et nepotibus neptibusve, qui
ex his liberis geniti sunt, sine dubio praeponendis. <a 472
d.Ii.K.Mart.Marciano cons. >
CJ.5.9.6.10: Imperatores Leo, Anthemius
Sin vero liberorum suorum adfectione servata pater materve
ad alias nuptias migrare noluerit, neque vir his, quae de bonis uxoris ad se
transeunt, neque mulier rebus, quae ex substantia mariti ad se pervenerint, pro
suo arbitrio uti vel eas vendere aut quocumque iure vel modo eas alienare vel
pignoris iure sive hypothecae ( si voluerint) obligare, utpote domini earum,
prohibebuntur. <a 472 d.Ii.K.Mart.Marciano cons. >
CJ.5.9.6.11: Imperatores Leo, Anthemius
Extantes autem praedictas res, si non fuerint alienatae sive
consumptae vel suppositae, licebit liberis vindicare etiam non adeuntibus
hereditatem parentum. <a 472 d.Ii.K.Mart.Marciano cons. >
CJ.5.9.7: Imperator Zeno
In quibus casibus pater dotem, mater ante nuptias donationem
vel alias res ad se ex altera parte devolutas filiis utriusque sexus servare
praecepti sunt, si quem ex filiis vel filiabus ante patris vel matris obitum
mori contigerit sive ante secundas nuptias sive postea, filio vel filia vel
nepte aut nepote vel pluribus patre suo adhuc vivo vel matre superstite
derelictis, portionem, quae defuncto filio vel filiae debebatur vel lucrum ex
ea non ad fratres vel sorores mortui, sed ad filios eius vel filias vel nepotes
utriusque sexus aut pronepotes avis vel proavis superstitibus pervenire
decernimus: eligendi videlicet quos voluerint ex liberis superstitibus non
adempta licentia. * zeno a. sebastiano pp. * <a 478 d.K.Mart. marciano cons.
>
CJ.5.9.8pr.: Imperator Justinianus
Si quis prioris matrimonii filiorum ante secundas nuptias
patris vel matris mortuus fuerit filiis a se vel nepotibus vel pronepotibus
relictis, partem eius non ad fratres vel, si nullus alius frater vel soror sit,
ad patrem vel matrem eius pervenire, sed ad filios vel nepotes vel pronepotes
eiusdem mortuae personae sancimus, ut, sive unus sive plures sint, eam
tantummodo partem vindicare possint , quae mortuo competit. * iust. a. menae
pp. * <a 528 d. iii id. dec. dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.9.8.1: Imperator Justinianus
Illud etiam certa sanctione definire censemus, ut, si quis
vel si qua ex aliquo matrimonio filiis procreatis minime ad secundas venerit
nuptias, ut eo modo liceat quidem genitori res ex priore coniugio sibi
adquisitas quo modo voluerit alienare vel administrare, si quae vero earum
minime sint alienatae, possint liberi etiam non adeuntes paternam vel maternam
hereditatem eas vindicare, certum esse sancimus, quod etiam illa de cetero
videbitur earundem fuisse rerum alienatio, quae in testamento genitoris vel
specialiter relinquendo vel generaliter heredem instituendo facta sit. <a
528 d. iii id. dec. dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.9.8.2: Imperator Justinianus
Talem vero licentiam filiis, ut etiam non adeuntes paternam
vel maternam hereditatem lucra vindicarent, quae parens eorum ex matrimonio,
quod secundo toro minime mutavit, sibi adquisita non alienavit, nullo modo eis
concedimus, si paternam vel maternam hereditatem ab intestato ex parte ( si
forte alii etiam ex anteriore matrimonio morienti parenti filii sint) sibi
adquisierint. <a 528 d. iii id. dec. dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.9.8.3: Imperator Justinianus
In illo etiam veterem sanctionem adimplentes praecipimus
exemplo matris, cuius res post secundas nuptias filiis ex priore matrimonio
natis suppositae sunt ad conservanda eis lucra, quae ex priore marito ad eam
pervenerunt, patris quoque bona, quae habet habiturusque est, filiis ex priore
matrimonio natis post secundas eius nuptias ad ea conservanda, quae ex eorum
matre lucratus est, supposita esse. <a 528 d. iii id. dec. dn. iustiniano a.
ii cons.>
CJ.5.9.8.4: Imperator Justinianus
Illius etiam patris, qui in sua potestate talem liberum vel
liberos habens maternam eis substantiam vel ex materna linea ad eos devolutam
servare compellitur, isdem liberis bona supposita esse ad conservandas easdem
maternas res decernimus : ita tamen, ut occasione talium hypothecarum neque
patris neque matris filii valeant administrationem perscrutari vel aliquam eis
movere super hoc quaestionem , cum perspicui iuris sit, etiamsi alienata sint
eorum bona, quae extra memorata lucra vel maternas res sunt, ius hypothecae
integrum isdem manere filiis. <a 528 d. iii id. dec. dn. iustiniano a. ii
cons.>
CJ.5.9.9pr.: Imperator Justinianus
Quoniam praeteritae leges omnia, quae liberis ex priore
matrimonio procreatis mulier quidem secundo marito, vir autem uxori secundae
dotis vel ante nuptias donationis nomine vel alio quocumque modo dederit vel
reliquerit ampliora his, quae uni filio vel filiae ex anteriore matrimonio
progenitis danda vel relinquenda sunt, revocata ad solos filios ex priore
matrimonio natos pervenire constituerunt nullaque in hac parte filiorum ex
secundo matrimonio natorum mentio facta est, hoc quoque corrigentes omnia quae
memorato modo revocantur non solum ad filios prioris matrimonii, sed etiam ad
eos qui ex secundis nuptiis nati fuerint pertinere et in capita inter omnes
dividenda sancimus. * iust. a. menae pp. * <a 529 d.Id.April.Constantinopoli
decio vc.Cons.>
CJ.5.9.9.1: Imperator Justinianus
Ad haec lucra, quae marito vel uxori ex dote vel ante
nuptias donatione occasione repudii accedunt, indistincte post secundas eorum
nuptias liberis ex priore coniugio procreatis ad similitudinem matrimonii morte
dissoluti servari nec de cetero repudii causam requiri vel aliam in ea re
exquisitionem fieri. <a 529 d.Id.April.Constantinopoli decio vc.Cons.>
CJ.5.9.10pr.: Imperator Justinianus
Cum apertissime legibus cavetur ingratos liberos a maiorum
suorum hereditate merito esse repellendos, si hoc idem in suis elogiis
conscripserint et re vera fuerit revelatum, reclamare videtur huiusmodi
sanctioni divalis constitutio leonis inclitae recordationis, quam super filiis
ex priore matrimonio procreatis conscripsit. * iust. a. demostheni pp. * <a
529 d.Xv.K.Oct chalcedone decio vc. cons.>
CJ.5.9.10.1: Imperator Justinianus
Nam cum necessitas est patri vel matri, qui ad secunda vota
migraverunt, tantum praestare per quamcumque causam secundo marito vel novercae
quantum filio vel filiae ex anterioribus nuptiis progenitis qui partem minimam
habiturus est reliquerit, maxima iniquitas ex hac sanctione contra genitores
efficiebatur. <a 529 d.Xv.K.Oct chalcedone decio vc. cons.>
CJ.5.9.10.2: Imperator Justinianus
Liberi etenim scientes, quod omnimodo aliquid sibi a
genitoribus suis et nolentibus relinquendum est, et tantum, quantum secundus
maritus vel noverca acceperit , cum omni licentia et lascivia suos genitores
iniuriis adficiebant. <a 529 d.Xv.K.Oct chalcedone decio vc. cons.>
CJ.5.9.10.3: Imperator Justinianus
Quapropter sancimus ingratos re vera liberos neque hoc
beneficium, quod divalis constitutio leonis augustae memoriae eis praestitit,
in posterum posse sibi vindicare, sed quasi ingratos ab omni huiusmodi lucro
repelli. <a 529 d.Xv.K.Oct chalcedone decio vc. cons.>
CJ.5.9.10.4: Imperator Justinianus
Quam observationem in personis etiam avi et aviae, proavi et
proaviae, nepotum vel neptum, item pronepotum et proneptum, sive in potestate
sive emancipati emancipataeve sint, ex paterna vel materna linea venientibus
custodiri censemus. <a 529 d.Xv.K.Oct chalcedone decio vc. cons.>
CJ.5.9.10.5: Imperator Justinianus
Sed quemadmodum genitoribus providimus, ita et innocuam
posteritatem nullis adfici iniuriis patimur, ut non genitores, qui sese
secundis nuptiis devoverunt, inrationabile odium ad priores liberos forsitan
habentes sine iusta ratione eos ingratos vocare concedantur. <a 529
d.Xv.K.Oct chalcedone decio vc. cons.>
CJ.5.9.10.6: Imperator Justinianus
Eos etenim liberos huiusmodi beneficio defraudari volumus,
qui re ipsa ingrati circa suam antiquitatem ab heredibus genitorum liquidis et
indubitatis probationibus convicti fuerint ex huiusmodi casibus, qui antea
priscis legibus enumerati sunt. <a 529 d.Xv.K.Oct chalcedone decio vc.
cons.>
CJ.5.10.0. Si secundo nupserit mulier, cui maritus usum
fructum reliquerit.
CJ.5.10.1pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Si usum fructum maritus rerum suarum decedens uxori
reliquerit eaque in secundas nuptias consortiumque convenerit, usum fructum,
quem ex priore marito consecuta fuerit, amittat atque eum filiis ex die quo
nupserit mature restituat. * valentin. theodos. et arcad. aaa. tatiano pp. *
<a 392 d.Id.Mart.Arcadio a.Ii et rufino conss.>
CJ.5.10.1.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Quod si liberos ex priore matrimonio adhuc imbecillitas
habebit infantiae nec muniet tutoris auxilium ac per huiusmodi occasionem mater
quae relicta fuerant usurpaverit, omnia, cum legitime repetantur, cum
competentibus fructibus ad liquidum deducta ratione restituet. <a 392
d.Id.Mart.Arcadio a.Ii et rufino conss.>
CJ.5.10.1.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Haec de usu fructu, quem vir extremam constituentis
voluntatem de rebus propriis uxori reliquerit. de usu fructu vero rerum ante
nuptias donatarum ea servari quae anteriores constitutiones decreverunt
sancimus. <a 392 d.Id.Mart.Arcadio a.Ii et rufino conss.>
CJ.5.11.0. De dotis promissione vel nuda pollicitatione.
CJ.5.11.1: Imperator Alexander Severus
Frustra existimas actionem tibi competere, quasi promissa
dos tibi nec praestita sit, cum neque species ulla nec quantitas promissa sit,
sed hactenus nuptiali instrumento adscriptum, quod ea quae nubebat dotem dare
promiserit. * alex. a. claudio. * <a 231 pp.K.Aug. pompeiano et peligno
conss.>
CJ.5.11.2: Imperator Gordianus
Si pro dote promissa usuras dare socer tuus spopondit, id
quod deberi ostenderis competens iudex solvi tibi praecipiet. * gord. a.
herodoto. * <a 238 pp. xii k. sept. pio et pontiano conss.>
CJ.5.11.3: Imperator Gordianus
Si, cum ea quae tibi matrimonio copulata est nuberet, is
cuius meministi dotem tibi non addita quantitate, sed quodcumque arbitratus
fuisset pro ea daturum se rite promisit et interpositae stipulationis fidem non
exhibet, competentibus actionibus usus ad repromissi emolumentum iure
iudiciorum perveniens: videtur enim boni viri arbitrium stipulationi insertum
esse. * gord. a.Claudio. * <a 240 pp.K.Ian.Sabino et venusto conss.>
CJ.5.11.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si voluntate dotantis in dotali instrumento plura tibi
tradita scripsisti quam suscepisti, intellegis de his quae desunt petendis
pactum esse consecutum. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufo. * <a 293
s.Non.April.Aa.Conss.>
CJ.5.11.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pro te pater marito tuo stipulanti promisit dotem, non
tibi, sed marito contra successores soceri competit actio. * diocl. et maxim.
aa.Et cc.Dasumianae. * <a 293 d.Viii k.Dec.Aa.Conss.>
CJ.5.11.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ad exactionem dotis, quam semel praestari placuit,
qualiacumque sufficere verba censemus, sive scripta fuerint, sive non, etiamsi
stipulatio in pollicitatione rerum dotalium minime fuerit subsecuta. * theodos.
et valentin. aa. hierio pp. * <a 428 d. x k.Mart. constantinopoli felice et
tauro conss.>
CJ.5.11.7pr.: Imperator Justinianus
Si pater dotem pro filia simpliciter dederit vel pro filio
ante nuptias donationem fecerit, habeat autem filius vel in potestate
constitutus vel forte emancipatus res maternas vel ex alio modo tales, quae
adquisitionem effugiunt, quarum usus fructus solus apud patrem remanet, vel
quocumque modo poterat quasdam actionem contra patrem habere, dubitabatur apud
veteres, utrumne videatur pater ex ipso debito dotis vel ante nuptias
donationis fecisse promissionem vel dationem, ut sese ab huiusmodi nexu
liberet, an debitum quidem remanet in sua natura, liberalitas autem paterna
dotem vel ante nuptias donationem dare suggessit. * iust. a. iohanni pp. *
<a 531 d.K. nov. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.11.7.1: Imperator Justinianus
Et in tali dubitatione multa pars legislatorum sese divisit,
alio etiam incremento huiusmodi quaestioni addito, si forte dixerit in
instrumento dotali ex rebus paternis et maternis dotem vel ante nuptias
donationem dare, utrum pro dimidia parte videtur datio vel promissio facta
esse, an pro rata portione utriusque substantiae. <a 531 d.K. nov. post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.11.7.2: Imperator Justinianus
Utramque igitur dubitationem certo fini tradentes sancimus,
si quidem nihil addendum existimaverit, sed simpliciter dotem vel ante nuptias
donationem dederit vel promiserit, ex sua liberalitate hoc fecisse intellegi,
debito in sua figura remanente. neque enim leges incognitae sunt, quibus cautum
est omnimodo paternum esse officium dotes vel ante nuptias donationes pro sua
dare progenie. <a 531 d.K. nov. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.11.7.3: Imperator Justinianus
Et liberalitas itaque talis maneat vera et inrevocabilis et
puro nomine liberalitas, et debitum suam sequatur fortunam. <a 531 d.K. nov.
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.11.7.4: Imperator Justinianus
Ubi autem ex rebus tam suis quam maternis vel aliis quae non
adquiruntur vel ex suis debitis dixerit fecisse huiusmodi liberalitates, tunc
si quidem penitus inopia tentus est, ex illis videri rebus dotem vel ante
nuptias donationem esse datam, quae ad filios vel filias pertinent. <a 531
d.K. nov. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.11.7.5: Imperator Justinianus
Si vero et ipse substantiam idoneam possidet, et in hoc casu
de suo patrimonio dotem vel ante nuptias donationem dedisse intellegatur. poterat
enim secundum suas vires dotem pro filia vel ante nuptias donationem pro filio
dare et consentire filiis suis, quando voluerint partem vel forte totam suam
substantiam quam habent paternae liberalitati pro dote et ante nuptias
donatione adgregare, ut re vera appareat, quid ipse vult dare et quid de
substantia filiorum proficiscitur , ne, dum effuso sermone sese iactet, in
promptum incidat sui periculum. <a 531 d.K. nov. post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.5.12.0. De iure dotium.
CJ.5.12.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Evicta re, quae fuerat in dotem data, si pollicitatio vel
promissio fuerit interposita, gener contra socerum vel mulierem seu heredes
eorum condictione vel ex stipulatione agere potest. * sev. et ant. aa.
nicephoro. * <a 201 pp.K.Aug. muciano et fabiano conss.>
CJ.5.12.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Sin autem nulla pollicitatio vel promissio intercesserit,
post evictionem eius, si quidem res aestimata fuerit, ex empto competit actio.
<a 201 pp.K.Aug. muciano et fabiano conss.>
CJ.5.12.1.2: Imperatores Severus, Antoninus
Sin vero hoc non factum est, si quidem bona fide eadem res
in dotem data est, nulla marito competit actio: dolo autem dantis interposito
de dolo actio adversus eum locum habebit, nisi a muliere dolus interpositus
sit: tunc enim, ne famosa actio adversus eam detur, in factum actio competit.
<a 201 pp.K.Aug. muciano et fabiano conss.>
CJ.5.12.2pr.: Imperator Antoninus
Si stipulatio de restituenda portione dotis datae subiecta
est condicioque eius extitit, habet ex ea actionem, in cuius personam utiliter
concepta commissaque est. * ant. a. alcibiadi. * <a 213 pp.D.Iii k. aug.
antonino a.Iiii et balbino conss.>
CJ.5.12.2.1: Imperator Antoninus
Secundum quod si polla soror tua de restituenda sibi parte
dotis habet actionem eo, quod mater vestra donandi animo passa est partem
dimidiam dotis post obitum matris filiam stipulari, metuere non debet doli
exceptionem, quod matri suae quae pactum interposuit heres ex minore quam
dimidia portione extitit, nisi liquido probatum fuerit matrem eius mutasse
dotis pacti voluntatem contentamque esse voluisse filiam suam pro portione
hereditatis praelegationibus maritumque suum exactione liberari voluisse. <a
213 pp.D.Iii k. aug. antonino a.Iiii et balbino conss.>
CJ.5.12.3: Imperator Alexander Severus
Etsi dotis exactio defuncta in matrimonio filia potuisset ad
patrem pertinere, dotalibus tamen servis maritus testamento directam et
fideicommissariam libertatem iure dedit et praestita revocari non debuit, cum
et inter vivos manumittendi mancipia dotalia constante matrimonio liberam
maritus habet facultatem. * alex. a. euphemo. * <a 222 pp.Vi id. dec.
antonino et alexandro conss.>
CJ.5.12.4: Imperator Alexander Severus
Nulla lege prohibitum est universa bona in dotem marito
feminam dare. * alex. a. valenti. * <a 223 pp. iiii id. iul. maximo ii et
aeliano conss.>
CJ.5.12.5: Imperator Alexander Severus
Quotiens res aestimatae in dotem dantur, maritus dominium
consecutus summae velut pretii debitor efficitur. si itaque non convenit, ut
soluto matrimonio res restituerentur et iure aestimatae sunt, retinebit eas, si
pecuniam tibi offerat. * alex. a. statiae. * <a 226 d.Iii id.April.Alexandro
a. ii et Marcello conss.>
CJ.5.12.6: Imperator Alexander Severus
Avia tua eorum, quae pro filia tua in dotem dedit, etsi
verborum obligatio non intercessit, actionem ex fide conventionis ad te, si
heres extitisti, transmittere potuit. nec enim eadem causa est patris et matris
paciscentium, quippe matris pactum actionem praescriptis verbis constituit,
patris dotis actionem profecticiae nomine competentem conventione simplici
minime creditur innovare. * alex. a. sulpicio. * <a 236 d.Iii id
febr.Maximino a. et africano conss.>
CJ.5.12.7: Imperator Gordianus
Cum a socero tuo pro uxore dos tibi daretur, si ea in
stipulationem deducta non est sub tempore dationis, sed postea, socer tuus
tecum paciscendo, si id non ex voluntate filiae suae fecit, condicionem eius
laedere non potuit. quandoque enim sola de dote experiens id pactum non debere
ad sui dispendium operari de iure defenditur. * gord. a. marco. * <a 238 pp.
d. k. octobribus pio et pontiano conss.>
CJ.5.12.8: Imperator Gordianus
Etiamsi non dotem reddi sibi mater, sed ea, quae in dotem
data sunt, ut eam sequerentur vel ad se pertineant in matrimonio defuncta
filia, stipulata sit, durante matrimonio filia decedente actionem ex stipulatu
videri quaesitam aequissimum esse iudicamus. cui consequens est, ut etiam id,
quod additamenti causa in dotem datum est, eadem actione repetatur. * gord. a.
agrippinae. * <a 240 pp.K.Febr. sabino et venusto conss.>
CJ.5.12.9: Imperator dec.
Dotis tuae potiorem causam magis esse convenit quam rei
publicae, cui postea idem maritus obnoxius factus est. * dec. a. et dec. c.
urbicanae. * <a 250 pp. vi id iun. decio a. et grato conss.>
CJ.5.12.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum dotem te aestimatam accepisse profitearis, apparet iure
communi per pactum quod doti insertum est formato contractu ex empto actionem
esse. quis enim dubitet aestimationem a te mulieri deberi, cum periculo tuo res
deteriores fiant vel augmenta lucro tuo recipiantur? * diocl. et maxim. aa.
ingenuo. * <a 286 pp. xii k.Mai. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.5.12.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De his, quae in dotem data ac direpta commemoras, mariti tui
esse actionem nulla est dubitatio. * diocl. et maxim. aa. et cc. severae. *
<a 293 d. x k. mai heracliae aa. conss.>
CJ.5.12.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex pecunia dotali fundus a marito tuo comparatus non tibi
quaeritur, cum neque maritus uxori actionem empti possit adquirere ac dotis
tantum actio tibi competat. unde aditus praeses provinciae, si non te
transegisse reppererit, sed ex maiore dote partem consecutam, residuum restitui
providebit. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufinae. * <a 293 d. viii k. mai
heracliae aa. conss.>
CJ.5.12.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si a matre vestra superstite aliquid ad vos pertinens in
dotem scienti vitrico vestro datum est, intellegis nullam firmitatem iuris
dationem habere, si neque pollicitatio neque stipulatio intercessit. * diocl.
et maxim. aa. et cc. catulae. * <a 293 d. prid.K.Mai. heracliae aa.
conss.>
CJ.5.12.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Mater pro filia dotem dare non cogitur nisi ex magna et
probabili vel lege specialiter expressa causa: pater autem de bonis uxoris suae
invitae nullam dandi habet facultatem. * diocl. et maxim. aa. et cc.
basilissae. * <a 293 s.D.Iiii non.Nov.Philippopoli aa. conss.>
CJ.5.12.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum citra fidem etiam instrumentorum datam dotem aliunde
probanti post divortium quondam uxoris secundum bonam fidem restitui debere
constet, amissis etiam instrumentis sine dubio cetera probationum indicia iure
prodita non habentur irrita. * diocl. et maxim. aa. et cc. ulpianae. * <a
293 d.Viii k. aug.Sirmi aa. conss.>
CJ.5.12.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ante divisionem soror tua intestato patri etiam ipsa
succedens pro indiviso portionem fundi communis in dotem dare non prohibetur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. aemiliano. * <a 294 d. non. iul. sirmi cc.
conss.>
CJ.5.12.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Res, quarum usu fructu sibi deducto socrus in dotem dedit,
venumdando auferre tibi nihil potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. sabiniano.
* <a 294 d. nonis iul. sirmi cc. conss.>
CJ.5.12.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si socrus tua fundum deducto usu fructu uxori tuae donavit
tibique in dotem uxor quidem proprietatem, socrus autem usum fructum dedit,
uxore tua rebus humanis in matrimonio exempta fundum apud te remansisse
secundum placiti inter vos fidem non ambigitur. nam si acceptura certum quid
annuum filiae suae usum fructum locavit, mortua conductrice usus fructus
extingui minime potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. menestrato. * <a 294
d. xiiii k.Ian.Sirmi cc. conss.>
CJ.5.12.19pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum patrem pro filia dotem tibi dantem, si post suam mortem
in matrimonio constituta rebus humanis eadem eximatur, partem dimidiam dotis
ammiae reddi pactum proponas, post vero testamento facto cum aliis etiam ammiam
heredem scripsisse nec ammiam quicquam ex stipulatu petere velle sanxisse, si
quidem hanc sibi reddi secundum fidem pacti stipulatam ammiam non probetur, ex
alieno pacto nec prorsus ei ulla competit actio. * diocl. et maxim. aa. et cc.
achilli. * <a 294 d. xiii k. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.5.12.19.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si vero ex verborum conceptione sibi quaesivit obligationem
ac tibi testatorem prospexisse probetur, contra eam ex stipulatu post eventum
condicionis petentem, quatenus accepit ex defuncti voluntate quae fuit
stipulata, exceptione ( salva falcidia) uti potes. <a 294 d. xiii k. febr.
sirmi cc. conss.>
CJ.5.12.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pro oneribus matrimonii mariti lucro fructus dotis totius
esse, quos ipse cepit, vel, si uxori capere donationis causa permisit, eum in
quantum locupletior facta est posse agere manifestissimi iuris est. * diocl. et
maxim. aa. et cc. tiberio. * <a 294 d.V k.Sirmimai. cc. conss.>
CJ.5.12.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si inter virum et uxorem pactum sit interpositum, ut, si
matrimonium intra quinquennii forte tempora quoquo modo esset dissolutum,
species aestimatae doti datae pretiis quibus aestimatae sunt redderentur,
manifestum est non pretia specierum dari, sed ipsas species debere restitui,
cum in placido specierum reddendarum idcirco pretiorum nomen videatur adnexum,
ne, si species aliqua deminuta fuisset aut perdita, alio pretio quam quo taxata
fuerat posceretur. * diocl. et maxim. aa. et cc. ad geminum. * <a 294
d.Non.Aug.Agrippinae cc.Conss.>
CJ.5.12.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Rem, quam pater in dotem genero pro filia dedit nec recepit,
alienare non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. polybianae. * <a 294 d.V
k.Oct.Isdem cc.Conss.>
CJ.5.12.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si praedium uxor tua dotale venumdedit, sponte nec ne
contractum habuerit, nihil interest, cum rei tibi quaesitae dominium auferre
nolenti minime potuerit. * diocl. et maxim. aa. et cc. diogeni. * <a 294 d.
v k. oct.Viminaci cc. conss.>
CJ.5.12.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si dotem marito libertae vestrae dedistis nec eam reddi
soluto matrimonio vobis in continenti pacto vel stipulatione prospexistis, hanc
culpa uxoris dissoluto matrimonio penes maritum remansisse constitit, licet eam
ingratam circa vos fuisse ostenderitis. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio
et lysimacho. * <a 294 d.Vi k.Nov.Antiochiae cc.Cc. conss.>
CJ.5.12.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si mulier dotem a viro dari stipuletur, ut de ea testari
possit, cum ordinationis testamenti cogitatio mortis antecedens tempus
significat nec condicionem, sed causam continet, intestata quoque muliere
defuncta stipulationem committi proficiet. * diocl. et maxim. aa. et cc.
eutychiano. * <a 294 d. iii id. nov. antiochiae cc. cc. conss.>
CJ.5.12.26: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si genero dotem dando pro filia pater communis eam reddi
tibi extraneo constituto stipulatus est, nec sibi cessante voluntate nec tibi
prohibente iure quaerere potuit actionem. * diocl. et maxim. aa. et cc.
demostheni. * <a 294 d. vi k. ian ipsis cc. conss.>
CJ.5.12.27: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet dos iure penes maritum remanserit, pro rebus tamen
hereditariis successores, non maritus quondam, sollemnibus pensitationibus
parere debent. * diocl. et maxim. aa. et cc. pompeiano. * <a 294 s.Vi
k.Ian.Sirmi.C. conss.>
CJ.5.12.28pr.: Imperator Zeno
Mulier in minore aetate constituta dotem marito consentiente
generali vel speciali curatore recte dare et exigi potest, licet ipse tempore
creationis fideiussorem in minorem quam dos est quantitatem dicitur
praestitisse. * zeno a. aeliano pp. * <a 480 d.K.Ian.Basilio cons.>
CJ.5.12.28.1: Imperator Zeno
Hoc idem observatur et si minor ante nuptias donationem
consentiente, ut dictum est, curatore fecerit. <a 480 d.K.Ian.Basilio
cons.>
CJ.5.12.29pr.: Imperator Justinianus
Ubi adhuc matrimonio constituto maritus ad inopiam sit
deductus et mulier sibi prospicere velit resque sibi suppositas pro dote et
ante nuptias donatione rebusque extra dotem constitutis tenere, non tantum
mariti res ei tenenti et super his ad iudicium vocatae exceptionis praesidium
ad expellendum ab hypotheca creditorem secundum praestamus, sed etiam si ipsa
contra detentatores rerum ad maritum suum pertinentium super isdem hypothecis
aliquam actionem secundum legum distinctionem moveat, non obesse ei matrimonium
adhuc constitutum sancimus, sed ita eam posse easdem res vindicare vel a
creditoribus posterioribus vel ab aliis, qui non potiora iura legibus habere
noscuntur, ut potuisset, si matrimonium eo modo esset dissolutum, quo dotis et
ante nuptias donationis exactio ei competere poterat: ita tamen, ut eadem
mulier nullam habeat licentiam eas res alienandi vivente marito et matrimonio
inter eos constituto, sed fructibus earum ad sustentationem tam sui quam mariti
filiorumque, si quos habeant, abutatur. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. iii
id.Dec. dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.12.29.1: Imperator Justinianus
Creditoribus scilicet mariti contra eum eiusque res, si quas
postea forte adquisierit, integra sua iura habentibus: ipsis etiam marito et
uxore post matrimonii dissolutionem super dote et ante nuptias donatione pro
dotalium instrumentorum tenore integro suo iure potituris. <a 528 d. iii
id.Dec. dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.12.30pr.: Imperator Justinianus
In rebus dotalibus sive mobilibus sive immobilibus seu se
moventibus, si tamen extant, sive aestimatae sive inaestimatae sint, mulierem
in his vindicandis omnem habere post dissolutum matrimonium praerogativam et
neminem creditorum mariti , qui anteriores sunt, sibi potiorem causam in his
per hypothecam vindicare, cum eaedem res et ab initio uxoris fuerant et
naturaliter in eius permanserunt dominio. non enim quod legum subtilitate
transitus earum in mariti patrimonium videtur fieri, ideo rei veritas deleta
vel confusa est. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 recitata septimo in novo
consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.5.12.30.1: Imperator Justinianus
Volumus itaque eam in rem actionem quasi in huiusmodi rebus
propriis habere et hypothecariam omnibus anteriorem possidere, ut, sive ex
naturali iure eiusdem mulieris res esse intellegantur vel secundum legum
subtilitatem ad mariti substantiam pervenisse, per utramque viam sive in rem
sive hypothecariam ei plenissime consulatur. <a 529 recitata septimo in novo
consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.5.12.30.2: Imperator Justinianus
Omnis autem temporalis exceptio, sive per usucapionem
inducta sive per decem sive per viginti annorum curricula seu per triginta vel
quadraginta annorum metas sive ex alio quocumque tempore maiore vel minore
introducta, ea mulieribus ex eo opponatur, ex quo possint actiones movere, id
est opulentis quidem maritis constitutis post dissolutum matrimonium, minus
autem idoneis ex quo hoc eis infortunium illatum esse claruerit, cum constante
etiam matrimonio posse mulieres contra maritorum parum idoneorum bona
hypothecas suas exercere iam nostra lege humanitatis intuitu definitum est:
ficti divortii falsa simulatione in huiusmodi causa, quam nostra lex amplexa
est, stirpitus eruenda. <a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii
iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.5.12.31pr.: Imperator Justinianus
Cum quidam dotes pro mulieribus dabant sive matres sive alii
cognati vel extranei, recte quidem eas mariti sine monumentorum observatione
suscipiebant: cum autem mulier redhibitionem casus stipulabatur et huiusmodi
fortuitus casus evenisset, ipsa mulier utpote a se non facta donatione propter
hoc, quod monumenta deerant, necessitatem habebat actiones huiusmodi casus ad
eum qui dotem dedit per cessionem transferre vel ipsas res reddere: et ita
inveniebatur forsitan post prolixa matrimonii annorum curricula et liberos
forte editos infelix mulier indotata. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d.Xii
k. april. lampadio et oreste vv.Cc.>
CJ.5.12.31.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque in huiusmodi omnibus casibus nullis
monumentis rem indigere, sed in omni persona ratas esse huiusmodi donationes et
mulierem dotem suam ipsam habere, cum fortuitus casus hoc lucrum ei addiderit,
et firmiter hoc apud eam permanere, nisi ipse, qui ab initio dotem dederit,
sibi dari huiusmodi casum stipulatus est: tunc etenim, cum neque ab initio
suspicio aliqua liberorum concurrit , sed sibi omnem rem ille qui dotem dedit
pepigerit, huiusmodi tractatus habere locum non potest. <a 530 d.Xii k. april.
lampadio et oreste vv.Cc.>
CJ.5.12.31.2: Imperator Justinianus
Atqui in aliis omnibus casibus, in quibus ipse non
stipulatus est, tristitiae suae mulier hoc proprium habeat solacium per
actionem dotis. <a 530 d.Xii k. april. lampadio et oreste vv.Cc.>
CJ.5.12.31.3: Imperator Justinianus
Similique modo si quis extraneorum ( id est qui eum pro quo
dat non in potestate habeat) pro alio ante nuptias donationem nupturae dedit
mulieri et necessaria monumenta adhibuerit, cum excedat summam legitimam donatio,
vel non minor mater familias nuptura sit, non solum ad eam, cui ante nuptias
donatio datur, monumenta suam habeant firmitatem, sed etiam ad illum pro quo
dedit, ut, si lucrum ei ex dotalibus pactis accesserit, non hoc cedat donatori,
sed in suum lucrum hoc maritus convertat firmumque et inrevocabile habeat, nisi
donator et hic sibi reddi huiusmodi casum fuerit stipulatus, ne et in praefato
casu simile anteriori vitium oriatur. <a 530 d.Xii k. april. lampadio et
oreste vv.Cc.>
CJ.5.12.31.4: Imperator Justinianus
Sin autem minor quantitas sit vel ita res gesta sit, ut
monumentorum ex omni parte nulla sit utilitas, et tunc donatio ad utramque
personam valeat et maritus casum lucretur, nisi et hic donator eum stipulatus
sit. <a 530 d.Xii k. april. lampadio et oreste vv.Cc.>
CJ.5.12.31.5: Imperator Justinianus
Praeterea sancimus, si quis in dotem vel praedia vel certum
reditum vel aedes vel panes civiles spopondit vel promisit, si ex tempore
matrimonii biennium transactum sit, ilico redituum vel pensionum nec non panis
civilis quaestum eum praestare, etiamsi non fuerint adhuc res principales
traditae: et si tota dos in auro sit, itidem post biennium usuras usque ad
tertiam partem centesimae praestari. <a 530 d.Xii k. april. lampadio et
oreste vv.Cc.>
CJ.5.12.31.6: Imperator Justinianus
Sin autem aliae res praeter immobiles vel aurum fuerint in
dote, sive in argento sive in muliebribus ornamentis sive in veste sive in
aliis quibuscumque, si quidem aestimatae fuerint, simili modo post biennium et
earum usuras ex tertia parte currere: aestimatione earum, quia et hoc apertius
declarare oportet, ea intellegenda, quae pro singulis speciebus facta est vel
pro unoquoque genere dotalium specierum, id est pro argento vel pro ornamentis
vel pro veste aliisque speciebus, et non esse exspectandam post singulas
aestimationes unam coadunationem totius calculi, quod satis scrupulosum et per
nimiam subtilitatem perniciosum est. <a 530 d.Xii k. april. lampadio et
oreste vv.Cc.>
CJ.5.12.31.7: Imperator Justinianus
Sin autem minime res mobiles fuerint aestimatae, ea post
biennium observari, quae leges post litem contestatam pro omnibus huiusmodi
rebus definiunt. <a 530 d.Xii k. april. lampadio et oreste vv.Cc.>
CJ.5.12.31.8: Imperator Justinianus
Sin vero res permixtae fuerint et partim in auro partim in
aliis rebus mobilibus vel immobilibus, pro iam facta divisione omnia procedere.
licentia minime deneganda marito quando voluerit dotem petere, ne is qui debet
putet sibi licentiam esse reditus vel pensiones vel usuras vel alias
accessiones solventi dotis solutionem protelare: sed sive ante biennium sive
postea voluerit dotem pars mariti petere, queat et secundum leges eam exigere.
<a 530 d.Xii k. april. lampadio et oreste vv.Cc.>
CJ.5.13.0. De rei uxoriae actione in ex stipulatu actionem
transfusa et de natura dotibus praestita.
CJ.5.13.1pr.: Imperator Justinianus
Rem in praesenti non minimam adgredimur, sed in omni paene
corpore iuris effusam , tam super rei uxoriae actione quam ex stipulatu, earum
communiones et differentias resecantes et in unum tramitem ex stipulatu
actionis totum rei uxoriae ius , quod dignum esse valere censemus,
concludentes. * iust. a. ad pop. urb. constantinopolitanae et universos
provinciales.* <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.1: Imperator Justinianus
Rei uxoriae itaque actione sublata sancimus omnes dotes per
ex stipulatu actionem exigi, sive scripta fuerit stipulatio sive non, ut
intellegatur re ipsa stipulatio esse subsecuta. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et
oreste conss.>
CJ.5.13.1.1a: Imperator Justinianus
Eodemque modo et si inutiliter facta est stipulatio:
adiuvari enim eam magis quam evanescere oportet. si enim, cum una in
instrumento stipulatio valida inveniatur, et aliis inutilibus suam noscitur
praestare fortitudinem, quare non ex nostra lege huiusmodi stipulationibus
robur accedat legitimum? est enim consentaneum nobis, qui censemus, et ubi
supposita stipulatio non est, intellegi eam fuisse adhibitam, multo magis
etiam, si inutilis est, validam eam effici. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et
oreste conss.>
CJ.5.13.1.1b: Imperator Justinianus
Et ut plenius dotibus subveniatur, quemadmodum in
administratione pupillarium rerum et in aliis multis iuris articulis tacitas
hypothecas inesse accipimus, ita et in huiusmodi actione damus ex utroque
latere hypothecam, sive ex parte mariti pro restitutione dotis sive ex parte
mulieris pro ipsa dote praestanda vel rebus dotalibus evictis, sive ipsae
principales personae dotes dederint, vel promiserint vel susceperint, sive
aliae pro his personae, et dos sive adventicia sive profecticia sit secundum
veteris iuris nominationem. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.1c: Imperator Justinianus
Ita enim et imperitia hominum et rusticitas nihil eis possit
adferre praeiudicium, cum nos illis et ignorantibus et nescientibus in hoc casu
nostram induximus providentiam. si enim et stipulationes et hypothecae inesse
dotibus intelleguntur et inutiles stipulationes emendantur, sic in posterum
causa invaniatur valida et perfecta, quasi omnibus dotalibus instrumentis a
prudentissimis iuris confectis. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.1d: Imperator Justinianus
Et nemo putet nos haec sancire in his tantummodo dotibus,
quae instrumentis receptae sunt: nihil enim prohibet, etsi sine scriptis dos
vel detur vel promittatur vel suscipiatur, simili modo intellegi factam
stipulationem et hypothecam ex utraque parte, quasi fuerit scripta. et natura
quidem ex stipulatu actionis haec intellegatur, re uxoria in posterum cessante.
<a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.2: Imperator Justinianus
Sed etsi non ignoramus ex stipulatu actionem stricto iure
esse vallatam et non ex bona fide descendere, tamen, quia novam naturam de dote
stipulatio sibi invenit, accommodetur ei a natura rei uxoriae etiam bonae fidei
beneficium. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.2a: Imperator Justinianus
Et omnes quidem eventus, quos dos ex stipulatu habet, maneat
pro sui natura exercens: si quid autem optimum ex rei uxoriae actione invenimus,
hoc in praesenti specialiter ei addimus, ut sit et nova ista ex stipulatu quam
composuimus et non propria tantum, sed etiam veteris actionis pulchritudine
decorata. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.3: Imperator Justinianus
Primum itaque quid naturale sit ex stipulatu actionis,
exponatur, et ita, si quid ex actione rei uxoriae supervenerit, addatur. <a
530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.3a: Imperator Justinianus
Sciendum itaque est edictum praetoris, quod de alterutro
introductum est, in ex stipulatu actione cessare, ut uxor et a marito relicta
accipiat et dotem consequatur, nisi specialiter pro dote ei maritus ea
dereliquit, cum manifestissimum est testatorem, qui non hoc addidit, voluisse
eam utrumque consequi. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.4: Imperator Justinianus
Maneat ex stipulatu actionis ius ad successores et sine mora
transmissionis incorruptum. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.5: Imperator Justinianus
Taceat in ea retentionum verbositas. quid enim opus est
inducere ob mores retentionem alio auxilio ex constitutionibus introducto?
<a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.5a: Imperator Justinianus
Vel ex qua causa ob res donatas retentio introducatur, cum
sit donatori facultas per actionem in rem directam vel per utilem vel per
condictionem suo iuri mederi? <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.5b: Imperator Justinianus
Sed nec retentio ob res amotas necessaria est, cum pateat
omnibus maritis rerum amotarum iudicium. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste
conss.>
CJ.5.13.1.5c: Imperator Justinianus
Sileat ob liberos retentio, cum ipse naturalis stimulus
parentes ad liberorum suorum educationem hortatur. <a 530 d.K.Nov.Lampadio
et oreste conss.>
CJ.5.13.1.5d: Imperator Justinianus
Ne varium genus culpae mariti contra uxores excogitent, ut
possint eadem retentione contra eas uti, cum iam etiam imperialibus
constitutionibus statutum sit, si culpa mulieris dissolutum fuerit matrimonium,
quid fieri oportet. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.5e: Imperator Justinianus
Sed nec ob impensas in res dotis factas retentio satis esse
nobis videtur idonea. cum enim necessariae quidem expensae dotis minuunt
quantitates, utiles autem expensae non aliter in rei uxoriae actione
detinebantur, nisi ex voluntate mulieris, non ab re est, si quidem voluntas
mulieris intercedat, mandati actionem a nostra auctoritate marito contra uxorem
indulgeri, quatenus possit per hanc hoc quod utiliter impensum est observari:
vel si non intercedat mulieris voluntas, utiliter tamen res gesta est,
negotiorum gestorum adversus eam sufficit actio. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et
oreste conss.>
CJ.5.13.1.5f: Imperator Justinianus
Quod si voluptariae sunt, licet voluntate eius expensae,
deductio operis quod fecit, sine laesione tamen prioris speciei, marito
relinquatur, ut sit omnium retentionum expeditus tractatus et ex stipulatu
actio merito secundum sui naturam nullam accipiat retentionem. <a 530
d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.6: Imperator Justinianus
Illo procul dubio in ex stipulatu actione servando, ut, si
decesserit mulier constante matrimonio, dos non in lucrum mariti cedat nisi ex
quibusdam pactionibus , sed ad heredes mulieris ex stipulatu actio secundum sui
naturam transmittatur, sive expressa fuerit sive ex hac lege inesse
intellegatur. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.7: Imperator Justinianus
Cum autem in exactione dotis ex stipulatu quidem actio
naturaliter restitutionem dotis a parte mariti uxori ilico et in solidum fieri
iubebat, rei uxoriae autem annua bima trima die in his quae pondere numero
mensura consistunt exactionem pollicebatur, et non in solidum, sed quantum
maritus facere potest, si non dolo malo suam deminuit substantiam, in hac parte
rudem figuram ex stipulatu damus actioni, ut, si matrimonium fuerit dissolutum
nullo pacto adhibito, in tantum quidem maritus condemnetur, in quantum facere
potest, quia hoc aequissimum est et reverentiae debitum maritali, si non dolo
malo versatus est: cautione videlicet ab eo exponenda, quod, si ad meliorem
fortunam pervenerit, etiam quod minus persolvit, hoc restituere procuret. <a
530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.7a: Imperator Justinianus
Exactio autem dotis celebretur non annua bima trima die, sed
omnimodo intra annum in rebus mobilibus vel se moventibus vel incorporalibus:
ceteris videlicet rebus quae solo continentur ilico restituendis, quod commune
utriusque fuerat actionis. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.7b: Imperator Justinianus
Sin autem supersederit res mobiles vel se moventes vel
incorporales post annale tempus restituere vel ceteras res statim post
dissolutum matrimonium, etiam usuras aestimationis omnium rerum, quae extra
immobiles sunt, usque ad tertiam partem centesimae ex bona fidei introducendas
maritus praestet: fructibus videlicet immobilium rerum parti mulieris ex
tempore dissoluti matrimonii praestandis, similique modo pensionibus vel
vecturis navium sive iumentorum vel operis servorum vel quaestu civilium
annonarum et aliis quae sunt eis similia parti mulieris restituendis. <a 530
d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.8: Imperator Justinianus
Igitur et in sequenti capitulo sua ex stipulatu actio utatur
natura, ut, si mulier a marito fuerit heres instituta et legis falcidiae ratio
emerserit, etiam dotis debitum liceat ei sicuti alia debita ex substantia
mariti subtrahere et sic quartam partem deducere. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et
oreste conss.>
CJ.5.13.1.9: Imperator Justinianus
Cumque ex stipulatu actio in his casibus quos enumeravimus
propriam habeat naturam, necessarium est in sequenti tractatu ea exponere, quae
vel communia sunt utriusque actionis, quae in solam ex stipulatu actionem
colligi oportet, vel propria quidem rei uxoriae actionis, exinde autem ex
stipulatu actioni accommodanda. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.9a: Imperator Justinianus
Itaque partus dotalium ancillarum, id est quae aestimatae
non sunt, vel quae servi dotales ex quacumque causa nisi ex re mariti vel
operis suis adquisierint, ad mulierem pertinere utraque actio similiter voluit.
<a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.9b: Imperator Justinianus
Fetus autem iumentorum et omnia quae fructuum nomine
continentur ad lucrum mariti pertineant pro tempore matrimonii, sive aestimata
sive non aestimata sint. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.9c: Imperator Justinianus
Sed et novissimi anni, in quo matrimonium solvitur, fructus
pro rata temporis portione debere utrique parti adsignari commune utriusque
actionis est, in rebus scilicet non aestimatis. aestimatarum enim rerum maritus
quasi emptor et commodum sentiat et dispendium subeat et periculum expectet.
<a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.10: Imperator Justinianus
Cautione videlicet defensionis in specie, in qua dotem suae
uxoris vel nurus in familiae herciscundae iudicio praecipuam filius defuncti
detrahit, secundum propriam naturam ex stipulatu actionis coheredibus suis
praestanda. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.11: Imperator Justinianus
Videamus igitur, quali incremento ei de rei uxoriae actione
accedente formare decet ex stipulatu actionem. cumque iuris certi et indubitati
est, si parens per virilem sexum adscendens dote pro filia vel nepte praestita
emancipaverit eam vel ipse decesserit, in rei uxoriae actione dotem omnimodo ad
mulierem pertinere, etsi fuerit exheredata ( quod non erat in ex stipulatu
actione: ibi etenim velut aliae actiones in omnes heredes actio dividebatur),
aequissimum nobis visum est et in ex stipulatu actione mulierem dotem suam
praecipuam accipere, etsi emancipata vel exheredata sit vel cum aliis heredibus
scripta. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.12: Imperator Justinianus
Quo a nobis recepto et aliae multae species promptum
accipiunt exitum, cum dos possit et de inofficioso actionem excludere, maxime
si sufficit ad quartam, et in collationem ferri, si intestatus pater familias
decesserit, et testamento facto, quando hoc testator dixerit. quae omnia ex
stipulatu actio a rei uxoriae actione accipit. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et
oreste conss.>
CJ.5.13.1.13: Imperator Justinianus
Accedit ei et alia species a rei uxoriae actione. si quando
etenim extraneus dotem dabat nulla stipulatione vel pacto pro restitutione eius
in suam personam facto, quisquis is fuerat, mulier habebat rei uxoriae
actionem: quod antea in ex stipulatu actione non erat. stipulatione autem vel
pacto interposito stipulator vel is qui paciscebatur habebat vel ex stipulatu
vel praescriptis verbis civilem actionem. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste
conss.>
CJ.5.13.1.13a: Imperator Justinianus
In praesenti autem non sic esse volumus, sed si non
specialiter extraneus dotem dando in suam personam dotem stipulatus est vel
pactum fecerit, tunc praesumatur mulier ipsa stipulationem fecisse, ut ei dos
ex huiusmodi casu accedat. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.13b: Imperator Justinianus
Neque enim in hac specie volumus videri extraneum tacitam
stipulationem fecisse, ne, quod pro mulieribus introduximus, hoc adversus
mulieres convertatur. immo magis in huiusmodi dotibus, quae ab extraneis dantur
vel promittuntur, ipsa mulier videatur fecisse tacitam stipulationem, nisi
expressim extraneus sibi dotem reddi pactus fuerit vel stipulatus, cum donasse
magis mulieri quam sibi aliquid ius servasse extraneus non stipulando videtur.
<a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.13c: Imperator Justinianus
Extraneum autem intellegimus omnem citra parentem per
virilem sexum adscendentem et in potestate dotandam personam habentem: parenti
enim tacitam ex stipulatu actionem donamus. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et
oreste conss.>
CJ.5.13.1.14: Imperator Justinianus
Et hoc ex rei uxoriae actione simili modo ex stipulatu
actioni accommodandum est. si quando etenim post solutum matrimonium dos a
patre petebatur, si quidem rei uxoriae fuerat actio, non poterat solus pater
sine consensu filiae suae agere : et si necdum actione mota ab hac luce fuerat
subtractus et si lis contestata esset, ad filiam quasi proprium patrimonium dos
revertebatur. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.14a: Imperator Justinianus
Quod non erat in ex stipulatu actione: ibi enim et solus
exactionem habebat consensu filiae non expectato et, si decedebat, ad suos
heredes transmittebat. sed rei uxoriae ius et in ex stipulatu actionem
transponere satis humanum, satis pium, satis utile matrimoniis est. <a 530
d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.15: Imperator Justinianus
Et cum lex iulia fundi dotalis italici alienationem
prohibebat fieri a marito non consentiente muliere, hypothecam autem nec si
mulier consentiebat, interrogati sumus, si oportet huiusmodi sanctionem non
super italicis tantummodo fundis, sed pro omnibus locum habere. <a 530
d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.15a: Imperator Justinianus
Placet itaque nobis eandem observationem non tantum in
italicis fundis, sed etiam in provincialibus extendi. cum autem hypothecam
etiam ex hac lege donavimus, sufficiens habet remedium mulier, et si maritus
fundum alienare voluerit. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.15b: Imperator Justinianus
Sed ne ex consensu mulieris hypothecae eius minuantur,
necessarium est et in hac parte mulieribus subvenire hoc tantummodo addito, ut
fundum dotalem non solum hypothecae titulo dare nec consentiente muliere
maritus possit, sed nec alienare , ne fragilitate naturae suae in repentinam
deducatur inopiam. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.15c: Imperator Justinianus
Licet enim anastasiana lex de consentientibus mulieribus vel
suo iuri renuntiantibus loquitur, tamen eam intellegi oportet in res mariti vel
dotis quidem, aestimatas autem, in quibus dominium et periculum mariti est: in
fundo autem inaestimato, qui et dotalis proprie nuncupatur, maneat ius
intactum, ex lege quidem iulia imperfectum, ex nostra autem auctoritate plenum
atque in omnibus terris effusum et non tantum italicis et sola hypotheca
conclusum. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.16: Imperator Justinianus
Illud etiam generaliter praesenti addere sanctioni
necessarium esse duximus, ut, si qua pacta intercesserint vel pro restitutione
dotis vel pro tempore vel pro usuris vel pro alia quacumque causa, quae nec contra
leges nec contra constitutiones sunt, ea observentur. <a 530
d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.16a: Imperator Justinianus
Sin autem repudio matrimonium fuerit dissolutum, omnia iura,
quae ex theodosiana vel nostra lege descendunt, immutilata custodiantur. <a
530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.16b: Imperator Justinianus
Simili modo ea, quae anastasianae legi pro his quae bona
gratia separantur enumerata sunt, firma illibataque permaneant. <a 530
d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.16c: Imperator Justinianus
Et generaliter quidquid sacratissimis constitutionibus vel
libris prudentium cautum est, quod non contrarium huic legi inveniatur, et hoc
in sua maneat firmitate et ex stipulatu actioni adgregetur, licet in re uxoria
tractatum est. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.13.1.16d: Imperator Justinianus
Quae omnia in his tantummodo dotibus locum habere censemus,
quae post hanc legem datae fuerint vel promissae vel etiam sine scriptis
habitae: instrumenta enim iam confecta viribus suis carere non patimur, sed
suum expectare eventum. <a 530 d.K.Nov.Lampadio et oreste conss.>
CJ.5.14.0. De pactis conventis tam super dote quam super
donatione ante nuptias et paraphernis.
CJ.5.14.1: Imperatores Severus, Antoninus
Legem, quam dixisti, cum dotem pro alumna dares, servari
oportet, nec obesse tibi debet, quod dici solet ex pacto actionem non nasci:
tunc enim hoc dicimus, cum pactum nudum est: alioquin cum pecunia datur et
aliquid de reddenda ea convenit, utilis est condictio. * sev. et ant. aa.
nicae. * <a 206 pp.Vii k. febr. albino et aemiliano conss.>
CJ.5.14.2: Imperator Antoninus
Fructus praediorum in dotem datorum si secundum pactum
sumptibus tuis tuorumque servierunt, repeti non posse ambigere non debes. *
ant. a. theodotae. * <a 213 d. xi k. april antonino a. iiii et balbino
conss.>
CJ.5.14.3: Imperator Gordianus
Quamvis pater tuus, cum te nuptui collocaret, pactus sit,
ut, si maritus tuus superstitibus filiis communibus in matrimonio decessisset,
pars dotis liberorum nomine retineatur, eiusmodi tamen conventio, quominus
actionem integrae dotis habeas, proficere non potest. * gord. a. torquatae. *
<a 239 d. vi id. ian. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.5.14.4: Imperator Gordianus
Pactum dotale, quo matrem convenisse cum patre tuo proponis,
ut, si in matrimonio decessisset, tibi et fratribus tuis dos restitueretur, si
stipulatio ex persona vestra, cum in potestate patris constituti non essetis,
legitima minus intercessit, defuncta ea in matrimonio actionem vobis quaerere
non potuit. sed si obligatione verborum rite intercedente dotis petitionem
habere potuisti, maxime si ad vinculum potestatis patriae non attigeris,
petitionem exsequi non prohiberis. * gord. a. agatho. * <a 240 pp.V id. iun.
sabino et venusto conss.>
CJ.5.14.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Hereditas extraneis testamento datur. cum igitur adfirmes
dotali instrumento pactum interpositum esse vice testamenti, ut post mortem
mulieris bona eius ad te pertinerent, quae dotis titulo tibi non sunt obligata,
intellegis te nulla actione posse convenire heredes seu successores eius, ut
tibi restituantur, quae nullo modo debentur. * diocl. et maxim. aa. claudio. *
<a 290 pp. non. febr. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.5.14.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si convenit, ut in matrimonio uxore defuncta dos penes
maritum remaneret, profecticiae dotis repetitionem huiusmodi pactum inhibuisse
explorati iuris est, cum deteriorem causam dotis, in quem casum patri soli
repetitio competit, pacto posse fieri auctoritate iuris saepissime sit
responsum. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufo. * <a 293 d. v non. mai. ipsis
aa. conss.>
CJ.5.14.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pater, pro filia dotem datam genero ea prius in matrimonio
defuncta nepotibus pactus restitui, licet his actionem quaerere non potuit,
tamen utilis eis ex aequitate accommodabitur actio. * diocl. et maxim. aa. et
cc. phileto. * <a 294 d. xiiii k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.5.14.8: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hac lege decernimus, ut vir in his rebus, quas extra dotem
mulier habet, quas graeci parapherna dicunt, nullam uxore prohibente habeat
communionem nec aliquam ei necessitatem imponat. quamvis enim bonum erat
mulierem, quae se ipsam marito committit, res etiam eiusdem pati arbitrio
gubernari, attamen quoniam conditores legum aequitatis convenit esse fautores,
nullo modo, ut dictum est, muliere prohibente virum in paraphernis se volumus
immiscere. * theodos. et valentin. aa. hormisdae pp. * <a 450 s.D.V id. ian.
post consulatum protogenis et asterii.>
CJ.5.14.9pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Ex morte cuiuscumque personae sive mariti sive mulieris
eandem partem, non pecuniae quantitatem, tam virum ex dote quam mulierem ex
ante nuptias donatione lucrari decernimus. * leo et anthem. aa. nicostrato pp.
* <a 468 d.Xv k. sept. anthemio a. ii cons.>
CJ.5.14.9.1: Imperatores Leo, Anthemius
Veluti si maritus mille solidorum ante nuptias donationem
confecerit, licebit mulieri et minoris et amplioris quantitatis dotem offerre
et marito similiter ante nuptias donationem: hoc tamen observandum est, ut
quantam partem mulier stipuletur sibi lucro cedere ex ante nuptias donatione,
si priorem maritum mori contigerit, tantam et maritus ex dote partem, non
pecuniae quantitatem, stipuletur sibi, si constante matrimonio prior mulier in
fata collapsa fuerit. <a 468 d.Xv k. sept. anthemio a. ii cons.>
CJ.5.14.9.2: Imperatores Leo, Anthemius
Et si pactum contra vetitum fuerit subsecutum, infirmum
atque invalidum hoc esse , ut nulla ex eo procedere possit exactio,
praecipimus. <a 468 d.Xv k. sept. anthemio a. ii cons.>
CJ.5.14.9.3: Imperatores Leo, Anthemius
Eadem custodiri censemus, sive pater pro filio sive mater
sive ipse ducturus uxorem sui iuris constitutus sive quilibet alius pro eo ante
nuptias donationem nupturae dederit. <a 468 d.Xv k. sept. anthemio a. ii
cons.>
CJ.5.14.9.4: Imperatores Leo, Anthemius
Simili quoque modo, sive pater pro filia sive mater sive
ipsa pro se, sui iuris videlicet constituta, sive quilibet alius pro ea uxorem
ducturo dotem dederit seu promiserit, quoniam et alio pro ea offerente dotem
ipsa eam pro se videtur offerre. <a 468 d.Xv k. sept. anthemio a. ii
cons.>
CJ.5.14.9.5: Imperatores Leo, Anthemius
Quod adeo verum est, ut et ipsa ab alio pro se oblatam dotem
in lucrum suum reposcat, nisi forte is qui eam obtulit statim ( id est tempore
oblationis seu promissionis) stipulatus vel pactus sit, ut sibi dos praedicta
reddatur. <a 468 d.Xv k. sept. anthemio a. ii cons.>
CJ.5.14.10: Imperator Justinianus
Lege leonis divae memoriae pacta lucrorum dotis et ante
nuptias donationis paria esse sanciente nec adiciente, quid fieri oporteat, si
hoc minime observatum sit , nos omnia clara esse cupientes praecipimus
disparibus eis factis maiorem lucri partem ad minorem deduci, ut eo modo
uterque minorem partem lucretur. * iust. a. menae pp. * <a 529 d. viii id
april. constintinopoli decio vc.Cons.>
CJ.5.14.11pr.: Imperator Justinianus
Si mulier marito suo nomina ( id est feneraticias cautiones)
quae extra dotem sunt dederit, ut loco paraphernarum apud maritum maneant, et
hoc dotali instrumento fuerit adscriptum, utrumne habeat aliquas ex his
actiones maritus sive directas sive utiles, an penes uxorem omnes remaneant, et
in quem eventum dandae sint marito actiones, quaerebatur. * iust. a. iohanni
pp. * <a 530 d. k. nov. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.14.11.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque, si quid tale evenerit, actiones quidem
omnimodo apud uxorem manere, licentiam autem marito dari easdem actiones movere
apud competentes iudices nulla ratihabitione ab eo exigenda, et usuras quidem
eorum circa se et uxorem expendere, pecunias autem sortis quas exegerit servare
mulieri vel in causas, ad quas ipsa voluerit, distribuere. <a 530 d. k. nov.
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.14.11.2: Imperator Justinianus
Et si quidem in dotali instrumento hypothecae pro his
nominatum a marito scriptae sunt, his esse mulierem ad cautelam suam contentam.
sin autem minime hoc scriptum inveniatur, ex praesenti nostra lege habeat
hypothecam contra res mariti, ex quo pecunias ille exegit. <a 530 d. k. nov.
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.14.11.3: Imperator Justinianus
Antea enim habeat ipsa mulier facultatem, si voluerit, sive
per maritum sive per alias personas easdem movere actiones et suas pecunias
percipere et ipsas cautiones a marito recipere, securitate ei competente
facienda. <a 530 d. k. nov. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.14.11.4: Imperator Justinianus
Dum autem apud maritum remanent eaedem cautiones, et dolum
et diligentiam maritus circa eas praestare debet, qualem circa suas res habere
invenitur ne ex eius malignitate vel desidia aliqua mulieri accedat iactura.
quod si evenerit, ipse eandem de proprio resarcire compelletur. <a 530 d. k.
nov. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.15.0. De dote cauta et non numerata.
CJ.5.15.1: Imperatores Severus, Antoninus
Dotem numeratio, non scriptura dotalis instrumenti facit: et
ideo non ignoras ita demum ad petitionem dotis admitti te posse, si dotem a te
re ipsa datam probatura es. * sev. et ant. aa. dionysiae. * <a 204 d.Xiii k.
aug.Cilone et libone conss.>
CJ.5.15.2: Imperator Alexander Severus
Quod de suo maritus constante matrimonio donandi animo in
dotem adscripsit, si eandem donationem legitime confectam non revocavit, qui
incrementum doti dedit, et durante matrimonio mortem obiit, ab heredibus
mariti, quatenus interposita liberalitas munita est, peti potest. * alex. a.
papinianae. * <a 229 pp. non. dec. alexandro a.Iii et dione conss.>
CJ.5.15.3: Imperator Justinianus
In dotibus, quas datas esse dotalibus instrumentis conscribi
moris est, cum adhuc nulla datio, sed pollicitatio tantum subsecuta sit, liceat
non numeratae pecuniae exceptionem opponere non solum marito contra uxorem vel heredes
eius morte mulieris vel repudio dissoluto matrimonio, sed etiam heredibus
mariti, cuius morte dissolutum est matrimonium, socero etiam vel eius
heredibus, si cum filio suo dotem suscepisse dotalibus instrumentis scriptum
sit, omnique personae, quam dotem suscepisse una cum marito conscribitur, et
eius similiter heredibus, ita tamen, ut intra annum tantum continuum a morte
mariti vel mulieris vel missione repudii computandum ea licentia detur. * iust.
a. menae pp. * <a 528 d.K. iun. dn. iustiniano a.Ii cons.>
CJ.5.16.0. De donationibus inter virum et uxorem et a
parentibus in liberos factis et de ratihabitione.
CJ.5.16.1: Imperator Antoninus
Bona quondam mariti tui fiscus si nemine ei successore
exsistente ut vacantia occupavit, donationes ab eo factae, si usque ad finem
vitae in eadem voluntate permansit, revocari non possunt. * ant. a. tryphenae.
* <a 212 pp. iii id. ian. duobus aspris conss.>
CJ.5.16.2: Imperator Antoninus
Si ancillam nummis tuis comparatam esse praesidi provinciae
probaveris donationisque causa focariae tuae nomine instrumentum emptionis esse
conscriptum, eam tibi restitui iubebit. nam licet cessante iure matrimonii
donatio perfici potuerit, milites tamen meos a focariis suis hac ratione
fictisque adultationibus spoliari nolo. * ant. a. marco mil. * <a 213 pp.Xii
k. mart. antonino a.Iiii et balbino conss.>
CJ.5.16.3pr.: Imperator Antoninus
Donatio mancipiorum aliarumque rerum, quas tibi ab uxore tua
donatas dicis, si modo suae potestatis, cum donaret, fuit vel patris voluntate
id fecit et in eadem voluntate donationis usque ad ultimum diem vitae
perseveravit, ex mea et divi severi patris mei constitutione firmata est. *
ant. a. epicteto. * <a 213 pp. iiii non. mart. antonino a. iiii et balbino
conss.>
CJ.5.16.3.1: Imperator Antoninus
Sin autem post mortem filiae facta est donatio a quondam
socero tuo, etiam inter vivos ea perfici potuit. <a 213 pp. iiii non. mart.
antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.5.16.4: Imperator Alexander Severus
Nec inter eas quidem personas, quarum iuri subiecti sunt vir
et uxor quive in eorum potestate sunt, donationes iure civili fieri possunt. *
alex. a. claudiano. * <a pp. xvii k. oct.>
CJ.5.16.5: Imperator Alexander Severus
Si, ut proponis, pater tuus, in cuius potestate fuisti,
marito tuo genero suo instrumentum debitoris donationis causa dedit isque
matrimonio durante vita functus est ac postea a marito divortisti, quod gestum
est non valet. * alex. a. quintillae. * <a 227 pp.Id.Febr.Albino et maximo
conss.>
CJ.5.16.6pr.: Imperator Alexander Severus
Etiamsi uxoris tuae nomine res quae tui iuris fuerunt
depositae sunt, causa proprietatis ea ratione mutari non potuit, etsi donasse
te uxori res tuas ex hoc quis intellegat, cum donatio in matrimonio facta prius
mortua ea quae liberalitatem excepit irrita sit. * alex. a. nepotiano. * <a
229 pp.Non.Dec.Alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.5.16.6.1: Imperator Alexander Severus
Nec est ignotum, quod, cum probari non possit, unde uxor
matrimonii tempore honeste quaesierit, de mariti bonis eam habuisse veteres
iuris auctores merito credidissent. <a 229 pp.Non.Dec.Alexandro a. iii et
dione conss.>
CJ.5.16.7: Imperator Alexander Severus
Si ex voluntate patris tui filio tutoris nupta es, collata
in maritum donatio ipso iure irrita est. sed si matrimonium iure non valuit,
licet ipso iure donatio tenuerit, quia tamen indigna persona eius fuit, qui nec
maritus potest dici, utiles actiones super revocandis his tibi competunt. *
alex. a. theodotae. * <a 232 pp.K.Oct.Lupo et maximo conss.>
CJ.5.16.8: Imperator Alexander Severus
Si fructus eorum praediorum, quae in dotem accepisse te
dicis, matrimonii tempore uxorem tuam percipere passus es eosque uxor tua
absumpsit, restitui tibi post divortium oportere nulla ratione contendis. sin
autem ab his locupletior facta est, in tantum potest conveniri. * alex. a.
leoni. * <a 233 pp.V k. oct. maximo et paterno conss.>
CJ.5.16.9: Imperator Gordianus
Etsi de tua pecunia mancipia uxori tuae comparata sunt,
tamen, si ei sunt tradita, eorum dominium non ad te, sed ad eam pertinet,
pecuniae autem tantummodo repetitionem habes, sive negotium eius gerens
numerationem fecisti sive in eam donationem conferens quantitatem pretii
largitus es: etenim vel in solidum vel quatenus locupletior facta est actione
cum ea competenti poteris experiri. * gord. a. origeni. * <a 238 pp.Vii k.
oct.Pio et pontiano conss.>
CJ.5.16.10: Imperator Gordianus
Si maritus quondam uxoris tuae, cum sui iuris esset, in eam
praedia vel cetera donationis titulo contulit et in ea voluntate usque ad
mortem suam perseveravit, ex oratione divi severi confirmata est donatio: ac si
eas res pater defuncti iniuriose abstulit, per praesidem provinciae eas
restituere cogetur. nec enim, quasi maleficiis eius sit maritus extinctus,
crimen intendens sub praetextu accusationis quae donata sunt auferre debuit,
cum causa liberalitatis a criminatione separata sit. * gord. a. veriano. *
<a 239 pp.Iii k. april. gordiano a.Et aviola conss.>
CJ.5.16.11: Imperator Gordianus
Sicut cessat petitio quantitatis, quam de suo maritus uxori
in menses singulos vel annos singulos proprii usus eius gratia promittit, ita
ex ea causa nummi soluti erogatique non dari repetitionem manifestum est. *
gord. a. maximo. * <a 241 pp.V k. iul.Gordiano a.Ii et pompeiano conss.>
CJ.5.16.12: Imperator Gordianus
Si maritus tuus creditores sortitus post factam in te
donationem fundum, quem ex donatione iuri tuo vindicas, isdem specialiter
obligavit, eandem obligationem defensionis tuae firmitatem inrumpere
intellegere debes, cum sit manifestum non solum ex huiusmodi obligatione, sed
etiam ex donatione vel venditione vel alio quolibet modo rebus alienatis
revocatam esse a viro in mulierem factam donationem. * gord. a. secundinae. *
<a 243 pp.Vi k. febr. arriano et papo conss.>
CJ.5.16.13pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quidem ante donationem possessionis in te iure, ut dicis,
a marito collatam praedium ab eodem creditori obligatum fuit, alienationem eius
salvo iure debiti ( si tamen iuris ratio actionem eius non excludit) factam
esse dubium non est. * diocl. et maxim. aa. rufinae. * <a 286 pp.Xii k. iul.
maximo ii et aquilino conss.>
CJ.5.16.13.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si donatione iure celebrata eo, quod vel ante nuptias
facta est vel in isdem casibus, in quibus etiam constante matrimonio donatio
procedere potest, obligatio insecuta est, factum mariti, quem diem suum obisse
memorasti, iuri tuo officere non posse certum est. <a 286 pp.Xii k. iul.
maximo ii et aquilino conss.>
CJ.5.16.14pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex verbis, quae in postremis iudiciis inseruntur, licet ad
fideicommissum vel legatum utilia sunt, non omnimodo legati vel fideicommissi
persecutio datur, sed ita demum, si relinquendi studio huiusmodi verba fuerint
adscripta. unde te voluntatis, non iuris quaestionem in preces tuas contulisse
palam est. * diocl. et maxim. aa.Octavianae. * <a 290 pp. iii non. oct.
ipsis aa. conss.>
CJ.5.16.14.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum igitur lecto testamento animadvertimus maritum tuum ex
praecedente donatione dominium tibi conservasse securitatique tuae ad
obtinendam proprietatem cavisse , inditorum verborum conceptio non
fideicommissum relictum ostendit, sed ex senatus consulti auctoritate
liberalitatem mariti tui, cui custodiendae etiam moriens prospexit, quatenus
firmare potuit dominium, mortis tempore tibi esse addictam. <a 290 pp. iii
non. oct. ipsis aa. conss.>
CJ.5.16.15pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si non verum contractum pater vester gessit, sed sub specie
venditionis donationem possessionis in matrem vestram contulit, nec ex bonis,
quae in persona patris vestri permansisse videbantur, ob primipilum indemnitati
fiscali satisfieri potuit, licet in eadem donandi voluntate perseverasse eum
probari potest, ex eadem possessione ad supplendam pecuniam, quae ex bonis ab
eo relictis colligi nequivit, conferendum est. * diocl. et maxim. aa.
iustiniano et aliis. * <a 291 pp.Iiii k. febr. tiberiano et dione conss.>
CJ.5.16.15.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si liberalitatis tenorem mutata voluntate pater tuus
interrupit, in hereditate eius dominium resedisse nulla dubitatio est. <a
291 pp.Iiii k. febr. tiberiano et dione conss.>
CJ.5.16.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si filii tui emancipati matris hereditatem sibi
adquisierunt, proba apud praesidem provinciae non donandi animo te nomine
uxoris tuae praedia comparasse, sed nominis dumtaxat eius titulo usum per
possessionem rerum a venditoribus tibi traditarum dominum esse effectum, ut
comprehensa filiorum tuorum iniuria proprietatis ius incolume perseveret. nam
si largiendi propositio id te fecisse constiterit, pecuniae tibi persecutio
competit. * diocl. et maxim. aa. theodoro. * <a 291 pp. vi id. mart.
tiberiano et dione conss. >
CJ.5.16.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De his, quae extra dotem in domum illata a marito erogata
commemoras, si quidem te donante consumpta sunt, intellegis adversus heredes
non nisi in quantum locupletior fuit habere te actionem: si vero contra
voluntatem tuam, omnia tibi restitui oportere. * diocl. et maxim. aa. et cc.
capitolinae. * <a 293 sub die viii k.Mai. heracliae aa. conss.>
CJ.5.16.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
A marito in uxorem donatione collata matrimonii tempore nec
initio dominium transferri potest nec post, si divortium intercesserit vel
prior persona quae liberalitatem accepit rebus humanis fuerit exempta vel ab eo
qui donavit fuerit revocata, potest convalescere. * diocl. et maxim. aa. et cc.
maternae. * <a 293 sub die iiii k. iul. serdicae aa. conss.>
CJ.5.16.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si constante matrimonio tibi mater domum tradidit, hanc in
tuis fecit bonis. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysiae. * <a 294
d.Id.Iul.Philippopoli cc. conss.>
CJ.5.16.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Creditor debito soluto de pignore liberato nihil ad uxorem
debitoris quondam transferre potuit. sed nec consensus eiusdem debitoris per
eum qui creditor fuit accedens imaginariae factae venditioni ad dominium
transferendum prodesse quicquam potuit, cum tam ea quae simulatae aguntur, quam
quae in uxorem a marito donationis causa tempore matrimonii procedunt, propter
iuris civilis interdictum ( cum proponas uxorem superstite marito rebus humanis
exemptam) pro infectis habeantur. * diocl. et maxim. aa. et cc. claudiae. *
<a 294 d.V id. aug. viminaci cc. conss.>
CJ.5.16.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si propriis habitis contractibus quam acceperas mutuam
pecuniam pro marito donationis causa erogasti, cum nec ad dignitatem profuerit
nec locupletior sit factus, intellegis nullam tibi contra eum competere
actionem. * diocl. et maxim. aa. et cc. cacaliae. * <a 294 d.Iii id. aug.
viminaci cc. conss.>
CJ.5.16.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Maritus manumissionis causa servum mulieri constante
matrimonio donare potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. arsinoae. * <a 294
s.K.Aug.Sirmi cc. conss.>
CJ.5.16.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si te in vacuam possessionem praedii socrus tua titulo
donationis ante matrimonium vel post induxit, ad rescindendam donationem
paenitentia nihil proficit. * diocl. et maxim. aa. et cc. caecilianae. * <a
294 s.K.Nov.Brundisii cc. conss.>
CJ.5.16.24pr.: Imperator Constantinus
Res uxoris, quae vel successione qualibet vel emptione vel
etiam largitione viri in eam ante reatum iure pervenerant, damnato ac mortuo ex
poena marito vel in servilem condicionem ex poenae qualitate deducto, illibatas
esse praecipio nec alieni criminis infortunio stringi uxorem, cum paternis
maternisve ac propriis frui eam integro legum statu religiosum sit. * const. a.
petronio probiano. * <a 321 d.Iii k. mart. serdicae crispo ii et constantino
ii cc. conss.>
CJ.5.16.24.1: Imperator Constantinus
Et donatio maritalis ante tempus criminis ac reatus collata
in uxorem, quia pudicitiae praemio cessit, observanda est, tamquam si maritum
eius natura, non poena subduxerit. <a 321 d.Iii k. mart. serdicae crispo ii
et constantino ii cc. conss.>
CJ.5.16.24.2: Imperator Constantinus
Sin autem aqua et igni interdictum erit vel deportatio
illata, non tamen mors ex poena subsecuta, donationes a viro in uxorem collatae
adhuc in pendenti maneant , quia nec matrimonium huiusmodi casibus dissolvitur,
ita ut, si usque ad vitae suae tempus maritus eas non revocaverit, ex morte
eius confirmentur: fisco nostro ad easdem res nullam in posterum communionem
habituro. <a 321 d.Iii k. mart. serdicae crispo ii et constantino ii cc.
conss.>
CJ.5.16.25pr.: Imperator Justinianus
Donationes, quae parentes in liberos cuiuscumque sexus in
potestate constitutos conferunt vel uxor in suum maritum vel maritus in suam
uxorem vel alteruter eorum in aliam personam, cui constante matrimonio donare
non licet, vel ipsae aliae personae in eam cui donare non poterant, ita firmas
esse per silentium donatoris vel donatricis sancimus, si usque ad quantitatem
legitimam vel eam excedentes actis fuerint intimatae. nam amplioris quantitatis
donationem minime intimatam nec per silentium eius qui donavit confirmari
concedimus. * iust. a. menae pp. * <a 528 d.Iii id.Dec.Dn.Iustiniano a. ii
cons.>
CJ.5.16.25.1: Imperator Justinianus
Sin vero specialiter eas in suprema voluntate donator vel
donatrix confirmaverit , sine ulla distinctione ratae habebuntur, ita tamen ut,
si quidem ultra lege finitam quantitatem expositae minime actis intimatae
fuerint, specialis earum confirmatio ex eo tempore vim habeat, ex quo eaedem
donationes confirmatae sunt. <a 528 d.Iii id.Dec.Dn.Iustiniano a. ii
cons.>
CJ.5.16.25.2: Imperator Justinianus
Sin vero vel non amplior sit donatio vel, cum amplior esset,
in actis insinuata sit, tunc et silentium donatoris vel donatricis et specialis
confirmatio ad illud tempus referatur, quo donatio conscripta sit: sicut et
alias ratihabitiones negotiorum ad illa reduci tempora oportet, in quibus
contracta sunt. nec in ceterum subtilem divisionem facti vel iuris introduci
posse. <a 528 d.Iii id.Dec.Dn.Iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.16.26: Imperator Justinianus
Donationes, quas divinus imperator in piissimam reginam suam
coniugem vel illa in serenissimum maritum contulerit, ilico valere sancimus et
plenissimam habere firmitatem, utpote imperialibus contractibus legis vicem
obtinentibus minimemque opitulatione quadam extrinsecus egentibus. * iust. a.
menae pp. * <a 529 d. viii id.April.Constantinopoli decio vc.Cons.>
CJ.5.16.27pr.: Imperator Justinianus
Si unus ex his, qui matrimonio fuerant copulati, in alium
donatione facta ab hostibus captus est et in servitutem deductus et postea ibi
morte peremptus, quaerebatur, an huiusmodi liberalitas, quam antea fecit, ex
hoc roborari videtur an vacillare: et iterum si donator quidem in civitate
romana constitutus decesserit , mortis autem eius tempore is qui donationem
accepit in captivitate degebat et postea reversus est, an videtur et tunc
donatio rata haberi. * iust. a. iohanni pp. * <a 530 d.K.Dec.Lampadio et
oresta vv.Cc.Conss.>
CJ.5.16.27.1: Imperator Justinianus
Cum itaque in utroque casu oportet augusto remedio causam
dirimi, cum nihil aliud tam peculiare est imperiali maiestati quam humanitas,
per quam solam dei servatur imitatio, in ambobus casibus donationem firmam esse
censemus. <a 530 d.K.Dec.Lampadio et oresta vv.Cc.Conss.>
CJ.5.17.0. De repudiis et iudicio de moribus sublato.
CJ.5.17.1: Imperator Alexander Severus
Matrimonium quidem deportatione vel aqua et igni
interdictione non solvitur, si casus, in quem maritus incidit, non mutet uxoris
adfectionem. ideoque dotis actio ipso iure non competit, sed indotatam esse
eam, cuius laudandum propositum est, nec ratio aequitatis nec exempla
permittunt. * alex. a. avitianae. * <a 229 pp.Non.Nov.Alexandro a.Iii et
dione conss.>
CJ.5.17.2: Imperatores valer., gallien.
Liberum est filiae tuae, si sponsum suum post tres
peregrinationis annos expectandum sibi ultra non putat, omissa spe huius
coniunctionis matrimonium facere, ne opportunum nubendi tempus amittat, cum
posset nuntium remittere, si praesente eo consilium mutare voluisset. * valer.
et gallien. aa. et valer. c. paulinae. * <a 259 pp.Vii k. april. aemiliano
et basso conss.>
CJ.5.17.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Dubium non est omnia omnino, quae consilio recte geruntur,
iure meritoque effectu et firmitate niti. * diocl. et maxim. aa. tullio. *
<a 290 d. ii k.Sept.Tiberiade ipsis aa. conss.>
CJ.5.17.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quare si tu dotem pro muliere dedisti et ex morte eius
repetitionem stipulatus es, circumscribendi autem tui causa ficto repudio
matrimonium brevi tempore rescissum est, res dotales, quas ante nuptias
obtulisti, praeses provinciae recipere te non dubitabit. <a 290 d. ii
k.Sept.Tiberiade ipsis aa. conss.>
CJ.5.17.3.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Certum est enim daturum operam moderatorem provinciae, ut,
quae contra fas gesta sunt, fructum calliditatis obtinere non possint, cum
nobis huiusmodi commenta displiceant. <a 290 d. ii k.Sept.Tiberiade ipsis
aa. conss.>
CJ.5.17.3.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Imaginarios enim nuntios ( id est repudia) nullius esse
momenti, sive nuptiis fingant se renuntiasse sive sponsalibus, etiam veteribus
iuris auctoribus placuit. <a 290 d. ii k.Sept.Tiberiade ipsis aa. conss.>
CJ.5.17.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filiae divortium in potestate matris non est. * diocl. et
maxim. aa. et cc. pisoni. * <a 294 d. iii k. ian. sirmi cc. conss.>
CJ.5.17.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Dissentientis patris, qui initio consensit matrimonio, cum
marito concordante uxore filia familias ratam non haberi voluntatem divus
marcus pater noster religiosissimus imperator constituit, nisi magna et iusta
causa interveniente hoc pater fecerit. * diocl. et maxim. aa. et cc. scyrioni.
* <a 294 d. v k. sept. nicomediae cc. conss.>
CJ.5.17.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Invitam autem ad maritum redire nulla iuris praecepit
constitutio. <a 294 d. v k. sept. nicomediae cc. conss.>
CJ.5.17.5.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Emancipatae vero filiae pater divortium in arbitrio suo non
habet. <a 294 d. v k. sept. nicomediae cc. conss.>
CJ.5.17.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet repudii libellus non fuerit traditus vel cognitus
marito, dissolvitur matrimonium. * diocl. et maxim. aa. et cc. phoebo. * <a
294 d. xviii k. ian. nicomediae cc. conss. >
CJ.5.17.7pr.: Imperator Constantinus
Uxor, quae in militiam profecto marito post interventum
annorum quattuor nullum sospitatis eius potuit habere indicium atque ideo de
nuptiis alterius cogitavit nec tamen ante nupsit, quam libello ducem super hoc
suo voto convenit, non videtur nuptias inisse furtivas nec dotis amissionem
sustinere nec capitali poenae esse obnoxia, quae post tam magni temporis
iugitatem non temere nec clanculo, sed publice contestatione deposita nupsisse
firmatur. * constant. a. ad delmatium. * <a 337 d...... naisso feliciano et
titiano conss.>
CJ.5.17.7.1: Imperator Constantinus
Ideoque observandum est, ut, si adulterii suspicio nulla sit
nec coniunctio furtiva detegitur, nullum periculum ab his quorum coniugio erant
copulatae vereantur, cum, si conscientia maritalis tori furtim esset violata,
disciplinae ratio poenam congruam flagitaret. <a 337 d...... naisso
feliciano et titiano conss.>
CJ.5.17.8pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Consensu licita matrimonia posse contrahi, contracta non
nisi misso repudio solvi praecipimus. solutionem etenim matrimonii
difficiliorem debere esse favor imperat liberorum. * theodos. et valentin. aa.
hormisdae pp. * <a 449 d.V id.Ian.Protogene et asterio conss.>
CJ.5.17.8.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Causas autem repudii hac saluberrima lege apertius
designamus. sicut enim sine iusta causa dissolvi matrimonia iusto limite
prohibemus, ita adversa necessitate pressum vel pressam, quamvis infausto,
attamen necessario auxilio cupimus liberari. <a 449 d.V id.Ian.Protogene et
asterio conss.>
CJ.5.17.8.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si qua igitur maritum suum adulterum aut homicidam vel
veneficum vel certe contra nostrum imperium aliquid molientem vel falsitatis
crimine condemnatum invenerit, si sepulchrorum dissolutorem, si sacris aedibus
aliquid subtrahentem, si latronem vel latronum susceptorem vel abactorem aut
plagiarium vel ad contemptum sui domi suae ipsa inspiciente cum impudicis
mulieribus ( quod maxime etiam castas exasperat) coetum ineuntem, si suae vitae
veneno aut gladio vel alio simili modo insidiantem, si se verberibus, quae ab
ingenuis aliena sunt, adficientem probaverit, tunc repudii auxilio uti
necessariam ei permittimus libertatem et ca usas discidii legibus comprobare.
<a 449 d.V id.Ian.Protogene et asterio conss.>
CJ.5.17.8.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Vir quoque pari fine claudetur nec licebit ei sine causis
apertius designatis propriam repudiare iugalem, nec ullo modo expellat nisi
adulteram, nisi veneficam aut homicidam aut plagiariam aut sepulchrorum
dissolutricem aut ex sacris aedibus aliquid subtrahentem aut latronum fautricem
aut extraneorum virorum se ignorante vel nolente convivia appetentem aut ipso
invito sine iusta et probabili causa foris scilicet pernoctantem, nisi
circensibus vel theatralibus ludis vel harenarum spectaculis in ipsis locis, in
quibus haec adsolent celebrari, se prohibente gaudentem, nisi sui veneno vel
gladio aut alio simili modo insidiatricem, vel contra nostrum imperium aliquid
machinantibus consciam, seu falsitatis se crimini immiscentem invenerit, aut
manus audaces sibi probaverit ingerentem: tunc enim necessariam ei discedendi
permittimus facultatem et causas discidii legibus comprobare. <a 449 d.V
id.Ian.Protogene et asterio conss.>
CJ.5.17.8.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Haec nisi vir vel mulier observaverint, ultrici
providentissimae legis poena plectentur. nam mulier si contempta lege repudium
mittendum esse temptaverit, suam dotem et ante nuptias donationem amittat nec
intra quinquennium nubendi habeat denuo potestatem: aequum est enim eam interim
carere conubio, quo se monstravit indignam. <a 449 d.V id.Ian.Protogene et
asterio conss.>
CJ.5.17.8.4a: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si praeter haec nupserit, erit ipsa quidem infamis,
conubium vero illud nolumus nuncupari: insuper etiam arguendi hoc ipsum volenti
concedimus libertatem. <a 449 d.V id.Ian.Protogene et asterio conss.>
CJ.5.17.8.4b: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si vero causam probaverit intentatam, tunc eam et dotem
recuperare et ante nuptias donationem lucro habere aut legibus vindicare
censemus et nubendi post annum ei, ne quis de prole dubitet, permittimus
facultatem. <a 449 d.V id.Ian.Protogene et asterio conss.>
CJ.5.17.8.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Virum etiam, si mulierem interdicta arguerit attemptantem,
tam dotem quam ante nuptias donationem sibi habere seu vindicare uxoremque, si
velit, statim ducere hac iusta definitione sancimus. sin autem aliter uxori
suae renuntiare voluerit, dotem redhibeat et ante nuptias donationem amittat.
<a 449 d.V id.Ian.Protogene et asterio conss.>
CJ.5.17.8.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Servis scilicet seu ancillis puberibus, si crimen adulterii
vel maiestatis ingeritur, tam viri quam mulieris ad examinandam causam repudii,
quo veritas aut facilius eruatur aut liquidius detegatur, si tamen alia
documenta defecerint, quaestionibus subdendis. super plagis etiam, prout dictum
est, illatis ab alterutro commovendis easdem probationes ( quoniam non facile
quae domi geruntur per alienos poterunt confiteri) volumus observari. <a 449
d.V id.Ian.Protogene et asterio conss.>
CJ.5.17.8.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si vero filio seu filiis, filia seu filiabus extantibus
repudium missum est, omne quidquid ex nuptiis lucratum est filio seu filiis,
filiae seu filiabus post mortem accipientis servari, id est si pater temere
repudium miserit, donationem ante nuptias a matre servari, si mater, dotem
ipsam eidem vel eisdem filio seu filiae patre moriente dimitti censemus: patri
videlicet vel matri in scribendis filiis heredibus, unum seu unam vel omnes si
scribere vel uni ex his donare velit, electione servata. <a 449 d.V
id.Ian.Protogene et asterio conss.>
CJ.5.17.8.7a: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nec ullam alienandi seu supponendi memoratas res permittimus
facultatem: sed si aliquid ex isdem rebus defuerit, ab heredibus seu earum
detentatoribus, si tamen non ipsos heredes scripserit aut scripti filii non
adierint, praecipimus resarciri, ut etiam hoc modo inconsulti animi ad repudium
mittendum detrimento retrahantur. <a 449 d.V id.Ian.Protogene et asterio
conss.>
CJ.5.17.8.8: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Pactiones sane, si quae adversus praesentia scita nostrae
maiestatis fuerint attemptandae, tamquam legum contrarias nullam habere volumus
firmitatem. <a 449 d.V id.Ian.Protogene et asterio conss.>
CJ.5.17.9: Imperator Anastasius
Si constante matrimonio communi consensu tam mariti quam
mulieris repudium sit missum, quo nulla causa continetur, quae consultissimae
constitutioni divae memoriae theodosii et valentiniani inserta est, licebit
mulieri non quinquennium expectare, sed post annum ad secundas nuptias
convolare. * anastas. a. theodoro. * <a 497 d.Xv k. mart. anastasio a. ii
cons.>
CJ.5.17.10: Imperator Justinianus
In causis iam dudum specialiter definitis, ex quibus recte
mittuntur repudia, illam addimus, ut, si maritus uxori ab initio matrimonii
usque ad duos continuos annos computandos coire minime propter naturalem
imbecillitatem valeat, possit mulier vel eius parentes sine periculo dotis
amittendae repudium marito mittere, ita tamen, ut ante nuptias donatio eidem
marito servetur. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. iii id. dec. dn.
iustiniano a. pp.Ii cons.>
CJ.5.17.11pr.: Imperator Justinianus
Iubemus, ut, quicumque mulierem cum voluntate parentium aut,
si parentes non habuerit, sua voluntate maritali adfectu in matrimonium
acceperit, etiamsi dotalia instrumenta non intercesserint nec dos data fuerit,
tamquam si cum instrumentis dotalibus tale matrimonium processisset, firmum
coniugium eorum habeatur: non enim dotibus, sed adfectu matrimonia
contrahuntur. * iust. a. hermogeni mag. off. * <a 533 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.>
CJ.5.17.11.1: Imperator Justinianus
Si quis autem eam, quam sine dote uxorem acceperat, a
coniugio suo repellere voluerit, non alias ei hoc facere licebit, nisi talis
culpa intercesserit, quae a nostris legibus condemnatur. <a 533 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.>
CJ.5.17.11.1a: Imperator Justinianus
Si vero sine culpa eam reiecerit vel ipse talem culpam
contra innocentem mulierem commiserit, compellatur ei quartam partem propriae
substantiae pro rata portione persolvere, ut, si quidem quadringentarum
librarum auri vel amplius vir substantiam habeat, centum libras auri mulieri
praestet et nihil amplius, etsi quantamcumque substantiam possideat: sin vero
minus quadringentis libris auri puta substantia eius fuerit, tunc quarta pars
computatione facta purae substantiae eius usque ad minimam quantitatem mulieri
detur. <a 533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.>
CJ.5.17.11.1b: Imperator Justinianus
Eodem modo servando et in mulieribus, quae indotatae
constitutae sine culpa mariti constitutionibus cognita eos repudiaverint vel
ipsae culpam innocenti marito praebuerint, ut ex utraque parte aequa lance et
aequitas et poena servetur. <a 533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli dn. iustiniano
pp. a. iii cons.>
CJ.5.17.11.1c: Imperator Justinianus
Hoc lucro quartae partis filiis quidem non extantibus ipsis
viro et mulieri competenti et ab his quo modo voluerint disponendo, filiis
autem et deinceps personis ex eodem matrimonio intervenientibus eis servando ad
similitudinem dotis et propter nuptias donationis per omnia, quae super his
statuta sunt. <a 533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii
cons.>
CJ.5.17.11.2: Imperator Justinianus
Inter culpas autem uxoris constitutionibus enumeratas et has
addimus, si forte uxor sua ope vel ex industria abortum fecerit, vel ita
luxuriosa est, ut commune lavacrum viris libidinis causa habere audeat, vel,
dum est in matrimonio, alium maritum fieri sibi conata fuerit. <a 533 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.>
CJ.5.17.11.2a: Imperator Justinianus
Et in his enim causis locum habere constitutiones sancimus,
quae de culpa tam mariti quam uxoris loquuntur, ut, quemadmodum dos et donatio
propter nuptias perit, ita et mulieres indotatae in quartam partem, quam et
viris et mulieribus ex hac lege destinavimus, amissionis periculum sustineant.
<a 533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii cons.>
CJ.5.17.11.2b: Imperator Justinianus
Iudicio de moribus, quod antea quidem in antiquis legibus
positum erat, non autem frequentabatur, penitus abolito: omnibus etenim causis
requisitis et perlectis, quas antiquitas introducebat, nihil validum praeter
eas, quas anteriores constitutiones et praesens dispositio introduxit,
invenimus. <a 533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli dn. iustiniano pp. a. iii
cons.>
CJ.5.18.0. Soluto matrimonio dos quemadmodum petatur.
CJ.5.18.1: Imperatores Severus, Antoninus
Dubium non est post aestimationem dotis pactione vel
stipulatione interposita, ut ipsae res, si dissoluto matrimonio extarent, uxori
reddantur, ancillas cum partu ex stipulatu iudicio restitui oportere. * sev. et
ant. aa. geminae. * <a 197 pp. iii id. april. laterano et rufino conss.>
CJ.5.18.2: Imperatores Severus, Antoninus
Secundum rationem iuris existimas restitui tibi debere dotem
a fisco, qui bona damnati patris tui suscepit. licet enim viro quondam tuo
pater tuus heres extiterit, attamen iuri tuo hoc derogari non potest, cum et
ipse pater sine voluntate tua nec exigere nec accipere dotem poterat. * sev. et
ant. aa. aquiliae. * <a 207 pp. prid. non. april. apro et maximo conss.>
CJ.5.18.3: Imperator Antoninus
Si ignorans statum erotis ut liberum duxisti et dotem
dedisti isque postea servus est iudicatus, dotem ex peculio recipies et si quid
praeterea tibi debuisse eum apparuerit. filii autem tui, ut ex libera nati
incerto tamen patre, spurii ingenui intelleguntur. * ant. a. hostiliae. * <a
215 pp. vi k. sept. laeto ii et cereale conss.>
CJ.5.18.4: Imperator Antoninus
Dos a patre profecta, si in matrimonio decesserit mulier
filia familias, ad patrem redire debet. * ant. a. apollonio. * <a 225 pp.
xvi k. sept. fusco ii et dextro conss.>
CJ.5.18.5: Imperatores valer., gallien.
Si quidem vivit apud hostes uxor tua, nondum frater eius
quasi heres dotem repetere potest. si vero diem functa est et hereditatem eius
possit vindicare, dotis quoque repetitio ei iure competit, cum in stipulatum
deducta sit. * valer. et gallien. aa. et valer. c. tauro. * <a 259 pp. ii
non. mai. aemiliano et basso conss.>
CJ.5.18.6pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si circumscripta matre vestra viliore pretio dotales res
aestimatae sunt, quid super huiusmodi contractuum vitio statutum sit, vulgo
patet. * diocl. et maxim. aa. alexandriae et neroni. * <a 290 vel 293 pp.
vii k. nov. ipsis aa. conss.>
CJ.5.18.6.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Proinde si dolosis artibus mariti circumventam matrem
vestram iniqua aestimatione circumscriptam apud praesidem provinciae
evidentibus probationibus ostenderitis, quando possidentibus vobis ad obtinenda
praedia etiam doli mali exceptionis potestas opituletur, sciet, quatenus
religionem iudicationis suae temperare debeat. <a 290 vel 293 pp. vii k.
nov. ipsis aa. conss.>
CJ.5.18.6.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sin autem etiam maritus in aestimatione gravatum se adleget,
veritate examinata non amplius quam pretium iustum restituere compellatur.
<a 290 vel 293 pp. vii k. nov. ipsis aa. conss.>
CJ.5.18.6.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Haec tum locum habent, cum res in natura sunt. si tamen
extinctae sint, pretium, quod dotali instrumento inditum sit, id considerabitur.
<a 290 vel 293 pp. vii k. nov. ipsis aa. conss.>
CJ.5.18.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filiae pecuniam adimere, quam habes in potestate, minime
prohiberis. nam si pro ea dotem dedisti, hanc constante matrimonio ne
consentiente quidem ipsa, matrimonio autem dissoluto invita repetere non potes.
* diocl. et maxim. aa. et cc. erotio. * <a 294 s. v id. febr. sirmi cc.
conss.>
CJ.5.18.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec maritus, licet post divortium in quantum facere possit
condemnandus est, post idoneus factus, qui non reddiderat integrum, residuam
probabiliter solutionem recusat. at cum eius heredes in solidum conveniendos
non ambigitur, ne cum his solvendo factis experiri non possis, superstitiosam
geris sollicitudinem. * diocl. et maxim. aa. et cc. sallustiae. * <a 294 d.
xiii k. april. sirmi cc. conss.>
CJ.5.18.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Dotis actione successores mariti super eo, quod ei dotis
nomine fuerat datum, convenire debes. ingrediendi enim in possessionem rerum
dotalium, heredibus mariti non consentientibus, sine auctoritate competentis
iudicis nullam habes facultatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. marciae. * <a
294 s. d. viii k. nov. cc. conss.>
CJ.5.18.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si socero filiae tuae dotem dedisti, licet in eius positus
potestate gener tuus rebus humanis exemptus sit, tamen non de peculio, sed in
solidum a te consentiente filia conventum eum satis oportet facere. * diocl. et
maxim. aa. et cc. epigono. * <a 294 s. vii id. nov. heracliae cc. conss.>
CJ.5.18.11: Imperatores Honorius, Theodosius
Si constante matrimonio maritus fatali fuerit sorte
consumptus, dos, quae data dicitur vel promissa ex eius uxoris facultatibus, ad
eam revertatur, nihilque sibi ex hoc defuncti heres audeat vindicare, quod ad
mulierem recurrere fecit obitus maritalis. * honor. et theodos. aa. mariniano
pp. * <a 422 d. iii non. nov. ravennae honorio xiii et theodosio x aa.
conss.>
CJ.5.19.0. Si dos constante matrimonio soluta fuerit.
CJ.5.19.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Si constante matrimonio a marito uxori dos sine causa
legitima refusa est, quod legibus stare non potest, quia donationis instar
perspicitur obtinere, eadem uxore defuncta ab eius heredibus cum fructibus ex
die refusae dotis marito restituatur, ita ut proprietas eiusdem liberis ex
eadem susceptis alienari contra leges a marito non possit. * honor. et theodos.
aa. mariniano pp. * <a 422 d. iii non. nov. ravennae honorio xiii et
theodosio x aa. conss.>
CJ.5.20.0. Ne fideiussores vel mandatores dotium dentur.
CJ.5.20.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Sive ex iure sive ex consuetudine lex proficiscitur, ut vir
uxori fideiussorem servandae dotis exhibeat, eam iubemus aboleri. * grat.
valentin. et theodos. aaa. cynegio pp. * <a 381 d. viii non. sept. eucherio
et syagrio conss.>
CJ.5.20.2: Imperator Justinianus
Generali definitione constitutionem pristinam ampliantes
sancimus nullam esse satisdationem vel mandatum pro dote exigendum vel a marito
vel a parte eius vel ab omnibus qui dotem suscipiunt. si enim credendam mulier
se suamque dotem parti mariti existimavit, quare fideiussor vel alius
intercessor exigitur, ut causa perfidiae in conubio eorum generetur? * iust. a.
iuliano pp. * <a 530 d. x k. aug. lampadio et oresta conss.>
CJ.5.21.0. Rerum amotarum.
CJ.5.21.1pr.: Imperator Alexander Severus
Compensationis aequitatem iure postulas.Non enim prius
exsolvi quod debere te constiterit aequum est, quam petitioni mutuae responsum
fuerit, eo magis, quod ea te persequi dicis, quae divortii causa amota
quereris. * alex. a. polydeucae. * <a 229 pp. xvi k. dec. alexandro a. iii
et dione conss.>
CJ.5.21.1.1: Imperator Alexander Severus
Cum igitur apud competentem iudicem ex stipulatu
conveniaris, apud eundem doce tui iuris res ablatas esse. <a 229 pp. xvi k.
dec. alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.5.21.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Divortii gratia rebus uxoris amotis a marito vel ab uxore
mariti rerum amotarum edicto perpetuo permittitur actio. constante etenim
matrimonio neutri eorum neque poenalis neque famosa actio competit, sed de
damno in factum datur actio. * diocl. et maxim. aa. et cc. sereno. * <a 290
vel 293 d. v k. oct. ipsis aa. conss.>
CJ.5.21.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De rebus, quas divortii causa quondam uxorem tuam abstulisse
proponis, rerum amotarum actione contra successores eius non in solidum, sed
quantum ad eos pervenit, quod si res extent, dominii vindicatione uti non
prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc. quartioni. * <a 290 vel 293 d. v
non. dec. ipsis aa. conss.>
CJ.5.22.0. Ne pro dote mulieri bona mariti addicantur.
CJ.5.22.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ut uxori pro dote addicantur bona quondam mariti, iure
prohibitum est. sane si nullo relicto successore non idoneus decessit, secundum
iuris formam, quatenus successionis modus patitur, indemnitati tuae consulere
non prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc. apollinariae. * <a 293 d. v
non. dec. aa. conss.>
CJ.5.23.0. De fundo dotali.
CJ.5.23.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si aestimata praedia data essent in dotem et convenisset, ut
electio mulieri servetur, nihilo minus lex iulia locum habet. est autem
alienatio omnis actus, per quem dominium transfertur. * sev. et ant. aa. didae.
* <a 213 pp. xii k. mart. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.5.23.2: Imperator Gordianus
Mariti, qui fundum communem cum alio in dotem inaestimatum
acceperunt, ad communi dividundo iudicium provocare non possunt, licet ipsi
possint provocari. * gord. a. domitianae. * <a 241 pp. v non. oct. gordiano
a. ii et pompeiano conss.>
CJ.5.24.0. Divortio facto apud quem liberi morari vel
educari debent.
CJ.5.24.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet neque nostra neque divorum parentium nostrorum ulla
constitutione caveatur , ut per sexum liberorum inter parentes divisio
celebretur, competens tamen iudex aestimabit, utrum apud patrem an apud matrem
matrimonio separato filii morari ac nutriri debent. * diocl. et maxim. aa. et
cc. caelestinae. * <a 294 s. xvi k. iul. beroae cc. conss.>
CJ.5.25.0. De alendis liberis ac parentibus.
CJ.5.25.1: Imperator pius
Parentum necessitatibus liberos succurrere iustum est. *
pius a. basso. * < sine die et consule.>
CJ.5.25.2: Imperator divi fratres
Competens iudex a filio te ali iubebit, si in ea facultate
est, ut tibi alimenta praestare possit. * divi fratres celeri. * <a 161 d.
id. april. ipsis iii et ii aa. conss.>
CJ.5.25.3: Imperator divi fratres
Si competenti iudici eum, quem te ex claudio enixam esse
dicis, filium eius esse probaveris, alimenta ei pro modo facultatum praestari
iubebit. idem, an apud eum educari debeat, aestimabit. * divi fratres tatianae.
* <a 162 pp. xiii k. mart. romae rustico et aquilino conss.>
CJ.5.25.4: Imperatores Severus, Antoninus
Si patrem tuum officio debito promerueris, paternam pietatem
tibi non denegabit. quod si sponte non fecerit, aditus competens iudex alimenta
pro modo facultatium praestari tibi iubebit. quod si patrem se negabit,
quaestionem istam in primis idem iudex examinabit. * sev. et ant. aa. sabino. *
<a 197 pp. non. febr. laterano et rufino conss.>
CJ.5.26.0. De concubinis.
CJ.5.26.1: Imperator Constantinus
Nemini licentia concedatur constante matrimonio concubinam
penes se habere. * const. a. ad pop. * <a 326 pp. xviii k. iul. caesareae
constantino a. vii et c. conss.>
CJ.5.27.0. De naturalibus liberis et matribus eorum et ex
quibus casibus iusti efficiuntur.
CJ.5.27.1pr.: Imperator Constantinus
Senatores seu perfectissimos, vel quos in civitatibus
duumviralitas vel sacerdotii, id est phoenicarchiae vel syriarchiae, ornamenta
condecorant, placet maculam subire infamiae et alienos a romanis legibus fieri,
si ex ancilla vel ancillae filia vel liberta vel libertae filia vel scaenica
vel scaenicae filia vel ex tabernaria vel ex tabernarii filia vel humili vel
abiecta vel lenonis aut harenarii filia vel quae mercimoniis publicis praefuit
susceptos filios in numero legitimorum habere voluerint aut proprio iudicio aut
nostri praerogativa rescripti : ita ut, quidquid talibus liberis pater
donaverit, sive illos legitimos seu naturales dixerit, totum retractum
legitimae suboli reddatur aut fratri aut sorori aut patri aut matri. * const.
a. ad gregorium. * <a 336 lecta xii k. aug. carth agine nepotiano et facundo
conss.>
CJ.5.27.1.1: Imperator Constantinus
Sed et uxori tali quodcumque datum quolibet genere fuerit
vel emptione collatum, etiam hoc retractum reddi praecipimus: ipsas etiam,
quarum venenis inficiuntur animi perditorum, si quid quaeritur vel commendatum
dicitur, quod his reddendum est quibus iussimus aut fisco nostro, tormentis
subici iubemus. <a 336 lecta xii k. aug. carthagine nepotiano et facundo
conss.>
CJ.5.27.1.2: Imperator Constantinus
Sive itaque per ipsum donatum est qui pater dicitur, vel per
alium sive per interpositam personam, sive ab eo emptum vel ab alio, sive
ipsorum nomine comparatum, statim retractum reddatur quibus iussimus aut, si
non existunt, fisci viribus vindicetur. <a 336 lecta xii k. aug. carthagine
nepotiano et facundo conss.>
CJ.5.27.1.3: Imperator Constantinus
Quod si existentes et in praesentia rerum constituti agere
noluerint pacto vel iureiurando exclusi, totum sine mora fiscus invadat. <a
336 lecta xii k. aug. carthagine nepotiano et facundo conss.>
CJ.5.27.1.4: Imperator Constantinus
Quibus tacentibus et dissimulantibus a defensione fiscali
duum mensuum tempora limitentur, intra quae si non retraxerint vel propter
retrahendum rectorem provinciae interpellaverint, quidquid talibus filiis vel
uxoribus liberalitas impura contulerit, fiscus noster invadat, donatas vel
commendatas res sub poena quadrupli severa quaestione perquirens. <a 336
lecta xii k. aug. carthagine nepotiano et facundo conss.>
CJ.5.27.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Matre vel legitimis filiis vel nepotibus aut pronepotibus cuiuscumque
sexus, uno pluribusve, existentibus bonorum suorum unam tantum unciam pater
naturalibus filiis seu filiabus eorumque genetrici vel, si sola sit concubina,
semunciam largiendi vel relinquendi habeat potestatem. quidquid vero ultra
modum concessum relictum sit, legitimis liberis vel matri vel ceteris
successoribus iure reddetur. * arcad. et honor. aa. anthemio pp. * <a 405 d.
id. nov. constantinopoli stilichone ii et anthemio conss.>
CJ.5.27.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si quis seu liber ipse seu curiae sit nexibus obligatus, et
tradendi filios naturales, vel omnes vel quos quemve maluerit, eius civitatis
curiae, unde ipse oritur, et in solidum heredes scribendi liberam ei concedimus
facultatem. * theodos. et valentin. aa. ad apollonium pp. * <a 443 d. xvii
k. ian. constantinopoli post consulatum eudoxii et dioscori.>
CJ.5.27.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si cui non ex urbe, sed vico vel possessione qualibet
oriundo naturales liberi contigerunt, eosque velit sub definitione praedicta
curiae splendore honestare et hereditatis opibus adiuvare, eius civitatis
adscribendi sunt ordini, sub qua vicus ille vel possessio censeatur. <a 443
d. xvii k. ian. constantinopoli post consulatum eudoxii et dioscori.>
CJ.5.27.3.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si alterutram regalium civitatum patriam sortiatur, sit
ei liberum susceptam ex inaequali coniugio subolem cuiuscumque civitatis
decurionibus immiscere, dummodo civitas quae eligitur totius provinciae teneat
principatum. indignum est enim, ut, qui sacratissimae urbis ubere gloriatur,
naturales suos non illustris ordine civitatis illuminet. <a 443 d. xvii k.
ian. constantinopoli post consulatum eudoxii et dioscori.>
CJ.5.27.3.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Haec sive postrema definiat sive donationem cuiuslibet
quantitatis in liberos naturales pater conferat: et quod de subeunda sorte
curiali seu testamento seu actorum fide constituat, ita ratum esse
stabiliterque volumus observari, ut, sive abstinendo hereditatibus sive
abdicando donationes naturales liberi curialem voluerint evitare fortunam
posteaque paternarum opum vel in solidum vel ex parte reperti fuerint
possessores, licet eas alienaverint, omnimodo ad condicionem, in qua pater eos
amplificatis opibus esse voluit, etiam inviti cogantur accedere. <a 443 d.
xvii k. ian. constantinopoli post consulatum eudoxii et dioscori.>
CJ.5.27.3.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Et si filiam naturalem vel filias habuit et eam vel eas
curiali vel curialibus civitatis, ex qua oriundus est vel sub qua vicus vel
possessio unde oritur consistit, vel eius civitatis, quae principatum totius
provinciae tenet, matrimonio collocavit, haec eadem et in persona eius vel
earum ad exemplum marium obtinebunt. <a 443 d. xvii k. ian. constantinopoli
post consulatum eudoxii et dioscori.>
CJ.5.27.3.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quid enim interest, utrum per filios an per generos
commoditatibus civitatum consuletur, et utrum novos lex faciat curiales, an
foveat quos invenit? <a 443 d. xvii k. ian. constantinopoli post consulatum
eudoxii et dioscori.>
CJ.5.27.4pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Quoniam desideria morientium ex arbitrio viventium non sine
iusta ratione colligimus, et is, qui naturalem filium habens hortantibus
legibus ultro ad instar legitimi filii municipalibus eum voluit adgregare
muneribus et donare patriae principalem, manifestavit notumque fecit sine dubio
professione certissima facultatum suarum omnium elegisse se adfectione debita
successorem, cum certe huiusmodi personis adeo sacratissima constitutione
subventum sit, ut nec renuntiandi eis aut alienandi vel repudiandi paternas
hereditates aut donationes in fraudem curiae concedatur facultas, sed muneribus
patriae susceptis patrimonia subire cogantur, nullam e diverso calumniantium
vocem penitus patiemur admitti, sed ips um philocalum et paternorum bonorum
omnium ab intestato heredem et bostrenae civitatis curiae principalem iniuncta
vel iniungenda sibi munera subire ex eoque genitos vel nascendos filios
similiter paternae condicioni subiacere praecipimus. * leo et anthem. aa.
armasio pp. * <a 470 d. k. ian. constantinopoli iordane et severo conss.>
CJ.5.27.4.1: Imperatores Leo, Anthemius
Et huiusmodi formam in omnibus causis, quae similiter in cuiuscumque
civitatis ordine curiaque contigerint, in posterum decernimus observari. <a
470 d. k. ian. constantinopoli iordane et severo conss.>
CJ.5.27.5pr.: Imperator Zeno
Divi constantini, qui veneranda christianorum fide romanum
munivit imperium, super ingenuis concubinis ducendis uxoribus, filiis quin
etiam ex isdem vel ante matrimonium vel postea progenitis suis ac legitimis
habendis, sacratissimam constitutionem renovantes iubemus eos, qui ante hanc
legem ingenuarum mulierum ( nuptiis minime intercedentibus) electo contubernio
cuiuslibet sexus filios procreaverunt, quibus nulla videlicet uxor est, nulla
ex iusto matrimonio legitima proles suscepta, si voluerint eas uxores ducere,
quae antea fuerant concubinae, tam coniugium legitimum cum huiusmodi mulieribus
ingenuis, ut dictum est, posse contrahere, quam filios utriusque sexus ex
earundem mulierum priore contubernio procreatos, mox quam nuptiae cum matribus
eorum fuerint celebratae, suos patri et in potestate fieri et cum his, qui
postea ex eodem matrimonio suscepti fuerint, vel solos, si nullus alius deinde
nascatur, tam ex testamento volentibus pa tribus etiam ex integro succedere
quam ab intestato petere hereditatem paternam: pactis, quae matrimonii tempore
super dotalibus vel ante nuptias donationis rebus subsecuta fuerint, etiam ad
ipsorum personas pertinentibus, ut una cum fratribus suis postea ex isdem
parentibus forte progenitis, aut soli, si nullus alius sit procreatus, dotis et
ante nuptias donationis pro tenore legum nec minus pactorum emolumenta
recipiant. * zeno a. sebastiano pp. * <a 477 d. x k. mart. post consulatum
armati.>
CJ.5.27.5.1: Imperator Zeno
Hi vero, qui tempore huius sacratissimae iussionis necdum
prolem aliquam ex ingenuarum concubinarum consortio meruerunt, minime huius
legis beneficio perfruantur, cum liceat easdem mulieres sibi prius iure
matrimonii copulare non extantibus legitimis liberis aut uxoribus ac legitimos
filios utpote nuptiis procedentibus procreare, nec debeant, quos ex ingenua
concubina dilato post hanc legem matrimonio nasci voluerint, ut iusti ac
legitimi postea videantur, magnopere postulare. <a 477 d. x k. mart. post
consulatum armati.>
CJ.5.27.6pr.: Imperator Anastasius
Iubemus eos, quibus nullis legitimis existentibus liberis in
praesenti aliquae mulieres uxoris loco habentur, ex his sibi progenitos seu
procreandos suos et in potestate sua legitimosque habere propriasque
substantias ad eos vel per ultimas voluntates vel per donationes seu alios legi
cognitos titulos si voluerint transferre, ab intestato quoque eorum ad
hereditatem vocandos, nec aliquam quaestionis seu altercationis exercendae sub
qualibet astuta subtilique legum vel constitutionum occasione super his vel
agnatis seu cognatis genitoris eorum vel quibusdam aliis superesse facultatem
in posterum: nihilo minus, quisquis huiusmodi mulierem uxoris loco dotalibus
instrumentis confectis habuerit, pro eius subole similem eandemque formam
custodiri, ne adimatur ei licentia sibi quodammodo per liberos proprios suum
patrimonium adquirendi. * anastas. a. sergio pp. * <a 517 d. k. april.
anastasio et agapeto conss.>
CJ.5.27.6.1: Imperator Anastasius
Filios insuper vel filias iam per divinos adfatus a patribus
suis in adrogationem susceptos vel susceptas huius providentissimae nostrae
legis beneficio et iuvamine potiri censemus. <a 517 d. k. april. anastasio
et agapeto conss.>
CJ.5.27.7pr.: Imperator Justinus
Legem anastasii divinae recordationis, quae super
naturalibus filiis emissa est, in his valere tantum casibus concedimus, qui
nunc usque subsecuti sunt pro eiusdem legis tenore in matrimoniis tunc
constantibus vel postea contractis, ita tamen, ut non aliunde progenitis
subvenisse credatur quam non ex nefario nec incesto coniugio. * iustinus a.
marino pp. * <a 519 d. v id. nov. constantinopoli iustino a. et eutherico
conss.>
CJ.5.27.7.1: Imperator Justinus
Naturalibus insuper filiis seu filiabus ex cuiuslibet
mulieris cupidine non incesta non nefaria procreatis et in paterna per
adrogationem seu per adoptionem sacra susceptis ex divinis iussionibus, sive
antequam eadem lex inrepserit seu post eandem legem usque ad praesentem diem,
non sine ratione duximus suffragandum , ut adoptio seu adrogatio firma
permaneat, nullis prorsus improbanda quaestionibus, quasi quod impetrarunt lege
quadam interdictum sit, quoniam, et si qua prius talis emergebat dubitatio,
remittenda fuit movente misericordia, qua indigni non sunt qui alieno laborant
vitio. <a 519 d. v id. nov. constantinopoli iustino a. et eutherico
conss.>
CJ.5.27.7.2: Imperator Justinus
Sint itaque post eandem adrogationem seu adoptionem sui et
in potestate patrum successionesque tam ex testamento quam ab intestato
capiant, prout in adoptatis seu et in adrogatis constitutum est. <a 519 d. v
id. nov. constantinopoli iustino a. et eutherico conss.>
CJ.5.27.7.3: Imperator Justinus
In posterum vero sciant omnes legitimis matrimoniis
legitimam sibi posteritatem quaerendam, ac si praedicta constitutio lata non
esset. iniusta namque libidinum desideria nulla de cetero venia defendet,
nullum sublevabit novum adminiculum praeter anteriorum dispositionum ordinem,
non ante lata sanctio, quam ex hoc die resecandam pia suggesserit ratio, non
adrogationum vel adoptionum praetextus, quae ulterius minime ferendae sunt, non
astutiae sive divinis adfectandae litteris seu quibusdam illicitis ambiendae
machinationibus, cum nimis indignum, nimis sit impium flagitiis praesidia
quaerere, ut et petulantiae servire liceat et ius nomenque patris, quod eis
denegatum est, id altero legis colore praesumant. <a 519 d. v id. nov. constantinopoli
iustino a. et eutherico conss.>
CJ.5.27.8pr.: Imperator Justinianus
Humanitatis intuitu naturalibus patribus hoc indulgemus, ut
liceat eis nulla legitima subole vel matre subsistente naturalem vel naturales
filios matremque eorum non tantum ex tribus unciis, quod praeteritae leges
permittebant, sed etiam ex duplici portione, id est sex unciis, heredes
scribere, ut, licet ab intestato nullam communionem ad patris naturalis
successionem haberent, ex suprema tamen eius voluntate permittatur eis usque ad
praedictas sex uncias ( si hoc scilicet naturalis pater voluerit) hereditatem
eius capere, ita tamen, ut memoratam sex unciarum quantitatem in omnibus
naturalibus filiis et matre eorum minime testator excedat. * iust. a. menae pp.
* <a 528 d. k. ian. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.27.8.1: Imperator Justinianus
Quam et in legatis et fideicommissis eis relinquendis et
dotibus et donationibus , tam aliis quam ante nuptias, usque ad aestimationem
sex unciarum liberam similiter naturalibus eorum patribus damus potestatem.
<a 528 d. k. ian. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.27.8.2: Imperator Justinianus
Haec autem in futuris tantummodo testamentis vel ultimis
voluntatibus vel dotibus vel donationibus locum habebunt. <a 528 d. k. ian.
constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.27.9pr.: Imperator Justinianus
Communium rerum esse utilitatem recte iudicantes ludicis et
omni ambiguitate segregatis legibus uti nostro subiectos imperio, ad praesentem
sanctionem venimus, per quam omni dubitatione amputata, quae usque adhuc
obtinebat, certissimum facimus, ut, quotiens naturales filii curiali fortunae
patriae sui genitoris adsignantur, vel adhuc vivente patre vel post eius obitum
pro dispositione testamenti ab eo conditi, et eo modo legitima iura in paterna
successione adipiscuntur ( quod recte fieri minime dubium est), licet illustrem
dignitatem, ex qua curialis fortunae liberatio competere non potest, naturales
filii antea meruerunt, ne permittatur eis contra substantiam ab eodem naturali
patre descendentium vel ad scendentium vel ex latere cognationis vel agnationis
iure eidem patri coniunctorum, licet ipsi legitimi successores eidem naturali
patri per memoratam fortunam efficiantur, aliquod ius sibi vindicare. * iust.
a. menae pp. * <a 528 d. k. iun. dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.27.9.1: Imperator Justinianus
Quod et in his locum habebit, qui iam a naturali patre
curiali condicioni traditi adhuc superstites sunt, eodem scilicet modo nec
illis contra substantiam eiusdem naturalis filii vel ex eo descendentium vel
adscendentium vel ex latere coniunctorum aliquod sibi ius vindicare valentibus.
<a 528 d. k. iun. dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.27.9.2: Imperator Justinianus
Sed si quidem iste naturalis filius sive postquam legitimus
successor patri factus sit sive in antecedenti tempore filios ex legitimo
matrimonio vel alios descendentes liberos habeat, eos modis omnibus ad eius
successionem sine testamento morientis vocari nec curiae locum esse,
praeterquam si quarta portio bonorum eius eidem curiae debeatur eo, quod nullus
forte ex mortui liberis curialia munera peragere cogitur: illo videlicet
observando, ut ii, quos iste naturalis filius, posteaquam fortunae curiali
datus est, procreaverit, decuriones sine dubio sint et curialia peragere munera
compellantur. <a 528 d. k. iun. dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.27.9.3: Imperator Justinianus
( 1) sin vero sine liberis cuiuscumque gradus intestatus
decesserit, si quidem matre superstite, tertiam quidem partem bonorum eius
matrem habere, duas vero alias partes curiam, cui a patre datus est. <a 528
d. k. iun. dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.27.9.4: Imperator Justinianus
Sin autem mater quidem defuncti non superesset, alii vero
cognati ex materna linea descendentes vel adscendentes vel ex latere venientes
ad eius vocentur successionem, tunc ea quidem, quae a patre naturali ad eum
pervenerunt, eidem curiae competere: si quid vero filio posteaque legitimo
successori effecto vel a matre sua vel aliunde quocumque legitimo modo
adquisitum sit, hoc ad proximos maternos eius cognatos pervenire. <a 528 d.
k. iun. dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.27.9.5: Imperator Justinianus
Illo videlicet observando, ut, sive matre eius superstite
sive ea ante filium mortua aliquis ex eius genere eiusdem curiae fortunam
subire paratus sit, liceat ei se offerenti eidem curiae bona mortui, quae de
substantia patris ad eum pervenerunt, capere muneraque peragere curialia, quo
accedente mater defuncti, si adhuc supersit, non solum tertiam partem eorum,
quae extra paternam substantiam filius eius aliunde adquisivit, sed omnia ea
vel ipsa sola vel cum coheredibus suis capiet. <a 528 d. k. iun. dn.
iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.27.9.6: Imperator Justinianus
( 2) ea vero, quae de successione naturalis filii post
curialem condicionem morientis constituimus, non tantum in his locum habere
debent, qui postea a patre suo naturali curiae dati fuerint, sed etiam in
illis, qui iam dati sunt, si tamen adhuc supersunt. <a 528 d. k. iun. dn.
iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.27.9.7: Imperator Justinianus
Quod si ante praesentem sanctionem mortui sunt, minime ad
eorum successionem eandem nostram sanctionem extendimus. <a 528 d. k. iun.
dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.27.9.8: Imperator Justinianus
( 3) et quoniam omnimodo favendum est curiis civitatum,
illud etiam in hac parte addendum esse censemus, ut liceat patribus naturales
filios curiae patriae suae tradere non solum nulla eis legitima subole
existente, sed etiam si filios vel alios liberos ex legitimis matrimoniis
procreatos habeant, et eo modo naturales quoque filios sibi legitimos
successores efficere, ita tamen, ut minime eisdem patribus liceat per
donationem vel ultimam voluntatem amplius eidem naturali filio dare vel
relinquere, quam uni filio ex matrimonio legitimo procreato dederit vel
reliquerit, cui minima portio data vel relicta sit. <a 528 d. k. iun. dn.
iustiniano a. ii cons.>
CJ.5.27.10pr.: Imperator Justinianus
Cum quis a muliere libera et cuius matrimonium non est
legibus interdictum cuiusque consuetudine gaudebat aliquos liberos habuerit,
minime dotalibus instrumentis compositis, postea autem ex eadem adfectione
etiam ad nuptialia pervenerit instrumenta et alios iterum ex eodem matrimonio
liberos procreaverit, ne posteriores liberi, qui post dotem editi sunt, sibi
omne paternum patrimonium vindicare audeant quasi iusti et in potestate
effecti, fratres suos, qui ante dotem fuerant nati, ab hereditate paterna
repellentes, huiusmodi iniquitatem non esse ferendam censemus. * iust. a.
demostheni pp. * <a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.5.27.10.1: Imperator Justinianus
Cum enim adfectio prioris subolis et ad dotalia instrumenta
efficienda et ad posteriorem filiorum edendam progeniem praestitit occasionem,
quomodo non est iniquissimum ipsam stirpem secundae posteritatis quasi iniustam
excludere, cum gratias agere fratribus suis posteriores debeant, quorum
beneficio ipsi sunt iusti filii et nomen et ordinem subsecuti. <a 529 d. xv
k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.5.27.10.2: Imperator Justinianus
Neque enim verisimile est eum, qui postea vel donationem vel
dotem conscripsit, et ab initio talem adfectionem circa mulierem non habuisse,
quae eam dignam esse uxoris nomine faciebat. <a 529 d. xv k. oct. chalcedone
decio vc. cons.>
CJ.5.27.10.3: Imperator Justinianus
Quapropter sancimus in huiusmodi casibus omnes liberos, sive
ante dotalia instrumenta editi sunt sive postea, una eademque lance trutinari
et omnes suos et in potestate suis existere genitoribus, ut nec prior nec
iunior ullo habeatur discrimine, sed ii, qui ex isdem maioribus procreati sunt,
et simili perfruantur fortuna. <a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc.
cons.>
CJ.5.27.11pr.: Imperator Justinianus
Nuper legem conscripsimus, per quam iussimus, si quis
mulierem in suo contubernio collocaverit non ab initio adfectione maritali, eam
tamen, cum qua poterat habere conubium, et ex ea liberos sustulerit, postea
vero adfectione procedente etiam nuptialia instrumenta cum ea fecerit filiosque
vel filias habuerit, non solum secundos liberos qui post dotem editi sunt
iustos et in potestate esse patribus, sed etiam anteriores, qui et his qui
postea nati sunt occasionem legitimi nominis praestiterunt. * iust. a. iuliano
pp. * <a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oresta vv. cc.
conss.>
CJ.5.27.11.1: Imperator Justinianus
Quam legem quidam putaverunt sic interpretari, ut sive non
progeniti fuerint post dotem conscriptam liberi sive etiam ab hac luce
subtracti, non anteriores filios iustos haberi, nisi in utroque tempore
viventes et superstites liberi inveniantur. <a 530 d. xv k. april.
constantinopoli lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.5.27.11.2: Imperator Justinianus
Quorum supervacuam subtilitatem penitus inhibendam censemus.
sufficiat etenim talem adfectionem habuisse, ut post liberorum editionem et
dotalia efficiant instrumenta et spem tollendae subolis habeant. <a 530 d.
xv k. april. constantinopoli lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.5.27.11.3: Imperator Justinianus
Licet enim hoc quod speratum est ad effectum non pervenit,
nihil anterioribus liberis fortuitus casus derogare concedatur: et multo magis,
si quis mulierem, quam in contubernio suo habuerat, pregnantem fecerit, postea
autem adhuc gravida muliere constituta dotalia fecerit instrumenta et puer vel
puella editus vel edita sit, iusta patri suboles nascatur et in potestate
efficiatur et heres ei existat morienti sive ab intestato sive ex testamento.
satis enim absurdum est, si filii post dotem progeniti et anterioribus liberis
adiutorium adferant, ipsum puerum vel puellam sibi opitulari non posse. <a
530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.5.27.11.4: Imperator Justinianus
Et generaliter definimus et, quod super huiusmodi casibus
variabatur, definitione certa concludimus, ut semper in huiusmodi
quaestionibus, in quibus de statu liberorum est dubitatio, non conceptionis,
sed partus tempus inspiciatur: et hoc favore facimus liberorum. et editionis
tempus statuimus esse inspectandum exceptis his tantummodo casibus, in quibus
conceptionem magis approbari infantium condicionis utilitas expostulat. <a
530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.5.27.12pr.: Imperator Justinianus
Cuidam, qui iustum filium habebat, nepos accessit naturalis:
si nepotis nomen huiusmodi suboli legibus accommodandum est, quaerebatur.
volebat enim tali naturali nepoti ex suo legitimo filio iam defuncto progenito
totam suam substantiam relinquere, quasi sacris constitutionibus tantummodo in
filiis naturalibus prohibentibus totum patrimonium sive quantam partem voluerit
eis relinquere et certo fini partes eorum concludentibus. * iust. a. iohanni
pp. * <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis
vv. cc.>
CJ.5.27.12.1: Imperator Justinianus
Huiusmodi autem dubitatio et in alia specie ventilata est.
quid enim, si ex naturali filio nepotem habet avus legitimum patri suo vel
naturalem? <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.5.27.12.2: Imperator Justinianus
In omnibus itaque talibus dubitationibus cum nulla legitima
consequentia in huiusmodi personis custoditur, sed interventu subolis naturalis
nihil ius legitimum subesse potest, ut necessitas relinquendi aliquid eis ex
legibus immineat, liceat eis quantum voluerint suae substantiae in eos
conferre, scilicet nulla legitima subole subsistente. <a 531 d. k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.27.12.3: Imperator Justinianus
Filiis enim naturalibus relinqui constitutiones quantum
voluerint ideo prohibuerunt, quia vitium paternum frenandum esse
existimaverunt. in nepotibus autem non eadem observatio in praefatis speciebus
custodienda est, ubi legitima minime suboles facit impedimentum. ea enim
subsistente veterum constitutionum tenorem in naturalibus filiis statutum et in
nepotes extendimus. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.27.12.4: Imperator Justinianus
Sed haec in his tantummodo sancimus, in quibus voluntate
aliquid consecuti sunt. iura etenim ab intestato in avi successionem nemini
eorum penitus aperimus. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.27.12.5: Imperator Justinianus
Et haec non solum eis accedere censemus a substantia avi
paterni naturalis, sed etiam proavi vel eius cognationis, si quid saltem
huiusmodi vocabuli in tam degeneres homines extendere maluerint. <a 531 d.
k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.28.0. De tutela testamentaria.
CJ.5.28.1: Imperatores Severus, Antoninus
Quem dicis tibi tutorem testamento patronae datum, si
administrationi se non miscuit, nulla actione tibi tenetur: neque enim iure
datus tutor fuit. quod si administravit sponte res tuas, experiri adversus eum
actione negotiorum gestorum potes. * sev. et ant. aa. speratae. * <a 207 pp.
xvii k. aug. apro et maximo conss.>
CJ.5.28.2: Imperator Antoninus
Etsi a patre tuo testamento iure tutor tibi datus eo
tempore, quo heres extitisti, in rebus humanis fuit, tamen codicillis alius
tutor recte datus est et uterque propter voluntatem testatoris tutor erit, nisi
testamento datum pater alium codicillis dando reprobaverit: tunc enim posterior
solus tutor erit. * ant. a. sabiniano. * <a 212 pp. id. april. duobus aspris
conss.>
CJ.5.28.3: Imperator Alexander Severus
Si tutores testamento vobis dati sunt, quamquam unus vestrum
suae aetatis factus sit, id est pupillarem aetatem excesserit, tutela tamen
vestra ad eum non pertinet. * alex. a. gorgiae. * <a 223 pp. v k. ian. maximo
ii et aeliano conss.>
CJ.5.28.4: Imperator Alexander Severus
Mater testamento filiis tutores dare non potest, nisi eos
heredes instituerit. quando autem eos heredes non instituerit, solet ex
voluntate defunctae datus tutor a praesidibus confirmari. nullo vero ex his
interveniente si res pupillares qui dati sunt administraverint, protutelae
actione tenentur. * alex. a. feliciano. * <a 224 pp. vii k. iun. iuliano et
crispino conss.>
CJ.5.28.5: Imperatores valer., gallien.
Si pupillorum pater alienum servum, de quo postulas, et
tutorem esse voluit et liberum, ante tamen tutore alio pupillis dato, redimi et
manumitti hunc apud praesidem et curatorem adiungi oportet. * valer. et
gallien. aa. daphno. * <a 260 pp. iii k. mart. saeculare ii et donato conss.>
CJ.5.28.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tibi pater avunculum testamento recte tutorem dedit nec
is excusatus est, eum tutelae iudicio tam administratis quam neglectis, cum
administrari deberent, apud competentem iudicem conveni secundum bonam fidem
tibi satisfacere iussurum. * diocl. et maxim. aa. et cc. domnae. * <a 294 s.
non. april. sirmi cc. conss.>
CJ.5.28.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tutela contra tutorem mota, quem testamento patris ( si in
eius fuisti potestate) datum proponis, reddi tibi si quid debetur competens
iudex aditus iubebit. curatorem enim inutiliter in testamento dari non
ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. tryphaenae. * <a 294 d. xvii k.
mai. sirmi cc. conss.>
CJ.5.28.8: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Tutores etiam graecis verbis licet in testamentis
relinquere, ut ita tutores dari videantur, ac si legitimis verbis eos testator
dedisset. * theodos. et valentin. aa. florentino pp. * <a 439 d. prid. id.
sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.5.29.0. De confirmando tutore.
CJ.5.29.1: Imperator Alexander Severus
Testamento matris tutores dati excusare necesse non habent,
nisi decreto secundum voluntatem defunctae, et quidem inquisitione habita, dati
fuerint. * alex. a. prisco. * <a 224 pp. iii non. mart. iuliano et crispino
conss.>
CJ.5.29.2: Imperator Alexander Severus
Neque per epistulam neque ex imperfecto testamento tutorem
recte dari indubitati iuris est. sed voluntas patris in constituendis tutoribus
vel curatoribus in huiusmodi casibus a iudice, ad cuius officium haec res
pertinet, servari solet. secundum quae vereri non debes, ne tempus, antequam
confirmareris, cesserit. * alex. a. valerio. * <a 226 pp. viii id. aug.
alexandro a. ii et Marcello conss.>
CJ.5.29.3: Imperator Alexander Severus
Si, ut proponis, pupillo cuius meministi pater inutiliter
testamento tutores dedit et, priusquam ii confirmarentur, alii ab eo cuius
interest dati sunt, id quidem, quod iure gestum est, revocari non potest: an
autem qui iudicium patris habent curatores eidem pupillo constitui debeant,
aditus competens iudex perspectis utilitatibus eius aestimabit. * alex. a.
sosiano. * <a 228 pp. iii id. april. modesto et probo conss.>
CJ.5.29.4: Imperator Justinianus
Naturalibus liberis providentes damus licentiam patribus
eorum in his rebus, quas quocumque modo eis dederint vel dereliquerint,
scilicet intra praefinitum nostris legibus modum, etiam tutorem eis relinquere,
qui debet apud competentem iudicem se confirmare et ita res gerere pupillares. *
iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et
oresta conss.>
CJ.5.29.5: Imperator Justinianus
In rebus dotalibus sive mobilibus sive immobilibus seu se
moventibus, si tamen extant, sive aestimatae sive inaestimatae sint, mulierem
in his vindicandis omnem habere post dissolutum matrimonium praerogativam et
neminem creditorum mariti , qui anteriores sunt, sibi potiorem causam in his
per hypothecam vindicare, cum eaedem res et ab initio uxoris fuerant et
naturaliter in eius permanserunt dominio. non enim quod legum subtilitate
transitus earum in mariti patrimonium videtur fieri, ideo rei veritas deleta
vel confusa est. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 recitata septimo in novo
consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.5.30.0. De legitima tutela.
CJ.5.30.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad avunculos nec masculorum tutelae ex lege duodecim
tabularum deferuntur, cum solum patruis, si non excusaverint, id ius tributum
sit. * diocl. et maxim. aa. firminae. * <a 290 pp. viii k. iun. ipsis aa.
iiii et iii conss.>
CJ.5.30.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad agnatos pupilli iure legitimo sollicitudinem tutelae
pertinere, nisi capitis deminutionem sustinuerunt, manifestissimum est. *
diocl. et maxim. aa. et cc. asclepiodoto. * <a 293 s. iii non. april. aa.
conss.>
CJ.5.30.3: Imperator Leo
Constitutione divae memoriae constantini lege claudia
sublata, pro antiqui iuris auctoritate salvo manente agnationis iure tam
consanguineus ( id est frater) quam patruus ceterique legitimi ad pupillarum
feminarum tutelam vocantur. * leo a. erythrio pp. * <a 472 d. k. iul.
marciano cons.>
CJ.5.30.4: Imperator Anastasius
Frater emancipatus, qui in germani sui vel sororis
successionem omnes inferiores seu prolixiores gradus non tantum cognatorum, sed
etiam agnatorum antecedere a nobis pro nostra dispositione iussus est, etiam ad
legitimam fratrum et sororum nec non liberorum fratrum tutelam, quasi minime
patris potestate per ius emancipationis relaxatus, si non alia iuri cognita
excusatione munitus sit, vocari nec sub praetextu capitis deminutionis alienum
huiusmodi onere semet contendere sancimus. * anastas. a. polycarpo pp. * <a
498 d. k. april. iohanne et paulino conss.>
CJ.5.30.5pr.: Imperator Justinianus
Nemo neque frater neque alius legitimus in tutelam sive
ingenui sive liberti vocetur, antequam quintum et vicesimum annum suae aetatis
impleat. immineat enim ei pro sua tantummodo administratione periculum nec
alieno onere alius praegravetur. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 recitata
septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc.
cons.>
CJ.5.30.5.1: Imperator Justinianus
Sic etenim et pupillus et adultis competens gubernatio
inducitur et naturalis ordo per omnia conservabitur. cui enim ferendum est
eundem esse tutorem et sub tutela constitui, et iterum eundem curatorem et sub
cura agere? haec certe et nominum et rerum foeda confusio est. <a 529
recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio
vc. cons.>
CJ.5.30.5.2: Imperator Justinianus
Discretis itaque omnibus vel dativi vel legitimi fiant
tutores vel curatores ii, qui talis aetatis sunt, cui suarum rerum
administratio committitur, quorumque res possunt plenissimo iure hypothecarum
teneri. <a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d.
iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.5.30.5.3: Imperator Justinianus
Omnibus, quae de successionibus tam ingenuorum quam
libertorum prioribus legibus disposita sunt, in suo robore duraturis nec
aliquam imminutionem ex praesentis legis sanctione accepturis maxime in
libertorum successionibus ne videantur ex eo, quod ad tutelae gravamen non
veniunt, successionis emolumentum amittere. <a 529 recitata septimo in novo
consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.5.31.0. Qui petant tutores vel curatores.
CJ.5.31.1: Imperator Antoninus
Admone adulescentem, adversus quem consistere vis, ut
curatores sibi dari postulet, cum quibus secundum iuris formam consistas. qui
si in petendis his cessabit , potes tu competentem iudicem adire, ut in dandis
curatoribus officio suo fungatur. * ant. a. chrysanthae. * <a 214 pp. ii
non. febr. messala et sabino conss.>
CJ.5.31.2: Imperator Antoninus
Patroni tui filii si eius aetatis sunt, ut res eorum per
tutores administrari debeant, cura adire praetorem et nomina edere, ex quibus
tutores constituantur, ne, si cessaveris, obsequii deserti periculum subeas. *
ant. a. epaphrodito. * <a 214 pp. iii non. iul. messala et sabino conss.>
CJ.5.31.3: Imperator Antoninus
In locum tutoris defuncti vel in perpetuum relegati alium
dari tutorem filiis tuis idoneum ex eadem provincia ab iudice competente
postula, qui secundum officium suum utilitatibus eorum providebit. * ant. a.
atalantae. * <a 215 pp. iiii id. iul. laeto ii et cereale conss.>
CJ.5.31.4: Imperator Antoninus
Si filiis debitoris tui non sunt necessarii, qui tutores
petant, potes ipse curare, ut accipiant, per quos legitime defendantur. * ant.
a. domnino. * <a 215 pp. iii id. iul. laeto ii et cereale conss.>
CJ.5.31.5: Imperator Alexander Severus
Amita tutores petere filiis fratris sui non prohibetur. *
alex. a. fuscianae. * <a 223 pp. v k. iul. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.5.31.6: Imperator Alexander Severus
Matris pietas instruere te potest, quos tutores filio tuo
petere debes, sed et observare, ne quid secus quam oportet in re filii pupilli
agatur. petendi autem filiis curatores necessitas matribus imposita non est,
cum puberes minores anno vicesimo quinto ipsi sibi curatores, si res eorum exigit,
petere debeant. * alex. a. otaciliae. * <a 224 pp. x k. oct. iuliano et
crispino conss.>
CJ.5.31.7: Imperator Gordianus
Admone eam, quae quondam pupilla tua fuit, cum eam non
tantum viri potentem, sed etiam nupsisse proponas, ut sibi petat curatorem. quod
si ea petere neglexerit, quo maturius possis rationes reddere administrationis,
adito eo cuius super ea re notio est petere curatorem non vetaris. * gord. a.
dionysio. * <a 239 pp. vi id. ian. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.5.31.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum a matribus sedulum petendi tutoris officium exigatur,
non fortuiti casus impedimentis adscribantur, proponasque procuratorem, qui ad
petendum pupillo tutorem a matre fuerat constitutus, a latronibus interfectum
petitionem ex necessitate demoratam esse, ab hereditatis successione matrem
repelli, cuius nullum vitium intercessisse adseris, perquam durum est. * diocl.
et maxim. aa. musico. * <a 291 pp. v id. mart. tiberiano et dione conss.>
CJ.5.31.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum iure habenti tutorem tutor dari non possit, intellegis
matrem non officium pietatis in petendo tutore deseruisse, sed iure munitam
merito filio suo tutorem non postulare. * diocl. et maxim. aa. et cc.
asclepiodoto. * <a 293 s. iii non. april. byzantii aa. conss.>
CJ.5.31.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nepotibus fratris tui, si eorum mater in petendis tutoribus
debito non fungatur officio, petere tutores sollemniter potes. * diocl. et
maxim. aa. et cc. prisco. * <a 294 s. prid. k. mai. sirmi cc. conss.>
CJ.5.31.11: Imperator Zeno
Matres naturalibus etiam filiis ad similitudinem eorum, qui
ex iustis ac legitimis nuptiis sunt procreati, petendorum tutorum necessitati
subiaceant, nulla eis ignorantia iuris ad evitanda legibus vel sacris constitutionibus
definita, si petitionem tutorum minus curaverint, profutura. * zeno a. dioscoro
pp. * <a 479 d. k. sept. constantinopoli zenone a. ii cons.>
CJ.5.32.0. Ubi petantur tutores vel curatores.
CJ.5.32.1: Imperator Antoninus
Magistratus eius civitatis, unde filii tui originem per
condicionem patris ducunt vel ubi eorum sunt facultates, tutores vel curatores
his quam primum secundum formam perpetuam dare curabunt. quod si filii tui
neque possident quicquam in provincia, ubi morantur, neque inde originem
ducunt, restituti apud patriam suam et ubi patrimonium habent morabuntur, ut
ibi defensores legitimos sortiantur. * ant. a. aristobulae. * <a 215 pp. k.
oct. laeto ii et cereale conss.>
CJ.5.33.0. De tutoribus et curatoribus illustrium vel
clarissimarum personarum.
CJ.5.33.1pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Illustris praefectus urbis adhibitis decem viris e numero
senatus amplissimi et praetore clarissimo viro, qui tutelaribus cognitionibus
praesidet, tutores curatoresve ex quolibet ordine idoneos faciat retentari. et
sane id libero iudicio expertesque damni constituent iudicantes. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. proculo pu. * <a 389 d. iii k. ian. mediolani
timasio et promoto conss.>
CJ.5.33.1.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Et si regendis pupillaribus substantiis singuli creandorum
pares esse non possunt, plures ad hoc secundum leges veteres conveniet
advocari, ut, quem coetus ille administrandis negotiis pupillorum dignissimum
iudicabit, sola sententia obtineat praefecturae, super cuius nomine,
sollemnitate servata, postea per praetorem interponatur decretum. <a 389 d.
iii k. ian. mediolani timasio et promoto conss.>
CJ.5.33.1.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Itaque hoc modo remoti a metu qui consilio adfuerint
permanebunt et parvulis adultisque clarissimis iusta defensio sub hac
prudentium deliberatione perveniet. <a 389 d. iii k. ian. mediolani timasio
et promoto conss.>
CJ.5.33.1.3: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
( 1) quod tamen circa eorum personas censuisse nos palam
est, quibus neque testamentarii defensores neque legitimi vita aetate
facultatibus suppetunt. nam ubi forte huiuscemodi homines offeruntur, si nihil
ad defensionem suis privilegiis comparabunt, ut teneri possint, iure
praescribimus. <a 389 d. iii k. ian. mediolani timasio et promoto conss.>
CJ.5.33.1.4: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
( 2) ceterum alia, quae in causis minorum antiquis legibus
cauta sunt, manere intemerata decernimus. <a 389 d. iii k. ian. mediolani
timasio et promoto conss.>
CJ.5.33.1.5: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
( 3) in provinciis autem curiales in nominandis tutoribus et
curatoribus clarissimarum personarum exhibeant debitam cautionem, et discriminis
sui memores cognoscant indemnitati minorum obnoxias etiam suas deinceps esse
facultates. <a 389 d. iii k. ian. mediolani timasio et promoto conss.>
CJ.5.33.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Generali lege prospectum est, ne quid ad illustrium
senatorum tutelam curialibus occupati necessitatibus vocarentur. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. aurelio pu. * <a 393 d. viii k. aug. theodosio a.
iii et abundantio conss.>
CJ.5.34.0. Qui dare tutores vel curatores et qui dari
possunt.
CJ.5.34.1: Imperator Alexander Severus
Cum tibi in ea aetate constituto, ut, si de statu constaret,
per tutores sive curatores negotia tua administrari deberent, libertatis
controversiam fieri adleges, non oportuit impediri, quo magis liberali causa
ordinata, quia interim pro libero habebaris, curator tibi daretur, per quem
defendi causa tua potest. * alex. a. ambibulo. * <a 222 pp. k. nov.
alexandro a. cons.>
CJ.5.34.2: Imperator Alexander Severus
Maritus etsi rebus uxoris suae debeat adfectionem, tamen
curator ei creari non potest. * alex. a. artemisiae. * <a 225 pp. k. iul.
fusco ii et dextro conss.>
CJ.5.34.3: Imperator Philippus
Luminibus captum curatorem habere falso tibi persuasum est.
* philipp. a. dolenti. * <a 244 pp. xiii k. aug. peregrino et aemiliano
conss.>
CJ.5.34.4: Imperator Philippus
Armatae militae muneribus occupatus neque si legitimus sit
neque si ex testamento datus fuerit nec alio modo, etsi voluerit, tutor aut
curator fieri potest: sed si errore ductus res administraverit, negotiorum
gestorum actione convenitur. * philipp. a. emerito mil. * <a 244 pp. x k.
aug. peregrino et aemiliano conss.>
CJ.5.34.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Neque a praeside alterius provinciae neque a magistratibus
municipalibus tutorem ortum ex alia civitate nec domicilium ubi nominatur
habentem iure dari posse ab eo, cuius iurisdictioni subiectus non est,
certissimi iuris est: neque cessatio iniuncti perperam officii ad periculum
eius pertinet. * diocl. et maxim. aa. et cc. aelianae. * <a 293 s. xii k.
mai. aa. conss.>
CJ.5.34.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod dicis matrem filiis tutores nolle petere, super hac re
adi praesidem provinciae, cum, si eam neglexisse perspexerit, etiam ipse
magistratus dare tutores vel nomina mittere, ut ab ipso decreto tribui possint,
iubere non prohibeatur. * diocl. et maxim. aa.Et cc. leontio. * <a 293 pp.
prid. k. mai. aa. conss.>
CJ.5.34.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In servili condicione constitutum tutorem vel curatorem a
praeside dari non posse nullam habet iuris dubitationem. * diocl. et maxim. aa.
et cc. rufo. * <a 293 s. prid. non. iul. philippopoli aa. conss.>
CJ.5.34.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Creditorem debitoribus tutorem datum non tantum petitionem
non amittere, sed etiam ipsum sibi posse solvere non ambigitur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. euelpisto. * <a 294 pp. v non. ian. cc. conss.>
CJ.5.34.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si sororis tuae filiis, tutore legitimo patruo constituto
nec ullo excusato privilegio, tutor datus es, cum habenti tutorem alium dari
prohibeant iura, necessitatem administrationis ad eum pertinere nec te datione
teneri non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. maximiano. * <a 294 s.
iii k. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.5.34.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Curatorem habenti neque adiungi nisi causa cognita nec in
loco eius alium substitui non ante priore remoto ambigui iuris non est: teque
afuturum damni, quod medio tempore negotiis pupillaribus contigit, esse
succedaneum, cum actorem periculo tuo constituere debueris, nec iure
magistratum in absentiam tuam alium creasse certum est. * diocl. et maxim. aa.
et cc. florentino. * <a 294 pp. iii k. april. cc. conss.>
CJ.5.34.11: Imperator Constantinus
In universis litibus placet non prius puberem iustam habere
personam, nisi interposito decreto aut administrandi patrimonii gratia aut in
litem fuerit curator datus, ut iuxta praecedentia nostrae pietatis statuta
legitime initiatae litis agitata in iudiciis controversia finiatur. * const. a.
et const. c. ad bassum pu. * <a 319 d. iiii id. oct. aquileiae constantino
a. v et licinio c. conss.>
CJ.5.34.12: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Curator adulescenti ordinatus post inchoatam litem non
potest sub praetextu specialis curatoris a se nominati aut litem contestatam
deserere aut ab administratione se subtrahere. * grat. valentin. et theodos.
aaa. eutropio pp. * <a 381 d. iiii k. oct. constantinopoli eucher et syagrio
conss.>
CJ.5.34.13: Imperatores Honorius, Theodosius
Ne magistratuum ulterius procedat licentia, plenius
designamus, ne patrimonialem colonum sive alium, qui privilegio ab hac
nuncupatione defenditur, tutelae muneris adstringat officium. * honor. et
theodos. aa. monaxio pu. * <a 409 d.......... honorio viii et theodosio iii
aa. conss.>
CJ.5.35.0. Quando mulier tutelae officio fungi potest.
CJ.5.35.1: Imperator Alexander Severus
Tutelam administrare virile munus est, et ultra sexum
femineae infirmitatis tale officium est. * alex. a. otaciliae. * <a 224 pp.
x k. oct. iuliano et crispino conss.>
CJ.5.35.2pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Matres, quae amissis viris tutelam administrandorum
negotiorum in liberos postulant, priusquam confirmatio officii talis in eas
iure veniat, fateantur actis sacramento praestito ad alias se nuptias non
venire. * valentin. theodos. et arcad. aaa. tatiano pp. * <a 390 d. xii k.
febr. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio conss.>
CJ.5.35.2.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Sane in optione huiuscemodi nulla cogitur, sed libera in
condiciones quas praestituimus voluntate descendat: nam si malunt alia optare
matrimonia, tutelas filiorum administrare non debent. <a 390 d. xii k. febr.
mediolano valentiniano a. iiii et neoterio conss.>
CJ.5.35.2.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Sed ne sit facilis in eas post tutelam iure susceptam
inruptio, bona eius primitus, qui tutelam gerentis adfectaverit nuptias, in
obligationem venire et teneri abnoxia rationibus parvulorum praecipimus, ne
quid incuria, ne quid fraude depereat. <a 390 d. xii k. febr. mediolano
valentiniano a. iiii et neoterio conss.>
CJ.5.35.2.3: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
His illud adiungimus, ut mulier, si aetate maior est, tunc
demum petendae tutelae ius habeat, cum tutor testamentarius vel legitimus
defuerit vel privilegio a tutela excusetur vel suspecti genere submoveatur vel
ne suis quidem per animi aut corporis valetudinem administrandis facultatibus
idoneus inveniatur. <a 390 d. xii k. febr. mediolano valentiniano a. iiii et
neoterio conss.>
CJ.5.35.2.4: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Quod si feminae tutelas refugerint et praeoptaverint
nuptias, tunc demum vir illustris praefectus urbis adscito praetore, qui impertiendis
tutoribus praesidet, sive iudices, qui in provinciis iura restituunt, de alio
ordine per inquisitionem dari minoribus defensores iubebunt. <a 390 d. xii
k. febr. mediolano valentiniano a. iiii et neoterio conss.>
CJ.5.35.3pr.: Imperator Justinianus
Si pater secundum nostram constitutionem naturalibus liberis
in his rebus, quae ab eo in eos profectae sunt, tutorem non reliquerit, mater
autem voluerit eorum, sive masculi sunt sive feminae, subire tutelam, ad
exemplum legitimae subolis liceat ei hoc facere, quatenus actis sub competenti
iudice intervenientibus iuramentum antea praestet, quod ad nuptias non
perveniat, sed pudicitiam suam intactam conservet et renuntiet senatus consulti
velleiani praesidio omnique alio legitimo auxilio suamque substantiam supponat.
* iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.35.3.1: Imperator Justinianus
Et ita filiorum suorum vel filiarum naturalium tutricem eam
existere sancimus: omnibus, quae pro matribus et liberis earum ex legitimo
matrimonio progenitis divalibus constitutionibus cauta sunt, in huiusmodi
matribus observandis. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.35.3.2: Imperator Justinianus
Si enim in filiis iustis, in quibus et testamentariae et
legitimae sunt tutelae, tamen matribus ( his deficientibus) ad providentiam
filiorum suorum venire conceditur, multo magis in huiusmodi casibus, ubi
legitima tutela evanescit, saltem alias eis dari humanissimum est. <a 530 d.
xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.36.0. In quibus causis tutorem habenti tutor vel
curator dari potest.
CJ.5.36.1pr.: Imperator Antoninus
Si in locum eius tutoris ad tempus dati estis, qui rei
publicae causa aberat, isque iam finito munere quod ei iniunctum est abesse
desiit, quin ad eius officium curamque pertineant negotia pupillae, ambigere
non debetis. * ant. a. tiberiano et rufo. * <a 213 pp. viii k. aug. antonino
a. iiii et balbino conss.>
CJ.5.36.1.1: Imperator Antoninus
Sed consultius feceritis, si praesidem provinciae virum
clarissimum adieritis, ut is ad administrationem tutelae compellatur. <a 213
pp. viii k. aug. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.5.36.2: Imperator Alexander Severus
Potuit quidem et debuit competens iudex in locum excusati
curatoris, licet pupillus alios quoscumque haberet tutores, dare. quamvis autem
curator cum aliis in locum eius substitutus sis, tamen periculo
administrationis ultra pubertatis tempora non adstringeris. * alex. a.
valentino. * <a 228 pp. v id. iun. modesto et probo conss.>
CJ.5.36.3: Imperator Alexander Severus
Propter late diffusum ( id est in diversis locis
constitutum) patrimonium, vel quod solus administrationi non sufficias, an tibi
tutelam administranti adiungi aliquos curatores oporteat, praeses provinciae,
si te non sufficientem deprehenderit, aestimabit. * alex. a. hylae. * <a 231
pp. viii id. dec. pompeiano et peligno conss.>
CJ.5.36.4: Imperatores valer., gallien.
Licet tutorem habenti tutor dari non potest, tamen certis ex
causis alius idoneus substitui sententia competentis iudicis solet, id est in
locum suspecti, qui convictus ac remotus est, et in locum excusati vel defuncti
vel relegati tutoris. * valer. et gallien. aa. euploio. * <a 260 pp. id.
mart. saeculare ii et donato conss.>
CJ.5.36.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum ob augmentum facultatum curatores adiungi solent, non
prius tutores dati administratione eorum liberantur. * diocl. et maxim. aa. et
cc. zenoni. * <a 294 d. iii k. april. cc. conss.>
CJ.5.36.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sane si is qui administravit tempore finitae tutelae fuit
solvendo, secuti temporis periculum ad te pertinere non potuisse manifestum
est. <a 294 d. iii k. april. cc. conss.>
CJ.5.37.0. De administratione tutorum et curatorum et de
pecunia pupillari feneranda vel deponenda.
CJ.5.37.1: Imperatores Severus, Antoninus
Frustra times administrare res adulescentis, cuius curator
es, ne ex hoc aliquis existimet commune periculum prioris temporis te
recepisse: sed ea, quae agenda putas, age et, quod magis interest omnium
partium, insta, ut iudex inter te et tutores datus quam primum partibus suis
fungatur. * sev. et ant. aa. modesto. * <a 206 pp. xii k. oct. albino et
aemiliano conss.>
CJ.5.37.2: Imperatores Severus, Antoninus
Adversus curatorem adulescentis, cui collegae dati estis,
quamdiu administratio communis durat, exerceri iudicium non potest. * sev. et
ant. aa. timoni et helpidophoro. * <a 207 pp. ii k. mai. apro et maximo
conss.>
CJ.5.37.3: Imperator Antoninus
Sumptus in pupillum tuum necessario et ex honestis iustisque
causis iudici, qui super ea re cogniturus est, si probabuntur facti, accepto
ferentur, etiamsi praetoris decretum de dandis eis non sit interpositum. nam
quod a tutoribus sive curatoribus bona fide erogatur, potius iustitia quam
aliena auctoritate firmatur. * ant. a. eumuso. * <a 212 d. xiiii k. sept.
duobus aspris conss.>
CJ.5.37.4: Imperator Antoninus
Nisi eam pecuniam, quam constiterit libertum paternum tutorem
filiae tuae rationi eius debere, vel deposuerit vel in praediorum comparationem
converterit, remittetur ad praefectum urbis, secundum ea quae constituta sunt
arbitrio eius puniendus. * ant. a. proculae. * <a 213 pp. xii k. oct.
antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.5.37.5: Imperator Antoninus
Frustra tutores quondam adulescentium, quorum curam
administras, iudicatum facere detractant, cum exacta pecunia possit auctoritate
praesidis in depositi causam haberi. * ant. a. rufino. * <a 215 pp. k. iul.
laeto ii et cereale conss.>
CJ.5.37.6: Imperator Alexander Severus
Non est ignotum tutores vel curatores, si nomine pupillorum
vel adultorum scientes calumniosas instituunt actiones, eo nomine condemnari
oportere, ne sub praetextu nominis eorum propter suas simultates secure lites
suas exercere posse existiment. * alex. a. paconio. * <a 223 pp. vi id. mai.
maximo ii et aeliano conss.>
CJ.5.37.7: Imperator Alexander Severus
Tutelam pupillorum tuorum sic administrare debes, ne
aedificium, quod his relictum est, contra formam alienandi testamento datam
vendas. * alex. a. valerio. * <a 223 pp. vi id. iul. maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.5.37.8: Imperator Alexander Severus
Etsi scisses te curatorem datum nec administrasses, ceteris
curatoribus et administrationem peragentibus et sufficientibus damno praestando
contra te actio dari non potest. si autem nescisses curatorem datum, etiamsi
solvendo ceteri non sint, damni periculum ad te non redundabit. * alex. a.
aprili. * <a 229 pp. vi id. dec. alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.5.37.9: Imperator Alexander Severus
Si curatores habes hique dotare te bonis tuis cessant, adito
praeside impetrabis , ut, quod moderatum est honestae personae, praestare
cogantur. * alex. a. melitiae. * <a 230 pp. xvii k. mai. agricola et
clemente conss.>
CJ.5.37.10: Imperator Alexander Severus
Si liberti eiusdemque curatoris culpa seu fraude ratio
vestra laesa sit, sarciri damnum ab eo qui dedit praeses provinciae curabit,
non dubitaturus etiam graviorem exsecutionem adhibere, si quid tam aperta
fraude commissum est, ut puniendum in liberto crimen deprehendatur. * alex. a.
rufinae. * <a 230 pp. xi k. aug. agricola et clemente conss.>
CJ.5.37.11: Imperator Gordianus
Si bonam causam ea cuius tutor es habuit et adversus latam
sententiam non appellasti seu post appellationem provocationis sollemnia
implere cessaveris, tutelae iudicio indemnitatem pupillae praestare debes. *
gord. a. caecilio. * <a 239 pp. v id. aug. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.5.37.12: Imperator Gordianus
De his, quae in fraudem administrationis a tutore gesta vel
neglegenter acta a curatoribus eorum quibus successisti adlegas, agere debes,
si modo annos legitimae aetatis implesti. neque enim ignoras non multum
patrocinari fecunditatem liberorum feminis ad rerum suarum administrationem, si
intra aetatem legitimam sunt constitutae. * gord. a. octavianae. * <a 241
pp. iii non. oct. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.5.37.13: Imperator Gordianus
Tutores debita pupillaria seu deposita reposcentes ad
satisdationem compelli non posse manifestum est. * gord. a. longino. * <a
243 pp. viii k. mai. arriano et papo conss.>
CJ.5.37.14: Imperator Philippus
Rationes curae administratae ante impletum vicesimum et
quintum annum durante officio posci iure non posse manifestum est. * philipp.
a. et philipp. c. clementi. * <a 245 pp. prid. non. aug. philippo a. et
titiano conss.>
CJ.5.37.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si non subscripsisti quasi fideiussor, frustra vereris, ne
ex ea intercessione, qua signasti ut curator, olim liberatus ( ut adfirmas)
sententia praesidis, ex officio curatoris conveniri possis. * diocl. et maxim.
aa. licinio. * <a 287 pp. prid. non. mart. diocletiano iii et maximiano aa.
conss.>
CJ.5.37.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non omni titulo rerum pupilli potestatem alienandi tutores
habent, sed administrationis tantum causa distrahentes, quae venum eis dare
licet, iustam causam possidendi comparantibus praestant. cum itaque donare
nulla ratione res eorum quorum administrant negotia potestatem habent,
vindicare dominium a possidentibus non prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et
cc. proculo. * <a 293 s. x k. mai. heracliae aa. conss.>
CJ.5.37.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De successione sua tutores frustra timent, cum his qui
tutelam administraverunt testamenti factio non denegetur. nec de bonis suis
donare aliquid prohibentur. * diocl. et maxim. aa. et cc. martiali. * <a 293
s. xvi k. nov. sirmi aa. conss.>
CJ.5.37.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Debitoribus pupillae pro officii ratione, tutorem te
constitutum adseverans ad te nominum periculo pertinente, parere solutioni
denuntia. qui si satis non fecerint, in venditione pignorum uti communi iure
potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. sotericho. * <a 293 s. prid. k. ian.
sirmi aa. conss.>
CJ.5.37.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tutor licet absens decreto datus, si sciens se sollemniter
non excusaverit, administrationi constituitur obnoxius. * diocl. et maxim. aa.
et cc. vindiciano. * <a 294 s. iii id. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.5.37.20: Imperator Constantinus
Pro officio administrationis tutoris vel curatoris bona, si
debitores existant, tamquam pignoris titulo obligata minores sibimet vindicare
minime prohibentur. idem est et si tutor vel curator quis constitutus res
minorum non administravit. * const. a. * <a 314 d. vii k. april. treviris
volusiano et anniano conss.>
CJ.5.37.21: Imperator Constantinus
Pupillorum seu minorum defensores, si per eos donationum
condicio neglecta est, rei amissae periculum praestent. * constant. a. ad
maximum pp. * <a 316 d. iii non. febr. romae sabino et rufino conss.>
CJ.5.37.22pr.: Imperator Constantinus
Lex, quae tutores curatoresque necessitate adstrinxit, ut
aurum argentum gemmas vestes ceteraque mobilia pretiosa, urbana etiam mancipia,
domos balnea horrea atque omnia intra civitates venderent omniaque ad nummos
redigerent praeter praedia et mancipia rustica, multum minorum utilitati
adversa est. * const. a. ad pop. * <a 326 d. id. mart. sirmi constantino a.
vii et constantio c. conss.>
CJ.5.37.22.1: Imperator Constantinus
Praecipimus itaque, ut haec omnia nulli tutorum curatorumve
liceat vendere, nisi hac forte necessitate et lege, qua rusticum praedium atque
mancipium vendere vel pignorare vel in dotem dare in praeteritum licebat,
scilicet per inquisitionem iudicis, probationem causae, interpositionem
decreti, ut fraudi locus non sit. <a 326 d. id. mart. sirmi constantino a.
vii et constantio c. conss.>
CJ.5.37.22.2: Imperator Constantinus
Ante omnia igitur urbana mancipia, quia totius
suppellectilis notitiam gerunt, semper in hereditate et in domo retineant: nam
boni servi fraudem fieri prohibebunt, mali, si res exegerit, sub, quaestione
positi poterunt prodere veritatem. <a 326 d. id. mart. sirmi constantino a.
vii et constantio c. conss.>
CJ.5.37.22.2a: Imperator Constantinus
Atque ita omnia observabunt, ut nec inventaria minuere nec
mutare vel subtrahere aliquid tutor valeat: quod in veste margaritis gemmis et
in vasculis ceteraque suppellectili necessarium est. <a 326 d. id. mart.
sirmi constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.5.37.22.2b: Imperator Constantinus
Et tolerabilius est, si ita contigerit, servos mori suis
dominis, quam servire extraneis. quorum fuga potius tutori adscribitur, sive
neglegentia dissolutam patiatur esse disciplinam, sive duritia vel inedia atque
verberibus eos adficiat. <a 326 d. id. mart. sirmi constantino a. vii et
constantio c. conss.>
CJ.5.37.22.2c: Imperator Constantinus
Nec enim dominos execrantur, sed magis diligunt, ita ut haec
lex per hoc quoque melior antiqua sit: tunc enim remota servorum custodia etiam
vita minorum saepius prodebatur. <a 326 d. id. mart. sirmi constantino a.
vii et constantio c. conss.>
CJ.5.37.22.3: Imperator Constantinus
Nec vero domum vendere liceat, in qua defecit pater, minor
crevit, in qua maiorum imagines aut videre fixas aut revulsas non videre satis
est lugubre. ergo et domus et cetera omnia immobilia in patrimonio minorum
permaneant, nullumque aedificii genus, quod integrum hereditas dabit, collapsum
tutoris fraude depereat. <a 326 d. id. mart. sirmi constantino a. vii et
constantio c. conss.>
CJ.5.37.22.3a: Imperator Constantinus
Sed et si parens vel cuiuscumque heres est minor reliquerit
deformatum aedificium, tutor testificatione operis ipsius et multorum fide id
reficere cogetur : ita enim annui reditus plus minoribus conferent quam per
fraudes pretia deminuta. <a 326 d. id. mart. sirmi constantino a. vii et
constantio c. conss.>
CJ.5.37.22.4: Imperator Constantinus
Servi etiam, qui aliqua sunt arte praediti, operas suas
commodo minoris inferent et reliqui, qui in usum minoris domini esse non
poterunt quibusque ars nulla est, partim labore suo partim alimoniarum
taxatione pascantur. <a 326 d. id. mart. sirmi constantino a. vii et constantio
c. conss.>
CJ.5.37.22.5: Imperator Constantinus
Lex enim non solum contra tutores, sed etiam contra feminas
immoderatas atque intemperantes prospexit minoribus, quae plerumque novis
maritis non solum res filiorum, sed etiam vitam addicunt. <a 326 d. id.
mart. sirmi constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.5.37.22.5a: Imperator Constantinus
Huic accedit, quod ipsius pecuniae, in qua robur omne
patrimoniorum veteres posuerunt, fenerandi usus vix diuturnus, vix continuus et
stabilis est: quo facto saepe intercidente pecunia ad nihilum minorum
patrimonia deducuntur. <a 326 d. id. mart. sirmi constantino a. vii et
constantio c. conss.>
CJ.5.37.22.6: Imperator Constantinus
Iam ergo venditio tutoris nulla sit sine interpositione
decreti, exceptis his dumtaxat vestibus, quae detritae usu aut corruptae
servando servari non potuerint. <a 326 d. id. mart. sirmi constantino a. vii
et constantio c. conss.>
CJ.5.37.22.7: Imperator Constantinus
Animalia quoque supervacua minorum quin veneant, non vetamus.
<a 326 d. id. mart. sirmi constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.5.37.23: Imperator Constantinus
Si tutoris vel curatoris culpa vel dolo, eo quod vectigal
praedio emphyteutico impositum minime dependere voluissent, minori fuerit
amissum, damnum quod ei contigit ex substantia eorum resarciri necesse est. *
const. a. felici. * <a 333 d. xiiii k. mai. constantinopoli dalmatio et
zenophilo conss.>
CJ.5.37.24pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Tutores vel curatores, mox quam fuerint ordinati, sub
praesentia publicarum personarum inventarium sollemniter rerum omnium et
instrumentorum facere curabunt. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * <a
396 d. vi k. mart. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.5.37.24.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Aurum argentumque et quidquid vetustate temporis non
mutatur, si in pupilli substantia reperiatur, in tutissima custodia collocent,
ita tamen, ut ex mobilibus aut praedia idonea comparentur aut, si forte ( ut
adsolet) idonea non potuerint inveniri, iuxta antiqui iuris formam usurarum
crescat accessio, quarum exactio ad periculum tutoris pertinet. <a 396 d. vi
k. mart. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.5.37.25pr.: Imperator Justinianus
Sancimus creatione tutorum et curatorum cum omni procedente
cautela licere debitoribus pupillorum vel adultorum ad eos solutionem facere,
ita tamen, ut prius sententia iudicialis sine omni damno celebrata hoc
permiserit. * iust. a. iuliano pp. * <a 531 d. x k. mart. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.25.1: Imperator Justinianus
Quo subsecuto, si et iudex pronuntiaverit et debitor
persolverit, sequitur huiusmodi causam plenissima securitas, ut nemo in
posterum inquietetur: non enim debet, quod rite et secundum leges ab initio
actum est, ex alio eventu resuscitari. <a 531 d. x k. mart. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.25.2: Imperator Justinianus
Non autem hanc legem extendimus etiam in his solutionibus,
quae vel ex reditibus vel ex pensionibus vel aliis huiusmodi causis pupillo vel
adulto accedunt: sed si extraneus debitor ex feneraticia forsitan cautione vel
aliis similibus causis solutionem facere et se liberare desiderat: tunc enim
eandem subtilitatem observari censemus. <a 531 d. x k. mart. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.26pr.: Imperator Justinianus
Cum quaedam mulier testamento condito filium suum
praeterisset, idem autem filius, qui praeteritus erat, vel fratris vel extranei
esset tutor vel curator, qui scriptus a matre tutoris fuerat heres, in
praesenti specie manifestissimum erat stare tutorem vel curatorem in praecipiti
loco. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. x k. sept. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.26.1: Imperator Justinianus
Sive enim auctoritatem suam vel consensum ad adeundam
hereditatem praestare pupillo vel adulto minime voluerit, ne ex hac causa sua
iura aliquod patiantur praeiudicium, satis ei imminet periculum tutelae vel utilis
negotiorum gestorum actionis, ne pupillus vel adultus utpote ex illius
tarditate laesus litem ei ingerat: sive huiusmodi timore perterritus auctor
fuerit pupillo vel adulto, aliud periculum emergebat: dum enim alii consentit,
ipse sua iura perdit: videbatur etenim confirmare matris suae iudicium, quod
oppugnandum esse existimabat. <a 531 d. x k. sept. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.26.2: Imperator Justinianus
Et multae aliae insuper species oriuntur, ex quibus verendum
est tutori vel curatori circa suas res praeiudicium, puta in hypothecis et
aliis variis casibus. <a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.26.3: Imperator Justinianus
Invenimus autem generaliter definitum post officium
depositum omnes actiones, quas tutor vel curator ex necessitate officii
subierit, in quondam pupillum vel adultum transferri. <a 531 d. x k. sept.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.26.4: Imperator Justinianus
Quare tam optimo exemplo argumentati non et in aliis omnibus
casibus, in quibus veretur tutor vel curator, ne praeiudicium aliquid ei fiat,
timorem eius removemus? <a 531 d. x k. sept. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.26.5: Imperator Justinianus
Damus igitur eis cum summa fiducia res pupillorum vel
adultorum gubernare, scituris, quod lex nostra eis sua iura immutilata reservat
nihil ex huiusmodi auctoritate vel consensu praeiudicii subituris. <a 531 d.
x k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.27: Imperator Justinianus
Constitutionem, quam nuper fecimus disponentes, quemadmodum
debent solutiones in contractibus minorum causa fieri sive ex reditibus sive ex
pensionibus sive ex aliis similibus causis, etiam in usuras extendimus, quae
tamen non summatim neque ex multis annis collectae iam debentur, biennales
metas et centum solidorum quantitatem minime excedentes. * iust. a. iohanni pp.
* <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.5.37.28pr.: Imperator Justinianus
Sancimus neminem tutorum vel curatorum pupilli vel adulti
vel furiosi aliarumque personarum, quibus tam ex veteribus quam ex nostris
constitutionibus curatores creantur, defensionem quam pro lite susceperunt
recusare, sed ab initio litis modis omnibus memoratas personas defendere et
litem praeparatam secundum leges instruere scientes, quod et hoc munus
necessarium est tam tutelae quam curationi. * iust. a. iohanni pp. * <a 531
d. xii k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.28.1: Imperator Justinianus
Et si hoc recusaverint vel subire distulerint, non solum
utpote suspecti amoveantur amissa eorum existimatione, sed etiam ex substantia
sua omne detrimentum, quod antelatae personae ex recusatione defensionis
sustineant, resarcire cogantur. <a 531 d. xii k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.28.1a: Imperator Justinianus
Sed et si quis ex quadam interpellatione admonitus propter
litis instructionem consuetam cautelam exposuerit, vel post litem contestatam,
quam per se et non per procuratorem suscepit, vel demens vel furiosus factus
fuerit, sancimus continuo curatorem ei in competenti iudicio ordinari cura et
provisione tam iudicis, sub quo lis vertitur, quam cognatorum et propinquorum
et actoris, si voluerit, ut non ab eo instituta lis diutius protrahatur:
necessitatem habente creando curatore defensionem subire et cetera litis
adimplere. <a 531 d. xii k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.5.37.28.2: Imperator Justinianus
Personis etiam, quae periculo proprio vel suae substantiae
tutores vel curatores petierunt, sive matres forte fuerint vel quidam alii,
compellendis eos, quos ordinaverint tutores vel curatores, praeparare talem
subire defensionem. <a 531 d. xii k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.28.2a: Imperator Justinianus
Vel si illi noluerint hoc facere et propter huiusmodi defensionis
recusationem tutela vel curatione removeantur, sic necessitatem imponimus
memoratis personis alios tutores vel curatores ordinare in ipsis gestis, in
quibus tutores vel curatores creantur, ex sua confessione declarantes talem
subire defensionem. <a 531 d. xii k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.28.2b: Imperator Justinianus
Ne autem tales personae sine provisione debita relinquantur
vel contra eos agentium iura diutius protelentur, sancimus continuo, id est
post recusationem defensionis, in casibus videlicet, in quibus ( sicut dictum
est) hoc fieri possit, creationem aliorum tutorum vel curatorum celebrari:
cognatis aliisque propinquis vel adfinibus vel creditoribus vel aliis quorum
interest adeuntibus vel admonentibus eos, qui secundum leges ius habent tutores
vel curatores constituere. <a 531 d. xii k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.28.3: Imperator Justinianus
Defensionem autem et nomen eius in hoc casu apertius
declarantes, ne forte putaverint tutores vel curatores gravamen sibimet imponi,
illam decernimus defensionem eos subire, quae non satisdatione pro eventu litis
constituitur, sed ut tantummodo litem secundum legum ordinem pro pupillo vel
adulto aliisque personis instruant, licentiam ex hac nostra auctoritate
habentes sine decreto res quarum gubernationem gerunt pro cautela litis
subsignare. <a 531 d. xii k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.5.37.28.4: Imperator Justinianus
Omnem autem dubitationem pro defensione pupillorum et
adultorum aliarumque personarum penitus amputantes sancimus omnes tutores vel
curatores non alias creari, nisi prius cum aliis sollemnibus verbis, quae pro
gubernatione rerum tam in gestis quam in cautionibus ab his conscribuntur, et
hoc specialiter expresserint, quod omnimodo sine ulla dilatione defensionem pro
pupillis et adultis aliisque supra memoratis personis subire eos necesse est.
<a 531 d. xii k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis
vv. cc.>
CJ.5.37.28.5: Imperator Justinianus
Hisque adicimus nullam neque in hoc capitulo ambiguitatem
relinquentes tutoribus et omnibus curatoribus licere fructus, sive qui ex
reditibus praediorum colliguntur sive ex substantia personarum quarum
gubernationem habent inventi fuerint, id est vinum et oleum et frumentum vel
cuiuscumque speciei sunt, sine decreto distrahere iusto pretio, quod in his
locis, in quibus venditio celebratur, tunc temporis noscitur obtinere, et quae
ex venditione eorundem fructuum colliguntur pecuniae, cum alia pupillorum vel
adultorum aliarumque personarum substantia administrentur. <a 531 d. xii k.
nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.38.0. De periculo tutorum et curatorum.
CJ.5.38.1: Imperator Alexander Severus
Et qui notitiae causa liberti tutores dantur, quamvis soli
administrandorum negotiorum pupillorum sive adultorum facultatem interdum non
accipiant propter tenuitatem sui patrimonii, periculo tamen omnes sunt
obligati, sive ea, quae scire deberent ex utilitate eorum, tutores sive
curatores dissimulaverunt aut fraudem aliquam adhibuerunt vel cum aliis
participaverunt aut, cum suspectos facere deberent, in officio muneris vel
obsequio debito cessaverunt. * alex. a. quinto. * <a 226 pp. viiii k. febr.
alexandro a. ii et Marcello conss.>
CJ.5.38.2: Imperator Alexander Severus
Ad eos, qui in alia provincia tutelam administrant,
periculum administrationis ex persona tutorum, qui in alia provincia res
pupilli gerunt, non porrigitur. * alex. a. saturo. * <a 226 pp. non. iul.
alexandro a. ii et Marcello conss.>
CJ.5.38.3: Imperator Philippus
Si res pupillares, quas horreo conditas habere aut etiam
venumdare debuisti, in hospitio tuo, ut adseveras, vi ignis absumptae sunt,
culpam seu segnitiam tuam non ad tuum damnum, sed ad pupilli tui spectare
dispendium minus probabili ratione deposcis. * philipp. a. et philipp. c.
gratiano. * <a 245 pp. iii k. april. philippo a. et titiano conss.>
CJ.5.38.4: Imperator Philippus
Tutoribus seu curatoribus fortuitos casus, adversus quos
caveri non potuit, imputari non oportere saepe rescriptum est. * philipp. a. et
c. floro. * <a 245 pp. xii k. sept. philippo a. et titiano conss.>
CJ.5.38.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tutor petitus vel testamento datus tutorem te constitutum
esse non ex remissioris neglegentiae vitio, sed iustae ignorationis ratione non
didicisti idque liquidis probationibus ostenderis, periculo eius temporis, quod
ignorante te transmissum est, non teneberis. * diocl. et maxim. aa. severo. *
<a 290 pp. iii id. sept. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.5.38.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Temporis, quod insequitur post tutelae translationem,
administrationis officio finito ad eos qui fuerunt tutores gerendae rei non
pertinere periculum rationis est. * diocl. et maxim. aa. epicteto. * <a 294
s. v k. dec. cc. conss.>
CJ.5.39.0. Quando ex facto tutoris vel curatoris minores
agere vel conveniri possunt.
CJ.5.39.1: Imperator Antoninus
Iuliana, cuius tibi curatores condemnati sunt, si vicesimum
quintum annum aetatis egressa est, actio iudicati utilis adversus ipsam bonaque
eius exercenda est. nam tutores curatoresque finito officio non esse
conveniendos ex administratione pupillorum adulescentiumque saepe decretum est.
* ant. a. septimo. * <a 213 pp. viii k. iul. romae antonino a. iiii et
balbino conss.>
CJ.5.39.2: Imperator Alexander Severus
Etsi tutores tui, cum pecuniam pupillarem crederent, ipsi
stipulati sunt, utilis actio tibi datur. * alex. a. sosandro. * <a pp. xv k.
sept.>
CJ.5.39.3: Imperator Gordianus
Si in rem minoris pecunia profecta sit, quae curatori vel
tutori eius nomine mutuo data est, merito personalis in eundem minorem actio
danda est. * gord. a. prudentiano. * <a 239 pp. non. sept. gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.5.39.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si hi, qui te in pupillari aetate constituta fuerunt
tutores, postea in administratione perseverantes vel curatores constituti tua
praedia locaverunt, eos competenter conveni: sed ex eorum contractu utilis tibi
quaeri potuit contra successores conductoris actio. * diocl. et maxim. aa. et
cc. maximianae. * <a 293 s. iii non. mart. aa. conss.>
CJ.5.39.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Per tutorem pupillo actio nisi certis ex causis quaeri non
potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. onesimae. * <a 294 d. id. dec. cc.
conss.>
CJ.5.40.0. Si ex pluribus tutoribus vel curatoribus omnes
vel unus agere pro minore vel conveniri possunt.
CJ.5.40.1: Imperator Antoninus
Ab uno ex tutoribus vel curatoribus posse causam minoris
defendi, cum alii tutores vel curatores eum defendere noluerint, ignorare non
debes. * ant. a. miltiadi. * <a 214 pp. non. nov. messala et sabino
conss.>
CJ.5.40.2: Imperator Constantinus
Si divisum administrationis periculum per provincias sit,
his tantum omnibus insinuari convenit et ab ipsis inferri litem, qui in ea
provincia tutelae vel curae officium sustinent, ne de aliis provinciis
defensores minorum ad iudicia producantur. * const. a. et licin. c. ad
symmachum. * <a 319 d. prid. non. febr. constantino a. v et licinio c.
conss.>
CJ.5.41.0. Ne tutor vel curator vectigal conducat.
CJ.5.41.1pr.: Imperator Antoninus
Competens iudex non ignorat non esse admittendos ad
vectigalia conducenda eos, qui pupillorum vel adulescentium tutelam seu curam
administrant vel eius administrationis rationem nondum reddiderunt. * ant. a.
sexto. * <a 213 pp. viii k. aug. romae antonino a. iiii et balbino
conss.>
CJ.5.41.1.1: Imperator Antoninus
Sed quamvis contra interdictum ad vectigale conducendum
accesseris, tamen, quoniam ultro me adisti, si tam vectigali quam pupillis
satisfeceris, falsi crimine carebis. <a 213 pp. viii k. aug. romae antonino
a. iiii et balbino conss.>
CJ.5.41.1.2: Imperator Antoninus
Cum autem fisco iam obstrictum postea tutorem esse dicas,
periculo te excusare poteris. <a 213 pp. viii k. aug. romae antonino a. iiii
et balbino conss.>
CJ.5.42.0. De tutore vel curatore qui satis non dedit.
CJ.5.42.1: Imperatores valer., gallien.
Si nondum vobis aetas legitima completa est, satisdationem
ab his, quos minus idoneos curatores vobis ab adversario, cum magistratu
fungeretur, datos dicitis, postulate. prohibentur enim ab administratione, nisi
securitati vestrae satisdatione prospexerint. * valer. et gallien. aa. titio et
flaviano. * <a 259 pp. non. iul. aemiliano et basso conss.>
CJ.5.42.2pr.: Imperatores valer., gallien.
Et eum tutorem qui superest, si secundum praesidis
praeceptum et iuris formam satis non dat, removeri a tutela ( si inopia hoc
faciat, sine infamia, si fraude, etiam cum nota) aditus provinciae rector
iubebit: et in locum defunctorum alios idoneos substitui praecipiet, praesertim
cum patrimonium pupilli nova hereditate auctum esse proponas. * valer. et
gallien. aa. et valer. c. euploio. * <a 260 pp. id. mai. saeculare et donato
conss.>
CJ.5.42.2.1: Imperatores valer., gallien.
Tutores autem dati ab heredibus eorum, quos decessisse
dicis, rationem tutelae reposcent. <a 260 pp. id. mai. saeculare et donato
conss.>
CJ.5.42.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In dubium non venit tutores, qui non testamento dati sunt,
administrandi potestatem nisi satisdatione emissa salvam tutelam fore non
habere. * diocl. et maxim. aa. stratonicae. * <a 287 pp. xviii k. ian.
nicomediae diocletiano iii et maximiano aa. conss.>
CJ.5.42.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si igitur tutor, qui pro tutelari officio non caverat,
iudicio expertus est, adversus eum lata sententia iuri tuo officere non potuit,
nec ea quae ab eo gesta sunt ullam firmitatem obtinent. <a 287 pp. xviii k.
ian. nicomediae diocletiano iii et maximiano aa. conss.>
CJ.5.42.3.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Frustra igitur in integrum restitutionis auxilium desideras,
quando ea quae ab eo gesta sunt ipso iure irrita sunt. <a 287 pp. xviii k.
ian. nicomediae diocletiano iii et maximiano aa. conss.>
CJ.5.42.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non omnium tutorum par similisque causa est. quapropter
exemplo testamentarii confirmatum a praeside vel datum ex inquisitione non
onerari satisdatione rem salvam fore pupillorum manifestum est, pluribus autem
datis ex inquisitione tutoribus illum, qui satis secundum formam edicti rem
pupilli salvam fore dedit, in administratione praeferri iam dudum obtinuit. *
diocl. et maxim. aa. et cc. tertullo. * <a 294 s. id. dec. nicomediae cc.
conss.>
CJ.5.42.5pr.: Imperatores Constantius, Maximianus
Tutor, qui satisdationem, cum dare debuit, minime
interposuit, nihil omnino ex bonis pupilli alienare potest. * constantius et
maxim. aa. et sev. et maximinus cc.* <a 305 d. xi k. ian. constantino v et
maximiano v aa. conss.>
CJ.5.42.5.1: Imperatores Constantius, Maximianus
Posteaquam autem ad tutelae administrationem electus est, et
bonorum possessionem pupilli nomine agnoscere eum potuisse et cetera eius, quae
tempore artarentur , persequi debuisse aperte claret. <a 305 d. xi k. ian.
constantino v et maximiano v aa. conss.>
CJ.5.43.0. De suspectis.
CJ.5.43.1: Imperator Antoninus
Libertum tuum et tutorem filii tui, si fraudulenter res eius
administrare existimas, suspectum facere potes, modo si officium eius pubertate
pupilli finitum non est. nam si eo iure tutor esse desiit, iudicio tutelae
conveniendus est. * ant. a. domitiae. * <a 212 pp. id. aug. romae duobus
aspris conss.>
CJ.5.43.2: Imperator Antoninus
Curatores quidem suo periculo, quanto tardius ad eos tutela
transfertur, cessant. quod si id fraude factum existimas, suspectos eos
postula: qui si submoveri meruerint, in locum eorum alios accipies. * ant. a.
longino. * <a 215 pp. id. ian. laeto ii et cereale conss.>
CJ.5.43.3: Imperator Alexander Severus
Praeses provinciae tutores filiorum tuorum strictioribus
remediis adhibitis omnimodo administrationis officium compellet agnoscere. quod
si in eadem contumacia perseveraverint, suspectos postulare, ut alii in locum
eorum petantur, non prohiberis. * alex. a. fortunatae. * <a 229 pp. id. ian.
alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.5.43.4: Imperator Alexander Severus
Etiam testamento patris tutorem datum suspectum postulare
potes, si fraudem tutoris argueris. * alex. a. thalidae. * <a 229 pp. v id.
sept. alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.5.43.5: Imperator Alexander Severus
In postulandis suspectis tutoribus seu curatoribus non vires
patrimoniorum principaliter, sed an nihil segniter, nihil fraudulenter geratur,
perpendi oportet. * alex. a. asclepiadi. * <a 233 pp. viii k. ian. maximo ii
et paterno conss.>
CJ.5.43.6pr.: Imperator Gordianus
Pietatis fungeris munere, qui fratris tui filios, ut
necessitudo sanguinis suadet, protegere conaris. * gord. a. felici. * <a 238
pp. v id. nov. pio et pontiano conss.>
CJ.5.43.6.1: Imperator Gordianus
Si igitur tutores vel curatores eorum non recte
administrant, suspectis eis postulatis atque ostensis, ut alii in loco eorum
constituantur, facile impetrabis. <a 238 pp. v id. nov. pio et pontiano
conss.>
CJ.5.43.6.2: Imperator Gordianus
Quod si nihil in fraudem egerunt, verum ita egeni sunt, ut
in eorum administratione fratris tui filiorum substantia periclitetur, an eis
iniungendus sit curator, qui idoneis facultatibus sit, rector provinciae
aestimabit. <a 238 pp. v id. nov. pio et pontiano conss.>
CJ.5.43.6.3: Imperator Gordianus
Removendi autem licentia non solum parentibus utriusque
sexus, sed etiam cognatis et extraneis et infamibus et ipsi cuius res administrantur,
si non impubes sit, arbitrio cognatorum bonae opinionis constitutorum
conceditur. <a 238 pp. v id. nov. pio et pontiano conss.>
CJ.5.43.7: Imperator Gordianus
Eum, quem ut suspectum tutorem vel curatorem accusas,
pendente causa cognitionis abstinere ab administratione rerum tuarum, donec
causa finiatur, praeses provinciae iubebit. alius tamen interea in locum eius
in administratione rerum ordinandus est. * gord. a. gorgoniae. * <a 240 pp.
vii k. mart. sabino ii et venusto conss.>
CJ.5.43.8: Imperator Philippus
Si non suspectum contutorem tuum postulare ac removere ab
administratione bonorum pupilli curaveris, admitti nequaquam potest ratio
desiderii tui iam nunc postulantis tutelam tibi nomine eiusdem pupilli
restitui. * philipp. a. et philipp. c. proculo. * <a 244 pp. xiii k. nov.
peregrino et aemiliano conss.>
CJ.5.43.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Suspectos tutores ex dolo, non etiam eos, qui ob
neglegentiam remoti sunt, infames fieri manifestum est. * diocl. et maxim. aa.
et cc. ammiano. * <a 294 s. viii k. mai. cc. conss.>
CJ.5.44.0. De in litem dando tutore vel curatore.
CJ.5.44.1: Imperator Antoninus
Si quas petitiones adversus pupillos tuos habes, dirigere
eas potes, adsistentibus causamque defendentibus contutoribus tuis, cum et, si
alios tutores non haberent, ad hoc genus litis defendendae curatores accipere
deberent. * ant. a. miltiadi. * <a 213 pp. xiii k. aug. antonino a. iiii et
balbino conss.>
CJ.5.44.2pr.: Imperator Alexander Severus
An tibi partis fundi paterni vindicatio competat, is cuius
de ea re notio est aestimabit. * alex. a. euaristo. * <a 224 pp. xii k. mai.
iuliano et crispino conss.>
CJ.5.44.2.1: Imperator Alexander Severus
Respicere autem debes officium, in quo te esse tutorem
dicis, ne ob eiusmodi petitionem evictione secuta ultra pretii quantitatem
auctoris heredem pupillum tuum oneres, qui laudatus per te defendi debeat, cum
aut compensationis rationem habere aut contrario tutelae iudicio experiri
possis. <a 224 pp. xii k. mai. iuliano et crispino conss.>
CJ.5.44.2.2: Imperator Alexander Severus
Sed ne tuum ius, si quod habes, impediatur, ad eam rem
defendendam, quae adversus te vindicantem agenda erit, curatores pupillo
petuntur. <a 224 pp. xii k. mai. iuliano et crispino conss.>
CJ.5.44.3: Imperator gallien.
Ad protegendam causam tutor sive curator datus conveniri non
potest administrationis periculo, cum sola suscepti negotii tutela mandata est.
si nihil igitur, ut adlegas, praeter negotium gessisti, frustra conveniris. *
gallien. a. valerio. * <a 265 pp. k. april. valeriano et lucillo conss.>
CJ.5.44.4: Imperator gallien.
Ad litem datus tutor si quid bona fide erogasti, a
contutoribus more solito exigere potes. * gallien. a. irenaeo. * <a 267 pp.
k. nov. paterno et arcesilao conss.>
CJ.5.44.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sive ex testamento sive iure legitimo fratris tui filiorum
tutelae onus ad te pertineat, vereri non debes de his quaestionibus, quas
adversus fratrem quondam tibi fuisse dicis, cum, si qua emerserit lis,
procuratore dato et illis curatore ad litem constituto et sollemnitati iuris,
ubi tutor exigitur, et indemnitati utriusque prospici possit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. tigrani. * <a 294 s. iiii k. mai. cc. conss.>
CJ.5.45.0. De eo qui pro tutore negotia gessit.
CJ.5.45.1: Imperatores valer., gallien.
Etiam mulieres, si res pupillares pro tutore
administraverunt, ad praestandam rationem tenentur. * valer. et gallien. aa.
Marcello. * <a 259 pp. aemiliano et basso conss.>
CJ.5.45.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non utiliter nominatus tutor pupillorum agendo nomine, licet
ex eorum persona iniunctam impleat intentionem, exceptione " si tutor non
est" submovetur. * diocl. et maxim. aa. et cc. marco. * <a 294 d. non.
dec. cc. conss.>
CJ.5.46.0. Si mater indemnitatem promiserit.
CJ.5.46.1: Imperator Alexander Severus
Suo potius periculo magistratus tutores quos petisti
dederunt, quam tu contra sexus condicionem alicui ex ea obligatione obstricta
es, quod tuo periculo tutores filiis tuis dari postulasti. * alex. a. bruttiae.
* <a 234 pp. iii id. mart. maximo ii et urbano conss.>
CJ.5.46.2: Imperator Philippus
Quaedam pupillorum vestrorum a matre itemque avo paterno
administrata eorumque nomine indemnitatem vobis promissam esse adseveratis.
quae si ita sunt et idem pupilli legitimae aetatis effecti non adversus matrem
suam itemque avum, sed contra vos congredi malunt, non immerito indemnitatem ab
his praestari desiderabitis, quos et administrationem suo periculo pridem
suscepisse proponitis. * philipp. a. et philipp. c. asclepiadi et menandro. *
<a 246 pp. iiii id. iul. praesente et albino conss.>
CJ.5.46.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ob tutorem non idoneum a matre petitum frustra vobis eam
teneri contenditis, cum non, nisi specialiter eius periculo dari decreto
fuisset comprehensum, ex ea obligatione obstricta est. * diocl. et maxim. aa.
et cc. gaiano. * <a 293 s. k. dec. aa. conss.>
CJ.5.47.0. Si contra matris voluntatem tutor datus sit.
CJ.5.47.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si contra matris ultimam voluntatem fuscinium filio communi
tutorem datum probaveris, eum sine damno existimationis a tutela removendum
praetor decernet. quae rescriptio, si in fraude convictus fuerit, non
suffragabitur. * sev. et ant. aa. tertio. * <a 197 pp. xiii k. mart.
laterano et rufino conss.>
CJ.5.48.0. Ut causae post pubertatem adsit tutor.
CJ.5.48.1pr.: Imperator Philippus
Tutores, qui necdum administrationis rationem ad curatores
transtulerunt, defensioni causarum pupillarium adsistere oportere saepe
rescriptum est. * philipp. a. dextro. * <a 245 pp. xii k. nov. philippo a.
et titiano conss.>
CJ.5.48.1.1: Imperator Philippus
Et ideo, si ( ut proponis) instrumenta, quibus adseri
possunt causae provocationis, etiam nunc hi quorum meministi apud se detinent,
aditus praeses provinciae periculi sui eos admoneri praecipiet. <a 245 pp.
xii k. nov. philippo a. et titiano conss.>
CJ.5.49.0. Ubi pupilli educentur.
CJ.5.49.1pr.: Imperator Alexander Severus
Educatio pupillorum tutorum nulli magis quam matri eorum, si
non vitricum eis induxerit, committenda est. * alex. a. dionysodoro. * <a
223 pp. vii id. febr. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.5.49.1.1: Imperator Alexander Severus
Quando autem inter eam et cognatos et tutorem super hoc orta
fuerit dubitatio, aditus praeses provinciae inspecta personarum et qualitate et
coniunctione perpendet, ubi puer educari debeat. <a 223 pp. vii id. febr.
maximo ii et aeliano conss.>
CJ.5.49.1.2: Imperator Alexander Severus
Sin autem aestimaverit, apud quem educari debeat, is necessitatem
habebit hoc facere, quod praeses iusserit. <a 223 pp. vii id. febr. maximo
ii et aeliano conss.>
CJ.5.49.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Utrum nepos tuus ex filia apud te an patruum suum morari
debeat, ex singulorum adfectione et qui magis ad suspicionem ex spe
successionis propior sit, aestimabitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. gratae. *
<a 294 s. xviii k. nov. nicomediae cc. conss.>
CJ.5.50.0. De alimentis pupillo praestandis.
CJ.5.50.1pr.: Imperator Antoninus
Pupillus, si ei alimenta a tutore suo non praestantur,
praesidem provinciae adeat, qui, ne in alimentorum praestatione mora fiat,
partibus suis fungetur. * ant. a. faustino. * <a 215 pp. vi id. iul. romae
laeto ii et cereale conss.>
CJ.5.50.1.1: Imperator Antoninus
Idem est et si de statu pupilli seu adulti et de bonis eius
controversia pendeat. <a 215 pp. vi id. iul. romae laeto ii et cereale
conss.>
CJ.5.50.2pr.: Imperator Alexander Severus
Quod plerumque postulatur, ut arbitrio praetoris alimenta
pro modo facultatum pupillis vel iuvenibus constituantur, pro officio suo hi
qui aliena negotia gerunt, ne apud iudicem controversiam habeant, faciunt. *
alex. a. aufidio. * <a 223 pp. non. dec. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.5.50.2.1: Imperator Alexander Severus
Ceterum si bonus vir et innocens tutor arbitrio suo aluit
pupillos ( quod interdum etiam necesse est fieri, ne secreta patrimonii et
suspectum aes alienum, quod melius est interim taceri quam, cum de modo bonorum
quaeritur, ultro proferri et apud acta ius dicentis contra utilitatem
pupillorum signari), non dubio accepto ferre debebunt ea, quae vir bonus
arbitrabitur merito ad exhibitionem educationis ministeria studiaque erogata
esse. <a 223 pp. non. dec. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.5.50.2.2: Imperator Alexander Severus
Nec ferendus est iuvenis, qui, cum praesens esset studiisque
eruditus atque alitus est, si ea per alium se consecutum non probet, sumptusque
recuset, quasi vento vixerit aut nullo liberi hominis studio imbui meruerit.
<a 223 pp. non. dec. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.5.51.0. Arbitrium tutelae.
CJ.5.51.1: Imperator Antoninus
Cum tutelae administratae ratio a te peti coeperit, neque
veritati neque iustis probationibus officit, quod ( ut dicis) testator modum
patrimonii sui verbis testamenti ampliavit vel minuit. * ant. a. leoni. * <a
212 pp. v k. oct. romae duobus aspris conss.>
CJ.5.51.2: Imperator Antoninus
Nomina paternorum debitorum si idonea fuerunt initio
susceptae tutelae et per latam culpam tutorum minus idonea tempore tutelae esse
coeperunt, iudex qui super ea re datus fuerit dispiciet: et si palam dolo
tutoris vel manifesta neglegentia cessatur, tutelae iudicio damnum, quod ex
cessatione accidisset, pupillo praestandum esse statuere curabit. * ant. a.
praesentino. * <a 213 pp. non. iul. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.5.51.3: Imperator Antoninus
Curator, qui post decretum praesidis, sublata pecunia, quae
ad comparationem possessionis fuerat deposita, praedium sibi comparavit, elige,
utrum malis in emptione tibi negotium eum gessisse, an, quia in usus suos
conversae pecuniae sunt, legitimas usuras ab eo accipere: secundum quae iudex
tutelae iudicio redditus partem religionis implebit. * ant. a. vitalio. * <a
215 pp. iii k. iul. romae laeto ii et cereale conss.>
CJ.5.51.4pr.: Imperator Alexander Severus
Eum, qui bonis paternis secundum edicti formam abstentus
est, hereditariis actionibus conveniri nulla ratio suadet. * alex. a. aglao. *
<a 222 pp. iii k. mai. alexandro a. cons.>
CJ.5.51.4.1: Imperator Alexander Severus
Nec ad rem facit, quod adversus curatores , si non consulte
abstentus sit, actio competat: nihil quippe in ea quae ex officio gesta sunt
vel geri debebunt veniet, sed culpa solum quantique interfuit eius non fuisse
abstentum aestimatur. <a 222 pp. iii k. mai. alexandro a. cons.>
CJ.5.51.4.2: Imperator Alexander Severus
Cui consequens est, ut, si propter eam causam transegisti
cum curatoribus, nulla adversus te creditoribus patris tui petitio competat.
<a 222 pp. iii k. mai. alexandro a. cons.>
CJ.5.51.5: Imperator Gordianus
Omnes tutores seu heredes eorum, qui administraverunt
tutelam, ad eundem iudicem ire debere iam pridem constitutum est. cum igitur
patrem tuum cum alio tutelam administrasse adlegas, praeses provinciae eundem
iudicem adversus te atque heredes contutorum patris tui dare debebit, quatenus
quisque condemnari debeat, examinaturum. * gord. a. victorino. * <a 238 pp.
x k. aug. pio et pontiano conss.>
CJ.5.51.6pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum interdictae venditionis vitium etiam pretii fraude tutor
vester cumulasse proponatur, non dubitabit praeses provinciae, quando
venditionem confirmare voluistis, residuum pretium cum usuris venditae a tutore
possessionis celeriter vobis restitui iubere. * diocl. et maxim. aa. septimo et
cononi. * <a 290 pp. iiii k. sept. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.5.51.6.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod autem petitis ab heredibus eius qui vendidit pretium
vobis exsolvi, superfluo a nobis desideratis, quia nec praesidis experientiam
possit latere, tutores qui gesserint sive heredes eorum obea negotia, quae per
eos administrata sunt, principali loco conveniri debere, ceteris ob culpae
rationem non servati detrimenti periculo substitutis, vel, si pariter
administrasse doceantur, etiam adversus unum liberum experiundi arbitrium
competere, ita ut actiones, quas adversus alios habetis, ad electum
transferantur. <a 290 pp. iiii k. sept. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.5.51.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quidquid tutoris dolo vel lata culpa vel levi culpa sive
curatoris minores amiserint vel, cum possent, non quaesierint, hoc etiam in
tutelae sive negotiorum gestorum utile iudicium venire non est incerti iuris. *
diocl. et maxim. aa. et cc. alexandro. * <a 293 s. prid. id. april. aa.
conss.>
CJ.5.51.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tutores tutelae conveniri longi temporis praescriptio non
prohibet. unde si his transactione vel novatione atque acceptilatione
liberationem non praestitisti, apud rectorem provinciae quaecumque tibi
debentur repetere non prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc. dalmatio. *
<a 293 s. xvi k. mai. aa. conss.>
CJ.5.51.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tutorem quondam, ut tam rationem quam si quid reliquorum
nomine debet reddat, apud praetorem convenire potes. quamvis enim matrem tuam
susceptis bonis vestris indemnitatem pro hac administratione tutori se
praestituram promisisse proponatur, tamen adversus tutorem tibi tutelae, non
adversus matris successores ex stipulatu competit actio. * diocl. et maxim. aa.
et cc. iuliano. * <a 293 s. prid. k. ian. aa. conss.>
CJ.5.51.10pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si defunctus tutelam vestram administraverit, non rerum eius
dominium vindicare vel tenere potes, sed tutelae contra eius successores tibi
competit actio. * diocl. et maxim. aa. et cc. pomponio. * <a 294 s. xi k.
febr. sirmi cc. conss.>
CJ.5.51.10.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Debitum autem aliis indiciis probari oportet. nam quod neque
ipse neque uxor eius quicquam ante administrationem habuerunt, non idoneum
huius continet indicium : nec enim pauperibus industria vel augmentum
patrimonii, quod laboribus ac multis casibus quaeritur, interdicendum est.
<a 294 s. xi k. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.5.51.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tutor post puberem aetatem puellae si in administratione
conexa perseveraverit, tutelae actione totius temporis rationem praestare
cogitur. sin autem post finitam administrationem in isdem rebus minime se
immiscuerit, temporis quod insequitur periculum ad eum non pertinet. * diocl.
et maxim. aa. et cc. chrysianae. * <a 294 s. v k. dec. anchialo cc.
conss.>
CJ.5.51.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tutelae actio tam heredibus quam etiam contra successores
competit. * diocl. et maxim. aa. et cc. quintillae. * <a 294 s. x k. dec.
sirmi cc. conss.>
CJ.5.51.13pr.: Imperator Justinianus
Veteris iuris dubitationem decidentes sancimus, si quidem
tutor vel curator pro substantia pupilli vel adulti aliquid ubicumque dixerit
ad maiorem quantitatem eam reducens, sive pro utilitate pupilli vel adulti sive
per solam simplicitatem sive per aliam quamcumque causam, nihil veritati
praeiudicare, sed hoc obtinere , quod ipsius rei inducit natura et mensura
pupillaris vel adulti ostendit substantiae. * iust. a. iuliano pp. * <a 530
d. k. aug. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.51.13.1: Imperator Justinianus
Sin autem inventario publice facto res pupillares vel adulti
conscripserit et ipse per huiusmodi scripturam confessus fuerit ampliorem
quantitatem substantiae, non esse aliud inspiciendum nisi hoc quod scripsit, et
secundum vires eiusdem scripturae patrimonium pupilli vel adulti exigi: neque
enim sic homo simplex, immo magis stultus invenitur, ut et in publico
inventario contra se scribi aliquid patiatur. <a 530 d. k. aug.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.51.13.2: Imperator Justinianus
Illo procul dubio observando, ut non audeat tutor vel
curator res pupillares vel adulti aliter attingere vel ullam sibi communionem
ad eas vindicare, nisi prius inventario publice facto secundum morem solitum
res eis tradantur: nisi testatores qui substantiam transmittunt specialiter
inventarium conscribi vetaverint. <a 530 d. k. aug. constantinopoli lampadio
et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.51.13.3: Imperator Justinianus
Scituris tutoribus et curatoribus, quod, si inventarium
facere neglexerint, et quasi suspecti ab officio removeantur et poenis
legitimis, quae contra eos interminatae sunt, subiacebunt et postea perpetua
macula infamiae notabuntur, neque ab imperiali beneficio absolutione huiusmodi
notae fruituri. <a 530 d. k. aug. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.5.52.0. De dividenda tutela et pro qua parte quisque
tutorum conveniatur.
CJ.5.52.1: Imperator Gordianus
Si post finitum administrationis officium collegae tui
indemnitati praestandae idonei fuerunt posteaque, dum non conveniuntur, minus
idonei effecti sunt, vitium alienae cessationis ad dispendium tuum pertinere
iuris ratio non patitur. * gord. a. optato. * <a 241 pp. vi id. mai.
gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.5.52.2pr.: Imperatores carus, carinus, numer.
Si divisio administrationis inter tutores sive curatores in
eodem loco seu provincia constitutos necdum fuit, licentiam habet adulescens et
unum eorum eligere et totum debitum exigere, cessione videlicet ab eo adversus
ceteros tutores seu curatores actionum ei competentium facienda. * carus
carinus et numer. aaa. primigenio. * <a 284 pp. hemesae xv k. april. carino
ii et numeriano aa. conss.>
CJ.5.52.2.1: Imperatores carus, carinus, numer.
In divisionem autem administratione deducta sive a praeside
sive a testatoris voluntate unumquemque pro sua administratione convenire
potest, periculum invicem tutoribus seu curatoribus non sustinentibus, nisi per
dolum aut culpam suspectum non removerunt, cum alter eorum non solvendo
effectus sit, vel suspicionis causam agendo sua sponte iura pupilli
prodiderunt. <a 284 pp. hemesae xv k. april. carino ii et numeriano aa.
conss.>
CJ.5.52.2.2: Imperatores carus, carinus, numer.
Nec prodest eis dicentibus contutorem suum non administrasse
pupillares res. <a 284 pp. hemesae xv k. april. carino ii et numeriano aa.
conss.>
CJ.5.52.2.3: Imperatores carus, carinus, numer.
Sin vero ipsi inter se res administrationis diviserunt, non
prohibetur adulescens et unum ex his in solidum convenire, ita ut actiones,
quas adversus alios habet, ad electum transferat. <a 284 pp. hemesae xv k.
april. carino ii et numeriano aa. conss.>
CJ.5.52.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet tutorum conventione mutuum periculum minime finiatur,
tamen eum qui administravit, si solvendo sit, in primo loco eiusque successores
conveniendos esse non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. zotico. * <a
294 s. iiii k. oct. cc. conss.>
CJ.5.53.0. De in litem iurando.
CJ.5.53.1: Imperatores Severus, Antoninus
Adversus heredem tutoris ad transferendam tutelam iudicem
accipiens tempore litis ad puberem instrumenta pertinentia restitui
desiderabis. quod si dolo non exhibeantur, in litem iurandi tibi facultas erit,
modo si quondam pupillo debitam adfectionem ad vincula quoque religionis
extendere volueris. * sev. et ant. aa. asclepiodoto. * <a 205 pp. k. aug.
geta ii cons.>
CJ.5.53.2pr.: Imperator Antoninus
Is, qui rationes tutelae seu curae reposcit, invitus in
litem iurare compelli non potest. sed volens ita demum audiendus est, si heres
per longam successionem tutoris instrumenta pupillaria dolo circumveniendi
pupilli gratia exhibere non vult. * ant. a. severo. * <a 212 pp. xi k. oct.
duobus aspris conss.>
CJ.5.53.2.1: Imperator Antoninus
Sin vero neque dolus neque lata culpa neque fraus heredis
convincetur, omissa iurisiurandi facultate iudex de veritate cognoscet, quae
etiam argumentis liquidis investigari potest. <a 212 pp. xi k. oct. duobus
aspris conss.>
CJ.5.53.3: Imperator Antoninus
Summa sententia comprehensa, quam cessantibus curatoribus
quondam tuis iudex secutus iurisiurandi a te prolati religionem in
condemnationem deduxit, minui pacto non potuit. * ant. a. prisciano mil. *
<a 215 pp. k. iul. laeto ii et cereale conss.>
CJ.5.53.4pr.: Imperator Gordianus
Alio iure est tutor, alio heres eius. tutor enim inventarium
ceteraque instrumenta si non proferat, in litem iusiurandum adversus se potest
admittere: at enim heres eius ita demum, si reperta in hereditate dolo malo non
exhibeat. * gord. a. muciano. * <a 238 pp. vii k. oct. pio et pontiano
conss.>
CJ.5.53.4.1: Imperator Gordianus
Sed cum adversus ipsum tutorem litem contestatam esse
dicatis, transferentibus in heredes eius actionem praeses provinciae partes
suas exhibebit non ignorans, nisi exhibeantur instrumenta, quatenus iuxta
formam constitutionum partes suas debeat moderari. <a 238 pp. vii k. oct.
pio et pontiano conss.>
CJ.5.53.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet adversus heredes ob non factum inventarium iusiurandum
in actione tutelae praetermitti placuerit, iudicem tamen velut ex dolo tutoris
aliis indiciis instructum adversus eos ferre sententiam convenit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. artemidoro. * <a 294 s. viii k. ian. nicomediae cc.
conss.>
CJ.5.54.0. De heredibus tutorum.
CJ.5.54.1: Imperatores Severus, Antoninus
Heredes tutoris ob neglegentiam, quae non latae culpae
comparari possit, condemnari non oportet, si non contra tutorem lis inchoata
est neque ex damno pupilli lucrum captatum aut gratiae praestitum sit. * sev.
et ant. aa. fusciano. * <a 197 pp. vi id. mart. laterano et rufino
conss.>
CJ.5.54.2pr.: Imperator Antoninus
Pater vester tutor vel curator datus si se non excusavit,
non ideo vos minus heredes eius tutelae vel utili iudicio conveniri potestis,
quod eum tutelam seu curam non administrasse dicitis: nam etiam cessationis
ratio reddenda est. * ant. a. valentiniano et materno. * <a 213 pp. xi k.
mart. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.5.54.2.1: Imperator Antoninus
Prius tamen propter actum suum eos conveniendos esse qui
administraverint saepe rescriptum est. <a 213 pp. xi k. mart. antonino a.
iiii et balbino conss.>
CJ.5.54.3: Imperator Antoninus
Adversus heredes quondam tutoris tui tutelae actione
consiste. in iudicium autem veniet etiam id, quod tibi tutor ex causa
fideiussionis debuit. * ant. a. avitae. * <a 213 pp. iii non. iul. antonino
a. iiii et balbino conss.>
CJ.5.54.4: Imperator Alexander Severus
Heredes eorum, qui tutelam vel curam administraverint, si
quid ad eos ex re pupilli vel adulti perveniet, restituere coguntur: et in eo
autem, quod tutor vel curator administrare debuit nec administravit, rationem
reddere eos debere non est ambigendum. * alex. a. frontino. * <a 229 pp.
viii k. nov. alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.5.55.0. Si tutor non gesserit.
CJ.5.55.1pr.: Imperator Alexander Severus
Certum est non solum eos qui gesserunt, sed etiam qui gerere
debuerunt tutelam teneri etiam in ea, quae a contutoribus servari non
potuerunt, si modo, cum suspectos facere deberent, id officium omiserunt. *
alex. a. zotico. * <a 223 pp. prid. id. mai. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.5.55.1.1: Imperator Alexander Severus
Tu autem, etsi contra patronum tuum famosam actionem instituere
non potuisti, providere tamen, ne quid tutelae deesset, necessariis
postulationibus apud eum, cuius de ea re iurisdictio fuit, potuisti. <a 223
pp. prid. id. mai. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.5.55.2: Imperator Alexander Severus
Qui se non immiscuerunt tutelae vel curae, ex persona eorum,
qui gesserunt et idonei sunt, non onerantur. si qua vero sunt, quae, cum geri
debuerunt, omissa sunt, latae culpae ratio omnes aequaliter tenet. * alex. a.
.To. * <a 224 pp. viii k. mai. iuliano et crispino conss.>
CJ.5.56.0. De usuris pupillaribus.
CJ.5.56.1: Imperator Antoninus
Tutorem vel curatorem pecuniae, quam in usus suos convertit,
legitimas usuras praestare debere olim placuit. * ant. a. praesentino. * <a
213 pp. non. iun. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.5.56.2: Imperator Alexander Severus
Eius, quod ex causa tutelae debetur, usuras praestari
oportere dubium non est, quamvis aliis pro participe muneris necessitas
solutionis inrogetur, quia id non alias contingit, quam si cessatio contutoris
in suspecto faciendo imputari possit. * alex. a. ampliato. * <a 224 pp. xiii
k. iul. iuliano et crispino conss.>
CJ.5.56.3: Imperator Alexander Severus
Si pecuniam pupillarem neque idoneis hominibus credere neque
in emptionem possessionum convertere potuisti, non ignorabit iudex usuras eius
a te exigi non oportere. * alex. a. vitalio. * <a 228 pp. id. april. modesto
et probo conss.>
CJ.5.56.4pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pupillus agere vobiscum actione tutelae compelli non potest.
* diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio. * <a 294 pp. iii id. febr. sirmi cc.
conss.>
CJ.5.56.4.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Verum adversus futuram calumniam et ut, si quid ei debetis,
cursus eius inhibeatur usurarum, denuntiationibus frequenter interpositis ad
iudicium eum provocate ac, si rem dissimulatione proferat, actis apud praesidem
provinciae factis voluntatis vestrae rationem declarate: quo facto tam vobis
ipsis quam securitati filiorum vestrorum consulatis. <a 294 pp. iii id.
febr. sirmi cc. conss.>
CJ.5.56.4.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod et in curatoribus locum habet. <a 294 pp. iii id.
febr. sirmi cc. conss.>
CJ.5.57.0. De fideiussoribus tutorum seu curatorum.
CJ.5.57.1: Imperator Alexander Severus
Eligere debes, utrum cum ipsis tutoribus vel curatoribus
heredibusve eorum an cum his, qui pro eis se obligaverunt, agere debeas vel, si
ita malis, dividere actionem. nam in solidum et cum reo et cum fideiussoribus
agi iure non potest. * alex. a. felici. * <a 224 pp. x k. febr. iuliano et
crispino conss.>
CJ.5.57.2pr.: Imperator Alexander Severus
Non est ambigui iuris electo reo et solvente fideiussorem
liberari. * alex. a. prisco. * <a 225 pp. viii k. aug. fusco ii et dextro
conss.>
CJ.5.57.2.1: Imperator Alexander Severus
Et ideo si simpliciter acceptus est fideiussor in id, quod
tutor seu curator debiturus esset, cum proponas tutorem seu curatorem
condemnatum solvisse, quid dubium est liberatum esse fideiussorem? <a 225
pp. viii k. aug. fusco ii et dextro conss.>
CJ.5.57.2.2: Imperator Alexander Severus
Plane si stipulatio rem salvam fore interposita est vel
cautum est in id, quod a tutore seu curatore servari non potest, manet
fideiussor obligatus ad supplendam tibi indemnitatem. <a 225 pp. viii k.
aug. fusco ii et dextro conss.>
CJ.5.58.0. De contrario iudicio.
CJ.5.58.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si pro iudicato contutore pecuniam solvisti, nullum iudicium
tibi contra pupillum competit, ut delegetur tibi adversus liberatum actio. quod
si nomen emisti, in rem suam procurator datus heredes eius iudicati poteris
convenire. * sev. et ant. aa. stratoni. * <a 201 pp. vii k. mart. fabiano et
muciano conss.>
CJ.5.58.2: Imperator Antoninus
Si non ex propria culpa solus pupillae condemnatus es, sed
absens et indefensus adquievisti, cum ex causa iudicati satisfacere coeperis,
actionem adversus contutores tuos mandari tibi a pupilla desiderabis vel utili
actione uteris. * ant. a. primitivo. * <a 212 pp. prid. id. oct. duobus
aspris conss.>
CJ.5.58.3pr.: Imperator Antoninus
Si pater tuus, quem et privigni sui tutelam administrasse
proponis, testamento recte facto, pupillo etiam quondam suo herede instituto
decessit, quoniam non nisi pro portione hereditaria tutelae petitionem
confusione constet extingui, pro residua parte succedentem patri tutelae te
convenit apud competentem iudicem reddere rationes. * ant. aa. et cc. thesidi.
* <a 294 s. xviii k. ian. cc. conss.>
CJ.5.58.3.1: Imperator Antoninus
Qui secundum bonam fidem, eorum etiam, quae patrem tuum in
re eius erogasse dicis, admissa compensatione, reliqui ( si quid amplius
debetur) faciet condemnationem. <a 294 s. xviii k. ian. cc. conss.>
CJ.5.58.3.2: Imperator Antoninus
Quod si sciens amplius in rem suam erogatum agendum
propterea tutelae non putaverit, eum contrario iudicio convenire potes. <a
294 s. xviii k. ian. cc. conss.>
CJ.5.59.0. De auctoritate praestanda.
CJ.5.59.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Neque tutoris neque curatoris absentia quicquam stipulationi
pro pupillo habitae nocet. * diocl. et maxim. aa. et cc. antoniano. * < sine
die et conss.>
CJ.5.59.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec actiones sine tutoris auctoritate in aetate pupillari
constituta remittendo quicquam amittere poteris. * diocl. et maxim. aa. et cc.
serenae. * <a 294 s. xvii k. mai. cc. conss.>
CJ.5.59.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eum, qui a pupillo sine tutoris auctoritate distrahente
comparavit, longi temporis spatium non defendit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
gaio. * <a 294 s. viii id. dec. cc. conss.>
CJ.5.59.4: Imperator Justinianus
Clarum posteritati facientes sancimus omnimodo debere et
agentibus et pulsatis in criminalibus causis minoribus viginti quinque annis
adesse curatores vel tutores, in quibus casibus et pupillos leges accusari
concedunt, cum cautius et melius est cum suasione perfectissima et responsa
facere minores et litem inferre, ne ex sua imperitia vel iuvenali calore
aliquid vel dicant vel taceant, quod, si fuisset prolatum vel non expressum,
prodesse eis poterat et a deteriore calculo eos eripere. * iust. a. iuliano pp.
* <a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis
vv. cc.>
CJ.5.59.5pr.: Imperator Justinianus
Veterem dubitationem amputantes, per quam testamentarii
quidem vel per inquisitionem dati tutoris et unius auctoritas sufficiebat,
licet plures fuerant, non tamen diversis regionibus destinati, legitimi autem
vel simpliciter dati omnes consentire compellebantur, sancimus, si plures
tutores fuerint ordinati, sive in testamento paterno sive ex lege vocati sive a
iudice vel ex inquisitione vel simpliciter dati, et unius tutoris auctoritatem
omnibus tutoribus sufficere, ubi non divisa est administratio vel pro
regionibus vel pro substantiae partibus: ibi etenim necesse est singulis pro
suis partibus vel regionibus auctoritatem pupillo praestare, quia in hoc casu
non absimiles esse testamentariis et per inquisitionem datis legitimos et
simpliciter datos iubemus eo, quod fideiussionis onere praegravantur et
subsidiariae actionis adminiculum speratur. * iust. a. iohanni pp. * <a 531
d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orest is vv. cc.>
CJ.5.59.5.1: Imperator Justinianus
Sed haec omnia ita accipienda sunt, si non res quae agitur
solutionem faciat ipsius tutelae, ut puta si pupillus in adrogationem se dare
desiderat. etenim absurdum est solvi tutelam nec consentiente, sed forsitan et
ignorante eo, qui tutor fuerat ordinatus. <a 531 d. k. sept. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.59.5.2: Imperator Justinianus
Tunc etenim, sive testamentarii sive per inquisitionem dati
sive legitimi sive simpliciter creati sunt, necesse est omnes suam auctoritatem
praestare, ut, quod omnes similiter tangit, ab omnibus comprobetur. <a 531
d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.5.59.5.3: Imperator Justinianus
Quae omnia simili modo et in curatoribus observari oportet.
<a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.5.60.0. Quando curatores vel tutores esse desinant.
CJ.5.60.1: Imperator Antoninus
Si curatores tutoribus adiuncti sunt, pubertate pupilli tam
tutorum quam curatorum adiunctorum officium finiri ideoque alios propter
aetatis infirmitatem curatores esse dandos manifestissimum est. * ant. a.
hermillae. * <a 213 pp. iiii k. aug. romae antonino a. iiii et balbino
conss.>
CJ.5.60.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tutoris officium ex sola voluntate pupilli non finiri
certissimum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. menippo. * <a 294 s. xiii k.
febr. cc. conss.>
CJ.5.60.3: Imperator Justinianus
Indecoram observationem in examinanda marum pubertate
resecantes iubemus: quemadmodum feminae post impletos duodecim annos omnimodo
pubescere iudicantur, ita et mares post excessum quattuordecim annorum puberes
existimentur, indagnatione corporis inhonesta cessante. * iust. a. menae pp. *
<a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio vc. cons.>
CJ.5.61.0. De actore a tutore seu curatore dando.
CJ.5.61.1pr.: Imperator Alexander Severus
Neque tutores neque curatores ex sua persona in re pupilli
vel adulescentis procuratorem facere possunt, sed actorem constituere debent. *
alex. a. sebastiano. * <a 229 pp. prid. id. mai. alexandro a. iii et dione
conss.>
CJ.5.61.1.1: Imperator Alexander Severus
Pupillus autem vel pupilla vel adultus vel adulta tam ad
agendum quam ad defendendum, tutore seu curatore interveniente, procuratorem
ordinare possunt. <a 229 pp. prid. id. mai. alexandro a. iii et dione
conss.>
CJ.5.61.1.2: Imperator Alexander Severus
Ipsi etiam tutores et curatores post litis contestationem a
se factam ad exemplum procuratorum, qui litem contestati sunt, dare
procuratores non prohibentur. <a 229 pp. prid. id. mai. alexandro a. iii et
dione conss.>
CJ.5.61.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si sui iuris constituti filii tui matri successerunt, licet
te tutorem eorum esse probetur, tamen non per procuratorem, sed actorem decreto
constitutum a te res eorum te absente peti convenit. * diocl. et maxim. aa. et
cc. alphocrationi. * <a 294 s. non. ian. sirmi cc. conss.>
CJ.5.62.0. De excusationibus et temporibus earum.
CJ.5.62.1: Imperatores Severus, Antoninus
Falsa suasione credis te propterea, quod spado sis,
immunitatem a tutelis habere. * sev. et ant. aa. aviolae. * <a 204 pp. k.
mai. cilone et libone conss.>
CJ.5.62.2: Imperatores Severus, Antoninus
Si curatores dati estis generaliter nec decreto significatum
est italicarum tantum rerum vobis munus adiunctum, adire debetis competentem
iudicem, ut vos a provinciali administratione liberet. quod si factum fuerit,
petent sibi in provincia curatores adulescentes. * sev. et ant. aa. aventiano
et cosconio. * <a 204 pp. viii k. sept. cilone et libone conss.>
CJ.5.62.3: Imperatores Severus, Antoninus
Excusationis quidem tuae, si ingenuus libertino tutor datus
es, certa causa est. sed cum te praeses provinciae audiendum non putaverit
propter praescriptionem, quasi tardius adires, nec a decreto provocaveris,
intellegis parendum esse sententiae. * sev. et ant. aa. crispino. * <a 206
pp. id. mart. albino et aemiliano conss.>
CJ.5.62.4pr.: Imperator Antoninus
Amplissimi ordinis consulto, qui pupillam suam uxorem ducit,
nuptias contrahere non intellegitur et tamen infamis constituitur. * ant. a.
agathodaemoni. * <a 216 pp. xi k. iul. sabino et anullino conss.>
CJ.5.62.4.1: Imperator Antoninus
Sed si tu demetriae, cum eam in matrimonio haberes, absens
et ignorans curator constitutus es, potes esse securus, dum tamen alius
substituatur. non enim debet ignorantia maritorum amplissimi ordinis consulto
fraus quaeri. <a 216 pp. xi k. iul. sabino et anullino conss.>
CJ.5.62.5: Imperator Alexander Severus
Libertos a tutela vel cura liberorum patroni seu patronae
nullam excusationem impetrare amplissimus ordo auctore divo marco censuit. et
ideo nec illud prodesse eis debet, quominus curatores etiam inviti patroni seu
patronae liberis dentur, quod eorundem tutelam administraverunt. * alex. a.
bassiae. * <>
CJ.5.62.6pr.: Imperator Alexander Severus
Quinquaginta dies, qui praefiniti sunt ad professionem
excusationis his qui tutores seu curatores dati sunt, ex eo die cedere, ex quo
decretum praetoris aut testamentum parentis notum factum erit ei qui ad munus
vocatus fuerit, ipsa constitutio quae hoc induxit sanxit. * alex. a. maximo. *
<a 224 pp. iii non. mai. iuliano et crispino conss.>
CJ.5.62.6.1: Imperator Alexander Severus
Sed si quis in eius temporis computatione ab eo cuius de ea
re notio fuit iniuriam passus non provocavit, adquiescere rebus iudicatis
debet. <a 224 pp. iii non. mai. iuliano et crispino conss.>
CJ.5.62.7: Imperator Alexander Severus
Neque a tutela neque a cura ideo quis excusatur, quod
creditor sive debitor eius est, cui tutor sive curator datus est, sed
participem in munere habere debet, ut ( si res exegerit) is qui alieno auxilio
eget defendatur. * alex. a. antonino. * <a 224 pp. iii id. iul. iuliano et
crispino conss.>
CJ.5.62.8: Imperator Alexander Severus
Coloni ( id est conductores) praediorum ad fiscum
pertinentium hoc nomine excusationem a muneribus civilibus non habent ideoque
iniunctae tutelae munere fungi debent. * alex. a. maximo. * <a 225 pp. iiii
k. febr. fusco et dextro conss.>
CJ.5.62.9: Imperator Alexander Severus
Frater tuus non ideo a tutela vel cura excusari debet, quod
oculum amisit. proinde intellegis munus susceptum eum deserere non posse. *
alex. a. romano. * <a 228 pp. k. febr. modesto et probo conss.>
CJ.5.62.10: Imperator Alexander Severus
Exactores tributorum tanto tempore, quanto rationem
tributariam tractaverunt, non solum ab oneribus, sed etiam a tutelis vacationem
habere dubitare non debuisti. * alex. a. crispino. * <a 229 d. id. aug.
alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.5.62.11pr.: Imperator Alexander Severus
Testamento tutor datus, ut a bonis his excuseris, quae
pupilli tui in alia provincia quam unde es ubique moraris possident, intra
quinquagesimum diem postulare debuisti. * alex. a. hylae. * <a 231 pp. viii
id. dec. pompeiano et peligno conss.>
CJ.5.62.11.1: Imperator Alexander Severus
Quod si facere cessasti, excusatio quidem temporis
praescriptione submovetur, sed propter late diffusum patrimonium an tibi
adiungi aliquos curatores oporteat, praeses provinciae, si te insufficientem
deprehenderit, aestimabit. <a 231 pp. viii id. dec. pompeiano et peligno
conss.>
CJ.5.62.12: Imperator Gordianus
Voluntaria tutelae munera privilegiis nihil derogant. *
gord. a. valentino. * <a 238 pp. xi k. nov. pio et pontiano conss.>
CJ.5.62.13: Imperator Gordianus
Nec senatorum quidem liberti, nedum ceterorum, propterea,
quia patronorum negotia gerunt, a muneribus civilibus habent immunitatem.
tantummodo etenim unus senatoris libertus, qui patroni negotia gerit, habet a
tutela sive cura vacationem. * gord. a. apollinari. * <a 239 pp. x k. febr.
gordiano a. et aviola conss.>
CJ.5.62.14pr.: Imperator Gordianus
Severiter praeses provinciae exsequetur, si animadverterit
avunculum tuum propterea nominari tutorem, ut metu eiusmodi creationis a
magistratibus iniuriam redimat. * gord. a. heraclidae. * <a 239 pp. id.
sept. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.5.62.14.1: Imperator Gordianus
Quin etiam si aliqua ei excusatio competit et non alia causa
nominatus est, quam ut lite fatigetur, quod in eam rem absumptum fuerit, is qui
eum nominavit iuxta formam constitutionum ei reddere cogetur. <a 239 pp. id.
sept. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.5.62.15: Imperator Gordianus
Quamquam in tutela detentus eo, quod excusatio quam
obiciebas non est admissa, provocationis auxilium flagitares et in medio
tempore hi quorum meministi in adulta aetate agere coeperunt, tamen non eo
minus causa interpositae provocationis propter periculum administrationis eius
temporis iudiciorum more examinanda est. * gord. a. tauro. * <a 243 pp. viii
k. nov. arriano et papo conss.>
CJ.5.62.16: Imperator Philippus
Si, ut adlegas, his tutor datus es, cum quibus disceptationem
hereditatis tibi esse proponis, et tempora antiquitus excusationibus
praestituta etiam nunc opitulantur, adire praesidem provinciae potes, formae
super ea re statutorum principalium obtemperari pro sua gravitate iussurum. *
philipp. a. theodoto. * <a 244 pp. x k. aug. peregrino et aemiliano
conss.>
CJ.5.62.17: Imperatores valer., gallien.
Licet orationis sub divo marco habitae verba deficiant, is
tamen, qui post contractas nuptias nurui suae curator datur, excusare se debet,
ne manifestam sententiam eius offendat et labem pudoris contrahat. * valer. et
gallien. aa. epagatho. * <a 265 d. vi id. ian. valeriano ii et lucillo
conss.>
CJ.5.62.18pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tutores nominatos appellationem interponere necesse non
habere certissimi iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc. sabino. * <a 294
d. non. april. cc. conss.>
CJ.5.62.18.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quapropter, licet non appellasti, si quam te excusationem
habere confidis, intra tempus, quod divi marci constitutione praescriptum est,
hac apud praesidem provinciae uti non prohiberis. <a 294 d. non. april. cc.
conss.>
CJ.5.62.18.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nam quod omnium bonorum patrem pupilli usum fructum
reliquisse quondam uxori suae proponis, ad excusandos vos a tutela non est
idoneum. <a 294 d. non. april. cc. conss.>
CJ.5.62.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Inusitatam rem desideras, de tutela filii te dimitti
postulans, quod te posse contrario tutelae iudicio matrem eius convenire
contendis. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysio. * <a 294 sine die et
conss.>
CJ.5.62.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Curator adultis nominatus, quorum tutor antea fueris,
invitus in administratione teneri non potes. proinde si dies excusationibus
praefinitus nondum excessit, uti competenti defensione potes. * diocl. et
maxim. aa. et cc. charitino. * <a 294 s. x k. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.5.62.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod res cum uterinis fratribus tibi communes esse profitearis,
ad excusationem tutelae non est idoneum, cum harum divisio curatore dato fieri
possit. * diocl. et maxim. aa. et cc. paramono. * <a 294 s. xviii k. ian.
nicomediae cc. conss.>
CJ.5.62.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tutor nominatus decreto praesidis habens excusationem
absolutus es, ad te non pertinere periculum administrationis manifestum est. *
diocl. et maxim. aa. et cc. hermodoro. * <a 294 d. xiii k. ian. nicomediae
cc. conss.>
CJ.5.62.23pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Humanitatis ac religionis ratio non permittit, ut adversus
sororem vel filios sororis actionum necessitates tutelae occasione suscipias,
cum ipsius etiam pupilli, cui tutor datus es, aliud exigere videatur utilitas,
scilicet ut eum tutorem potius habeat, qui ad defensionem eius non inhibeatur
adfectu. * diocl. et maxim. aa. et cc. neophyto. * <a 294 s. vi k. febr.
sirmi cc. conss.>
CJ.5.62.23.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Iuxta formam igitur, quam consulti dedimus, praetorem adiri
oportet, ut et iusto tuo desiderio et pupilli ipsius commodo consulatur. <a
294 s. vi k. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.5.62.24: Imperatores Arcadius, Honorius
Excusationem naviculariis tutelae sive curae hactenus ipsis
tribuimus, ut in huiusmodi officiis minoribus sui tantum corporis obligentur. *
arcad. et honor. aa. flaviano pp. * <a 400 d. iii non. mart. mediolani
stilichone et aureliano conss.>
CJ.5.62.25: Imperator Anastasius
Viros clarissimos sacri nostri palatii silentiarios circa
latus nostrum militantes de tutelis et curationibus excusari sancimus. *
anastas. a. antiocho praeposito sacri cubiculi. * <a 499 d. k. ian. iohanne
cons.>
CJ.5.63.0. Si falsis adlegationibus excusatus sit.
CJ.5.63.1: Imperator Alexander Severus
Si absentibus necessariis personis vel his, qui sua sponte
vos defendere volebant, non competentibus adlegationibus, qui vobis tutores aut
curatores dati erant , liberati esse a munere visi sunt, ne eis circumvenisse
iudicis religionem prosit, praeses provinciae audiet vos et, si iniustum decretum
extorsisse eos apparuerit, exinde ad eos periculum administrationis pertinere
pronuntiabit, ex quo dati sunt. * alex. a. lysimacho et diotimo. * <a 223
pp. xii k. mai. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.5.63.2: Imperator Philippus
Tutores, quos postea quam bona pupillorum administraverunt a
praeside provinciae quasi re integra excusari se impetrasse adseveras,
periculum administrationis evitare minime posse manifestum est. * philipp. a.
et philipp. c. auluzano. * <a 245 pp. xiiii k. iun. philippo a. et titiano
conss.>
CJ.5.63.3: Imperator Philippus
Si, ut proponis, pars diversa administratione tutelae seu
curae tuae itemque fratris tui ambitione potius quam iuris ratione se
excusavit, periculo iniuncti muneris minime liberatus est. * philipp. a. et c.
otani. * < sine die et consule.>
CJ.5.64.0. Si tutor rei publicae causa aberit.
CJ.5.64.1pr.: Imperator Gordianus
Qui tutores vel curatores dati rei publicae causa afuturi
sunt, ad tempus se excusare debent a tutela, ne etiam medii temporis periculo
obstringantur. * gord. a. guttio. * <a 239 pp. id. mart. gordiano a. et
aviola conss.>
CJ.5.64.1.1: Imperator Gordianus
Quod quidem et tu si fecisti, eius intervalli quo afuisti
periculum non debes pertimescere. quod si id praetermisisti, ut priore loco is
conveniatur qui administravit, de iure postulabis. <a 239 pp. id. mart.
gordiano a. et aviola conss.>
CJ.5.64.2: Imperator Gordianus
Certum est eos, qui rei publicae causa abesse desierunt, ab
omni nova tutela anno vacare debere. * gord. a. reginio. * <a 241 pp. v k.
mart. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.5.65.0. De excusatione veteranorum.
CJ.5.65.1: Imperator Antoninus
Qui causaria missione sacramento post viginti stipendia
solvuntur, et integram famam retinent et ad publica privilegia veteranis
concessa pertinent. * ant. a. saturnino. * <a 213 pp. vii id. aug. antonino
a. iiii et balbino conss.>
CJ.5.65.2: Imperator Gordianus
Quod placuit veteranos tantummodo conveterani filiorum seu
militum, et quidem unam tutelam seu curam eodem tempore administrare compelli,
eo pertinet, ut, si aliis dati fuerint, intra sollemnia tempora causas
excusationis apud competentem iudicem deferant. * gord. a. celeri veterano. *
<a 239 pp. iii k. iul. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.5.66.0. Qui numero liberorum se excusant.
CJ.5.66.1: Imperatores Severus, Antoninus
Qui ad tutelam vel curam vocantur, romae quidem trium
liberorum incolumium numero, quorum etiam status non ambigitur, in italia vero
quattuor, in provinciis autem quinque habent excusationem. * sev. et ant. aa.
claudio herodiano. * <a 203 pp. non. april. geta et plautiano conss.>
CJ.5.66.2: Imperator Antoninus
Neque filia amissa in numero prodest ad declinanda
municipalia munera neque nepotes numerantur, quorum pater superest, cum suo
nomine patri prosunt. * ant. a. Marcello. * <a 213 d. id. iun. antonino a.
iiii et balbino conss.>
CJ.5.67.0. Qui aetate.
CJ.5.67.1: Imperator Philippus
Pater tuus si maior est annis septuaginta, ad tutelam seu
curam devocatus excusare se sollemniter potest. * philipp. a. et philipp. c.
severo. * <a 246 pp. xiii k. april. praesente et albino conss.>
CJ.5.68.0. Qui morbo.
CJ.5.68.1: Imperatores Severus, Antoninus
Luminibus captus aut surdus aut mutus aut furiosus aut
perpetua valitudine tentus tutelae seu curationis excusationem habent. * sev.
et ant. aa. sabino. * <a 204 pp. v id. sept. cilone et libone conss.>
CJ.5.69.0. Qui numero tutelarum.
CJ.5.69.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Si tres tutelas vel curas eodem tempore non defunctorie
susceptas administras, onere quartae tutelae vel curationis pupillorum seu
adulescentium non gravaberis. * sev. et ant. aa. pompeiano. * <a 205 pp.
iiii id. oct. antonino a. ii et geta ii conss.>
CJ.5.69.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Finito autem officio pubertate pupillorum vel aetate
adulescentium aliae substitui possunt, licet nondum ratio tutelae sive curae
administratae reddita sit. <a 205 pp. iiii id. oct. antonino a. ii et geta
ii conss.>
CJ.5.69.1.2: Imperatores Severus, Antoninus
Sed imperfectae diversae species vacationis, licet
permixtae, ad excusationem non proficiunt. scire igitur debes eum, qui duos
filios habet et duas tutelas administrat, excusationem non mereri. <a 205
pp. iiii id. oct. antonino a. ii et geta ii conss.>
CJ.5.70.0. De curatore furiosi vel prodigi.
CJ.5.70.1: Imperator Antoninus
Curatores impleta legitima aetate prodigis vel furiosis
solent tribui. * ant. a. marinianae. * <a 214 pp. iiii k. aug. messala et
sabino conss.>
CJ.5.70.2pr.: Imperator Gordianus
Orationis divi severi beneficium, quo possessiones rusticas
sine decreto praesidis pupillorum seu adulescentium distrahi vel obligari
prohibitum est, non iniuria etiam ad agnatum furiosi porrigitur. * gord. a.
anicio. * <a 238 pp. k. ian. pio et pontiano conss.>
CJ.5.70.2.1: Imperator Gordianus
Si igitur citra decretum praesidis fundus mente capti etiam
ab agnato eius tibi pignori nexus est, vinculum pignoris in eo non consistit,
utilem tamen adversus eum personalem actionem, si ob eius utilitatem pecunia
mutua accepta est, poteris habere. <a 238 pp. k. ian. pio et pontiano
conss.>
CJ.5.70.3: Imperator Gordianus
Si pater tuus mentis compos non est, pete ei curatores, per
quos, si quid gestum est, quod revocari oporteat, possit causa cognita in
pristinum statum restitui. * gord. a. aureliano. * <a 239 pp. vii id. april.
gordiano a. et aviola conss.>
CJ.5.70.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum repudiante furiosam sui iuris constitutam marito, qui
solus repudiare potuit , quaedam matrem furiosae marito quondam eius instrumenta
confecisse significas, intellegis nihil eam contra furiosam disponere potuisse,
cum eius ad eam iure non pertinuerit defensio. * diocl. et maxim. aa. et cc.
asclepiodoto. * <a 293 s. id. april. byzantii aa. conss.>
CJ.5.70.5: Imperator Anastasius
Ne lucrum quidem antea indebitae successionis emancipato vel
emancipatis deputasse, nihil vero de oneribus tutelae prospexisse videamur,
curatores nihilo minus eos pro duodecim tabularum lege furiosis fratribus et
sororibus utpote legitimos existere hac legis sanctione decernimus. * anastas.
a. ad pop. * <>
CJ.5.70.6pr.: Imperator Justinianus
Cum aliis quidem hominibus continuum furoris infortunium
accidit, alios autem morbus non sine laxamento ingreditur, sed in quibusdam
temporibus quaedam eis intermissio pervenit, et in hoc ipso multa est
differentia, ut quibusdam breves indutiae, aliis maiores ab huiusmodi vitio
inducantur, antiquitas disputabat, utrumne in mediis furoris intervallis
permanet eis curatoris intercessio, an cum furore quiescente finita iterum
morbo adveniente redintegratur. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k. sept.
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.6.1: Imperator Justinianus
Nos itaque eius ambiguitatem decidentes sancimus, cum
incertum est in huiusmodi furiosis hominibus, quando resipuerint, sive ex longo
sive in propinquo spatio, et impossibile est et in confinio furoris et
sanitatis eum saepius constitui et per longum tempus sub eadem esse varietate,
ut quibusdam videatur etiam paene furor esse remotus, curatoris creationem non
esse finiendam, sed manere quidem eum, donec talis furiosus vivit, quia non est
paene tempus in quo huiusmodi morbus desperatur: sed per intervalla, quae
perfectissima sunt, nihil curatorem agere, sed ipsum posse furiosum, dum sapit,
et hereditatem adire et omnia alia facere, quae sanis hominibus competunt: sin
autem furor stimulis suis iterum eum accenderit, curatorem in contractus
vocari, ut nomen quidem curatoris in omne te mpus habeat, effectum autem,
quotiens morbus redierit, ne crebra vel quasi ludibriosa fiat curatoris creatio
et frequenter tam nascatur quam desinere videatur. <a 530 d. k. sept.
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7pr.: Imperator Justinianus
Cum furiosus, quem morbus detinet perpetuus, in sacris
parentis sui constitutus est, indubitate curatorem habere non potest, quia
sufficit ei ad gubernationem rerum quae ex castrensi peculio vel aliter ad eum
pervenerint et vel ante furorem adquisitae sunt vel in furore obveniunt, vel in
his, quorum proprietas ei tantummodo competit, paterna verecundia. * iust. a.
iuliano pp. * <a 530 d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.5.70.7.1: Imperator Justinianus
Quis enim talis adfectus extraneus inveniatur, ut vincat
paternum? vel cui alii credendum est res liberorum gubernandas parentibus
derelictis? <a 530 d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.5.70.7.1a: Imperator Justinianus
Licet tertullianus iuris antiqui interpres libro singulari,
quem de castrensi peculio condidit, tali tractatu proposito videatur obscure
eandem attingere sententiam, tamen nos hoc apertissime introduximus. <a 530
d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7.1b: Imperator Justinianus
Sin autem parentes ab hac luce decedere contigerit, nostra
constitutio, quam promulgavimus de his quae in testamento furioso relinquenda
sunt vel substitutione eorum, in suo robore maneat. <a 530 d.K.Sept
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7.2: Imperator Justinianus
Sin autem perpetuus furiosus sui iuris sit, tunc in paterna
quidem hereditae, quae quasi debita ad posteritatem suam devolvitur, nulla est
iuris veterum dubitatio, cum ilico apparet et suus heres suis extat parentibus.
<a 530 d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7.3: Imperator Justinianus
Sin autem ex alia quacumque causa hereditas ad eum vel
successio perveniat, tunc magna et inextricabilis vetustissimo iuri dubitatio
exorta est, sive adire hereditatem vel bonorum possessionem petere furiosus
possit, sive non, et si curator eius ad bonorum possessionem petendam admitti
debeat. et iuris auctores ex utroque latere magnum habuere certamen. <a 530
d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7.3a: Imperator Justinianus
Nos itaque utramque aciem auctorum certo foedere
compescentes sancimus furiosum quidem nullo modo posse vel hereditatem adire
vel bonorum possessionem agnoscere : curatori autem eius licentiam damus, immo
magis necessitatem imponimus, si utilem esse successionem existimaverit, eam
bonorum possessionem agnoscere, quae antea ex decreto dabatur, et ad
similitudinem bonorum possessionis habere, cum petitio bonorum possessionis
constantiniana lege sublata est et ab ea introducta observatio pro antiqua
sufficit petitione. <a 530 d.K.Sept constantinopoli lamp adio et oreste vv.
cc. conss.>
CJ.5.70.7.4: Imperator Justinianus
Sed cum antiquitas in curatore furiosi multas ambages
constituit, quemadmodum ab eo vel cautio vel satisdatio detur, vel pro quibus
rebus vel quibus personis, et si omnis curator talem praestabat cautelam,
necessarium nobis visum est, ut humano generi consulentes omnem quidem
obscuritatem et inextricabilem circuitum tollamus, compendioso autem et
dilucido remedio totum complectamur. et prius de creatione curatoris, qui
furiosis utriusque sexus datur, sancientes tunc et aliis certum finem
imponimus. <a 530 d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.5.70.7.5: Imperator Justinianus
Et si quidem parens curatorem furioso vel furiosae in ultimo
elogio heredibus institutis vel exheredatis dederit ( ubi et fideiussionem
cessare necesse est paterno testimonio pro satisdatione sufficiente), ipse qui
datus est ad curationem perveniat, ita tamen, ut in hac florentissima civitate
apud urbicariam praefecturam deducatur, in provincia autem apud praesidem eius,
praesente ei tam viro religiosissimo locorum antistite quam tribus primatibus,
et actis intervenientibus tactis sacrosanctis scripturis edicat omnia se recte
et cum utilitate furiosi gerere neque praetermittere ea, quae utilia furioso
esse putaverit, neque admittere, quae inutilia existimaverit. <a 530
d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7.5a: Imperator Justinianus
Et inventario cum omni subtilitate publice conscripto res
suscipiat et eas secundum sui opinionem disponat sub hypotheca rerum ad eum
pertinentium ad similitudinem tutorum et adulti curatorum. <a 530 d.K.Sept
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7.6: Imperator Justinianus
Sin autem testamentum quidem parens non confecerit, lex
autem curatorem utpote agnatum vocaverit, vel eo cessante aut non idoneo
forsitan existente ex iudiciali electione curatorem ei dare necesse fuerit,
tunc secundum praefatam divisionem in hac quidem florentissima civitate apud
gloriosissimam urbicariam praefecturam creatio procedat: sed si quidem nobilis
sit furiosi persona, etiam florentissimo senatu convocando, ut ex inquisitione
curator optimae atque integrae opinionis nominetur. sin vero non talis persona
sit, etiam solo viro gloriosissimo praefecto urbis praesidente hoc procedat.
<a 530 d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7.6a: Imperator Justinianus
Et si quidem curator substantiam idoneam possidet et
sufficientem ad fidem gubernationis, et sine aliqua satisdatione nominationem
eius procedere: sin autem non talis eius census inveniatur, tunc et fideiussio
in quantum possibile est ab eo exploretur. <a 530 d.K.Sept constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7.6b: Imperator Justinianus
Creatione quidem omnimodo sacris scripturis propositis in
omni causa celebranda, ipso autem curatore, cuiuscumque vel substantiae vel
dignitatis est, praefatum sacramentum pro utiliter rebus gerendis praestante et
inventarium publice conscribente, quatenus possint undique res furiosi utiliter
gubernari. <a 530 d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.5.70.7.6c: Imperator Justinianus
In provinciis vero his omnibus observandis, ut apud
praesidem cuiuscumque provinciae et virum religiosissimum episcopum civitatis
nec non tres primates memorata creatio procedat, eadem observatione et pro
iureiurando et pro inventario et satisdatione et hypotheca rerum curatoris
modis omnibus adhibenda. <a 530 d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste
vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7.7: Imperator Justinianus
Tali itaque ordinatione in curatore furiosi disposita, si
quid postea ad furiosum pervenerit sive ex hereditate vel successione vel
legato vel fideicommisso vel alio quocumque modo, hoc furioso accedat et hoc
cum alia eius substantia manibus curatoris tradatur, inventario etiam super his
rebus scilicet faciendo: et sub eius cura constituatur, quatenus, si quidem
resipuerit furiosus et adquisitionem admiserit, ipsi restituatur. <a 530
d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7.8: Imperator Justinianus
Sin autem in furore diem suum obierit vel in suam sanitatem
perveniens eam repudiaverit, si quidem successio est, ad eos referatur,
volentes tamen, id est vel substitutum vel ab intestato heredes vel ad nostrum
aerarium: eo scilicet observando, ut hi veniant ad successionem, qui mortis
tempore furiosi propinquiores existant ei ad cuius bona vocabantur, si non in
medio erat furiosus, omni satisdatione vel cautione, quam per inextricabilem
circuitum veteris iuris auctores induxerunt, radicitus excisa: <a 530
d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7.9: Imperator Justinianus
Legatis autem procul dubio vel fideicommissis ceterisque
adquisitionibus furioso adquirendis et substantiae eius adgregandis: sin autem
ipse resipuerit et noluerit ea admittere et aperte haec respuerit vel heres
eius hoc fecerit, a substantia eius ilico separandis, quasi nec fuerant ab
initio ad eum devoluta, et legitimum tramitem ambulantibus, substantiam furiosi
neque praegravantibus neque adiuvantibus. <a 530 d.K.Sept constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.70.7.10: Imperator Justinianus
Sin autem curator furiosi secundum nostram legem nominatus
decesserit, sub eodem modo eademque observatione alius creabitur: quemadmodum
et, si suspectus reperiatur, alter subrogatur. quod etiam veteribus legibus
placuit. <a 530 d.K.Sept constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.5.70.7.11: Imperator Justinianus
Haec autem omnia, quae de creationibus curatorum cum per
novam definitionem introducta sunt, futuris casibus imponantur et neque antea
facti curatores removeantur neque aliquid novum eis accedat, sed antiquo ordine
statuti in antiquos quantum ad creationem permaneant terminos: cautione
videlicet vel satisdatione, quae antiquitus fuerat introducta, super postea
venientibus ad furiosos successionibus minime praestanda. <a 530 d.K.Sept
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.5.71.0. De praediis vel aliis rebus minorum sine decreto
non alienandis vel obligandis.
CJ.5.71.1pr.: Imperator Antoninus
Venditio quidem praedii, quod iure pignoris vel in causa
iudicati captum et distractum est, ad senatus consultum, quod de alienandis praediis
pupillorum vel adulescentium auctore praetore vel praeside provinciae factum
est, non pertinet. * ant. a. muciano. * <a 212 pp.Xiii k.Dec.Duobus aspris
conss.>
CJ.5.71.1.1: Imperator Antoninus
Sed si etiam nunc in ea aetate es, cui subveniri solet,
aditus competens iudex, an te in integrum restituere debeat, praesente diversa
parte causa cognita dispiciet. <a 212 pp.Xiii k.Dec.Duobus aspris conss.>
CJ.5.71.2pr.: Imperator Gordianus
Non est vobis necessaria in integrum restitutio, si tutores
vel curatores vestri possessionem, licet pignori nexam, vendiderunt. * gord. a.
clearcho et aphrodisio. * <a 239 pp. iii k. febr. gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.5.71.2.1: Imperator Gordianus
Quod si creditores id fecerint, ita demum iuxta formam
edicti beneficium tibi impertietur, si fraudulenter venditione, participante
consilium emptore, damnum tibi inflictum esse doceatur. <a 239 pp. iii k.
febr. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.5.71.3: Imperatores valer., gallien.
Cum emancipatis vobis praedium adquisitum foret, alienari a
patre eodemque curatore sine praesidis auctoritate non potuit, maxime si,
tamquam suum esset, non tamquam pupillare vendiderit, illibataque vobis
persecutio eius manet. * valer. et gallien. aa. theodosiano et aliis. * <a
258 pp. iii non. ian. tusco et basso conss.>
CJ.5.71.4pr.: Imperatores valer., gallien.
Non solum per venditionem rustica praedia vel suburbana
pupilli vel adulescentes alienare prohibentur, sed neque transactionis ratione
neque permutatione et multo magis donatione nec alio quoquo modo ea transferre
e dominio suo possunt. * valer. et gallien. aa. mithridati. * <a 260 pp.Xv
k. mai. saeculare ii et donato conss.>
CJ.5.71.4.1: Imperatores valer., gallien.
Igitur et tu si fratribus tuis per transactionem fundum
dedisti, vindicare eum potes. sed si quid invicem ab eis ex eodem pacto
consecutus es, id mutuo restituere debebis. <a 260 pp.Xv k. mai. saeculare
ii et donato conss.>
CJ.5.71.5: Imperatores valer., gallien.
Etsi praeses decreverit alienandum vel obligandum pupilli
suburbanum vel rusticum praedium, tamen actionem pupillo, si falsis
adlegationibus circumventam religionem eius probare possit, senatus reservavit:
quam exercere tu quoque non vetaris. * valer. et gallien. aa. sereno. * <a
260 pp. iii k. mai. saeculare ii et donato conss.>
CJ.5.71.6: Imperatores carus, carinus, numer.
Minorum possessionis venditio, per procuratorem delato ad
praetorem vel praesidem provinciae libello, fieri non potuit, cum ea res
confici recte aliter non potest, nisi apud acta causis probatis, quae
venditioni necessitatem inferant, decretum sollemniter interponatur. * carus
carinus et numer. aaa. varo. * <a 283 pp. non. mart. caro et carino
aa.Conss.>
CJ.5.71.7: Imperatores carus, carinus, numer.
Si ad resolvendam donationem, quam in emancipatum te pater
contulerit, minor annis cautionem emisisti, cum huiusmodi scriptura contra
senatus consulti auctoritatem data sit, non oberit iuri tuo. * carus carinus et
numer. aaa. isidoro. * <a 283 pp. vi id. sept. hemesae caro et carino aa.
conss.>
CJ.5.71.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praedia rustica, quae contra senatus consultum donata esse
ante nuptias sponsaliorum nomine precum tuarum confessio ostendit, cum
proprietas ad te propter iuris interdictum transire non potuerit, in dominio
mariti permansisse palam est. * diocl. et maxim. aa. theodotae. * <a 285 pp.
iii non. nov. diocletiano a. ii et aristobulo conss.>
CJ.5.71.9pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Etsi is, quem praedium rusticum minoris distraxisse
adfirmas, curatoris officio functus id fecit, venditio tamen contra divi severi
orationem facta praesidis sententia non immerito rescissa est. * diocl. et
maxim. aa. muciano. * <a 285 pp. non. nov. diocletiano a. ii et aristobulo
conss.>
CJ.5.71.9.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pignora sane, quae ob evictionis periculum idem curator ex
rebus propriis tibi obligavit, non prohiberis persequi. <a 285 pp. non. nov.
diocletiano a. ii et aristobulo conss.>
CJ.5.71.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praediorum, quae sine decreto alienata sunt, dominium tibi
persequenti praeses opem feret. apud quem si illuxerit non universa pretia,
quae curatori tuo data sunt, in patrimonium tuum processisse, pro ea dumtaxat
pecuniae parte conveniri te permittit, quam in facultates tuas erogatam esse
constiterit. * diocl. et maxim. aa. grato. * <a 290 pp. v id. aug. ipsis
iiii et iii aa. conss.>
CJ.5.71.11pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quidem sine decreto minor annis patronus tuus rusticum
praedium venumdedit, supervacuum est de vili pretio tractare, cum senatus
consulti auctoritas retento dominio alienandi viam obstruxerit. * diocl. et
maxim. aa. trophimo. * <a 290 pp. xii k. dec. ipsis iiii et iii aa.
conss.>
CJ.5.71.11.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si vero iure interposito decreto venditionem vili pretio
eius possessionis, cuius vires ignorabat, fecit, iuxta perpetui edicti
auctoritatem in integrum restitutio causa cognita ei praebetur. <a 290 pp.
xii k. dec. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.5.71.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ob aes alienum tantum causa cognita praesidali decreto
praedium rusticum minoris provinciale distrahi permittitur. * diocl. et maxim.
aa. et cc. leontio. * <a 293 s. prid. k. mai. heracliae aa. conss.>
CJ.5.71.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Etiam vectigale vel patrimoniale sive emphyteuticum praedium
sine decreto praesidis distrahi non licet. * diocl. et maxim. aa. et cc.
zenonillae. * <a 293 s. viii k. sept. sirmi aa. conss.>
CJ.5.71.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Utere viri prudentissimi papiniani responso ceterorumque,
quorum precibus fecisti mentionem, sententiis ac doli mali exceptionem oppone,
pretium ob eorum debitum solutum probans, si sortem cum usuris, quae fisco
deberentur, pupilli non offerentes fundos provinciales citra decretum praesidis
venumdatos cum fructibus petant. * diocl. et maxim. aa. et cc. frontoni. *
<a 293 s. xviii k. dec. aa. conss.>
CJ.5.71.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si minor viginti quinque annis praedium rusticum, cum aliud
deberes, sine decreto in solutum dedisti, dominium a te discedere non permisit
senatus consulti auctoritas. * diocl. et maxim. aa. et cc. sabinae. * <a 293
s. viii k. dec. aa. conss.>
CJ.5.71.16pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si praedium rusticum vel suburbanum, quod ab urbanis non
loco, sed qualitate secernitur, in pupillari aetate constituta tutore auctore
vel adulta sine decreto praesidis provinciae in qua situm est venumdedisti,
secundum sententiam senatus consulti dominium eius sive ius a te discedere non
potuit, sed vindicationem eius et fructuum, vel his non existentibus
condictionem competere constitit. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychiae. *
<a 294 s. vi id. april. anchialo cc. conss.>
CJ.5.71.16.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Emptor autem si probare potuerit ex ceteris facultatibus
oboedire te muneribus sive honoribus non potuisse, ad utilitates praeterea tuas
cessisse pecuniam, quam pretii nomine sumpseras, doli exceptionis auxilio
pretium cum usuris, quas praestatura esses, et sumptus meliorati praedii
servare tantummodo potest. <a 294 s. vi id. april. anchialo cc. conss.>
CJ.5.71.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Inter omnes minores nec commune praedium sine decreto
praesidis sententia senatus consulti distrahi patitur. nam ad divisionis causam
provocante tantum maiore socio eius alienationem et sine decreto fieri iam
pridem obtinuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. philippo. * <a 294 s. vii id.
dec. cc. conss.>
CJ.5.71.18: Imperator Constantinus
Si minores vel ex patris nomine vel ex suo, debitis dumtaxat
fiscalibus ingruentibus, vel ex privatis contractibus reperiantur obnoxii,
decreti interpositio a constantiniano praetore celebranda est, probatis
examussim causis, ut patefacta rerum fide firma venditio perseveret. * const.
a. et const. c. ad severum. * <a 322 d. xv k. ian. serdicae probiano et
iuliano conss.>
CJ.5.72.0. Quando decreto opus non est.
CJ.5.72.1: Imperator Antoninus
Si probare potes patrem pupilli, cuius tutorem convenisti,
consensisse, ut reddito tibi praedio pretium reciperaret, id quod convenit
servabitur. neque enim in ea re auctoritas praesidis necessaria est, ut tutorum
sollicitudini consulatur, si voluntati defuncti pareant. * ant. a. valenti mil.
* <a 205 pp. iiii k. ian. antonino a. ii et geta ii conss.>
CJ.5.72.2: Imperator aurel.
Illud requirendum est, an adito principe saturninus vir
clarissimus specialiter ius venditionis acceperit. ad instar enim praesidialis
decreti concessio principalis accedit. * aurel. a. pulchro. * <pp. byzantii
id. ian. sine conss.>
CJ.5.72.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praedium rusticum vel suburbanum a minore viginti quinque
annis alienari sine decreto praesidis, nisi parentis voluntas seu testatoris,
ex cuius bonis ad minorem pervenit, super alienando eo aliquid mandasse
deprehendatur, nulla ratione potest. * diocl. et maxim. aa. et cc.
stratoniciano. * <a 295 pp. xv k. april. nicomediae tusco et anullino
conss.>
CJ.5.72.4: Imperator Constantinus
Et sine interpositione decreti tutores vel curatores
quarumcumque personarum vestes detritas et supervacua animalia vendere
permittimus. * const. a. ad pop. * <a 326 d. id. mart. sirmi constantino a.
vii et constantio c. conss.>
CJ.5.73.0. Si quis ignorans rem minoris esse sine decreto
comparavit.
CJ.5.73.1: Imperator Gordianus
Si ea, quae in iura tutoris hereditario titulo successit,
possessionem tuam vendidit, si ut pupillarem distraxit, emptor, qui sciens a
tutoris herede mercatus est, cum officium morte finiatur, alienam rem
comparando de temporis intervallo nullam potuit adquirere defensionem: si vero
ut suam distraxit ignoransque rem alienam emptor comparavit, neque statim per
traditionem possessionis dominus effectus est, sed tantummodo adversus te
statuti temporis, cum te legitimae aetatis esse non diffitearis, potest uti
praescriptione. * gord. a. felici. * <a 238 pp. v id. sept. pio et pontiano
conss.>
CJ.5.73.2: Imperator Gordianus
Si contra amplissimi ordinis decretum possessiones tuae
distractae sunt, conveni earum possessorem, ut, si ita probaveris gestum, et
possessio retrahatur et fructus universi revocentur, si non bona fide emptorem
fuisse qui emit constiterit. * gord. a. crispinae. * <a 241 pp. xvi k. ian.
gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.5.73.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Possessiones rusticae vel suburbanae sine causae cognitione
et interpositione decreti contra senatus consultum alienatae nec a secundo
emptore recte tenentur, nisi statutum temporis spatium intercesserit. * diocl.
et maxim. aa. et cc. agathae. * <a 294 pp. id. febr. nicomediae cc.
conss.>
CJ.5.73.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quoniam adversus emptorem, ad quem ex persona eius, cui
contra senatus consultum donata res est, iusto titulo interveniente ea res de
qua lis est transitum fecit, requirere oportebit, an praesente priore domino et
maiore effecto sine controversia bonae fidei decennio vel absente viginti annis
qui quaestionem patitur possessor fuisse monstretur. quod si apud gravitatem
tuam manifeste constiterit, sine ulla cunctatione habita longi temporis
praescriptione petitorem oportebit excludi. * diocl. et maxim. aa. et cc.
alexandro. * <a 303 d. vi id. iun. dorostolo diocletiano viii et maximiano
vii aa. conss.>
CJ.5.74.0. Si maior factus sine decreto factam alienationem
ratam habuerit.
CJ.5.74.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum proponas curatorem patris tui non interposito praesidis
decreto praedium rusticum heredi creditoris seu tutori eius destinasse
venumdare eamque venditionem deceptum patrem tuum ratam habuisse, si minore
pretio distractum praedium est et inconsulto errore lapsum patrem tuum perperam
venditioni consensum dedisse constiterit, non ab re erit superfluum pretii in
compensationem deduci: quod praesidis provisione fieri convenit, cuius
sollertiae congruum est, si diversa pars bonam fidem non amplectatur, in
arbitrio eius ponere, an velit possessionem cum fructibus restituere, ita ut
fenebris pecunia cum competentibus usuris restituatur. * diocl. et maxim. aa.
liciniae. * <a 290 pp.Non.Oct.Ipsis iiii et iii aa.Conss.>
CJ.5.74.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si sine decreto praesidis praedia tua a tutore tuo alienata
sunt nec speciali confirmatione vel, si bona fide possessor fuisset, statuti
temporis excursu id, quod perperam est actum, fuerat stabilitum, praeses
provinciae possessionem in ius tuum retrahet. * diocl. et maxim. aa. et cc.
alexandro. * <a 293 d.K.Ian. sirmi aa.Conss.>
CJ.5.74.3pr.: Imperator Justinianus
Si quando sine decreto minorum vel adhuc sub curatoribus
constitutorum vel per veniam aetatis eorum curam excedentium res alienantur vel
supponuntur, et ad perfectam aetatem idem minores provecti longo silentio
querellam huiusmodi tradiderint, ut inutilis alienatio vel suppositio diuturno
silentio roboretur, certum tempus ad talem confirmationem praefinitum esse
censemus. * iust. a. menae pp. * <a 529 d. viii id. april. constantinopoli
decio vc. cons.>
CJ.5.74.3.1: Imperator Justinianus
Ideoque praecipimus, si per quinque continuos annos post
impletam minorem aetatem ( id est viginti quinque annos) connumerandos nihil
conquestus est super tali alienatione vel suppositione is qui eam fecit vel
heres eius, minime retractari eam occasione praetermissionis decreti, sed sic
tenere, quasi ab initio legitimo decreto fuisset alienata res vel supposita.
<a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio vc. cons.>
CJ.5.74.3.2: Imperator Justinianus
Cum autem donationes a minoribus nec cum decreto celebrari
possunt, si minor vel post veniam aetatis rem immobilem donationis titulo in
alium ( excepta propter nuptias donatione) transscripserit, non aliter hoc
firmitatem habebit, nisi post viginti quinque annos impletos inter praesentes
quidem decennium, inter absentes autem vicennium donatore adquiescente
effluxerit: ut tamen in heredis persona illud tantummodo tempus accederet, quod
post eiusdem heredis minoris aetatem silentio transactum sit. <a 529 d. viii
id. april. constantinopoli decio vc. cons.>
CJ.5.75.0. De magistratibus conveniendis.
CJ.5.75.1pr.: Imperator Antoninus
Si magistratus a tutoribus seu curatoribus, quos tibi
dederunt seu nominaverunt, stipulati sunt se eo nomine indemnes futuros inque
eam rem fideiussores acceperunt extra rem salvam fore satisdationem, actio,
quam adversus tutores seu curatores tuos instituisti, alienam obligationem non
resolvit. * ant. a. muciano. * <a 212 accepta non. ian. duobis aspris
conss.>
CJ.5.75.1.1: Imperator Antoninus
Sed adversus magistratus qui curatorem dederunt actio utilis
ita demum competit, si universis bonis excussis revocatisque, quae eum in
fraudem alienasse constiterit, indemnitati tuae in solidum satisfieri non
potuit. <a 212 accepta non. ian. duobis aspris conss.>
CJ.5.75.1.2: Imperator Antoninus
Quam si exercueris, mandatis tibi ab eis actionibus adversus
fideiussores quos acceperunt consistere potes, licet utilem actionem sine
cessione habeas. <a 212 accepta non. ian. duobis aspris conss.>
CJ.5.75.2: Imperator Alexander Severus
In heredes magistratus, cuius non lata culpa idonee cautum
pupillo non est, non solet actio dari. * alex. a. paterno. * <a 224 pp.Iii
non.Iul.Iuliano et crispino conss.>
CJ.5.75.3: Imperator Gordianus
Si tu et collega tuus, cum magistratu fungeremini, minus
idoneum tutorem dedistis cautionemque idoneam non exegistis nec alias servari
pupillo indemnitas potest et utrique solvendo estis, pro virili parte in vos
actionem dari non iniuria postulabis. * gord. a. aproniano. * <a 238 d.Viii
k.Nov.Pio et pontiano conss.>
CJ.5.75.4: Imperator Gordianus
Adversus nominatorem tutoris vel curatoris minus idonei non
ante perveniri potest, quam si bonis nominati itemque fideiussoris eius nec non
collegarum quoque, ad quorum periculum consortium administrationis spectat,
excussis non sit indemnitati pupilli vel adulti satisfactum. * gord. a. arruntiano.
* <a 242 pp.Id.Mart.Attico et praetextato conss.>
CJ.5.75.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In magistratus municipales tutorum nominatores, si
administrationis finito tempore non fuerint solvendo nec ex cautione
fideiussionis solidum exigi possit, pupillis quondam in subsidium indemnitatis
nomine actionem utilem competere ex senatus consulto, quod auctore divo traiano
parente nostro factum est, constitit. * diocl. et maxim. aa. et cc. eugeniae. *
<a 294 ? d. vii id. dec. ipsis et conss.>
CJ.5.75.6pr.: Imperator Zeno
Cum sit adiecta praetoris sententia generalem curatori
administrationem mandantis et, quod eam pro more sequitur, decretum pariter sit
compositum, manifestum est non curatoris dationem fuisse invalidam, sed in
aestimanda adultae substantia scribae vitium, qui, tamquam non amplius ducentis
libris auri patrimonium valeret, fideiussorem acceperat, intercessisse. * zeno
a. aeliano pp. * <a 480 d.V k.Ian.Basilio vc.Cons.>
CJ.5.75.6.1: Imperator Zeno
In quo casu non curatoris erit ratio reprehendenda, si qua
laesio rebus minoris illata fuisse adversus legum ordinem comprobetur, sed
super neglegentia vel dolo scribae, qui veram substantiae taxationem passus est
occultari, legibus erit agendum. <a 480 d.V k.Ian.Basilio vc.Cons.>
LIBER SEXTUS
CJ.6.1.0. De fugitivis servis et libertis mancipiisque
civitatum artificibus et ad diversa opera deputatis et ad rem privatam vel
dominicam pertinentibus.
CJ.6.2.0. De furtis et de servo corrupto.
CJ.6.3.0. De operis libertorum.
CJ.6.4.0. De bonis libertorum et de iure patronatus.
CJ.6.5.0. Si in fraudem patroni alienatio facta est.
CJ.6.6.0. De obsequiis patronis praestandis.
CJ.6.7.0. De libertis et eorum liberis.
CJ.6.8.0. De iure aureorum anulorum et de natalibus restituendis.
CJ.6.9.0. Qui admitti ad bonorum possessionem possunt et intra quod tempus.
CJ.6.10.0. Quando non petentium partes petentibus adcrescunt.
CJ.6.11.0. De bonorum possessione secundum tabulas.
CJ.6.12.0. De bonorum possessione contra tabulas quam praetor liberis pollicetur.
CJ.6.13.0. De bonorum possessione contra tabulas liberti, quae patronis vel
liberis eorum datur.
CJ.6.14.0. Unde liberi.
CJ.6.15.0. Unde legitimi et unde cognati.
CJ.6.16.0. De edicto successorio
CJ.6.17.0. De carboniano edicto.
CJ.6.18.0. Unde vir et uxor.
CJ.6.19.0. De repudianda bonorum possessione.
CJ.6.20.0. De collationibus.
CJ.6.21.0. De testamento militis.
CJ.6.22.0. Qui facere testamentum possunt vel non possunt.
CJ.6.23.0. De testamentis: quemadmodum testamenta ordinantur.
CJ.6.24.0. De heredibus instituendis et quae personae heredes institui non
possunt.
CJ.6.25.0. De institutionibus seu substitutionibus sub condicione factis.
CJ.6.26.0. De impuberum et de aliis substitutionibus.
CJ.6.27.0. De necessariis et servis heredibus instituendis vel substituendis.
CJ.6.28.0. De liberis praeteritis vel exheredatis.
CJ.6.29.0. De postumis heredibus instituendis vel exheredandis vel praeteritis.
CJ.6.30.0. De iure deliberandi et de adeunda vel adquirenda hereditate.
CJ.6.31.0. De repudianda vel abstinenda hereditate.
CJ.6.32.0. Quemadmodum aperiantur testamenta et inspiciantur et describantur.
CJ.6.33.0. De edicto divi hadriani tollendo et quemadmodum scriptus heres in
possessionem mittatur.
CJ.6.34.0. Si quis aliquem testari prohibuerit vel coegerit.
CJ.6.35.0. De his quibus ut indignis auferuntur et ad senatus consultum
silanianum.
CJ.6.36.0. De codicillis.
CJ.6.37.0. De legatis.
CJ.6.38.0. De verborum et rerum significatione.
CJ.6.39.0. Si omissa sit causa testamenti.
CJ.6.40.0. De indicta viduitate et de lege iulia miscella tollenda.
CJ.6.41.0. De his quae poenae nomine in testamento vel codicillis relinquuntur.
CJ.6.42.0. De fideicommissis.
CJ.6.43.0. Communia de legatis et fideicommissis et de in rem missione
tollenda.
CJ.6.44.0. De falsa causa adiecta legato vel fideicommisso.
CJ.6.45.0. De his quae sub modo legata vel fideicommissa relinquuntur.
CJ.6.46.0. De condicionibus insertis tam legatis quam fideicommissis et
libertatibus.
CJ.6.47.0. De usuris et fructibus legatorum vel fideicommissorum.
CJ.6.49.0. Ad senatus consultum trebellianum.
CJ.6.50.0. Ad legem falcidiam.
CJ.6.51.0. De caducis tollendis.
CJ.6.52.0. De his qui ante apertas tabulas hereditates transmittunt.
CJ.6.53.0. Quando dies legati vel fideicommissi cedit.
CJ.6.54.0. Ut in possessionem legatorum vel fideicommissorum servandorum causa
mittatur et quando satisdari debet.
CJ.6.55.0. De suis et legitimis liberis et ex filia nepotibus ab intestato
venientibus.
CJ.6.56.0. Ad senatus consultum tertullianum.
CJ.6.57.0. Ad senatus consultum orfitianum.
CJ.6.58.0. De legitimis heredibus.
CJ.6.59.0. Communia de successionibus.
CJ.6.60.0. De bonis maternis et materni generis.
CJ.6.61.0. De bonis, quae liberis in potestate constitutis ex matrimonio vel
aliter adquiruntur, et eorum administratione.
CJ.6.62.0. De hereditatibus decurionum naviculariorum cohortalium militum et
fabricensium.
CJ.6.1.0. De fugitivis servis et libertis mancipiisque
civitatum artificibus et ad diversa opera deputatis et ad rem privatam vel
dominicam pertinentibus.
CJ.6.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Servum fugitivum sui furtum facere et ideo non habere locum
nec usucapionem nec longi temporis praescriptionem manifestum est, ne fuga
servorum dominis suis ex quacumque causa fiat damnosa. * diocl. et maxim. aa.
aemiliae. * <a 286 pp.V id.Dec.Maximo ii et aquilino conss.>
CJ.6.1.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Requirendi fugitivos potestatem fieri dominis praesidialis
officio est. * diocl. et maxim. aa. et cc. pompeiano. * <a 294 pp.Iii
k.Mai.Cc.Conss.>
CJ.6.1.3: Imperator Constantinus
Si fugitivi servi deprehendantur ad barbaricum transeuntes,
aut pede amputato debilitentur aut metallo dentur aut qualibet alia poena
adficiantur. * const. a. et licin. c. ad probum. * <a 317 -323 sine die et
consule.>
CJ.6.1.4pr.: Imperator Constantinus
Quicumque fugitivum servum in domum vel in agrum inscio
domino eius susceperit, eum cum pari alio vel viginti solidis reddat. * const.
a. ad valerianum. * <a 317 d.V k.Iul.Thessalonicae gallicano et basso
conss.>
CJ.6.1.4.1: Imperator Constantinus
Sin vero secundo vel tertio eum susceperit, praeter ipsum
duos vel tres alios vel praedictam aestimationem pro unoquoque domino
repraesentet: in minorum persona tutoribus vel curatoribus poena simili
imminente. <a 317 d.V k.Iul.Thessalonicae gallicano et basso conss.>
CJ.6.1.4.2: Imperator Constantinus
Quod si ad praedictam poenam solvendam is qui susceperit
minime sufficiat, aestimatione competentis iudicis castigatio in eum procedat.
<a 317 d.V k.Iul.Thessalonicae gallicano et basso conss.>
CJ.6.1.4.3: Imperator Constantinus
Quod si servus ingenuum se esse mentitus sub mercede apud
aliquem fuerit, nihil is qui eum habuit poterit incusari. <a 317 d.V
k.Iul.Thessalonicae gallicano et basso conss.>
CJ.6.1.4.4: Imperator Constantinus
Sane mancipium torqueri oportet, ut manifestetur, utrum
propter lucrum capiendum callide a domino ad domum vel agrum eius qui suscepit
immissus est, an non. <a 317 d.V k.Iul.Thessalonicae gallicano et basso
conss.>
CJ.6.1.4.5: Imperator Constantinus
Quod si maligne factum esse ex servi interrogatione
patuerit, servo etiam suo eum qui hoc fecerit privari oportet et ad fiscum
pertinere mancipium. <a 317 d.V k.Iul.Thessalonicae gallicano et basso conss.>
CJ.6.1.5: Imperator Constantinus
Mancipia diversis artibus praedita, quae ad rem publicam
pertinent, in isdem civitatibus placet permanere, ita ut, si quis tale
mancipium sollicitaverit vel avocandum crediderit, cum servo altero
sollicitatum restituat, duodecim solidorum summa inferenda rei publicae illius
civitatis, cuius mancipium abduxit: libertis quoque artificibus, si sollicitati
fuerint, cum eadem forma civitati reddendis: ita ut pro fugitivo servo, si
sollicitudine defensoris non fuerit requisitus et revocatus, idem defensor duo
vicaria mancipia exigatur, nec beneficio principali nec venditione in eius
persona iam de cetero valituris. * const. a. ad ia nuarium. * <a 319 d. xvi
k. mart. constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.6.1.6pr.: Imperator Constantinus
Cum servum quispiam repetit fugitivum et alius vitandae
legis gratia, quae in occultantes mancipia certam poenam statuit, proprietatem
opponet, vel in vocem libertatis eum animaverit, ilico nequissimus verbero
super quo ambigitur tormentis subiciatur, ut aperta veritate diceptationi
terminus fiat. * const. a. ad tiberianum com. hispaniarum. * <a 332 d. xv k.
sept. constantinopoli pacatiano et hilariano conss.>
CJ.6.1.6.1: Imperator Constantinus
Quod non solum utrisque iurgantibus proderit, sed etiam
servorum animos a fuga poterit deterrere. <a 332 d. xv k. sept.
constantinopoli pacatiano et hilariano conss.>
CJ.6.1.7: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si quis servum fiscalem putaverit occultandum, non solum eum
restituere, sed etiam duodecim libras argenti poenae nomine fisci viribus
dependere compellatur. * valentin. valens et grat. aaa. ad felicem consularem.
* <a 371 d. ii id. april. gratiano a. ii et probo conss.>
CJ.6.1.8: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Si qui publicorum servorum fabricis seu aliis operibus
deputati tamquam propriae condicionis immemores domibus se alienis et
privatarum ancillarum consortiis adiunxerit, tam ipsi quam uxores eorum et
liberi confestim condicioni pristinae laborique restituantur. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. albino pu. romae. * <a 389 d. viii k. aug. timasio
et promoto conss.>
CJ.6.2.0. De furtis et de servo corrupto.
CJ.6.2.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si pecunia tua mandantibus servis quidam praedia comparaverunt,
eligere debes, utrum furti actionem et condictionem an mandati potius inferre
debeas.Neque enim aequitas patitur, ut et criminis causam persequaris et bonae
fidei contractum impleri postules. * sev. et ant. aa. theogeni. * <a 200 d.
xi k. mai. severo a. ii et victorino conss.>
CJ.6.2.2: Imperatores Severus, Antoninus
Incivilem rem desideratis, ut agnitas res furtivas non prius
reddatis, quam pretium fuerit solutum a dominis, curate igitur cautius
negotiari, ne non tantum in damna huiusmodi, sed etiam in criminis suspicionem
incidatis. * sev. et ant. aa. negotiatoribus. * <a 204 pp. iii k. dec.
cilone et libone conss.>
CJ.6.2.3: Imperator Antoninus
Si nondum rem templo divino dedicatem vitricus tuus furto
abstulit, habes adversus eum furti actionem. * ant. a. secundo. * <a 215 pp.
vi ia. sept. laeto ii et cereale conss.>
CJ.6.2.4: Imperator Alexander Severus
Adversus eum dumtaxat, quem servum tuum sollicitasse dicis,
si eum deterioris animi fecit, servi corrupti agere potes. quod si sollicitatum
occultavit, etiam furti cum eo agere potes. quas actiones etiam per
procuratorem exercere minime prohiberis. * alex. a. aurelio herodi. * <a 222
pp. id. sept. alexandro a. cons.>
CJ.6.2.5: Imperator Alexander Severus
Civile est, quod a te adversarius tuus exigit, ut rei, quam
apud te fuisse fatearis, exhibeas venditorem. nam a transeunte etiam ignoto
emisse dicere non convenit volenti evitare alienam boni viri suspicionem. *
alex. a. cornelio. * <a 223 pp. iii k. mai. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.2.6: Imperator Alexander Severus
Alienum servum sine voluntate domini qui sciens vendidit seu
donavit vel alio modo alienavit, nihil domino diminuere potest: et si
contractet vel apud se detinuerit, furtum facit. * alex. a. pythodoro. * <a
223 pp. vi k. ian. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.2.7: Imperator Alexander Severus
Si is, cui te pecuniam ad matrem tuam perferendam dedisse
proponis, parva quantitate numerata reliquam in usus suos convertit, furtum
fecit. * alex. a. dato. * <a 228 pp. prid. id. iun. modesto et probo
conss.>
CJ.6.2.8: Imperator Alexander Severus
Etiam furti actione tributorum exactor tenetur, si non
cessante te in tributoria exactione sciens, quod nihil deberetur, ancillam tui
iuris abduxit aut vendidit. quae res facit, ut nec emptor usucaperet
vindicatioque tibi ipsius competat. * alex. a. valenti. * <a 231 pp. x k.
mart. pompeiano et peligno conss.>
CJ.6.2.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Subtracto furto vel vi abrepto mancipio, quamvis hoc rebus
humanis non oblatum fuerit exemptum, tam ad raptorem quam ad furem periculum
redundabit et uterque eorum poena legitima coercebitur. * diocl. et maxim. aa.
et cc. aedesio. * <a 293 s. vii id. febr. sirmi aa. conss.>
CJ.6.2.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si abducta mancipia furto vel plagio venumdata praeses
provincias perspexerit, cum nec ab emptore propter cohaerens vitium, antequam
ad dominum possessio revertatur, usucapi possunt, et te ei cuius fuerunt
successisse reppererit, restitui tibi providebit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
valerio. * <a 293 sine die et conss.>
CJ.6.2.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De his, quae subtraxisse novercam pupilli tui precibus
significas, rectorem adi provinciae, qui si eam, posteaquam dominus rerum is
pro quo supplicas factus est , aliquid furatam cognoverit, non ignorat in
quadruplum manifesti, nec manifesti vero dupli actione furti constituta
condemnationem formare. * diocl. et maxim. aa. et cc. demostheni. * <a 293
d. vii k. sept. viminacio aa. conss.>
CJ.6.2.12pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ancillae subtractae partus apud furem editi, priusquam a
domino possideantur, usucapi nequeunt: matris furem etiam eorum causa furti
teneri convenit actione. * diocl. et maxim. aa. et cc. quintillae. * <a 293
d. id. oct. sirmi aa. conss.>
CJ.6.2.12.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quapropter furti actione et condictione vel adversus
possidentem vindicatione de mancipiis uti non prohiberis, cum altera poenam
continens alterius electione minime tolli possit. <a 293 d. id. oct. sirmi
aa. conss.>
CJ.6.2.12.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nam extra poenam rei persecutionem esse nulla iuris quaestio
est, cum etiam hi qui aliena mancipia comparaverunt, si hanc causam non
ignorant, furti actione tenentur. <a 293 d. id. oct. sirmi aa. conss.>
CJ.6.2.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Post decisionem furti leges agi prohibent. quod si non
transegisti, sed de sublatis partem tantum accepisti, residuam vindicare vel
condicere et actione furti apud praesidem agere potes. * diocl. et maxim. aa.
et cc. domno. * <a 293 d. k. dec. sirmi aa. conss.>
CJ.6.2.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eos, qui a servo furtim ablata scientes susceperint, non
tantum de susceptis convenire, sed etiam poenali furti actione potes. * diocl.
et maxim. aa. et cc. dionysio. * <a 293 d. viii k. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.6.2.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Furti actione minime teneri successores ignorare non
debueras. de instrumentis autem ablatis in rem actione tenentem convenire
potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. socratiae. * <a 293 d. iii k. ian.
sirmi aa. conss.>
CJ.6.2.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si servum vestrum nutriendum qui susceperat venumdedit,
furtum commisit. * diocl. et maxim. aa. et cc. artemidoro et aliis. * <a 294
d. k. oct. viminacii cc. conss.>
CJ.6.2.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quamvis etiam hereditatis expilatae crimine promiscuus usus
exemplo actionis furti ream uxorem fieri non patiatur, tamen heredes idemque
filii super his, quae de patris bonis possidet, adversus eam in rem actione
experiri non prohibentur. * diocl. et maxim. aa. et cc. cononi. * <a 294 d.
id. dec. cc. conss.>
CJ.6.2.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In eum, qui ex naufragio vel incendio cepisse vel in his
rebus damni quid dedisse dicitur, infra annum utilem ei cui res abest
quadrupli, post in simplum actionem proditam praeter poenam olim statutam
edicti forma perpetui declarat. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysodoro. *
<a 294 s. iii k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.6.2.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Falsus procurator depositum recipiendo vel aes alienum
exigendo citra domini voluntatem furtum facit ac praeter rei restitutionem
actione dupli furti nec manifesti convenitur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
mnesitheo. * < sine die et consule.>
CJ.6.2.20pr.: Imperator Justinianus
Si quis servo alieno suaserit aliquam rem domini sui
subripere et ad se deducere , servus autem hoc domino manifestaverit et domino
concedente res eius ad iniquum huiusmodi suasionis auctorem pertulerit, et ipse
inventus fuerit rem detinere , quali tenetur actione is qui res suscepit,
utrumne pro occasione furti an pro servo, quia eum corrumpere voluit, ut non
solum furti, sed etiam servi corrupti is obligetur, veteres dubitaverunt. *
iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.6.2.20.1: Imperator Justinianus
Nobis itaque eorum altercationes decidentibus placuit non
solum furti actionem, sed etiam servi corrupti contra eum dare. licet enim
servus deterior minime factus est, tamen consilium corruptoris ad perniciem
probitatis servi introductum est: et quemadmodum secundum iuris regulas furtum
quidem non est commissum, quia is videtur furtum committere, qui contra domini
voluntatem res eius contractat, ipse autem furti actione propter dolum suum
tenetur, ita et servi corrupti contra eum actio propter suum vitium non ab re
extendatur, ut sit ei poenalis actio imposita, tamquam re ipsa fuisset servus
corruptus, ne ex huiusmodi impunitate et in alium servum, qui possit corrumpi,
hoc facere pertemptet. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.6.2.21pr.: Imperator Justinianus
Apud antiquos quaerebatur, si servus, quem aliquis bona fide
possidebat, furtum commiserit alienarum rerum vel ipsius apud quem constitutus
est, si ipse qui bona fide eum detinet noxalem furti actionem adversus verum
dominum habet, vel ipse ab eo qui furtum passus est praedicta convenitur
actione. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio
et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.2.21.1: Imperator Justinianus
Cumque generalis regula ab antiqua prudentia exposita est
huiusmodi hominis gratia, pro quo noxalem furti actionem suscipere aliquis
compellitur, adversus alium furti actionem habere non concedens, quidam ita eam
per coniecturam interpretati sunt, adversus bona fide quidem possessorem nullo
modo furti actionem extendi, ipsi autem, si furtum fuerit passus, adversus
verum dominum furti actionem noxalem recte decerni: tunc autem bona fide
possessorem furti nomine, quod passus est, noxalem actionem contra dominum
habere posse, quando servus sub domini sui fuerit constitutus possessione: et
pro his rebus posse eum adversus dominum habere actionem, non solum quas servus
subtraxerit iam apud eum constitutus, sed et pro his quas furatus est, quando
fugit quidem a bona fide possessore, adhuc autem nondum sub domini sui manibus
fuerit constitutus. <a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv.
cc. conss.>
CJ.6.2.21.2: Imperator Justinianus
Quam interpretationem prisca quidem iura per coniecturam
introducebant: nos autem altius et verius ad eam respicientes generalem regulam
sic ab initio esse prolatam accipimus. <a 530 d. k. oct. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.2.21.3: Imperator Justinianus
Cum igitur bona fide possessor domini cogitatione furem
possidet, merito, donec apud eum constitutus est, et aliis tenetur noxali
actione, si extranei furtum a servo fuerint passi, et ipse adversus verum
dominum non habet actionem secundum regulam dicentem: qui habet adversus alium
furti actionem, ipse ea teneri non potest. sin autem desinat in servi
retentione et ille apud verum dominum fuerit inventus, tunc ipse quidem noxali
furti actione minime potest teneri, adversus verum autem dominum habet ipse
furti noxalem actionem, id est pro rebus, quas vel nunc furatus est, cum est
apud verum dominum, vel antea, postquam bona fide possessoris retentionem
excesserit necdum apud verum dominum factus. <a 530 d. k. oct. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.2.21.4: Imperator Justinianus
Et sic iterum regulae generali casus evenit consentaneus:
qui enim habet tunc furti actionem adversus dominum, ipse aliis teneri furti
actione non potest. sic ex tempore omnibus discretis vetustissima dubitatio
nostro foedere conquiescat et bona fide possessor in parte certa temporis et
habeat actionem et non teneatur, et ipse dominus in alio tempore non teneatur
actione et in alio sub actione constituatur. <a 530 d. k. oct. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.2.21.5: Imperator Justinianus
De eo autem, qui liber constitutus ab alio bona fide
tenetur, si furtum commiserit, recte et sine aliqua dubitatione dicitur posse
eum, qui liber est cognitus, et ab ipso qui bona fide eum detinet pro furto
conveniri, et bona fide possessorem, si ab extraneo furtum liber commiserit,
non posse conveniri, sed ipsum pro suo furto respondere, quia generalis regula
de servo prolata est, et pro eo, qui non servus, sed liber et suae potestatis
est, noxalem moveri actionem impossibile nostrisque legibus incognitum est.
<a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.2.22pr.: Imperator Justinianus
Manifestissimi quidem iuris est furto perpetrato ei competere
furti actionem, cuius interest, ne furtum committatur. * iust. a. iuliano pp. *
<a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.1: Imperator Justinianus
Sed quaerebatur apud antiquos legum interpretes, si quis
commodavit alii rem ad se pertinentem et ipsa res subtracta est, an furti actio
adversus furem institui possit ab eo qui rem utendam accepit, idoneo scilicet
constituto, quia et ipse commodati actione a domino pro ea re conveniri potest.
<a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.1a: Imperator Justinianus
Et hoc quidem paene iam fuerat concessum, ut habeat ipse
actionem, nisi inopia noscitur laborare: tunc enim furti actionem domino
competere dicebant. <a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.1b: Imperator Justinianus
Sed ea satis increbuit dubitatio, si tempore quo furtum
committebatur idoneus erat is qui rem commodandam accepit, postea autem ad
inopiam pervenit, antequam moveatur actio quae ei antea competebat, an debeat
actio quae semel ei adquisita est firmiter apud eum manere vel ad dominum
reverti, cum et hoc quaerebatur, an in hoc casu furti actio ambulatoria sit nec
ne. <a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.1c: Imperator Justinianus
Sed omnem talem tractatum alia sequitur subdivisio, si ex
parte solvendo sit is qui rem utendam accepit, ut possit non in totum, sed
particularem solutionem ei facere, an habeat furti actionem vel non. <a 530
d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.1d: Imperator Justinianus
Tales itaque ambiguitates veterum, immo magis, quod melius
dicendum est, ambages nobis decidentibus in tanta rerum difficultate simplicior
sententia placuit, ut in domini sit voluntate, sive commodati actionem adversus
res accipientem movere desiderat sive furti adversus eum qui rem subripuit, et
alterutra earum electa dominum non posse ex paenitentia ad alteram venire.
<a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.1e: Imperator Justinianus
Sed si quidem furem elegerit, illum qui rem utendam accepit
penitus liberari: sin autem quasi commodator veniat adversus eum qui rem
utendam accepit, ipsi quidem nullo modo competere posse adversus furem furti
actionem, eum autem, qui pro re commodata convenitur, posse adversus furem
furti habere actionem, ita tamen, si dominus sciens rem esse subreptam adversus
eum qui eam accepit perveniat. <a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste
vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.2: Imperator Justinianus
Sin autem nescius et dubitans rem non esse apud eum
commodati actionem instituit , postea autem re comperta voluit remittere quidem
commodati actionem, ad furti autem pervenire, tunc licentia ei concedatur et
adversus furem venire, nullo obstaculo ei opponendo, quoniam incertus
constitutus movit adversus eum qui rem utendam accepit commodati actionem, (
nisi domino ab eo satisfactum est: tunc etenim omnimodo furem a domino quidem
furti actione liberari, suppositum autem esse ei, qui pro re sibi commodata
domino satisfecit), cum manifestissimum est, etiam si ab initio dominus actionem
instituit commodati ignarus rei subreptae, postea autem hoc ei cognito adversus
furem transivit, omnimodo liberari eum qui rem commodatam suscepit, quemcumque
causae exitum dominus adversus furem habuerit: eadem definitione obtinente,
sive in partem sive in solidum solvendo sit is qui rem commodatam accepit.
<a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.3: Imperator Justinianus
Sed cum in secunda dubitatione incidebat, quid statuendum
sit, si quis rem commodatam habuerit, quam aliquis furto subtraxerat et lite
pulsatus condemnationem passus fuerat non tantum in rem furtivam, sed etiam in
poenam furti, et postea dominus rei venerit omnem condemnationem accipere
desiderans utpote ex suae rei occasione ortam, alia dubitatio incidit veteribus,
utrumne rem tantummodo suam vel eius aestimationem consequatur, an etiam summam
poenalem. <a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.3a: Imperator Justinianus
Et licet ab antiquis variatum est et ab ipso papiniano in
contrarias declinante sententias, tamen nobis haec decidentibus papinianus,
licet variavit, eligendus est, non in prima, sed in secunda eius definitione,
in qua lucrum statuit minime ad dominum rei pervenire: ubi enim periculum, ibi
et lucrum collocetur, nec sit damno tantummodo deditus qui rem commodatam
accepit, sed liceat ei etiam lucrum sperare. <a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et
oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.4: Imperator Justinianus
Cum autem in confinio earum dubitationum tertia exorta est,
quare non et eam decidimus? cum enim apertissimi iuris est non posse maritum
constante matrimonio furti actionem contra suam uxorem habere, quia lex ita
atrocem actionem dare in personas ita sibi coniunctas erubuit, huiusmodi
incidit veterum sensibus quaestio. <a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste
vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.4a: Imperator Justinianus
Quidam etenim re sibi commodata huiusmodi rei furtum a sua
muliere passus est: et dubitabatur, utrumne domino rei furti actio contra
mulierem praestatur, an propter necessitatem causae et maritus eius utpote
commodati actioni suppositus potest habere furti actionem. <a 530 d.Xv
k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.4b: Imperator Justinianus
Et auctores quidem iuris satis et in hac specie contra se
iurgium exercuerunt: ex praesente autem lege et anterioribus nostris
decisionibus, quae in ista positae sunt constitutione, potest et haec species
apertius dirimi. <a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.2.22.4c: Imperator Justinianus
Si enim domino dedimus electionem ad quem voluit pervenire,
sive ad eum qui rem commodatam accepit, sive contra eum qui furtum commisit, et
in hac specie maritus quidem propter matrimonii pudorem non furti, sed rerum
amotarum actionem habeat, si ipsum dominus elegerit, dominus autem omnem
licentiam possideat sive adversus maritum commodati sive adversus mulierem
furti actionem extendere: ita tamen ut, si ipse qui rem commodatam accepit
solvendo sit, nullo modo adversus mulierem furti actio extendatur, ne ex
huiusmodi occasione inter maritum et uxorem, qui non bene secum vivunt, aliqua
machinatio oriatur, et forsitan marito volente uxor eius et trahatur et furti
patiatur poenalem condemnationem. <a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste
vv.Cc.Conss.>
CJ.6.3.0. De operis libertorum.
CJ.6.3.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si tempore manumissionis operae tibi impositae sunt, scis te
eas praestare debere. solet autem inter patronos et libertos convenire, ut pro
operis aliquid praestetur, licet pretium non possit, nisi quando propter
inopiam pro alimentis id extra ordinem peti necessitas suaserit, cum, etsi
operae non erant impositae, defectis tamen facultatibus patroni alere eum
cogebaris. * sev. et ant. aa. romano. * <a 204 pp. iii k. ian. cilone et
libone conss.>
CJ.6.3.2: Imperatores Severus, Antoninus
Manumissionis causa traditus neque in servitutem deduci a
manumissore potest neque impositas operas praestare cogitur. * sev. et ant. aa.
eutycheti. * <a 205 pp. vi k. mai. geta ii cons.>
CJ.6.3.3: Imperatores Severus, Antoninus
Qui nummis acceptis ab extraneo servum suum manumisit et pro
operis pecuniam ab eo accepit, sive fuerant operae impositae sive non fuerant,
ut indebita soluta reddere cogitur. * sev. et ant. aa. quintiano. * <a 206
pp. k. nov. albino et aemiliano conss.>
CJ.6.3.4: Imperator Antoninus
Si quam pecuniam tibi a liberto tuo ex venditione operarum
deberi probaveris, restitui tibi a liberto tuo praeses iubebit ( ex hoc enim
liberam testamenti factionem libertus habet) , modo si non onerandae libertatis
gratia emissam cautionem probabitur. * ant. a. valeriano. * <a 212 pp. xiiii
k. mai. duobus aspris conss.>
CJ.6.3.5: Imperator Antoninus
Mater tua ab eo, quem ex causa fideicommissi manumisit,
operas impositas petere non potest, nisi eius tantummodo temporis, quo eum ante
manumisit, quam dies fideicommissae libertatis existeret. sed nisi ei honorem
patronis debitum exhibuerit, adeat competentem iudicem pro modo admissi
vindicaturum. * ant. a. terentio. * <a 212 pp. iii id. mai. duobus aspris
conss.>
CJ.6.3.6: Imperator Alexander Severus
Liberti libertaeque defunctorum operas neque extraneis
heredibus patronorum debent neque maritis patronarum. * alex. a. caecilio. *
<a 222 pp. k. nov. alexandro a. cons.>
CJ.6.3.7pr.: Imperator Alexander Severus
Nec patronis pro operis mercedem accipere licet, quamvis, si
indictae operae praestitae non sint, ad pecuniae exactionem obsequii non
praestiti aestimatio convertatur. * alex. a. minicio. * <a 224 d. xii k.
iun. iuliano et crispino conss.>
CJ.6.3.7.1: Imperator Alexander Severus
Qui autem duos filios in potestate vel diversis temporibus
habuit, lege iulia de maritandis ordinibus obligatione operarum liberatur.
<a 224 d. xii k. iun. iuliano et crispino conss.>
CJ.6.3.8: Imperator Alexander Severus
Si tuis nummis emptus es ab eo a quo manumissus es, nec
operas ei debes neque puniri ab eo utpote ingratus potes: patronum tamen tuum
esse negari non oportet. * alex. a. augustino. * <a 224 d. iii id. sept.
iuliano et crispino conss.>
CJ.6.3.9: Imperator Alexander Severus
Libertae tuae ducendo eam uxorem dignitatem auxisti, et ideo
non est cogenda operas tibi praestare, cum possis legis beneficio contentus
esse, quod invito te iuste non possit alii nubere. * alex. a. laetorio. * <a
225 d. x k. mart. fusco et dextro conss.>
CJ.6.3.10: Imperator Alexander Severus
Titius si, cum testamentum faceret, servo suo libertatem cum
condicione hac dedit: " gaium servum meum a die mortis meae annis tribus
peractis manumitti volo, ita ut praestet heredibus meis, sicut me vivo
praestabat", et cum idem servus testatori diurnum quiddam praestabat et
post mortem eius usque ad diem praestandae libertatis etiam heredibus
praestiterat, manifestum est, quod adeptus libertatem ad eandem praestationem
compelli non possit. * alex. a. herculiano. * <a 225 d. vii id. aug. fusco
et dextro conss.>
CJ.6.3.11pr.: Imperator Gordianus
Quod ex liberta muliere nascitur, ingenuum est. * gord. a.
africano. * <a 238 pp.Iii non.Aug.Pio et pontiano conss.>
CJ.6.3.11.1: Imperator Gordianus
Is autem, qui libertate sua nubenti commodavit adsensum,
quamvis operas ab ea exigere non possit, iura patronatus non amittit. <a 238
pp.Iii non.Aug.Pio et pontiano conss.>
CJ.6.3.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui manumittuntur, liberum ubi voluerint commorandi
arbitrium habent nec a patronorum filiis, quibus solam reverentiam debent, ad
serviendi necessitatem redigi possunt, nisi ingrati probentur, cum neque cum
patrono habitare libertos iura compellunt. * diocl. et maxim. aa. et cc.
veneriae. * <a 293 s.Viiii k.Iun.Ipsis aa.Conss.>
CJ.6.3.13: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
In redhibitione operarum maneat poena eum, qui alienum
libertum recipiendum esse duxerit. * valentin. valens et grat. aaa. ad probum
pp. * <a 371 d.Iii id.Iul.Gratiano a.Ii et probo conss.>
CJ.6.4.0. De bonis libertorum et de iure patronatus.
CJ.6.4.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Multum interest, utrum quis suis nummis emptus ac manumissus
sit ab emptore, an a domino suo data pecunia mereatur libertatem. priore enim
casu ad contra tabulas admitti patronum non placet, posteriore omnia iura
patronatus retinet. * sev. et ant. aa. secundae. * <a 210 pp. v non. iul.
faustino et rufino conss.>
CJ.6.4.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Et ideo cum sabiniani patroni filii, qui plenum ius habuit,
ut hostis publici bona fisco vindicata sunt, secundum ea, quae divo pertinaci
placuerunt et nos secuti sumus, in iura libertorum eius fiscus noster
successit. <a 210 pp. v non. iul. faustino et rufino conss.>
CJ.6.4.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Si liberti coniventibus patronis consortium cum ancillis
colonisve nostris elegerint, sciant illi se deinceps commoda patronatus
amissuros. * valentin. et valens aa. ad florianum com. rer. privat. * <a 367
d.Iii id.Oct.Treveris lupicino et iovino vv.Cc.Conss.>
CJ.6.4.3pr.: Imperator Justinianus
Si quis patronum in posterum huiusmodi narrationem
conceperit vel in libertatibus, quae inter vivos actitantur, vel in his, quae
ex testamento vel codicillis scriptis vel sine scriptis habitis proficiscuntur,
ut liberti eorum a iure patronatus liberentur, antiqua interpretatione semota
non dubitet etiam patronatus ius ex sola tali verborum conceptione libertis
esse remittendum nec successionibus quae ab intestato descendunt, quas veteres
et post huiusmodi actus servari in libertorum bonis decreverunt, a nobis
patronis integris reservandis. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 recitata
septimo miliario in novo consistorio palatii iustiniani. d.Iii k.Nov.Decio
vc.Cons.>
CJ.6.4.3.1: Imperator Justinianus
Sed quemadmodum in natalium restitutione omne ius tollitur
patronatus, ita et in huiusmodi verbis eandem esse vim observandam omnes non
ignorent. <a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii
iustiniani. d.Iii k.Nov.Decio vc.Cons.>
CJ.6.4.3.2: Imperator Justinianus
Idem que iuris est, si inter vivos manumissione imposita in
ultimis voluntatibus concessio data fuerit patronatus: ita tamen, ut in omnibus
natalium restitutiones, ex quibus paene solis ingenuitas mera libertis
competit, tam obtineant quam in nostra re publica polleant, cum nobis cordi est
ingenuis magis hominibus quam libertis eam frequentari. <a 529 recitata
septimo miliario in novo consistorio palatii iustiniani. d.Iii k.Nov.Decio
vc.Cons.>
CJ.6.4.3.3: Imperator Justinianus
Reverentia tamen, quae a libertis debetur, et iure, quod
adversus ingratos libertos patronis competit, integris reservandis, et si per
verborum conceptionem secundum a nobis inductum modum ius patronatus fuerit
amissum, cum etiam haec ingenuitatis praemio tolluntur, quam paene sola
natalium restitutio inducit. <a 529 recitata septimo miliario in novo
consistorio palatii iustiniani. d.Iii k.Nov.Decio vc.Cons.>
CJ.6.4.3.4: Imperator Justinianus
His videlicet casibus, per quos poenalibus modis ius
patronatus quasi ab indignis patronis eripitur, in suo robore durantibus. <a
529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii iustiniani. d.Iii
k.Nov.Decio vc.Cons.>
CJ.6.5.0. Si in fraudem patroni alienatio facta est.
CJ.6.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si in fraudem patroni libertus aliquid alienaverit, quatenus
legitima pars deminuta est, revocandi tributam convenit esse potestatem. *
diocl. et maxim. aa. et cc. claudio. * <a 294 s. xvi k. nov. sirmi cc.
conss.>
CJ.6.5.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Defuncto quidem liberto patronus intestato succedens per
actionem calvisianam in eius fraudem alienata revocare potest. * diocl. et
maxim. aa. et cc. iuliae. * <a 294 s. viii k. ian. sirmi cc. conss.>
CJ.6.5.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Verum cum patronum post liberti sui mortem ab eo fundi
collatam donationem habuisse ratam adseveras, manumissoris factum infirmare
successores eius minime possunt. <a 294 s. viii k. ian. sirmi cc. conss.>
CJ.6.6.0. De obsequiis patronis praestandis.
CJ.6.6.1: Imperator Alexander Severus
Contra patronum tuum famosam actionem instituere non potes.
* alex. a. zotico. * <a 223 pp. prid. id. mai. maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.6.6.2: Imperator Alexander Severus
Libertae, quae voluntate patroni aut iure nuptae sunt, non
coguntur officium patronis suis praestare. * alex. a. leontogono. * <a 223
pp. xvii k. aug. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.6.3: Imperator Alexander Severus
Etiam qui pactione data a dominis manumittuntur, mero iure
omne obsequium patronis debent. * alex. a. xantho. * <a 223 pp. k. nov.
maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.6.4pr.: Imperator Alexander Severus
Si manumissori tuo vim et audaciam obiecisti ei, qui te
beneficio suo ex servitute liberando, ut adversarium haberet, fecit, praeses
provinciae, quatenus coercere eiusmodi temerariam licentiam debeat, aestimabit.
* alex. a. victorino. * <a 224 pp. prid. k. oct. iuliano et crispino
conss.>
CJ.6.6.4.1: Imperator Alexander Severus
Nam si qua tibi pecunia debebatur sive de rebus adversus
patronum disceptatio fuerat, non protinus ad litigandum currere debueras:
maxime autem si hoc facere auderes, sine atrocitate certe verborum aequitatem
petitionis tuae commendare iudici potuisti, omni honore patrono debito
reservato. <a 224 pp. prid. k. oct. iuliano et crispino conss.>
CJ.6.6.5: Imperator Gordianus
Etiam liberis damnatorum consuetum obsequium libertos
paternos praestare debere in dubium non venit. proinde si non agnoscunt
reverentiae debitae munus, non immerito videntur ipsi adversus se provocare
severitatem. * gord. a. sulpiciae. * <a 240 pp. iii non. sept. sabino ii et
venusto conss.>
CJ.6.6.6: Imperator Gordianus
Libertos sive libertas, maxime quibus impositae operae non
sunt, consuetum potius obsequium quam servile ministerium manumissoribus
exhibere debere neque vincula perpeti non est opinionis incertae. * gord. a.
cornelio. * <a 242 pp. iii k. april. attico et praetextato conss.>
CJ.6.6.7pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Neque libertis novercae inferendae iniuriae privignis eius
libera facultas esse debet: paternos etiam libertos, sicuti dicis, iniuriosos
tibi fuisse ferendum non est. * diocl. et maxim. aa. metrodoro. * <a 286 pp.
v id. mai. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.6.6.7.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praeses igitur provinciae vindictam tibi personarum
condicioni congruentem impertiri non dubitabit. <a 286 pp. v id. mai. maximo
ii et aquilino conss.>
CJ.6.6.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec patronae tuae obsequiis refragari te fas est. * diocl.
et maxim. aa. hermiae. * <a 287 pp. xii febr. diocletiano iii et maximiano
aa. conss.>
CJ.6.7.0. De libertis et eorum liberis.
CJ.6.7.1: Imperator Antoninus
Non est ignotum, quod ea, quae ex causa fideicommissi
manumisit, ut ingratum libertum accusare non potest, cum id iudicium extra
ordinem praebeatur ei, qui voluntate servo suo libertatem gratuitam praestitit,
non qui debitam restituit. * ant. a. daphno. * <a 214 pp. v k. mai. messala
et sabino conss.>
CJ.6.7.2pr.: Imperator Constantinus
Si manumissus ingratus circa patronum suum extiterit et
quadam iactantia vel contumacia cervices adversus eum erexerit aut levis
offensae contraxerit culpam, a patronis rursus sub imperia dicionemque
mittatur, si in iudicio vel apud pedaneos iudices patroni querella exserta
ingratum eum ostendat: filiis etiam qui postea nati fuerint servituris, quoniam
illis delicta parentium non nocent, quos tunc ortos esse constiterit, dum
libertate illi potirentur. * const. a. ad maximum pu. * <a 326 pp. id.
april. romae constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.6.7.2.1: Imperator Constantinus
Sane si is, qui in nostro consilio vindicta liberatus est,
post coercitionem ex paenitentia dignum se praestiterit, ut ei civitas romana
reddatur, non prius fruetur beneficio libertatis, quam si hoc patronus eius
oblatis precibus impetraverit. <a 326 pp. id. april. romae constantino a.
vii et constantio c. conss.>
CJ.6.7.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Liberti non modo adversus patronos non audientur, verum
etiam eandem quam patronis ipsis reverentiam praestent heredibus patronorum,
quibus ingrati actio sicut ipsis manumissoribus deferetur, si illi datae sibi
libertatis immemores nequitiam receperint servilis ingenii. * honor. et
theodos. aa. ad senatum. * <a 423 d. viii id. aug. ravennae mariniano et
asclepiodoto conss.>
CJ.6.7.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Libertinae condicionis homines vel eorum filii si militantes
docebuntur ingrati, ad servitutis nexum procul dubio reducentur. * theodos. et
valentin. aa. basso pp. * <a 426 d. iii k. april. ravennae theodosio xii et
valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.8.0. De iure aureorum anulorum et de natalibus
restituendis.
CJ.6.8.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Natales antiquos et ius ingenuitatis non ordo praestare
decurionum, sed a nobis peti potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. philadelpho.
* <a 290 vel 293 d. xv k. april. ravennae ipsis aa. conss.>
CJ.6.8.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Aureorum usus anulorum beneficio principali tributus
libertinitatis quoad vivunt imaginem non statum ingenuitatis praestat,
natalibus autem antiquis restituti liberti ingenui nostro beneficio
constituuntur. * diocl. et maxim. aa. et cc. philadelpho. * <a 294 d. xiii
k..... sirmi cc. conss.>
CJ.6.9.0. Qui admitti ad bonorum possessionem possunt et
intra quod tempus.
CJ.6.9.1: Imperatores Severus, Antoninus
Bonorum possessio filio familias delata cum ignorante quoque
patre possit peti, emolumentum et patri adlatura, si ratam petitionem pater
habuerit, amittitur transacto tempore. * sev. et ant. aa. macrinae. * < s.
die et conss.>
CJ.6.9.2: Imperatores Severus, Antoninus
Si bonorum possessio dumtaxat tibi competit proximitatis
nomine, habuisti spatium centum dierum utilium, ex quo eum defunctum scisti, ad
bonorum possessionem amplectendam. * sev. et ant. aa. crispino. * <a 205
pp.Iii non.Nov.Geta ii cons.>
CJ.6.9.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Infantis nomine agnitam bonorum possessionem et antequam
loqueretur diem functi recte competere nulla dubitatio est. * diocl. et maxim.
aa. crescentino. * <a 286 pp.V k.Ian.Maximo ii et aquilino conss.>
CJ.6.9.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Emancipata si non agnovit intra annum unde liberi bonorum
possessionem, nullam ad heredes vindicationem successionis transmittere potuit.
* diocl. et maxim. aa. et cc. Marcello. * <a 294 d. xiiii k.Mai. heracliae
cc.Conss.>
CJ.6.9.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quamdiu per facti quaestionem incertum est, utrumne secundum
tabulas an ab intestato, et ex quo capite possessio sit delata, ne tibi tempus
agnoscendae bonorum possessionis praefinitum cedat, superstitiosam geris
sollicitudinem. * diocl. et maxim. aa. et cc. maximo. * <a 294 >
CJ.6.9.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Iuris ignorantiam nec mulieribus prodesse in edicti perpetui
cursum de agnoscenda bonorum possessione manifestum est. * diocl. et maxim. aa.
et cc. frontinae. * <a 294 d.Iii k.Mai sirmi cc. conss.>
CJ.6.9.7pr.: Imperatores Constantius, Maximianus
Bonorum quidem possessionem pupilli nomine agnoscere tutorem
potuisse aperte declaratur. * p. epist. constantii et maximiani aa. et severi
et maximini nobb. * <a 305 vi id. sept. constantio et maximiano conss.>
CJ.6.9.7.1: Imperatores Constantius, Maximianus
Ipse autem pupillus bonorum possessionem sine tutoris
auctoritate amplecti non potest, nisi etiam impuberi sine tutoris auctoritate
hoc postulanti sciens hoc competens iudex dedit bonorum possessionem: tunc enim
emolumentum successionis videtur praetorio iure quaesitum esse. <a 305 vi id.
sept. constantio et maximiano conss.>
CJ.6.9.8: Imperator Constantinus
Quicumque res ex parentum vel proximorum successione iure
sibi competere confidit, sciat sibi non obesse, si per rusticitatem vel
ignorantiam facti vel absentiam vel quamcumque aliam rationem intra praefinitum
tempus bonorum possessionem minime petisse noscatur, quoniam haec sanctio
huiusmodi consuetudinis necessitatem mutavit. * const. a. ad dionysium. * <a
320 vel 326 pp. prid.Id.Mart.Heliopoli constantino a. et const.C.Conss.>
CJ.6.9.9: Imperator Constantinus
Ut verborum inanium excludimus captiones, ita haec observari
decernimus, ut apud quemlibet iudicem vel etiam apud duumviros qualiscumque
testatio amplectendae hereditatis ostendatur, statutis prisco iure temporibus
coartanda, eo addito, ut , etiamsi intra alienam vicem, id est prioris gradus,
properantius exseratur, nihilo minus tamen efficaciam parem, quasi suis sita
curriculis, consequatur. * const. a. ad pop. * <a 339 d.K.Febr.Laodiceae
constantio a. ii et constante a. conss.>
CJ.6.10.0. Quando non petentium partes petentibus
adcrescunt.
CJ.6.10.1: Imperator Gordianus
Quotiens pluribus liberis cessante legitima successione
bonorum possessio defertur, beneficium edicti perpetui quibusdam omittentibus
his solis qui bonorum possessionem agnoverunt portionem non petentium
adcrescere in dubium non venit. * gord. a. marcianae. * <a 244
d.Id.Ian.Peregrino et aemiliano conss.>
CJ.6.11.0. De bonorum possessione secundum tabulas.
CJ.6.11.1: Imperator Alexander Severus
Pendente appellatione a sententia, qua falsum testamentum
pronuntiatum est, incerto adhuc, an defunctus intestatus decesserit,
proximitatis nomine bonorum possessioni locus non est. * alex. a. vitali. *
<a 223 d.Iii k.Mai. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.11.2pr.: Imperator Gordianus
Bonorum quidem possessionem ex edicto praetoris non nisi
secundum eas tabulas, quae septem testium signis signatae sunt, peti posse in
dubium non venit. * gord. a. cornelio. * <a 242 pp.Xii k.Mart. attico et
praetextato conss.>
CJ.6.11.2.1: Imperator Gordianus
Verum si eundem numerum adfuisse sine scriptis testamento
condito doceri potest, iure civili testamentum factum videri ac secundum
nuncupationem bonorum possessionem deferri explorati iuris est. <a 242
pp.Xii k.Mart. attico et praetextato conss.>
CJ.6.12.0. De bonorum possessione contra tabulas quam
praetor liberis pollicetur.
CJ.6.12.1: Imperator Alexander Severus
Liberi contra tabulas parentium bonorum possessione admissa
solis parentibus et liberis legata praestare debent secundum edictum. * alex.
a. rufo. * <a 223 pp.Iiii id.Oct.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.12.2: Imperator Alexander Severus
Postumo nato, qui neque heres institutus a patre neque
nominatim exheredatus est , testamentum rumpitur: et si contra tabulas bonorum
possessio infanti a tutore petita est, secundum tabulas possessio locum habere
non potest. * alex. a. hilarae. * <a 224 d.K.Mart.Iuliano et crispino
conss.>
CJ.6.13.0. De bonorum possessione contra tabulas liberti,
quae patronis vel liberis eorum datur.
CJ.6.13.1: Imperator Gordianus
Licet ex causa fideicommissi manumissus sit, quem ex
voluntate patris cum sorore te manumisisse proponis, tamen, si extraneos
scripsit heredes, partis legitimae contra tabulas eius bonorum possessionem
petendo, vel contra nuncupationem, si testamentum sine scriptis conditum est,
intra tempora edicto praestituta eam partem poteris obtinere. * gord. a.
herculiano. * <a 239 pp.Vi k.Dec.Gordiano a. et aviola conss.>
CJ.6.13.2: Imperator Theodosius
Patronus liberti muneribus electis et operis contra tabulas
bonorum possessione repellitur. * theodos. a. asclepiodoto pp. * <a 424
d.Xiii k.Mart.Constantinopoli victore cons.>
CJ.6.14.0. Unde liberi.
CJ.6.14.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si avus tuus relictis tribus emancipatis filiis decessit
hique bonorum possessionem unde liberi acceperunt, pro portione heredes eos
extitisse palam est. * diocl. et maxim. aa. sarpedoni. * <a 286 pp.Iiii
non.Mart.Maximo ii et aquilino conss.>
CJ.6.14.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex testamento vel ab intestato existente filio vel nepote
suo herede nemo potest intestato heres existere. * diocl. et maxim. aa. et cc.
zosimo. * <a 293 d.Vii id. mai. aa. conss.>
CJ.6.14.3: Imperator Constantius
Qui se patris post avum intestatum defuncti negat heredem,
mortui avi paterni suscipere facultates non potest, maxime emancipatus, nisi
per bonorum possessionem ad huiusmodi beneficium pervenerit. * constantius a.
ad leontinum com. orientis. * <a 349 d.Viii id. april. limenio et catullino conss.>
CJ.6.15.0. Unde legitimi et unde cognati.
CJ.6.15.1: Imperator Alexander Severus
Consobrinorum tuorum intestatorum bona, si ad prioris
necessitudinis neminem iure pertinuerunt, tuque eorum possessionem agnovisti,
persequi non prohiberis. * alex. a. ulpio. * <a 224 d.Iiii id.Ian. iuliano
et crispino conss.>
CJ.6.15.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum propiorem sobrinum, id est natum a consobrina, rebus
humanis intestatum defunctum proponas, intellegis sine auxilio bonorum
possessionis eius te successionem vindicare non posse. * diocl. et maxim. aa.
sozioni. * <a 290 d.Vii k.Iun.Laodiceae aa.Conss.>
CJ.6.15.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nepotibus avi materni pro virili portione etiam iure
honorario successio defertur. * diocl. et maxim. aa. et cc. felici. * <a 293
d.Id.Oct.Sirmi aa conss.>
CJ.6.15.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non hoc, an tenuerit quis res hereditarias nec ne, sine
voluntate adquirendae sibi hereditatis, quaerendum est, sed an admisit
hereditatem vel bonorum possessionem. * diocl. et maxim. aa. et cc. syriscae. *
<a 293 d.Xi k. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.6.15.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Certum est quidem cognationis iure citra admissionem neminem
posse succedere: defuncti vero cognati succedere nolentes petere bonorum
possessionem non urguentur. * diocl. et maxim. aa. et cc. platoni. * <a 294
d.Xii k. mart. sirmi cc.Conss.>
CJ.6.16.0. De edicto successorio
CJ.6.16.1: Imperator Alexander Severus
Si mater tua propter furorem suum patrui sui bonorum
possessionem non accepit, tu filius eius ad eorundem bonorum patrui magni
possessionem ex edicto, quo prioribus non petentibus sequentibus permittitur,
admissus es. * alex. a. iulio. * <a 223 pp.Iiii id.Dec maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.6.16.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si aviae frater eorum, de quorum successione agitur, velut
ex testamento adiit hereditatem, quos intestatos decessisse ac falsum
testamentum prolatum contendis , et ab intestato non petita bonorum possessione
vita functus est, ac tu licet quinto gradu constitutus ex successorio capite
petisti bonorum possessionem vel necdum exclusus petas, eorum successionem
potes vindicare. nam si is, quem quarto gradu constitutum non ambigitur, ex
edicto petiit nec hoc te latuit, frustra nobis supplicasti. * diocl. et maxim.
aa. et cc. firmo. * <a 294 s. vi id. april. sirmi cc. conss.>
CJ.6.17.0. De carboniano edicto.
CJ.6.17.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tibi ac filio tuo status ab his contra quos supplicas
movetur quaestio, perspicis praemature rerum, quas velut de patris successione
filius tuus vindicat, restitutionem postulari, cum, si in pupillari permaneat
aetate, secundum formam edicti carboniani data bonorum possessione satisdatione
impleta tunc demum in possessionem eum constitui conveniat vel hac non oblata
portionem ab omnibus quam vindicat possideri, servitutis vero quaestionem in
tempus differri pubertatis. * diocl. et maxim. aa. et cc. florae. * <a 293
s. xii k. nov. sirmi aa. conss.>
CJ.6.17.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Carbonianum edictum sub personis legitimis indubitato
matrimonio, custodito partu et probata legitima successione defertur, scilicet
ut in possessione novus heres constitutus usque ad pubertatis annos sine
inquietudine rebus utatur interdum alienis. * valentin. theodos. et arcad. aaa.
ad rufinum pp. * <a 393 d. iiii k. oct. constantinopoli theodosio a. iii et
abundantio conss.>
CJ.6.18.0. Unde vir et uxor.
CJ.6.18.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Maritus et uxor ab intestato invicem sibi in solidum pro
antiquo iure succedant, quotiens deficit omnis parentium liberorum seu
propinquorum legitima vel naturalis successio, fisco excluso. * theodos. et
valentin. aa. hierio pp. * <a 428 d. x k. mart. constantinopoli felice et
tauro conss.>
CJ.6.19.0. De repudianda bonorum possessione.
CJ.6.19.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Emancipatus repudiata bonorum possessione absentiae patroni
causae velamento rursum ad eandem redire quaestionem frustra conatur. * diocl.
et maxim. aa. et cc. theodotiano. * <a 294 sine die et conss.>
CJ.6.19.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filio delatam bonorum possessionem patri ad fraudem filii
repudiare non licet. * diocl. et maxim. aa. et cc. theodoro. * <a 294 s. vi
k. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.6.20.0. De collationibus.
CJ.6.20.1: Imperator Alexander Severus
Emancipatos liberos testamento heredes scriptos et ex eo
successionem obtinentes a patre donata fratri conferre non oportere, si pater,
ut hoc fiat, supremis iudiciis non cavit, manifesti iuris est. * alex. a.
deuteriae. * <a 224 pp. iii id. iul. iuliano et crispino conss.>
CJ.6.20.2: Imperator Alexander Severus
Si pater intestato decessit relictis duobus filiis et filia,
cuius nomine dotem promiserat, portiones hereditatis aeque sunt et dos nihilo
minus ita conferanda est, ut pro portionibus fratres eius a necessitate
praestandae eius liberentur. * alex. a. primo. * <a 224 pp. iiii id. sept.
iuliano et crispino conss.>
CJ.6.20.3: Imperator Alexander Severus
Pactum dotali instrumento comprehensum, ut contenta dote
quae in matrimonio collocabatur nullum ad bona paterna regressum haberet, iuris
auctoritate improbatur nec intestato patri succedere filia ea ratione
prohibetur. dotem sane quam accepit fratribus qui in potestate manserunt
conferre debet. * alex. a. alexandro. * <a 230 d. xiiii k. iul. agricola et
clemente conss.>
CJ.6.20.4: Imperator Gordianus
Filiae dotem in medium ita demum conferre coguntur, si vel
ab intestato succedant vel contra tabulas petant: nec dubium est profecticiam
seu adventiciam dotem a patre datam vel constitutam fratribus qui in potestate
fuerunt conferendam esse. his etenim, qui in familia defuncti non sunt,
profecticiam tantummodo dotem post varias prudentium opiniones conferri
placuit. * gord. a. marino. * <a 239 pp. iiii id. mart. gordiano a. et
aviola conss.>
CJ.6.20.5: Imperator Gordianus
Dotis quidem petitio perseverante matrimonio tibi non
competebat: quamvis enim eam intestato patre defuncto fratri conferre debueras,
non tamen eo nomine adversus maritum tibi actio potuit esse, cum eo minus in
partem tibi delatae successionis patris auferre potueris. * gord. a.
alexandrae. * <a 239 d. non. sept. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.6.20.6: Imperator Gordianus
Ea demum ab emancipatis fratribus his qui manserunt in
potestate conferri consueverunt, quae in bonis eorum fuerunt eo tempore, quo
pater fati munus implevit, exceptis videlicet quae ab ipsis aliis debentur. *
gord. a. claudio. * <a 244 d. vii k. mai. peregrino et aemiliano conss.>
CJ.6.20.7: Imperator Philippus
Filiam testamento patris institutam heredem fratribus
isdemque coheredibus dotem conferre non oportere, nisi pater hoc ipsum
specialiter designavit, explorati iuris est. * philipp. a. tyranniae. * <a
246 pp. vi k.Mai.Praesente et albino conss.>
CJ.6.20.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si soror tua in paternorum bonorum divisione te fefellit nec
dotem, quam acceperat a patre vestro intestato diem functo, contulit, praeses
provinciae examinatis partium adlegationibus cum bonis dotem confundi iubebit
et, quod deducta ratione plus apud eam esse animadverterit, restitui tibi
iubebit. idem est et si arbitro dato divisio celebrata est. * diocl. et maxim.
aa. callippo. * <a 290 s.Vi id.Iul.Ipsis aa. conss.>
CJ.6.20.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si emancipati utrique fuistis a patre, collatio cessat. si
autem frater tuus in potestate mortis tempore fuerat nec ullum testamentum
relictum vel novissimum iudicium communis patris teque emancipatum probatum fuerit,
ab intestato te ad successionem paternam venientem ad collationem forma edicti
perpetui certo iure provocat. * diocl. et maxim. aa. et cc. onesimo. * <a
293 s.Vi k.Mai.Heracliae aa. conss.>
CJ.6.20.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
A patre verbis precariis in codicillis relictum extero iure
capiens filia ad collationem dotis urgueri non potest. * diocl. et maxim. aa.
et cc. irenaeae. * <a 293 s.Vi k.Dec.Sirmi aa. conss.>
CJ.6.20.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Postumo praeterito patris testamentum rumpenti atque
intestato succedenti emancipatum petita bonorum possessione conferre debere
bona sua perpetuo edicto cavetur, cum his etiam, qui sui futuri essent, si vivo
patre nati fuissent, conferri manifeste significatur, et emancipatis, si legi
datae collationi non pareatur, denegandas actiones non est ambigui iuris. *
diocl. et maxim. aa. et cc. artemiae. * <a 293 pp.V k.Ian.Ipsis aa.
conss.>
CJ.6.20.12pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filiae, licet maneat in sacris, si dotem non conferat, quam
mortis tempore communis patris habuit, fratribus in eadem familia constitutis,
actiones hereditarias negari non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
nilanthiae. * <a 294 d.Xi k.Febr.Sirmi cc.Conss.>
CJ.6.20.12.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Unde consulte ac pro iuris ratione collationem fratribus
tuis, quos in patris communis mortis tempore fuisse potestate proponis, offers.
<a 294 d.Xi k.Febr.Sirmi cc.Conss.>
CJ.6.20.12.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quin autem fratres tui durantes in familia patris peculium,
si hoc neque castrense neque relictum eis doceatur, praecipuum habere non
possint, sed in divisione paternae veniat hereditatis, nec quicquam mutet,
penes quem res ex hoc proficiscentes et in eadem causa durantes constitutae
reperiantur, absoluti manifestique iuris est. <a 294 d.Xi k.Febr.Sirmi
cc.Conss.>
CJ.6.20.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si donatione tibi post mortem patris quaesisti fundum, soror
tua portionem eius vindicare non potest. nam si is filiae familias constitutae
tibi a patre donatus est, cum sorore patri communi succedens eum praecipuum
habere contra iura postulas. * diocl. et maxim. aa. et cc. antistiae. * <a
294 d.Vi id.Febr.Sirmi isdemque cc. conss.>
CJ.6.20.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si maritus quondam tuus ab intestato patri suo heres extitit
et ei postumus editus successit, actionem hereditariam amitae filii vestri,
quam habuit patris sui mortis tempore dotem non conferenti, denegare praeses
non dubitabit. * diocl. et maxim. aa. et cc. stratonicae. * <a 295 pp. vii
k. mart. trimotii tusco et anullino conss.>
CJ.6.20.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec emancipati post mortem communis patris quaesita conferre
coguntur, sed haec retinentes eius bona pro hereditaria dividunt portione. *
diocl. et maxim. aa. et cc. philippo. * <a 294 d.Id.Dec.Ipsis cc. conss.>
CJ.6.20.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filiam cum fratribus suis heredibus intestato patri
succedentem ultra relictum codicillis non conferentem dotem iudicio familiae
erciscundae nihil posse consequi summa cum ratione placuit. * diocl. et maxim.
aa. et cc. socrati. * <a 294 d.V k.Ian.Ipsis cc. conss.>
CJ.6.20.17: Imperator Leo
Ut liberis tam masculini quam feminini sexus, iuris sui vel
in potestate constitutis, quocumque iure intestatae successionis, id est aut
testamento penitus non condito vel, si factum fuerit, contra tabulas bonorum
possessione petita vel inofficiosi querella mota rescisso, aequa lance parique
modo prospici possit, hoc etiam aequitatis studio praesenti legi credidimus
inserendum, ut in dividendis rebus ab intestato defunctorum parentium tam dos
quam ante nuptias donatio conferatur, quam pater vel mater, avus vel avia,
proavus proavia paternus vel maternus dederit vel promiserit pro filio vel
filia, nepote vel nepte aut pronepote sive pronepte, nulla discretione
intercedente, utrum in ipsas sponsas pro liberis suis memorati parentes
donationem contulerint, an in ipsos sponsos earum, ut per eos eadem in sponsas
donatio celebretur: ut in dividendis rebus ab intestato parentis, cuius de
hereditate agitur, eadem dos vel ante nuptias donatio ex substantia eius
profecta conferatur: emancipatis videlicet liberis utriusque sexus pro tenore
praecedentium legum, quae in ipsa emancipatione a parentibus suis ( ut adsolet
fieri) consequuntur vel post emancipationem ab isdem adquisierint, collaturis.
* leo a. erythrio pp. * <a 472 d.V k.Mart.Marciano cons.>
CJ.6.20.18: Imperator Anastasius
Liberos, qui nostrae legis auctoritate per oblationem precum
et imperiale rescriptum sui iuris effecti fuerint, ad similitudinem ceterorum,
qui emancipati ex antiquo iure sunt, collationes facere iubemus compelli
secundum ea, quae super ceteris emancipatis statuta sunt. * anastas. a.
constantino pp. * <a 502 d.Xii k.Aug.Constantinopoli probo et avieno iuniore
conss.>
CJ.6.20.19pr.: Imperator Justinianus
Illam merito dubitationem amputare duximus, quae super
collatione dotis vel ante nuptias donationis inter certas personas satis iam
ventilata est. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. k. iun. constantinopoli dn.
iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.6.20.19.1: Imperator Justinianus
Nam si intestatus quis defunctus esset filio vel filiis vel
filia vel filiabus relictis et ex mortua filia cuiuscumque sexus aut numeri
nepotibus, vel si qua intestata defuncta esset filio quidem vel filiis
similiter relictis, ex mortuo vero filio vel filia itidem nepotibus cuiuscumque
sexus, de modo quidem successionis minime dubitabatur, sed palam erat, quod
huiusmodi nepotes duas partes maternae vel paternae portionis tantummodo
haberent, tertiam partem patruis suis vel avunculis vel amitis vel materteris
pro iam posita constitutione concedentes. <a 528 d. k. iun. constantinopoli
dn. iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.6.20.19.2: Imperator Justinianus
De collatione vero dotis vel ante nuptias donationis, quam
defuncta persona pro filio vel filia superstitibus et pro mortuo vel mortua
filio vel filia dedisset, multa dubitatio orta est, superstitibus quidem filiis
defunctae personae non debere se dotem et ante nuptias donationem pro se datam
a suo patre vel matre conferre filiis mortui fratris sui vel mortuae sororis
suae contendentibus eo, quod nulla constitutio super huiuscemodi collatione
posita est, nepotibus vero mortuae personae non tantum huic resistentibus, sed
etiam illud adserentibus, quod onus collationis constitutione arcadii et
honorii divae memoriae sibi impositum in personis tantummodo suorum
avunculorum, non etiam patruorum vel amitarum vel materterarum locum habere potest.
<a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustini ano a. pp. ii cons.>
CJ.6.20.19.3: Imperator Justinianus
Talem igitur subtilem dubitationem amputantes praecipimus
tam filios vel filias defunctae personae dotem vel ante nuptias donationem a
parentibus suis sibi datam conferre nepotibus vel neptibus mortuae personae,
quam eosdem nepotes vel neptes patruis suis aut avunculis, amitis etiam et
materteris dotem et ante nuptias donationem patris sui vel matris, quam pro eo
vel ea mortua persona dedit, similiter conferre, ut commixtis huiusmodi
collationibus cum bonis mortuae personae duas quidem partes nepotes vel neptes
habeant illius portionis, quae patri vel matri eorum, si superesset,
deferebatur, tertiam vero eiusdem portionis partem una cum sibi competentibus
portionibus filii vel filiae defunctae personae, cuius de hereditate agitur,
capiant. <a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii
cons.>
CJ.6.20.20pr.: Imperator Justinianus
Illud sine ratione a quibusdam in dubietatem deductum plana
sanctione revelamus, ut omnia, quae in quarta portione ab intestato
successionis computantur his, qui ad actionem de inofficioso testamento
vocantur, etiam si intestatus is decesserit, ad cuius hereditatem veniunt,
omnimodo coheredibus suis conferant. * iust. a. menae pp. * <a 529 d. viii
id. aug. constantinopoli decio vc. cons. >
CJ.6.20.20.1: Imperator Justinianus
Quod tam in aliis quam in his, quae occasione militiae uni
heredum ex defuncti pecuniis adquisitae lucratur is qui militiam meruit, locum
habebit, ut lucrum, quod tempore mortis defuncti ab eum pervenire poterat, non
solum testamento condito quartae parti ab intestato successionis computetur,
sed etiam ab intestato conferatur. <a 529 d. viii id. aug. constantinopoli
decio vc. cons. >
CJ.6.20.20.2: Imperator Justinianus
Haec autem regula, ut omnia quae portioni quartae
computantur etiam ab intestato conferantur, minime e contrario tenebit, ut
possit quis dicere etiam illa quae conferuntur omnimodo in quartam partem his
computari, qui ad de inofficioso querellam vocantur: ea enim tantummodo ex his
quae conferuntur memoratae portioni computabuntur, pro quibus specialiter
legibus, ut hoc fieret, expressum est. <a 529 d. viii id. aug.
constantinopoli decio vc. cons. >
CJ.6.20.20.3: Imperator Justinianus
Ad haec, cum ante nuptias donatio vel dos a patre data vel
matre vel aliis parentibus pro filio vel filia, nepote vel nepte ceterisque
descendentibus conferatur, si unus quidem vel una liberorum ante nuptias
tantummodo donationem vel dotem, non etiam simplicem donationem accepit vel
acceperit, alter vero vel altera neque dotem neque donationem ante nuptias a
parente suo suscepit vel susceperit, sed simplicem tantummodo donationem, ne ex
eo iniustum aliquid oriatur, ea quidem persona, quae ante nuptias donationem
vel dotem suscepit, conferre eam cogenda, illa vero, quae simplicem tantummodo
donationem meruit, ad collationem eius minime coartanda: si quid huiusmodi
accidit vel acciderit, iubemus ad similitu dinem eius, qui ante nuptias
donationem vel dotem conferre cogitur, etiam illam personam, quae nulla dote
vel ante nuptias donatione data solam simplicem donationem a parentibus suis
accepit, conferre eam nec recusare collationem eo, quod simplex donatio non
aliter confertur, nisi huiusmodi legem donator tempore donationis suae
indulgentiae imposuerit. <a 529 d. viii id. aug. constantinopoli decio vc.
cons. >
CJ.6.20.21pr.: Imperator Justinianus
Ut nemini super collatione de cetero dubietas oriatur,
necessarium duximus constitutioni, quam iam favore liberorum fecimus, hoc
addere, ut res, quas parentibus adquirendas esse prohibuimus, nec collationi
post obitum eorum inter liberos subiaceant. * iust. a. iohanni pp. * <a 532
d.Xv k.Nov.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.Anno secundo.>
CJ.6.20.21.1: Imperator Justinianus
Ut enim castrense peculium in communi conferre in hereditate
dividenda ex prisci iuris auctoritate minime cogebantur, ita et alias res, quae
minime parentibus adquiruntur, proprias liberis manere censemus. <a 532 d.Xv
k.Nov.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.Anno secundo.>
CJ.6.21.0. De testamento militis.
CJ.6.21.1: Imperator Antoninus
Frater tuus miles si te specialiter bonis quae in paganico
habebat heredem fecit , bona quae in castris reliquit petere non potes, etiamsi
is qui eorum heres institutus est adire ea noluerit: sed ab intestato
succedentes veniunt, modo si in eius loco substitutus non est et liquido
probatur fratrem tuum castrensia bona ad te pertinere noluisse. nam voluntas
militis expeditione occupati pro iure servatur. * ant. a. florio mil. * <a
212 accepta v id, sept.Duobus aspris conss.>
CJ.6.21.2: Imperator Antoninus
Miles si castrensium tantummodo bonorum commilitonem suum
instituit heredem, cetera bona eius ut intestati defuncti mater eius iure
possedit. quod si extraneum scripsit heredem isque adiit hereditatem, bona eius
in te transferri non iure desideras. * ant. a. septimo mil. * <a 213 pp.Xi
k.Mart.Antonino a.Iiii et balbino conss.>
CJ.6.21.3pr.: Imperator Antoninus
Quamquam militum testamenta iuris vinculis non subiciantur,
cum propter simplicitatem militarem quomodo velint et quomodo possint ea facere
his concedatur, tamen in valeriani quondam centurionis testamento institutio
etiam iure communi accepit auctoritatem. * ant. a. vindiciano. * <a 213
pp.K.Nov.Antonino a.Iiii et balbino conss.>
CJ.6.21.3.1: Imperator Antoninus
Nam cum pater familias filiam ex duabus unciis, uxorem ex
uncia heredem scripserit nec de residuis portionibus quicquam significaverit,
in tres partes divisisse eum apparet hereditatem, ut duas habeat quae sextantem
accepit, tertiam quae ex uncia est heres instituta. <a 213 pp.K.Nov.Antonino
a.Iiii et balbino conss.>
CJ.6.21.4pr.: Imperator Alexander Severus
Si rufinus vir clarissimus tribunus laticlavius maior annis
lege definitis faciens testamentum te manumisit, iustam tibi libertatem
competisse scire debes. * alex. a. iunio. * <a 222 pp.Xvi k.Dec.Alexandro
a.Cons.>
CJ.6.21.4.1: Imperator Alexander Severus
Quod si minor annis ex lege constitutis fuerit, cum faceret
testamentum, lege impediente nullam libertatem adeptus es, quae in hac parte
nec militibus remissa est. <a 222 pp.Xvi k.Dec.Alexandro a.Cons.>
CJ.6.21.4.2: Imperator Alexander Severus
Quod si idem testator causam manumittendi te habuit, quae
probabilis vivo manumittente consilio futura esset, quia per fideicommissum
data libertas a quolibet minore annis ei, cuius causa probari potuit, praestari
debet, et ex testamento militis eiusmodi servis iustam libertatem competere
consequens est. <a 222 pp.Xvi k.Dec.Alexandro a.Cons.>
CJ.6.21.5: Imperator Alexander Severus
Ex testamento militis, sive adhuc in militia sive intra
annum missus honeste decessit, hereditas et legata omnibus quibus relicta sunt
debentur, quia inter cetera, quae militibus concessa sunt, liberum arbitrium
quibus velint relinquendi supremis suis concessum est, nisi lex specialiter eos
prohibuerit. * alex. a. sozomeno. * <a 224 pp. xvii k. febr. iuliano et
crispino conss.>
CJ.6.21.6pr.: Imperator Alexander Severus
In testamento quidem eius, qui non miles fuit, si duobus
heredibus institutis, altero, cui potuit usque ad tempus pubertatis parens
facere testamentum, altero, cui posteaquam heres extitit substituere non
potuit, invicem substitutio eisdem verbis facta esset, in eum solum casum eam
locum habere et sententiis prudentium virorum et constitutionibus divorum
parentium meorum placet, quo utrique pari ratione potuit substitui. * alex. a.
valenti. * <a 225 pp. xii k. mai. fusco et dextro conss.>
CJ.6.21.6.1: Imperator Alexander Severus
Sed cum ex testamento militis controversiam esse proponas,
defuncta parvula eius filia, posteaquam heres extitit patri, cum qua simul
aequis partibus heres institutus eras substitutione invicem facta, et mater
quidem intestatae filiae sibi successionem defendat, tu autem ex substitutione
ad te pertinere contendas, iuris quidem ratio manifesta est licere militibus
proprio privilegio etiam heredibus extraneis, posteaquam heredes extiterint,
mortuis substituere. <a 225 pp. xii k. mai. fusco et dextro conss.>
CJ.6.21.6.2: Imperator Alexander Severus
Sed tibi probandum est, an ita frater tuus senserit. <a
225 pp. xii k. mai. fusco et dextro conss.>
CJ.6.21.7pr.: Imperator Alexander Severus
Ex his verbis: " fortunato liberto meo do lego"
vindicare tibi libertatem non potes, si pagani testamentum proponatur. * alex.
a. fortunato. * <a 229 pp. xii k. iul. alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.6.21.7.1: Imperator Alexander Severus
At enim cum testatorem militem fuisse proponas, si non
errore ductus libertum te credidit, sed dandae libertatis animum habuit,
libertatem, et quidem directam, competere tibi, sed et legati vindicationem
habere praerogativa militaris privilegii praestat. <a 229 pp. xii k. iul.
alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.6.21.8: Imperator Gordianus
Certi iuris est militem ad tempus etiam heredem instituere
posse. * gord. a. aeternio mil. * <a 238 pp. iii k. oct. pio et pontiano
conss.>
CJ.6.21.9: Imperator Gordianus
Sicut certi iuris est militem, qui scit se filium habere
aliosque scripsit heredes, tacite eum exheredare intellegi, ita si ignorans se
filium habere alios scribat heredes, non esse filio ademptam hereditatem, sed
minime valente testamento, si sit in potestate, eum ad successionem venire in
dubiis non habetur. * gord. a. valerio. * <a 238 pp. v non. oct. pio et
pontiano conss.>
CJ.6.21.10pr.: Imperator Philippus
Si, cum vel in utero haberetur filia inscio patre milite, ab
eo praeterita sit, vel cum in rebus humanis eam non esse falso rumore prolato
pater putavit, nullam eius testamento fecit mentionem, silentium huiusmodi
exheredationis notam nequaquam infligit. * philipp. a. et philipp. c. iustino
mil. * <a 246 pp. xii k. iun. praesente et albino conss.>
CJ.6.21.10.1: Imperator Philippus
Is autem miles, qui testamento filiam appellavit eique
legatum dedit, non instituendo eam heredem exheredavit. <a 246 pp. xii k.
iun. praesente et albino conss.>
CJ.6.21.11: Imperator Philippus
Captatorias institutiones et in militis testamento nullius
esse momenti manifestum est. * philipp. a. et c. aemilio mil. * <a 246 pp.
vii k. iul. praesente et albino conss.>
CJ.6.21.12: Imperator Philippus
In testamento militis legem falcidiam et in legatis et in
fideicommissis cessare explorati iuris est. sane si quid ultra vires patrimonii
postulatur, competenti defensione tueri te potes. * philipp. a. et c. domitiae.
* <a 246 pp. vi non. iul. praesente et albino conss.>
CJ.6.21.13: Imperatores valer., gallien.
Et militibus nostris, centurionibus quoque ob flagitium
militare damnatis non aliarum quam castrensium rerum testamenta facere
permittitur et intestatis iure proprio succeditur a fisco. * valer. et gallien.
aa. claudiae. * <a 254 pp. non. aug. valeriano et gallieno aa. conss.>
CJ.6.21.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si a fratre suo militante mater vestra scripta heres
successionem eius sibi quaesiit, quamvis testamenti scriptura non continet
iuris observationem, hanc hereditatem fratrem testatoris vel eius filios ab
intestato evincere non potuisse iure constitit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
heredibus maximae. * <a 294 s. v non. mai. aurris cc. conss.>
CJ.6.21.15pr.: Imperator Constantinus
Milites in expeditione degentes, si uxores aut filios aut
amicos aut commilitones suos, postremo cuiuslibet generis homines amplecti
voluerint supremae voluntatis adfectu, quomodo possint ac velint testentur, nec
uxorum aut filiorum eorum , cum voluntatem patris reportaverunt, meritum aut
libertas dignitasque quaeratur. * constant. a. ad pop. * <a 334 d.Iii
id.Aug.Nicomediae optato et apulino conss.>
CJ.6.21.15.1: Imperator Constantinus
Proinde sicut iuris rationibus licuit ac semper licebit, si
quid in vagina aut in clipeo litteris sanguine suo rutilantibus adnotaverint,
aut in pulvere inscripserint gladio sub ipso tempore, quo in proelio vitae
sortem derelinquunt, huiusmodi voluntatem stabilem esse oportet. <a 334
d.Iii id.Aug.Nicomediae optato et apulino conss.>
CJ.6.21.16: Imperator Anastasius
Scriniarios vel apparitores, qui virorum magnificorum
magistrorum militum iussionibus vel actibus obtemperant, etsi nomina eorum
matriculis militaribus referri videantur, nullatenus in ultimis a se
conficiendis voluntatibus iuris militaris habere facultatem decernimus. *
anastas. a. hierio pp. * <a 496 d.Id.Febr.Constantinopoli paulo vc.
cons.>
CJ.6.21.17: Imperator Justinianus
Ne quidam putarent in omni tempore licere militibus
testamenta quomodo voluerint componere, sancimus his solis, qui in
expeditionibus occupati sunt, memoratum indulgeri circa ultimas voluntates
conficiendas beneficium. * iust. a. menae pp. * <a 529 d.Iiii
id.April.Constantinopoli decio vc. cons.>
CJ.6.21.18: Imperator Justinianus
Licet antiquis legibus permittebatur pupillis, si tribunatum
numeri mereantur, ultimum elogium conficere posse, attamen indignum nostris
temporibus esse videtur eum, qui stabilem mentem nondum adeptus est, propter
privilegia militum sapientium hominum iura pertractare et in tenera aetate ex
tali licentia parentibus forte suis vel aliis propinquis nocere propriam
substantiam extraneis relinquentem. ideoque hoc fieri nullo modo concedimus. *
iust. a. iohanni pp. * <a 532 d. xii k.Nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv.Cc.Anno ii >
CJ.6.22.0. Qui facere testamentum possunt vel non possunt.
CJ.6.22.1pr.: Imperator Gordianus
Quamquam omnium bonorum socer tuus itemque frater eius socii
fuerunt, tamen non eo minus idem frater eius, cum fati munus impleret,
testamento suo potuit sibi heredem instituere quem vellet. * gord. a. petronio
mil. * <a 243 pp.Xii k.Aug.Arriano et papo conss.>
CJ.6.22.1.1: Imperator Gordianus
Item non idcirco minus is testamenti factionem habet, quod
indivisam successionem cum sorore sua dicatur habuisse. <a 243 pp.Xii
k.Aug.Arriano et papo conss.>
CJ.6.22.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si is, qui tecum uxorem tuam heredem scripsit, quando
testamentum ordinavit, sanae mentis fuerit nec postea alicuius sceleris
conscientia obstrictus, sed aut impatiens doloris aut aliqua furoris rabie
constrictus se praecipitem dedit, eiusque innocentia liquidis probationibus
commendari potest a te, adscitae mortis obtentu postremum eius iudicium
convelli non debet. * diocl. et maxim. aa. et cc. viatori et pontiae. * <a
290 pp.K.Dec.Ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.6.22.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si futurae poenae metu voluntaria morte supplicium
antevenit, ratam voluntatem eius conservari leges vetant. <a 290
pp.K.Dec.Ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.6.22.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Senium quidem aetatis vel aegritudinem corporis sinceritatem
mentis tenentibus testamenti factionem certum est non auferre. * diocl. et
maxim. aa. et cc. licinio. * <a 294 s.Iiii non.April.Sirmi cc. conss.>
CJ.6.22.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filiam autem, quae in potestate eius est, testamentum facere
non posse indubitati iuris est. <a 294 s.Iiii non.April.Sirmi cc. conss.>
CJ.6.22.4pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si frater patruelis tuus ante quartum decimum aetatis annum
suae decessit, cum facere non potuit testamentum, nihil ex eius postremo recte
postulatur iudicio. * diocl. et maxim. aa. et cc. rhodoni. * <a 294 s. iii
id. nov. pantichi cc. conss.>
CJ.6.22.4.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nam si hanc aetatem egressus, licet vigoris necdum
emersissent vestigia, suum ordinavit sollemniter iudicium, hoc convellere
frustra conaris. <a 294 s. iii id. nov. pantichi cc. conss.>
CJ.6.22.5: Imperator Constantius
Eunuchis liceat facere testamentum, componere postremas
exemplo omnium voluntates, conscribere codicillos salva testamentorum observantia.
* constantius a. ad rufinum pp. * <a 352 d. v k. mart. sirmi constantio a. v
et constantio c. conss.>
CJ.6.22.6: Imperator Constantius
Si quis imperatorem forte heredem instituerit, habeat
mutandi iudicii facultatem , et quemcumque voluerit secundum leges in
testamento suo heredem scribendi. * constantius a. ad volusianum pu. * <a
355 d. xii k. mart. mediolani arbitione et lolliano conss.>
CJ.6.22.7: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Cum heredes instituuntur imperator seu augusta, ius commune
cum ceteris habeant: quod et in codicillis vel fideicommissariis epistulis iure
scriptis observandum erit. et sicuti priscis legibus cautum est, imperatori
quoque vel augustae testamentum facere liceat et mutare. * valentin. valens et
grat. aaa. ad maximum. * <a 371 d. vii id. aug. contionaci gratiano a. ii et
probo conss.>
CJ.6.22.8pr.: Imperator Justinus
Hac consultissima lege sancimus, ut carentes oculis seu
morbo vel ita nati per nuncupationem suae condant moderamina voluntatis,
praesentibus septem testibus, quos aliis quoque testamentis interesse iuris
est, tabulario etiam: ut cunctis ibidem collectis primum ad se convocatos
omnes, ut sine scriptis testentur, edoceat, deinde exprimat nomina specialiter
heredum et dignitates singulorum et indicia, ne sola nominum commemoratio
quicquam ambiguitatis pariat, et ex quanta parte vel ex quotis unciis in
successionem admitti debeant et quod unumquemque legatarium seu
fideicommissarium adsequi velit: omnia denique palam edicat, quae ultimarum
capit dispositionum series lege concessa. * iustinus a. demostheni p p. * <a
521 d. k. iun. constantinopoli iustiniano et valerio conss.>
CJ.6.22.8.1: Imperator Justinus
Quibus omnibus ex ordine peroratis uno eodemque loco et
tempore, sed et tabularii manu conscriptis sub obtentu septem ( ut dictum est)
testium et eorundem testium manu subscriptis, dehinc consignatis tam ab isdem
testibus quam a tabulario , plenum obtinebit robur testantis arbitrium. <a
521 d. k. iun. constantinopoli iustiniano et valerio conss.>
CJ.6.22.8.1a: Imperator Justinus
Quae in eundem modum erunt observanda, quamvis non heredes
instituere, sed legata solum vel fideicommissa et in summa quae codicillis
habentur congrua duxerit ordinanda. <a 521 d. k. iun. constantinopoli
iustiniano et valerio conss.>
CJ.6.22.8.1b: Imperator Justinus
( 1) at cum humana fragilitas mortis praecipue cogitatione
turbata minus memoria possit res plures consequi, patebit eis licentia
voluntatem suam sive in testamenti vel in codicilli tenore compositam cui
velint scribendam credere, ut in eodem postea collocatis testibus et tabulario,
re etiam ( ut dictum est) patefacta, cuius causa convocati sunt, et chartula
prometur, quam susceptam testatori recitabit tabularius simul et testibus, ut,
ubi tenor eorum cunctis innotuerit, elogium ipse suum profiteatur agnoscere et
ex animi sui quae lecta sunt disposuisse sententia, et in fine subscriptio
sequatur testium nec non omnium signacula tam testium ( prout dictum est) quam
tabularii. <a 521 d. k. iun. constantinopo li iustiniano et valerio
conss.>
CJ.6.22.8.2: Imperator Justinus
Sed quia tabulariorum copia non in omnibus locis datur
quaerentibus, iubemus, ubi tabularius reperiri non possit, octavum adhiberi
testem, ut, quod tabulario pro supra dicto modo commisimus, id per octavum
testem effectum capiat: libera potestate concedenda suas voluntates in
praedictum modum ordinantibus chartulam ita subscriptam, ita denique
consignatam, ut antelatae formae declarant, cui velint ex testibus custodiendam
mandare. sic fieri namque confidimus, ut non recipiat se tantum in caecis
testandi licentia, sed ne locum quidem ullum relinquat insidiis tot oculis
spectata, tot insinuata sensibus, tot insuper in tuto locata manibus. <a 521
d. k. iun. constantinopoli iustiniano et valerio conss.>
CJ.6.22.9pr.: Imperator Justinianus
Furiosum in suis indutiis ultimum condere elogium posse,
licet ab antiquis dubitabatur, tamen et retro principibus et nobis placuit:
nunc autem hoc decidendum est, quod simili modo antiquos animos movit, si
coepto testamento furor eum invasit. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k.
sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.22.9.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque tale testamentum hominis, qui in ipso actu
testamenti adversa valetudine tentus est, pro nihilo esse. sin vero voluerit in
dilucidis intervallis aliquod condere testamentum vel ultimam voluntatem et hoc
sana mente et inceperit facere et consummaverit nullo tali morbo interveniente,
stare testamentum sive quamcumque ultimam voluntatem censemus, si et alia omnia
accesserint, quae in huiusmodi actibus legitima observatio sequitur. <a 530
d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.22.10pr.: Imperator Justinianus
Discretis surdo et muto, quia non semper huiusmodi vitia
sibi concurrunt, sancimus, si quis utroque morbo simul laborat, id est ut neque
audire neque loqui possit, et hoc ex ipsa natura habeat, neque testamentum
facere neque codicillos neque fideicommissum relinquere neque mortis causa
donationem celebrare concedatur nec libertatem sive vindicta sive alio modo
imponere: eidem legi tam masculos quam feminas oboedire imperantes. * iust. a.
iuliano pp. * <a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.6.22.10.1: Imperator Justinianus
Ubi autem et in huiusmodi vitiis non naturalis sive masculo
sive feminae accedit calamitas, sed morbus postea superveniens et vocem
abstulit et aures conclusit, si ponamus huiusmodi personam litteras scientem,
omnia, quae priori interdiximus, haec ei sua manu scribenti permittimus. <a
531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.6.22.10.2: Imperator Justinianus
( 1) sin autem infortunium discretum est, quod ita raro
contingit, et surdis, licet naturaliter huiusmodi sensus variatus est, tamen
omnia facere et in testamentis et in codicillis et in mortis causa donationibus
et in libertatibus et in aliis omnibus permittimus. <a 531 d. x k. mart.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.22.10.3: Imperator Justinianus
Si enim vox articulata ei a natura concessa est, nihil
prohibet eum omnia quae voluit facere, quia scimus quosdam iuris peritos et hoc
subtilius cogitasse et nullum esse exposuisse, qui penitus non exaudit, si quis
supra cerebrum illius loquatur, secundum quod iuventio celso placuit. <a 531
d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.22.10.4: Imperator Justinianus
In eo autem, cui morbus superveniens auditum tantummodo
abstulit, nec dubitari potest, quin possit omnia sine aliquo obstaculo facere.
<a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.6.22.10.5: Imperator Justinianus
Sin vero aures quidem apertae sint et vocem recipientes,
lingua autem penitus praepedita, licet a veteribus auctoribus saepius de hoc
variatum est, attamen si et hunc peritum litterarum esse proponamus, nihil
prohibet et eum scribentem omnia facere, sive naturaliter sive per interventum
morbi huiusmodi infortunium ei accessit. <a 531 d. x k. mart.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.22.10.6: Imperator Justinianus
Nullo discrimine neque in masculis neque in feminis in omni
ista constitutione servando. <a 531 d. x k. mart. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.22.11pr.: Imperator Justinianus
Nemo ex lege, quam nuper promulgavimus, in rebus, quae
parentibus adquiri non possunt, existimet aliquid esse innovandum, et permissum
fuisse filiis familias cuiuscumque gradus vel sexus testamenta facere, sive
sine patris consensu bona possideant secundum nostrae legis distinctionem, sive
cum eorum voluntate. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. iiii k. aug.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.22.11.1: Imperator Justinianus
Nullo etenim modo hoc eis permittimus, sed antiqua lex per
omnia conservetur, quae filiis familias nisi in casibus certis testamenta
facere nullo concedit modo , et in his personis, quae huiusmodi facultatem
habere iam concessae sunt. <a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.22.12: Imperator Justinianus
Omnes omnino, quibus quasi castrensia peculia habere ex
legibus concessum est, habeant licentiam in ea tantummodo ultimas voluntates
condere secundum nostrae constitutionis tenorem, quae talibus testamentis de
inofficiosi querella immunitatem praestavit. * iust. a. iohanni pp. * <a 531
d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.23.0. De testamentis: quemadmodum testamenta
ordinantur.
CJ.6.23.1: Imperator Hadrianus
Testes servi an liberi fuerunt, non oportet in hac causa
tractari, cum eo tempore, quo testamentum signabatur, omnium consensu liberorum
loco habiti sunt nec quisquam eis usque adhuc status controversiam moverit. *
hadr. a. catonio vero. * < sine die et conss.>
CJ.6.23.2: Imperator Alexander Severus
Publicati semel testamenti fides, quamvis ipsa materia, in
qua primum a testatore scriptum relictum fuit, casu qui probatur intercidit,
nihilo minus valet. * alex. a. expedito. * <a 225 pp. k. iun. fusco ii et
dextro conss.>
CJ.6.23.3: Imperator Alexander Severus
Ex imperfecto testamento nec imperatorem hereditatem
vindicare saepe constitutum est. licet enim lex imperii sollemnibus iuris
imperatorem solverit, nihil tamen tam proprium imperii est, ut legibus vivere.
* alex. a. antigono. * <a 232 pp. xi k. ian. lupo et maximo conss.>
CJ.6.23.4: Imperator Gordianus
Si in nomine praenomine seu cognomine testator erravit nec
tamen de quo senserit incertum sit, error huiusmodi nihil officit veritati. *
gord. a. rufino. * <a 239 pp. xii k. aug. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.6.23.5: Imperatores valer., gallien.
Neque professio neque adseveratio nuncupantium filios, qui
non sunt, veritati praeiudicant: et quae ut filiis testamento relinquuntur,
iuxta ea quae a principibus statuta sunt non deberi certi iuris est. * valer.
et gallien. aa. lucillo. * <a 254 accepta iiii non. iul. valeriano ii et
gallieno aa. conss.>
CJ.6.23.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Verba testamenti, quibus mater vestra decedens nihil se
cuiquam donasse significavit, si res se aliter habet, fidem veri non
perfringunt. * diocl. et maxim. aa. terentiae. * <a 285 pp. iii non. nov.
diocletiano a. ii et aristobulo conss.>
CJ.6.23.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Errore scribentis testamentum iuris sollemnitas mutilari
nequaquam potest, quando minus scriptum, plus nuncupatum videtur. et ideo recte
testamento facto, quamquam desit " heres esto", consequens est
existente herede legata sive fideicommissa iuxta voluntatem testatoris oportere
dari. * diocl. et maxim. aa. rufinae. * <a 290 pp. xvii k. febr. ipsis iiii
et iii aa. conss.>
CJ.6.23.8pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Casus maioris ac novi contingentis ratione adversus timorem
contagionis, quae testes deterret, aliquid de iure laxatum est: non tamen
prorsus reliqua etiam testamentorum sollemnitas perempta est. * diocl. et
maxim. aa. Marcellino. * <a 290 s. k. iul. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.6.23.8.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Testes enim huiusmodi morbo oppresso eo tempore iungi atque
sociari remissum est , non etiam conveniendi numeri eorum observatio sublata.
<a 290 s. k. iul. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.6.23.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si non speciali privilegio patriae tuae iuris observatio
relaxata est et testes non in conspectu testatoris testimoniorum officio functi
sunt, nullo iure testamentum valet. * diocl. et maxim. aa. patrocliae. * <a
290 pp. k. iul. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.6.23.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si testamentum iure factum sit et heres sit capax,
auctoritate rescripti nostri rescindi non oportet. * diocl. et maxim. aa. et
cc. menophiliano. * <a 293 s. xv k..... aa. conss.>
CJ.6.23.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non idcirco minus iure factum testamentum suas obtinet
vires, quod post mortem testatoris subtractum probatur. * diocl. et maxim. aa.
et cc. zetho. * <a 293 s. prid non. iul. aa. conss.>
CJ.6.23.12pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si unus de septem testibus defuerit vel coram testatore
omnes eodem loco testes suo vel alieno anulo non signaverint, iure deficiat
testamentum. * diocl. et maxim. aa. et cc. matroniae. * <a 293 s. prid. non.
iul. philippopoli aa. conss.>
CJ.6.23.12.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De his autem, quae interleta sive supra scripta dicis, non
ad iuris sollemnitatem, sed ad fidei pertinet quaestionem, ut appareat, utrum
testatoris voluntate emendationem meruerunt, vel ab altero inconsulte deleta
sunt, an ab aliquo falso haec fuerint commissa. <a 293 s. prid. non. iul.
philippopoli aa. conss.>
CJ.6.23.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Testandi causa de pecunia sua legibus certis facultas, non
iurisdictionis mutare formam vel iuri publico derogare cuiquam permissum est. *
diocl. et maxim. aa. et cc. euripidi. * <a 294 s. vi k. dec. cc. conss.>
CJ.6.23.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non codicillum, sed testamentum aviam vestram facere
voluisse institutio et exheredatio facta probant evidenter. * diocl. et maxim.
aa. et cc. achilleo. * <a 294 s. id. dec. cc. conss.>
CJ.6.23.15pr.: Imperator Constantinus
Quoniam indignum est ob inanem observationem irritas fieri
tabulas et iudicia mortuorum, placuit ademptis his, quorum imaginarius usus
est, institutioni heredis verborum non esse necessariam observantiam, utrum
imperativis et directis verbis fiat an inflexa. * const. a. ad pop. * <a 339
s. d. k. febr. laodiceae constantio a. ii et constante a. conss.>
CJ.6.23.15.1: Imperator Constantinus
Nec enim interest, si dicatur " heredem facio" vel
" instituo" vel " volo" vel " mando" vel "
cupio" vel " esto" vel " erit", sed quibuslibet
confecta sententiis, quolibet loquendi genere formata institutio valeat, si
modo per eam liquebit voluntatis intentio, nec necessaria sint momenta
verborum, quae forte seminecis et balbutiens lingua profudit. <a 339 s. d.
k. febr. laodiceae constantio a. ii et constante a. conss.>
CJ.6.23.15.2: Imperator Constantinus
Et in postremis ergo iudiciis ordinandis amota erit
sollemnium sermonum necessitas, ut, qui facultates proprias cupiunt ordinare,
in quacumque instrumenti materia conscribere et quibuscumque verbis uti liberam
habeant facultatem. <a 339 s. d. k. febr. laodiceae constantio a. ii et
constante a. conss.>
CJ.6.23.16pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Non dubium nec incertum est, sicut imperatoribus, ita
qualibet dignitate vel potestate decoratis viris tam hereditatem quam legatum
seu fideicommissum relinqui posse. * grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio
pp. * <a 380 s. d. k. iul. thessalonicae gratiano v et theodosio aa.
conss.>
CJ.6.23.16.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Illud adiciendum est, ut, qui ex testamento vel ab intestato
heres extiterit, etsi voluntas defuncti circa legata seu fideicommissa seu
libertates legibus non sit subnixa, tamen, si sua sponte agnoverit, implendi
eam necessitatem habeat. <a 380 s. d. k. iul. thessalonicae gratiano v et
theodosio aa. conss.>
CJ.6.23.17: Imperatores Arcadius, Honorius
Testamentum non ideo infirmari debebit, quod diversis hoc
deficiens nominibus appellavit, cum superflua non noceant. namque necessaria
praetermissa imminuunt contractus et testatoris officiunt voluntati, non
abundans cautela. * arcad. et honor. aa. aeternali procons. asiae. * <a 396
d. xii k. april. arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.6.23.18: Imperatores Arcadius, Honorius
Testamenta omnia ceteraque, quae apud officium censuale
publicari solent, in eodem reserventur nec usquam pemittatur fieri ulla
translatio. mos namque retinendus est fidelissimae vetustatis, quem si quis in
hac urbe voluerit immutare, irritam mortuorum videri faciet voluntatem. *
arcad. et honor. aa. africano pu. * <a 397 d. vi k. oct. constantinopoli
caesario et attico conss.>
CJ.6.23.19pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Omnium testamentorum sollemnitatem superare videatur, quod
insertum mera fide precibus inter tot nobiles probatasque personas etiam
conscientiam principis tenet. * honor. et theodos. aa. iohanni pp. * <a 413
d. xii k. mart. ravennae post consulatum honorii viiii et theodosii v aa.>
CJ.6.23.19.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Sicut igitur securus erit, qui actis cuiuscumque iudicis aut
municipum aut auribus privatorum mentis suae postremum publicavit iudicium, ita
nec de eius umquam successione tractabitur, qui nobis mediis et toto iure, quod
nostris est scriniis constitutum, teste succedit. <a 413 d. xii k. mart.
ravennae post consulatum honorii viiii et theodosii v aa.>
CJ.6.23.19.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Nec sane illud heredibus nocere permittimus, si rescripta
nostra nihil de eadem voluntate responderit. voluntates etenim hominum audire
volumus, non iubere, ne post sententiam nostram inhibitum videatur commutationis
arbitrium, cum hoc ipsum, quod per supplicationem nostris auribus intimatur,
ita demum firmum sit, si ultimum comprobatur nec contra iudicium suum defunctus
postea venisse detegitur. <a 413 d. xii k. mart. ravennae post consulatum
honorii viiii et theodosii v aa.>
CJ.6.23.19.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Ne quid sane praetermisisse credamur huiusmodi institutionis
successoribus designatis, omnia quae scriptis heredibus competunt iubemus eos
habere nec super bonorum possessionis petitione ullam controversiam nasci, cum
pro herede agere cuncta sufficiat et ius omne ipsa complere aditio videatur.
<a 413 d. xii k. mart. ravennae post consulatum honorii viiii et theodosii v
aa.>
CJ.6.23.19.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Omnibus etenim praestandum esse censemus, ut libero
arbitrio, cui testandi facultas suppetit, successorem suum oblatis possit
precibus declarare et stabile sciat esse quod fecerit, nec institutus heres
pertimescat, cum oblatas preces secundum voluntatem defuncti idoneis possit
testibus approbare, si ei alia nocere non possunt. <a 413 d. xii k. mart.
ravennae post consulatum honorii viiii et theodosii v aa.>
CJ.6.23.20pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Nolumus convelli deficientium scriptas iure ac sollemniter
voluntates, dum quoddam morientis supremum et non adscriptum processisse
confirmatur arbitrium, tamquam patrimonium suum ad nos deficiens maluerit
pertinere. * honor. et theodos. aa. edict. ad pop. urb. constaninopolit. *
<a 416 d. iiii id. mart. constantinopoli theodosio a. vii et palladio
conss.>
CJ.6.23.20.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Omnibus enim privatis et militantibus interdicimus, ut
huiusmodi perhibeant testimonia, et falsi criminis reos teneri praecipimus, si,
cum scriptae iure ac sollemniter deficientium extiterint voluntates, non
scriptum aliquid sub nostrorum nominum mentione falso adstruere moliantur.
<a 416 d. iiii id. mart. constantinopoli theodosio a. vii et palladio
conss.>
CJ.6.23.20.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Nemo itaque relictus heres vel legibus ad successionem
vocatus nostrum vel potentium nomen horrescat: nemo ferre testimonia in hunc
modum vel suscipere gestis huiusmodi voces audeat nostro vel etiam privatorum
potentium nomine. <a 416 d. iiii id. mart. constantinopoli theodosio a. vii
et palladio conss.>
CJ.6.23.21pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hac consultissima lege sancimus licere per scripturam
conficientibus testamentum , si nullum scire volunt quae in eo scripta sunt,
signatam vel ligatam vel tantum clausulam involutamque proferre scripturam vel
ipsius testatoris vel cuiuslibet alterius manu conscriptam, eamque rogatis
testibus septem numero civibus romanis puberibus omnibus simul offerre
signandam et subscribendam, dum tamen testibus praesentibus testator suum esse
testamentum dixerit quod offertur eique ipse coram testibus sua manu in reliqua
parte testamenti subscripserit: quo facto et testibus uno eodemque die ac
tempore subscribentibus et consignantibus valere testamentum nec ideo
infirmari, quod testes nesciant quae in eo scripta sunt testamento. * theodos.
et valentin. aa. florentio pp. * <a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli
theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.6.23.21.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si litteras testator ignoret vel subscribere nequeat,
octavo subscriptore pro eo adhibito eadem servari decernimus. <a 439 d.
prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.6.23.21.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
In omnibus autem testamentis, quae praesentibus vel
absentibus testibus dictantur, superfluum est uno eodemque tempore exigere
testatorem et testes adhibere et dictare suum arbitrium et finire testamentum.
sed licet alio tempore dictatum scriptumve proferatur testamentum, sufficiet
uno eodemque die nullo actu interveniente testes omnes, videlicet simul nec
diversis temporibus, subscribere signareque testamentum. <a 439 d. prid. id.
sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.6.23.21.2a: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Finem autem testamenti subscriptiones et signacula testium
esse decernimus. non subscriptum namque a testibus ac signatum testamentum pro
imperfecto haberi convenit. <a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli
theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.6.23.21.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ex imperfecto autem testamento voluntatem tenere defuncti,
nisi inter solos liberos a parentibus utriusque sexus habeatur, non volumus.
<a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo
conss.>
CJ.6.23.21.3a: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si vero in huiusmodi voluntate liberis alia sit extranea
mixta persona, certum est eam voluntatem, quantum ad illam dumtaxat permixtam
personam pro nullo haberi, sed liberis adcrescere. <a 439 d. prid. id. sept.
constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.6.23.21.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Per nuncupationem quoque, hoc est sine scriptura, testamenta
non alias valere sancimus, nisi septem testes, ut supra dictum est, simul uno
eodemque tempore collecti testatoris voluntatem ut testamentum sine scriptura
facientis audierint. <a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a.
xvii et festo conss.>
CJ.6.23.21.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si quis autem testamento iure perfecto postea ad aliud
pervenerit testamentum, non alias quod ante factum est infirmari decernimus,
quam id, quod secundum facere testator instituit, iure fuerit consummatum, nisi
forte in priore testamento scriptis his, qui ab intestato ad testatoris hereditatem
successionemve venire non poterant, in secunda voluntate testator eos scribere
instituit, qui ab intestato ad eius hereditatem vocantur. eo enim casu, licet
imperfecta videatur scriptura posterior, infirmato priore testamento secundam
eius voluntatem non quasi testamentum, sed quasi voluntatem intestati valere
sancimus. <a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et
festo conss.>
CJ.6.23.21.5a: Imperatores Theodosius, Valentinianus
In qua voluntate quinque testium iuratorum depositiones
sufficient: quo non facto valebit primum testamentum, licet in eo scripti
videantur extranei. <a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a.
xvii et festo conss.>
CJ.6.23.21.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Illud etiam huic legi perspeximus inserendum, ut etiam
graece omnibus liceat testari. <a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli
theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.6.23.22: Imperator Zeno
Dictantibus testamenta vel aliam quamlibet ultimam
voluntatem legatum vel fideicommissum vel quodcumque aliud quolibet legitimo
titulo testatorem posse relinquere minime dubitandum est. testibus etiam ad
efficiendam voluntatem adhibitis pro suo libitu quod voluerit testator
relinquere non prohibetur. * zeno a. sebastiano pp. * <a 480 d. k. mai. constantinopoli
basilio iuniore vc. cons.>
CJ.6.23.23: Imperator Justinus
Consulta divalia, quibus considerate prospectum est, ne
voluntates ultimae deficientium in hac regia urbe confectae apud alium aperiri
possint quam virum clarissimum pro tempore census magistrum, monumentis
intervenientibus pro iuris ordine, neve in hereditate, cuius summa centum
aureorum pretium non excedit, mercedis quicquam aut sumptuum censum
administrantes aut censualis apparitio super intimandis isdem elogiis audeant
adsequi, firma nunc quoque edicimus ac repetita promulgatione non solum iudices
quorumlibet tribunalium, verum etiam defensores ecclesiarum, quos turpissimum
intimationis genus inrepserat, praemonendos censemus, ne rem attingant, quae
nemini prorsus omnium secundum constitutionum praecepta quam census magistro
competit. absurdum est namque, si promiscuis actibus rerum turbentur officia et
alii creditum alius subtrahat, ac praecipue clericis, quibus opprobrium est, si
peritos se velint disceptationum esse forensium: poena etiam feriendis
temeratoribus praesentis sanctionis quinquaginta librarum auri. nec enim
concedendum est, ut suprema vota deficientium eversionis quicquam ex incongrua
insinuatione contrahant, dum res ab incongruis usurpatur audacter. * iustinus
a. archelao pp. * <a 524 d. xiii k. dec. constantinopoli iustino a. ii et
opilione conss.>
CJ.6.23.24: Imperator Justinianus
Ambiguitates, quae vel imperitia vel desidia testamenta
conscribentium oriuntur, resecandas esse censemus et, sive institutio heredum
post legatorum dationes scripta sit vel alia praetermissa sit observatio non ex
mente testatoris, sed vitio tabellionis vel alterius qui testamentum scribit,
nulli licentiam concedimus per eam occasionem testatoris voluntatem subvertere
vel minuere. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. k. ian. dn. iustiniano a. pp.
ii cons.>
CJ.6.23.25: Imperator Justinianus
Praeposteri reprehensionem, quam novella constitutio in
dotalibus instrumentis sustulisse noscitur, in aliis quoque omnibus tam
contractibus quam testamentis tollimus, ut tali exceptione cessante et
stipulatio et alii contractus et testatoris voluntas indubitate valeat,
exactione videlicet post condicionem vel diem competente. * iust. a. menae pp.
* <a 528 s. d. vii id. dec. dn. iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.6.23.26: Imperator Justinianus
In testamentis sine scriptis faciendis omnem formalem
observationem penitus amputamus, ut, postquam septem testes convenerint, satis
sit voluntatem testatoris vel testatricis simul omnibus manifestari
significantis, ad quos substantiam suam pervenire vellet vel quibus legata vel
fideicommissa vel libertates disponeret, etiamsi non ante huiusmodi
dispositionem praedixerit testator vel testatrix illa formalia verba: ideo
eosdem testes convenisse, quod sine scriptis suam voluntatem vel testamentum
componere censuit. * iust. a. menae pp. * <a 528 s. d. iiii id. dec.
constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.6.23.27pr.: Imperator Justinianus
Sancimus, si quis legitimo modo condidit testamentum et post
eius confectionem decennium profluxit, si quidem nulla innovatio vel contraria
voluntas testatoris apparuit, hoc esse firmum. quod enim non mutatur, quare
stare prohibetur? quemadmodum enim, qui testamentum fecit et nihil voluit
contrarium, intestatus efficitur? * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. xv k.
april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.23.27.1: Imperator Justinianus
Sin autem in medio tempore contraria voluntas ostenditur, si
quidem perfectissima est secundi testamenti confectio, ipso iure prius tollitur
testamentum. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv.
cc. conss.>
CJ.6.23.27.2: Imperator Justinianus
Sin autem testator tantummodo dixerit non voluisse prius
stare testamentum, vel aliis verbis utendo contrariam aperuit voluntatem, et
hoc vel per testes idoneos non minus tribus vel inter acta manifestaverit et
decennium fiat emensum, tunc irritum esse testamentum tam ex contraria
voluntate quam ex cursu temporali. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.23.27.3: Imperator Justinianus
Aliter etenim testamenta mortuorum per decennii
transcursionem evanescere nullo patimur modo, prioribus constitutionibus, quae
super huiusmodi testamentis vacuandis latae fuerant, penitus antiquandis. <a
530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.23.28pr.: Imperator Justinianus
Cum antiquitas testamenta fieri voluit nullo actu
interveniente et huiusmodi verborum compositio non rite interpretata paene in
perniciem et testantium et testamentorum procederet, sancimus in tempore, quo
testamentum conditur vel codicillus nascitur vel ultima quaedam dispositio
secundum pristinam celebratus observationem ( nihil enim ex ea penitus
immutandum esse censemus) , ea quidem, quae minime necessaria sunt, nullo
procedere modo, quippe causa subtilissima proposita ea quae superflua sunt
minime debent intercedere. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. vi k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.23.28.1: Imperator Justinianus
Si quid autem necessarium advenerit et in ipsum corpus
laborantis respiciens contigerit, id est vel victus necessarii vel potionis
oblatio vel medicaminis datio vel impositio, quibus relictis ipsa sanitas
testatoris periclitatur, vel si quis necessarius naturae usus ad depositionem
superflui ponderis immineat vel testatori vel testibus, non esse ex hac causa
testamentum subvertendum licet morbus comitialis, quod et factum esse
comperimus, uni ex testibus contigerit, sed eo quod urguet et imminet repleto
vel deposito iterum solita per testamenti factionem adimpleri. <a 530 d. vi
k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.23.28.2: Imperator Justinianus
Et si quidem a testatore aliquid fiat testibus paulisper
separatis, cum coram his facere aliquid naturale testator erubescat, iterum
introductis testibus consequentiam factionis testamenti procedere. <a 530 d.
vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.23.28.3: Imperator Justinianus
Si tamen in quendam vel quosdam testium aliquid tale
contingat, si quidem ex brevi temporis intervallo necessitas potest transire,
iterum eorundem testium reversum expectari et sollemnia peragi. <a 530 d. vi
k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.23.28.4: Imperator Justinianus
Sin autem longiore spatio refectio fortuiti casus indigeat,
et maxime si salus testatoris periclitantis immineat, tunc illo vel illis
testibus, circa quos aliquid tale eveniet, separatis alios subrogari et ab eo
vel ab eis tam testatorem quam alios testes sciscitari, si ea, quae eorum
praesentiam antecedunt, omnia coram eis processissent. <a 530 d. vi k.
april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.23.28.5: Imperator Justinianus
Et si hoc fuerit undique manifestum, tunc eos vel eum una
cum aliis testibus ea quae oportet facere, etsi in medio subscriptiones testium
iam fuerant subsecutae. sic etenim et naturae medemur et mortuorum elogia in
suo statu facimus permanere. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio
et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.23.28.6: Imperator Justinianus
Cum autem constitutione, quae de testamentis ordinandis
processit, cavetur, quatenus septem testium praesentia in testamentis
requiratur et subscriptio a testatore fiat vel alio pro eo, et constitutio sic
edixit: " octavo subscriptore adhibito", et quidam testamentum suum
omne manu propria conscripsit et post eius litteras testes adhibiti suas
subscriptiones supposuerunt aliaque omnia sollemniter in testamento peracta sunt
et testamentum ex hoc, de quo dubitatur, irritum factum est, eandem
constitutionem corrigentes sancimus, si quis sua manu totum testamentum vel
codicillum conscripserit et hoc specialiter in scriptura reposu erit, quod sua
manu hoc confecit, sufficiat ei totius testamenti scriptura et non alia
subscriptio requiratur neque ab eo neque pro eo ab alio , sed sequantur
huiusmodi scripturam et litterae testium et omnis quae expectatur observatio,
et sit testamentum validum, et codicillus, si quinque testium litterae testatoris
scripturae coadunentur, in sua firmitate remaneat, et nemo callidus machinator
huiusmodi iniquitatis in posterum inveniatur. <a 530 d. vi k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.23.29pr.: Imperator Justinianus
Iubemus omnimodo testatorem, si vires ad scribendum habeat,
nomen heredis vel heredum in sua subscriptione vel in quacumque parte
testamenti ponere, ut sit manifestum secundum illius voluntatem hereditatem
esse transmissam. * iust. a. iuliano pp. * <a 531 d. k. mart.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.23.29.1: Imperator Justinianus
Sin autem forsitan ex morbi acerbitate vel litterarum
imperitia hoc facere minime poterit, testibus testamenti praesentibus nomen vel
nomina heredis vel heredum ab eo nuncupari, ut omnimodo sciant testes, si non
ipse subscribere potest, qui sunt scripti heredes, et ita certo heredis nomine
successio procedat. <a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.23.29.2: Imperator Justinianus
Si enim talis est testator, qui neque scribere neque
articulate loqui potest, mortuo similis est et falsitas in elogiis committitur,
quam, ut exul fiat a re publica nostra, maxime in testamentorum confectione
cupientes hanc edictalem legem in orbem terrarum ponimus. <a 531 d. k. mart.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.23.29.3: Imperator Justinianus
Quod si non fuerit observatum et nomen heredis vel heredum
non fuerit manu testatoris scriptum vel voce coram testibus nuncupatum, hoc
testamentum stare minime patimur vel in totum, si tota heredum nomina fuerint
praetermissa, vel in eius heredis institutionem, cuius nomen neque lingua neque
manus testatoris significavit. <a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.23.29.4: Imperator Justinianus
Sed ne aliqua forsitan oblivio testium animis incumbat
pluribus interdum nominibus heredum expressis, ipsi testes in suis
subscriptionibus, cum testator non haec scripserit, sed nuncupaverit, eorum
nomina scribere non differant ad aeternam rei memoriam. <a 531 d. k. mart.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.23.29.5: Imperator Justinianus
Sin vero ipse testator in qualicumque parte testamenti
nomina heredum ( sicut dictum est) scripserit, supervacuum est testes in sua
subscriptione hoc exprimere , cum forsitan nescire eos testator suos heredes
voluit et semel causa ex ipsius testatoris scriptura appareat. <a 531 d. k.
mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.23.29.6: Imperator Justinianus
Oportet enim omnimodo vel ex litteris testatoris vel ex voce
quidem testatoris, litteris autem testium, qui ad elogium conficiendum fuerint
convocati, nomina manifestari heredum. quemadmodum enim in elogio, quod sine
scriptura conficitur, necesse est testatorem voce exprimere nomen vel nomina
heredum, ita oportet et in testamentis per scripturam conficiendis, cum ipse
testator manu sua scribere heredes vel noluerit vel minime potuerit, voce tamen
eius eos manifestari. <a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.23.29.7: Imperator Justinianus
Quae in posterum tantummodo observari censemus, ut, quae
testamenta post hanc novellam nostri numinis legem conficiuntur, haec cum tali
observatione procedant: quid enim antiquitas peccavit, quae praesentis legis
inscia pristinam secuta est observationem? scituris et tabellionibus et his qui
conficienda testamenta procurant, quod, si aliter facere ausi fuerint, poenam
falsitatis non evitabunt, quasi dolose in tam necessaria causa versati. <a
531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.23.30: Imperator Justinianus
Nostram provisionem, maxime circa ultima elogia defunctorum,
nunc etiam extendi properamus. unde cum invenimus quasdam controversias
veteribus iuris interpretatoribus exortas propter testamentum, quod legitimo
modo conditum est septemque testium signa habens, postea fortuito casu vel per
ipsius testatoris operam lino toto vel plurima eius parte incisa in
ambiguitatem inciderit, solitum ei praebemus remedium sancientes, si quidem
testator linum vel signacula inciderit vel abstulerit utpote voluntate eius
mutata, testamentum non valere: sin autem ex alia quacumque causa hoc
contigerit, durante testamento scriptos ad hereditatem vocari, maxime cum
nostra constitutio, quam super tuitione testamentorum promulgavimus, testatorem
disposuit vel sua manu nomen heredis scribere vel, si imper itia litterarum vel
adversa valitudine seu alio modo hoc facere non potest, testes ipsos audito
nomine heredis sub praesentia ipsius testatoris nomen heredis suis
subscriptionibus declarare. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.23.31pr.: Imperator Justinianus
Et ab antiquis legibus et a diversis retro principibus
semper rusticitati consultum est et in multis legum subtilitatibus stricta
observatio eis remissa est, quod ex ipsis rerum invenimus documentis. cum enim
testamentorum ordinatio sub certa definitione legum instituta est, homines
rustici et quibus non est litterarum peritia quomodo possunt tantam legum
subtilitatem custodire in ultimis suis voluntatibus? ideo ad dei humanitatem
respicientes necessarium duximus per hanc legem eorum simplicitati subvenire. *
iust. a. iohanni pp. * <a 534 d. iii non. iul. constantinopoli dn.
iustiniano a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.6.23.31.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque in omnibus quidem civitatibus et in castris orbis
romani, ubi et leges nostrae manifestae sunt et litterarum viget scientia,
omnia, quae etiam libris nostrorum digestorum seu institutionum et imperialibus
sanctionibus nostrisque dispositionibus in condendis testamentis cauta sunt,
observari nullamque ex praesenti lege fieri innovationem. <a 534 d. iii non.
iul. constantinopoli dn. iustiniano a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.6.23.31.2: Imperator Justinianus
In illis vero locis, in quibus raro inveniuntur homines
litterati, per praesentem legem rusticanis concedimus antiquam eorum
consuetudinem legis vicem obtinere , ita tamen, ut, ubi scientes litteras
inventi fuerint, septem testes, quos ad testimonium vocari necesse est,
adhibeantur et unusquisque pro sua persona subscribat: ubi autem non inveniuntur
litterati, septem testes et sine scriptura testimonium adhibentes admitti.
<a 534 d. iii non. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. iiii et paulino
vc. conss.>
CJ.6.23.31.3: Imperator Justinianus
Si autem in illo loco minime inventi fuerint septem testes,
usque ad quinque modis omnibus testes adhiberi iubemus: minus autem nullo modo
concedimus. <a 534 d. iii non. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. iiii
et paulino vc. conss.>
CJ.6.23.31.4: Imperator Justinianus
Si vero unus aut duo vel plures scierint litteras, liceat
his pro ignorantibus litteras, praesentibus tamen, subscriptionem suam
imponere, sic tamen, ut ipsi testes cognoscant testatoris voluntatem et maxime
quem vel quos heredes sibi relinquere voluerit, et hoc post mortem testatoris
iurati deponant. <a 534 d. iii non. iul. constantinopoli dn. iustiniano a.
iiii et paulino vc. conss.>
CJ.6.23.31.5: Imperator Justinianus
Quod igitur quisque rusticorum, sicut praedictum est, pro
suis rebus disposuerit , hoc omnimodo legum subtilitate remissa firmum
validumque consistat. <a 534 d. iii non. iul. constantinopoli dn. iustiniano
a. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.6.24.0. De heredibus instituendis et quae personae
heredes institui non possunt.
CJ.6.24.1: Imperator t. ael. ant.: Qui deportantur, si
heredes scribantur, tamquam peregrini capere non possunt, sed hereditas in ea
causa est, in qua esset, si scripti non fuissent. * t. ael. ant. a. antestiano.
* < sine die et cons.>
CJ.6.24.2: Imperator Antoninus
Pater tuus si ex residua parte heres institutus est, quam
alter heres scriptus capere non posset, isque ad nullam partem hereditatis
propter condicionem suam admitti potuit, ex asse heres extitit: nam residui
commemoratio etiam totum admittit. * ant. a. caecilio. * <a 212 pp. xv k.
iul. romae duobus aspris conss.>
CJ.6.24.3pr.: Imperator Alexander Severus
Cum proponas alexandrum equitem testamento primo loco
iulianum ut libertum suum heredem instituisse eique substituisse his verbis:
" quod si ex aliqua causa primus hereditatem meam adire noluerit vel non
potuerit, tunc in locum secundum heredem substituo vitalem", post mortem
autem testatoris iulianum servum communem fuisse defuncti militis et zoili
fratris eius apparuerit, an tu ex substitutione admittereris, voluntatis est
quaestio. * alex. a. vitali mil. * <a 223 pp. vi k. mai. maximo ii et
aeliano conss.>
CJ.6.24.3.1: Imperator Alexander Severus
Nam si credens eum proprium et suum libertum heredem
instituit nec per eum ad alium quemquam hereditatem pertinere voluit, extitit
condicio substitutionis tibique delata hereditas est. <a 223 pp. vi k. mai.
maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.24.3.2: Imperator Alexander Severus
Quod si verba substitutionis subscriptae ad ius rettulit, ut
si nec per semet ipsum alium fecisset heredem ( potuit enim quamvis iubente
domino nolle adire), ita demum substitutus vocaretur, si tamen paruit domino et
adiit, substitutioni locus non est. <a 223 pp. vi k. mai. maximo ii et
aeliano conss.>
CJ.6.24.4: Imperator Gordianus
Si pater tuus eum quasi filium heredem instituit, quem falsa
opinione ductus suum esse credebat, non instituturus, si alienum nosset, isque
postea subditicius esse ostensus est, auferendam ei successionem divi severi et
antonini placitis continetur. * gord. a. ulpio. * <a 238 pp. prid. non. oct.
pio et pontiano conss.>
CJ.6.24.5: Imperator Gordianus
Non ideo minus uxor iure heres videtur instituta, quod non
uxor, sed adfinis testamento nominata est. * gord. a. cassiano. * <a 241 pp.
v k. oct. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.6.24.6: Imperator Philippus
Si compensandi debiti gratia uxor maritum fecit heredem,
desiderio tuo praeter portionem hereditatis debitum quoque restitui postulantis
non tantum iuris severitas, verum etiam defunctae voluntas refragatur. *
philipp. a. et philipp. c. antonio. * <a 246 pp. xii k. mart. praesente et
albino conss.>
CJ.6.24.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec apud peregrinos fratrem sibi quisquam per adoptionem
facere poterat. cum igitur, quod patrem tuum voluisse facere dicis, irritum
sit, portionem hereditatis , quam is adversus quem supplicas velut adoptatus
frater heres institutus tenet, restitui tibi curae habebit praeses provinciae.
* diocl. et maxim. aa. zizoni. * <a 285 pp. iii non. dec. diocletiano ii et
aristobulo conss.>
CJ.6.24.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Collegium, si nullo speciali privilegio subnixum sit,
hereditatem capere non posse dubium non est. * diocl. et maxim. aa. hadriano. *
<a 290 pp. x k. iun. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.6.24.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Extraneum etiam cum morietur heredem scribi placuit. *
diocl. et maxim. aa. et cc.Iuliae. * <a 293 pp. xvi k. nov. sirmi aa.
conss.>
CJ.6.24.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Neque per se heredes institutos, quibus hoc concessum non
est, neque per servos proprios hereditatem posse quaerere dictat iuris ratio. *
diocl. et maxim. aa. et cc. asclepiadae. * <a 294 s. xvi k. sept. sirmii cc.
conss.>
CJ.6.24.11: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Extraneum etiam penitus ignotum heredem quis instituere
potest. * theodos. et valentin. aa. hierio pp. * <a 428 d. x k. mart.
constantinopoli felice et tauro conss.>
CJ.6.24.12: Imperator Leo
Hereditatis vel legati seu fideicommissi aut donationis
titulo domus aut annonae civiles aut quaelibet aedificia vel mancipia ad ius
inclitae urbis vel alterius cuiuslibet civitatis pervenire possunt. * leo a.
erythrio pp. * <a 469 d. v k. mart. marciano et zenone conss.>
CJ.6.24.13: Imperator Justinianus
Quotiens certi quidem ex certa re scripti sunt heredes vel
certis rebus pro sua institutione contenti esse iussi sunt, quos legatariorum
loco haberi certum est, alii vero ex certa parte vel sine parte, qui pro
veterum legum tenore ad certam unciarum institutionem referuntur, eos
tantummodo omnibus hereditariis actionibus uti vel conveniri decernimus, qui ex
certa parte vel sine parte scripti fuerint, nec aliquam deminutionem earundem
actionum occasione heredum ex certa re scriptorum fieri. * iust. a. menae pp. *
<a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio vc. cons.>
CJ.6.24.14pr.: Imperator Justinianus
Cum in libris ulpiani, quos ad massurium sabinum scripsit,
talis species relata est, hanc apertius expedire nobis visum est. * iust. a.
iohanni pp. * <d. iii k. aug. post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.6.24.14.1: Imperator Justinianus
Quidam testamentum faciens ita instituit: " sempronius
plotii heres esto". veteres quidem existimabant errorem nominis esse et
sic institutionem valere, quasi testator plotius nominaretur et sempronium sibi
scripsisset heredem. <d. iii k. aug. post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.6.24.14.2: Imperator Justinianus
Sed huiusmodi sententiam crassiorem esse existimamus: neque
enim sic homo supinus, immo magis stultus invenitur, ut suum nomen ignoret. sed
si quidem ipse testator plotio cuidam heres extitit, manifestissimum esse sibi
sempronium heredem instituisse, ut per mediam ipsius personam plotii heres
efficiatur: et hoc argumentamur ex antiqua regula, quae voluit heredem heredis
testatoris esse heredem. <d. iii k. aug. post consulatum lampadii et orestis
vv. cc.>
CJ.6.24.14.3: Imperator Justinianus
Sin autem nihil tale factum est, supervacuam esse et inanem
huiusmodi institutionem, nisi prius herede plotio sibi instituto sic
adiecit:" sempronius plotii heres esto". tunc etenim existimandum est
eum dixisse, si non plotius heres sibi fuerit, tunc sempronium in locum
partemve plotii ex substitutione vocari, ut ita ex consequentia verborum
plotius quidem institutus, sempronius autem substitutus inveniatur. <d. iii
k. aug. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.24.14.4: Imperator Justinianus
Sin autem neque ipse testator plotio heres extitit neque
plotium heredem antea scripsit et sic sempronium plotio heredem voluit esse,
nullius esse momenti talem institutionem, cum non est verisimile in suum nomen
quendam errasse. <d. iii k. aug. post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.6.25.0. De institutionibus seu substitutionibus sub
condicione factis.
CJ.6.25.1: Imperatores Severus, Antoninus
Cum avum maternum ea condicione filiam tuam heredem
instituisse proponas, si anthylli filio nupsisset, non prius eam heredem
existere, quam condicioni paruerit aut anthylli filio recusante matrimonium
impeditum fuerit, manifestum est. * sev. et ant. aa. alexandro. * <a 199
pp.K.Oct.Anullino et frontone conss.>
CJ.6.25.2pr.: Imperator Antoninus
Condicioni, sub qua testamento matris tuae heres instituta
es, si non paruisti, substitutio locum habet. nec enim videri potest sub specie
turpium nuptiarum viduitatem tibi indixisse, cum te filio sororis suae
consobrino tuo probabili consilio matrimonio iungere voluerit. * ant. a.
cassiae. * <a 213 pp.Viii id.Mart.Romae antonino a.Iiii et balbino
conss.>
CJ.6.25.2.1: Imperator Antoninus
Nec extraordinario auxilio indiges, cum ex his quae libello
complexa es declaretur non per eum stetisse, quominus supremae voluntati matris
tuae testatricis satisfieret. <a 213 pp.Viii id.Mart.Romae antonino a.Iiii
et balbino conss.>
CJ.6.25.3: Imperator Antoninus
Si mater vos sub condicione emancipationis heredes instituit
et, priusquam voluntati defunctae pareretur, sententiam pater meruit vel aliter
defunctus est, morte eius vel alio modo patria potestate liberati ius adeundae
hereditatis cum sua causa quaesistis. * ant. a. maxentio et aliis. * <a 216
s.Prid.K.Mai.Sabino et anullio conss.>
CJ.6.25.4pr.: Imperator Alexander Severus
Si pater filium quem in potestate habebat sub condicione,
quae in ipsius potestate non erat, heredem scripsit nec in defectum eius
exheredavit, iure testatus non videtur. * alex. a. aemilio. * <a 224
pp.Vi.K.April.Iuliano et crispino conss.>
CJ.6.25.4.1: Imperator Alexander Severus
Cum autem trans mare et longe te agentem sub hac condicione
heredem scriptum esse dicas, si in patriam, quae in provincia mauritaniae erat,
regressus fuisses, nec exheredatum te adleges, si in eum locum non redisses,
manifestum est multis casibus non voluntariis sed fortuitis evenire potuisse,
ut eam implere non posses: et ideo adire non prohiberis hereditatem. <a 224
pp.Vi.K.April.Iuliano et crispino conss.>
CJ.6.25.5pr.: Imperatores valer., gallien.
Reprehendenda tu magis es quam mater tua. illa enim si
heredem te sibi esse vellet, id quod est inutile, matrimonium te dirimere cum
viro non iuberet. * valer. et gallien. aa. maximae. * <a 257 pp.Xii k. dec.
valeriano iiii et gallieno iii aa.Conss.>
CJ.6.25.5.1: Imperatores valer., gallien.
Tu porro voluntatem eius divortio comprobasti: oportuerat
autem, etsi condicio huiusmodi admitteretur, praeferre lucro concordiam maritalem.
enimvero cum boni mores haec observari vetent, sine ullo damno coniunctionem
retinere potuisti. <a 257 pp.Xii k. dec. valeriano iiii et gallieno iii
aa.Conss.>
CJ.6.25.5.2: Imperatores valer., gallien.
Redi igitur ad maritum sciens hereditatem matris, etiamsi
redieris, retenturam, quippe quam retineres, licet prorsus ab eo non
recessisses. <a 257 pp.Xii k. dec. valeriano iiii et gallieno iii
aa.Conss.>
CJ.6.25.7pr.: Imperator Justinianus
Generaliter sancimus, si quis ita verba sua composuerit, ut
edicat: " si filius vel filia intestatus vel intestata" vel etiam
" sine liberis" aut " sine nuptiis decesserit", et ipse vel
ipsa vel liberos sustulerit vel nuptias contraxerit sive testamentum fecerit,
firmiter res possideri et non esse locum substitutioni vel restitutioni: si
enim nihil ex his fuerit subsecutum, tunc valere condicionem et res secundum
verba testamenti restitui, ut incertus successionis morientis exitus videatur
certo substitutionis vel restitutionis fine concludi. cui enim ferendus est intellectus,
si forsitan testamentum quidem non fecerit, posteritatem autem habuerit,
propter huiusmodi verborum angustias liberos eius omni paene fructu paterno
defraudari? viam itaque impiam obstruentes, ut ne quis et alius deviaverit,
huiusmodi facimus sanctionem et hanc legem in perpetuum valituram inducimus tam
patribus quam liberis gratam: quo exemplo etiam aliis personis, licet extraneae
sunt, de quibus huiusmodi aliquod scriptum fuerit, medemur. * iust. a. ad
senatum. * <a 530 d. xi k. aug. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.6.25.7.1: Imperator Justinianus
Cum autem invenimus excelsi ingenii papinianum in huiusmodi
casu, in quo pater filio suo substituit nulla liberorum ex his procreandorum
adiectione habita, ex optimo intellectu disposuisse evanescere substitutionem,
si is qui substitutione praegravatus est pater efficiatur et liberos
sustulerit, intellegentem non esse verisimile patrem, si de nepotibus
cogitaverit, talem fecisse substitutionem: humanitatis intuitu hoc et latius et
pinguius interpretandum esse credidimus. <a 530 d. xi k. aug.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.25.7.2: Imperator Justinianus
Et si quis naturales habuerit filios et partem eis
reliquerit vel dederit usque ad modum, quem nos statuimus, et substitutioni eos
subiugaverit nulla liberorum eorum mentione facta, et hic intellegi evanescere
substitutionem, liberis eam excludentibus et intellectu optimo his qui ad
substitutionem vocantur obsistente et non concedente ad eos eam partem venire,
sed ad filios vel filias, nepotes vel neptes, pronepotes vel proneptes
morientis transmittente, et non aliter substitutione locum accipiente, nisi
ipsi liberi sine iusta subole decesserint: ut, quod inter iustos liberos
sanctum est, hoc et in naturales filios extendatur. <a 530 d. xi k. aug.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.25.7.3: Imperator Justinianus
Quae omnia et in legatis vel fideicommissis specialibus
locum habere sancimus. <a 530 d. xi k. aug. constantinopoli lampadio et oreste
vv. cc. conss.>
CJ.6.25.8pr.: Imperator Justinianus
Si quis heredem scripserit sub tali condicione: " si
ille consul fuerit factus" vel " praetor", vel ita filiam suam
heredem instituerit: " si nupta erit", vivo autem testatore vel ille
consul processerit vel praetor fuerit factus vel filia eius nupta fuerit et
adhuc vivo testatore consulatum quidem vel praeturam illi deposuerint, filia
autem eius diverterit, omni dubitatione veterum explosa sancimus, quandocumque
impleta fuerit condicio, sive vivo eo sive mortis tempore sive post mortem,
condicionem videri esse completam. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. viiii
k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.25.8.1: Imperator Justinianus
Quod et in legatis et in fideicommissis et in libertatibus
obtinendum esse censemus, ne, dum nimia utimur circa huiusmodi sensus
subtilitate, iudicia testantium defraudentur. <a 531 d. viiii k. aug.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.25.9pr.: Imperator Justinianus
Si testamentum ita scriptum inveniatur: " ille heres
esto secundum condiciones infra scriptas", si quidem nihil est adiectum
neque aliqua condicio in testamento posita est, supervacuam esse condicionum
pollicitationem sancimus et testamentum puram habere institutionem. * iust. a.
iohanni pp. * <a 531 d. vi k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.6.25.9.1: Imperator Justinianus
Et argumento utimur, quod papinianus respondit vicos rei
publicae relictos, qui proprios fines habebant, non ideo ex fideicommisso minus
deberi, quod testator fines eorum et certaminis formam, quam celebrari singulis
annis voluit, alia scriptura se declaraturum promisit ac postea morte
praeventus non fecit. <a 531 d. vi k. aug. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.25.9.2: Imperator Justinianus
Sin autem condiciones quasdam in quavis parte testamenti
posuit, tum videri ab initio condicionalem esse institutionem et sic omnia
compleri, tamquam si testator ipsas institutiones eisdem condicionibus
copulasset, quae infra scriptae sunt. <a 531 d. vi k. aug. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.25.10pr.: Imperator Justinianus
Cum quidam praegnantem habens coniugem scripsit heredem
ipsam quidem uxorem suam ex parte, ventrem vero ex alia parte, et adiecit, si
non postumus natus fuerit, alium sibi esse heredem, postumus autem natus
impubes decessit, dubitabatur, quid iuris sit, tam ulpiano quam papiniano viris
disertissimis voluntatis esse quaestionem scribentibus, cum opinabatur
papinianus ideo testatorem voluisse postumo nato et impubere defuncto matrem
magis ad eius venire successionem quam substitutum. si enim et suae substantiae
partem uxori dereliquit, multo magis et luctuosam hereditatem ad matrem venire
curavit. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. iii k. aug. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.25.10.1: Imperator Justinianus
Nos itaque in hac specie papiniani dubitationem resecantes
substitutionem quidem in huiusmodi casu, ubi postumus natus adhuc impubes viva
matre decesserit, respuendam esse censemus. tunc autem tantummodo
substitutionem admittimus, cum postumus minime editus fuerit vel post eius
partum mater prior decesserit. <a 531 d. iii k. aug. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.26.0. De impuberum et de aliis substitutionibus.
CJ.6.26.1: Imperator t. ael. ant.: Cum heredes ex disparibus
partibus instituti et invicem substituti sunt nec in substitutione facta est
ullarum partium mentio, verum est non alias partes testatorem substitutioni
tacite inseruisse, quam quae manifeste in institutione expressae sunt. * t.
ael. ant. a. secundo. * <a 146 d. claro ii et severo conss.>
CJ.6.26.2: Imperatores Severus, Antoninus
Hereditatem quidem intestati filii delatam tibi dubitari non
oportet. substitutio enim testamento patris facta ad pubertatis tempora porrigi
non potest, quia ipso et aliis non eiusdem condicionis heredibus institutis et
invicem substitutis propter eorum personam, quibus in unum casum dumtaxat
substitui potest, etiam in filio idem debere servari et ratio suadet et divus
marcus pater constituit. * sev. et ant. aa. phronimae. * <a 204 pp. vi k.
aug. cilone et libone conss.>
CJ.6.26.3pr.: Imperator Alexander Severus
Heres instituta matris testamento si successionem ex
testamento omisisti et ab intestato bonorum possessionis ius habere voluisti,
substituto locum quin feceris, in dubium non venit. * alex. a. achillae. *
<a 223 pp. xi k. sept. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.26.3.1: Imperator Alexander Severus
Proinde si substitutus hereditatem amplexus est, actionibus
quae adversus matrem competebant ipsum convenire, non successionem ab intestato
potes vindicare. <a 223 pp. xi k. sept. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.26.4: Imperator Alexander Severus
Quamvis placuerat substitutionem impuberis, qui in potestate
testatoris fuerit, a parente factam ita: " si heres non erit" porrigi
ad eum casum, quo, posteaquam heres extitit, impubes decessit, si modo non
contrariam defuncti voluntatem extitisse probetur: cum tamen proponas ita
substitutionem factam esse: " si mihi firmianus filius et aelia uxor mea (
quod abominor) heredes non erunt, in locum eorum publius firmianus heres
esto", manifestum est in eum casum factam substitutionem, quo utrique
heredum substitui potuit. * alex. a. firmiano. * <a 225 pp. iiii k. iul.
fusco ii et dextro conss.>
CJ.6.26.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Post aditam hereditatem directae substitutiones non
impuberibus filiis factae expirare solent. * diocl. et maxim. aa. hadriano. *
<a 290 pp.X k.Iun. ipsis iiii et aa. conss.>
CJ.6.26.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Testamento iure facto multis institutis heredibus et invicem
substitutis, adeuntibus suam portionem coheredum etiam invitis repudiantium
adcrescit portio. * diocl. et maxim. aa. et cc. quintiano. * <a sine die et
consule >
CJ.6.26.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si testamento facto intra pupillarem aetatem et in sua
potestate constitutae filiae, si intra pubertatem decesserit, directis verbis
pater substituit, heredem te factum ex testamento post eventum condicionis
intestati successionem exclusisse constitit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
feliciano. * <a 293 s.K.Ian.Sirmi aa. conss.>
CJ.6.26.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Precibus tuis manifestius exprimere debueras, maritus
quondam tuus miles defunctus, quem testamento facto heredem communem vestrum
filium instituisse proponis et secundum heredem scripsisse, utrumne in primum
casum an filio suo, quem habuit in potestate mortis tempore, si intra quartum
decimum aetatis suae annum an postea decesserit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
petroniae. * <a 293 s.K.Ian.Sirmi aa. conss.>
CJ.6.26.8.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nam non est incerti iuris, quod, si quidem in patris militis
positus potestate primo casu tantum habuit substitutum et patri heres extitit,
eo defuncto ad te omnimodo eius pertineat successio. <a 293 s.K.Ian.Sirmi
aa. conss.>
CJ.6.26.8.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si vero substitutio in secundum casum vel expressa vel
compendio non usque ad certam aetatem facta reperiatur, si quidem infra
pubertatem decessit, eos habeat heredes, quos pater ei constituit et adierunt
hereditatem: si vero post pubertatem, te eius successionem obtinente velut ex
causa fideicommissi bona, quae cum moreretur patris eius fuerunt, a te possunt
petere. <a 293 s.K.Ian.Sirmi aa. conss.>
CJ.6.26.9pr.: Imperator Justinianus
Humanitatis intuitu parentibus indulgemus, ut, si filium vel
nepotem vel pronepotem cuiuscumque sexus habeant nec alia proles descendentium
eis sit, iste tamen filius vel filia vel nepos vel neptis vel pronepos vel
proneptis mente captus vel mente capta perpetuo sit, vel si duo vel plures isti
fuerint, nullus vero eorum saperet, liceat isdem parentibus legitima portione
ei vel eis relicta quos voluerint his substituere, ut occasione huiusmodi
substitutionis ad exemplum pupillaris nulla querella contra testamentum eorum
oriatur, ita tamen, ut, si postea resipuerit vel resipuerint, talis substitutio
cesset, vel si filii aut alii descendentes ex huiusmodi mente capta persona
sapientes sint, non liceat parenti qui vel quae testatur alios quam ex eo
descendentes unum vel certos vel omnes substituere. * iust. a. menae pp. *
<a 528 d.Iii id.Dec.Constantinopoli dn.Iusti niano a. pp. ii cons.>
CJ.6.26.9.1: Imperator Justinianus
Sin vero etiam alii liberi testatori vel testatrici sint
sapientes, ex his vero personis quae mente captae sunt nullus descendat, ad
fratres eorum unum vel certos vel omnes eandem fieri substitutionem oportet.
<a 528 d.Iii id.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.6.26.10pr.: Imperator Justinianus
Cum quidam duobus impuberibus filiis suis heredibus
institutis adiecit, si uterque impubes decesserit, illum sibi esse heredem, et
dubitabatur apud antiquos legum auctores, utrumne tunc voluit substitutum
admitti, cum uterque filius eius in prima aetate decesserit, an alterutro
decedente ilico substitutus in eius partem succedat, placuit sabino substitutionem
tunc locum habere, cum uterque decesserit: cogitasse enim patrem primo
decedente fratrem suum in eius portionem succedere. * iust. a. iohanni.Pp. *
<a 531 d.Vi k.Aug.Constintinopoli post consulatum lampadii et orestis
vv.Cc.>
CJ.6.26.10.1: Imperator Justinianus
Nos eiusdem sabini veriorem sententiam existimantes non
aliter substitutionem admittendam esse censemus, nisi uterque eorum in prima
aetate decesserit. <a 531 d.Vi k.Aug.Constintinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.26.11pr.: Imperator Justinianus
Si quis duobus heredibus institutis filio suo impuberi eos
una cum alio tertio substituit et verba testamenti ita composuerit: "
quisquis mihi heres erit, et titius filio meo heres esto", secundum quod
apud ulpianum invenimus, mortuo impubere filio quaerebatur, quomodo ad
substitutionem vocentur tres substituti: utrumne duo priores, qui et patri
heredes fuerant scripti, in dimidiam vocantur et titius in reliquam dimidiam,
an tres substituti unusquisque ex triente ad substitutionem vocantur? alia
applicata dubitatione, si quis ita heredem scripserit: " titius una cum
filiis suis et sempronius heredes mihi sunto". et in praesente etenim
specie quaerebatur secundum ulpianum voluntas testantis: utrumne titium una cum
suis filiis in dimidiam vocat et sempronium in aliam dimidiam, an omnes in
virilem portionem? * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. iiii k. aug.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.26.11.1: Imperator Justinianus
Nobis autem in prima quidem specie videtur tres substitutos
unumquemque in trientem vocari, in secunda autem specie, cum et natura pater et
filius eadem persona paene intelleguntur, dimidiam quidem partem titio cum
filiis, alteram autem partem sempronio adsignari. <a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.27.0. De necessariis et servis heredibus instituendis
vel substituendis.
CJ.6.27.1: Imperator pertinax
Is, qui solvendo non est, heredem necessarium etiam in
fraudem creditorum relinquere potest. sed si pignori datus fuisti et in eadem
causa permansisti, nec ab eo quidem debitore qui solvendo non fuit liber et
heres necessarius existere potuisti. * pertinax a. lucretio. * <a 193 pp.Xi
k.April.Falcone et claro conss.>
CJ.6.27.2: Imperator Antoninus
Cum vos servi constituti sub appellatione libertorum heredes
scripti essetis, ea scriptura benigna interpretatione perinde habenda est, ac
si liberi et heredes instituti fuissetis. quod in legato locum non habet. *
ant. a. aufidio. * <a 196 accepta vii k.Mart.Prisco et apollinari conss.>
CJ.6.27.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tutor ancillam tuam contubernio suo coniunxit ac post
heredem instituit, neque dominium ex huiusmodi facto tibi auferri potuit et, ut
eius aditione iussu tuo tibi per hanc successio quaeratur, iure concessam habes
facultatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. felici. * <a 293 s.Xvi k.Ian.Sirmi
aa.Conss.>
CJ.6.27.4pr.: Imperator Justinianus
Cum quidam suum pupillum heredem instituit et servo directis
verbis libertatem reliquit et in secundo gradu, in quo pupillarem
substitutionem faciebat, ipsum servum sine libertate pupillo suo substituit,
quaerebatur inter prudentes, si ex huiusmodi substitutione heres necessarius
pupillo existat. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d.Xv k.Dec.Constantinopoli
lampadio et oreste vv.Cc.Conss. >
CJ.6.27.4.1: Imperator Justinianus
Causa etenim altercationis ex vetere regula orta est, quia
omnibus placuerat hunc servum necessarium heredem domino fieri, cui in eodem
gradu et hereditas et libertas relinquebatur, in praesenti autem non in unum
tam libertas quam substitutio congregata est, sed in alium et alium gradum.
<a 530 d.Xv k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss. >
CJ.6.27.4.2: Imperator Justinianus
Nobis itaque eandem altercationem decidentibus mirabile
visum est, si quis putet ex huiusmodi scrupulositate impediri testatoris
voluntatem, et maxime domini, et existimet non fieri servum heredem
necessarium, sed ei licentiam praestet et libertatem consequi et hereditatem respuere
et domini voluntati reclamare: qui si hoc differre temptaverit, etiam puniendus
est. sit itaque et vivo pupillo liber, quia testator hoc voluit, et mortuo
pupillo necessarius heres, quia et hoc testator voluit. <a 530 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss. >
CJ.6.27.5pr.: Imperator Justinianus
Quidam, cum testamentum conderet, duobus heredibus scriptis
unum quidem ex parte instituit, servum autem suum, cuius et nomen addidit, ex
reliqua parte sine libertate scripsit heredem et postea eundem servum alii
legavit, vel post institutionem heredis servum per legatum alii adsignavit et
tunc heredem eum sine libertate instituit: et dubitabatur, si huiusmodi legatum
vel institutio aliquas vires potest habere et cui adquiritur legatum vel institutio.
* iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.27.5.1: Imperator Justinianus
Dubitationis autem materia erat, quod adhuc servum suum
constitutum heredem sine libertate scripserat, et tanta inter veteres exorta
est contentio, ut vix possibile sit videri eandem decidere. <a 531 d. ii k.
mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.27.5.1a: Imperator Justinianus
Sed antiquitatem quidem haec altercantem relinquendum est.
nobis autem alius modus huiusmodi decisionis inventus est, quia semper vestigia
voluntatis sequimur testatorum. <a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.27.5.1b: Imperator Justinianus
Cum igitur invenimus a nostro iure hoc esse inductum, ut, si
quis servum suum tutorem filiis suis reliquerit sine libertate, ex ipsa tutelae
datione praesumatur etiam libertatem ei favore pupillorum imposuisse, quare non
hoc et in hereditate et humanius et favore libertatis inducimus, ut, si quis
servum suum scripserit heredem sine libertate, omnimodo civis romanus
efficiatur? <a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.27.5.1c: Imperator Justinianus
Quo inducto neque adquisitio neque tam effusus veterum atque
inextricabilis tractatus locum habeat. neque enim ferendum est supponere
quosdam ita esse supinos, ut eundem servum et heredem instituant sine libertate
et item alii per legatum eundem servum adsignent. <a 531 d. ii k. mai.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.27.5.1d: Imperator Justinianus
Sed cum veteres et aliam proposuerunt ambiguitatem dicentes,
si quis servum suum in testamento quidem heredem ex parte sine libertate
scripsisset, in codicillis autem libertatem ei reliquisset, si possit
institutio valere et ille tam heres quam liber fieri, ne videatur per
codicillos hereditas confirmari, in quibus hereditas dari secundum veterem
regulam non potest: nos in tali dispositione, licet in codicillis fuerit
scripta, et libertatem et hereditatem simul servis per nostram liberalitatem et
benignam interpretationem indulgemus, ut gratulentur, cum non servi remaneant,
sed et liberti et heredes efficiantur, cum tanta in eos nostri numinis benivolentia
effusa est, ut, etsi libertas eis neque testamento neque codicillis data est,
tamen hereditate servis relicta quasi iniunctam et libertatem esse videri.
<a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.6.27.5.2: Imperator Justinianus
Illo videlicet observando, ut, si legatum vel fideicommissum
eis sine libertate relinquatur, maneant in servitute. <a 531 d. ii k. mai.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.27.5.2a: Imperator Justinianus
Non tamen ita impii heredes existant, ut liberalitatem
testatoris servilis laboris debita remuneratione defraudare conentur et non
derelictum, licet adhuc servis constitutis, donent. <a 531 d. ii k. mai.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.27.5.3: Imperator Justinianus
Quae iuris nostri definitio etiam ad aliam speciem dubitatam
benigne extendatur. si quis etenim in principali testamento servum suum cuidam
legaverit, in pupillari autem substitutione eundem servum filio suo sine
libertate substituerit, quaerebatur, sive utilis esset talis substitutio et per
servum legatum substitutio post mortem pupilli legatario adquiritur, sive
inutilis est huiusmodi substitutio, quia sine libertate in servum proprium
facta est. <a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.27.5.3a: Imperator Justinianus
Melius itaque nobis videtur legatario eum non statim adquiri
sancire, sed expectandum esse substitutionis eventum. et si quidem pupillo
mortuo locus fuerit substitutioni, et liber et heres efficiatur: sin autem
substitutio minime locum habuerit, forsitan pupillo iam in pubertatem
perveniente, tunc ad legatarii dominium transeat. <a 531 d. ii k. mai.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.27.5.3b: Imperator Justinianus
Quemadmodum enim veteres, si cum libertate substitutio
fuisset, hoc inducebant quatenus in suspenso fiat libertas et statuliber
intellegatur, ita et ex nostra interpretatione et sine adiectione libertatis in
substitutione et liber et heres pupillo existat. <a 531 d. ii k. mai.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.27.6: Imperator Justinianus
Decisione nostra, quam fecimus sancientes eum, qui a domino
suo sine libertate heres instituitur, videri libertatem accepisse, in propria
firmitate durante, si quis servum suum pure quidem heredem instituit,
libertatem autem sub condicione ei donavit, si quidem condicio talis sit, quae
in potestate servi posita est: ille autem eam neglexerit minimeque compleverit,
et libertate eum et hereditate sua culpa defraudari. sin autem casualis est
condicio et ex fortunae insidiis defecerit, tunc humanitatis intuitu libertatem
quidem ei omnimodo competere, hereditatem autem, si quidem solvendo sit, ad
alios venire, quos leges vocabant, si non aliquis fuisset substitutus. sin
autem solvendo non sit, ut necessarius he res constitutus simul et libertatem
et hereditatem obtineat. tunc enim secundum definitionem tam veteris quam
nostrae decisionis et liber et heres existat necessarius. * iust. a. iohanni
pp. * <a 531 d. ii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.28.0. De liberis praeteritis vel exheredatis.
CJ.6.28.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Cum post omnes heredum gradus exheredatio scribatur, si
adiciat testator ab omnibus se gradibus exheredare, non dubitatur iuri
satisfactum. et ideo, etiamsi id non adiciatur, appareat tamen eum cum eo
consilio scripsisse, ut ab omnibus exheredaret, recte factum testamentum
videtur. * sev. et ant. aa. fabio. * <a 204 pp. vi k. iul. cilone et libone
conss.>
CJ.6.28.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Proinde cum pater familias filiis institutis et invicem
substitutis filiam exheredaverit, intellegendus est exheredationem ab utroque
gradu fecisse. nam cum idem heredes instituti sunt, nulla ratio reddi potest,
quare videatur in posteriore tantum casu exheredare voluisse. <a 204 pp. vi
k. iul. cilone et libone conss.>
CJ.6.28.2: Imperator Alexander Severus
Si avus tuus, qui patrem tuum et novercam aequis portionibus
heredes instituit, cum te quoque haberet in potestate, testamento nominatim non
exheredavit, mortuo patre tuo vivo avo sine impedimento legis vellaeae
succedendo in patris tui locum rupisti avi testamentum et ad te hereditas eius
tota pertinuit. * alex. a. heraclidae. * <a 225 pp.Vi id.April.Fusco ii et
dextro conss.>
CJ.6.28.3: Imperator Justinianus
Si quis filium proprium ita exheredaverit:" ille filius
meus alienus meae substantiae fiat", talis filius ab huiusmodi verborum
conceptione non praeteritus, sed exheredatus intellegatur. cum enim
manifestissimus est sensus testatoris, verborum interpretatio nusquam tantum
valeat, ut melior sensu existat. * iust. a. iuliano pp. * <a 531 d.X
k.Mart.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.28.4pr.: Imperator Justinianus
Maximum vitium antiquae subtilitatis praesenti lege
corrigimus, quae putavit alia esse iura observanda in successione parentum, si
ex testamento veniant, in masculis et in feminis, cum ab intestato simile ius
utrique sexui servaverunt, et aliis verbis exheredari debere filium sanxerunt,
aliis filiam, et inter nepotes exheredandos alia iura civilia, alia praetoris
introduxerunt. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d.K.Sept constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.28.4.1: Imperator Justinianus
Et si praeteritus fuerat filius, vel ipso iure testamentum
evertebat vel contra tabulas bonorum possessionem in totum accipiebat, filia
autem praeterita ius adcrescendi ex iure vetere accipiebat, ut eodem momento et
testamentum patris quodammodo ex parte iure adcrescendi evertat et ipsa quasi
scripta legatis supponeretur, ex praetore autem habebat contra tabulas bonorum
possessionem in totum, constitutio autem magni antonini eam in tantum
coartabat, in quantum ius adcrescendi competebat. qui enim tales differentias
inducunt, quasi naturae accusatores existunt, cur non totos masculos generavit,
ut, unde generentur, non fiant. <a 531 d.K.Sept constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.28.4.2: Imperator Justinianus
Nam haec corrigentes et maiorum nostrorum sequimur vestigia,
qui eandem observationem colere manifestissimi sunt. scimus etenim antea simili
modo et filium et alios omnes inter ceteros exheredatos scribere esse
concessum, cum etiam centumviri aliam differentiam introduxerunt. <a 531
d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.28.4.3: Imperator Justinianus
Et ex hac iniquitate vitium emersit, quale ex libris
ulpiani, quos ad edictum fecit praetoris, inventum a triboniano viro
gloriosissimo nostro quaestore ceterisque viris facundissimis compositoribus
iuris enucleati ad nostras aures relatum est. <a 531 d.K.Sept
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.28.4.4: Imperator Justinianus
Nam cum ultimum adiutorium de inofficiosi querella positum
est et nemo ex alio ortus praesidio ad hanc decurrere possit, inventa fuerat
filia praeterita minus habens quam filia exheredata. cum enim per contra
tabulas bonorum possessionem vel ius adcrescendi semissem substantiae filia
praeterita accipiebat et omnibus legata praestare compellebatur, scilicet usque
ad dodrantem suae portionis, remanebat ei sescuncia tantummodo in sua
successione. <a 531 d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv.Cc.>
CJ.6.28.4.5: Imperator Justinianus
Quod si fuisset exheredata, quarta pars omnimodo totius
substantiae ei relinqui debebat, et quam iniuria dignam pater existimabat,
amplius habebat ea, quam taciturnitate in institutione praeteriit: et si
secundum nostrae constitutionis definitionem, quam de supplemento quadrantis
posuimus, repletio fuerat introducta, simili modo exheredatae in quarta
repletio accedebat et ita vitium permansit, ut nec ex nostra constitutione emendationem
aliquam sentiret. <a 531 d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv.Cc.>
CJ.6.28.4.6: Imperator Justinianus
Sancimus itaque, quemadmodum in successionibus parentium,
quae ab intestato deferuntur, aequa lance et mares et feminae vocantur, ita et
in scriptura testamentorum eas honorari et similibus verbis exheredationes
nominatim procedere et contra tabulas possessionem talem habere, qualem filius
suus vel emancipatus, ut et ipsa, si fuerit praeterita, ad instar filii
emancipati vel sui vel testamentum ipso iure evertat vel per contra tabulas
bonorum possessionem stare hoc non patiatur. <a 531 d.K.Sept constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.28.4.7: Imperator Justinianus
Et hoc non solum in filiabus obtinere, sed etiam in
nepotibus et in neptibus et deinceps observari censemus, si tamen ex masculis
progeniti sunt. <a 531 d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv.Cc.>
CJ.6.28.4.8: Imperator Justinianus
Sed quia et aliud vitium fuerat sub obtentu differentiae
introductum et alia iura exheredationis in postumis, alia in iam natis
observabantur, cum necesse fuerat postumam inter ceteros exheredatam etiam
legato honorari, filiam autem iam progenitam et sine datione, et hoc brevissimo
incremento verborum ad plenissimam definitionem deduximus sancientes eadem iura
obtinere et in postumis exheredandis, sive masculini sive feminini sexus sint,
quae in filiis et filiabus iam statuimus, ut etiam ipsi vel ipsae nominatim
exheredentur, id est postumi vel postumae facta mentione. <a 531 d.K.Sept
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.29.0. De postumis heredibus instituendis vel
exheredandis vel praeteritis.
CJ.6.29.1: Imperator Antoninus
Si post testamentum factum, quo postumorum suorum nullam
mentionem testator fecit, filiam suscepit, intestato vita functus est, cum
agnatione postumae cuius non meminit testamentum ruptum sit: ex rupto autem
testamento nihil deberi neque peti posse explorati iuris est. * ant. a. brittiano.
* <a 213 d. et pp. iiii k. iul. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.6.29.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Uxoris abortu testamentum mariti non solvi, postumo vero
praeterito, quamvis natus ilico decesserit, non restitui ruptum iuris evidentissimi
est. * diocl. et maxim. aa. et cc. sotericho. * <a 294 s.Xii k.Mart. sirmi
cc. conss.>
CJ.6.29.3pr.: Imperator Justinianus
Quod certatum est apud veteres, nos decidimus. cum igitur is
qui in ventre portabatur praeteritus fuerat, qui, si ad lucem fuisset redactus,
suus heres patri existeret, si non alius eum antecederet et nascendo ruptum
testamentum faciebat, si postumus in hunc quidem orbem devolutus est, voce
autem non emissa ab hac luce subtractus est, dubitabatur, si is postumus ruptum
facere testamentum potest. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.29.3.1: Imperator Justinianus
Veteres animi turbati sunt, quid de paterno elogio
statuendum sit. cumque sabiniani existimabant, si vivus natus est, etsi vocem
non emisit, ruptum testamentum , apparet, quod, etsi mutus fuerat, hoc ipsum
faciebat, eorum etiam nos laudamus sententiam et sancimus, si vivus perfecte
natus est, licet ilico postquam in terram cecidit vel in manibus obstetricis decessit,
nihilo minus testamentum corrumpi, hoc tantummodo requirendo, si vivus ad orbem
totus processit ad nullum declinans monstrum vel prodigium. <a 530 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.29.4pr.: Imperator Justinianus
Quidam, cum testamentum faciebat, his verbis usus est:
" si filius vel filia intra decem mensuum spatium post mortem meam fuerint
editi, heredes sunto" vel ita dixit: " filius vel filia, qui intra
decem menses proximos mortis meae nascentur, heredes sunto". iurgium
antiquis interpretatoribus legum exortum est, an videantur non contineri
testamento et hoc ruptum facere. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d.Xii
k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss. >
CJ.6.29.4.1: Imperator Justinianus
Nobis itaque eorum sententias decidentibus, cum
frequentissimas leges posuimus testatorum voluntates adiuvantes, ex neutra
huiusmodi verborum positione ruptum fieri testamentum videtur, sed sive vivo
testatore sive post mortem eius intra decem menses a morte testatoris numerandos
filius vel filia fuerint progeniti, maneat testatoris voluntas immutilata, ne
poenam patiatur praeteritionis, qui suos filios non praeteriit. <a 530 d.Xii
k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss. >
CJ.6.30.0. De iure deliberandi et de adeunda vel adquirenda
hereditate.
CJ.6.30.1: Imperator Antoninus
Si a patre emancipata eo defuncto bonorum possessionem non
agnovisti, frustra vereris, ne hereditati paternae sis obligata, quod servum
eius nullo iure manumisisti resque et mancipia quaedam propter funeris impensas
distraxisti. * ant. a. titiae. * <a 214 pp. k. iul. messala et sabino
conss.>
CJ.6.30.2: Imperator Alexander Severus
Cum debitum paternum te exsolvisse adlegas pro portione
hereditaria, agnovisse te hereditatem defuncti non ambigitur. * alex. a.
florentino mil. * <a 223 pp. vi id. febr. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.30.3pr.: Imperator Gordianus
Si fratris tui filius mortis tempore in patris sui fuit
potestate, sive ex asse heres institutus est, etiam clausis tabulis heres
potuit existere, sive ex parte , nihilo minus statim suus heres ei extitit nec
eapropter, quod intra paucos dies mortis patris sui concessit in fatum, tu ad
eiusdem fratris tui potes accedere successionem. * gord. a. florentino mil. *
<a 241 pp. xv k. sept. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.6.30.3.1: Imperator Gordianus
Quod si, cum sui iuris esset, ante aditam hereditatem
decessit tuque fratri tuo legitimus heres extitisti seu intra tempora edicto
praefinita bonorum possessionem agnovisti: quae facultatum sunt vel quae ab
alio iniuria detinentur, praesidis diligentia tibi restituentur. <a 241 pp.
xv k. sept. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.6.30.4: Imperator dec.
Filio familias delata hereditate si pater pro herede
voluntate filii gessit, sollemnitati iuris satisfactum videri saepe rescriptum
est. * dec. a. athenaidi. * <a 250 pp. x k. mart. decio a. et grato
conss.>
CJ.6.30.5: Imperatores valer., gallien.
Potuit pupillus pro herede tutore auctore gerendo consequi
successionem, sed ipsius actus et voluntas fuit necessaria. nam si quid
nesciente eo tutor egit, illi hereditatem non potuit adquirere. * valer. et
gallien. aa. paulo. * <a 257 pp. xvi k. iul. ipsis iiii et iii aa.
conss.>
CJ.6.30.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si avia tua patrem tuum ex duabus unciis scripsit heredem,
et sola animi destinatione pater tuus heres fieri poterat. igitur si testamento
suo easdem uncias ad te petinere decrevit, apud rectorem provinciae duarum
unciarum ius persequi poteris. * diocl. et maxim. aa. philippae. * <a 290
pp. xvi k. aug. sirmi ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.6.30.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quoniam sororem tuam prius defunctam esse proponis, quam
cognosceret, an a fratre sibi aliquid hereditatis fuisset relictum, manifestum
atque evidens est, antequam pro herede gereret vel bonorum possessionem
admiserit, defunctam successionem eam non potuisse ad heredes suos
transmittere. * diocl. et maxim. aa. et cc. eusebio. * <a 293 pp. k. mai.
thiralli aa. conss.>
CJ.6.30.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet in continenti sui heredes se paternis non miscuerint
bonis, tamen ignorantes delatam sibi esse hereditatem longi temporis
praescriptione, quominus hanc recte vindicent, excludi non possunt. * diocl. et
maxim. aa. et cc. claudio. * <a 293 s. xvii k. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.6.30.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si curatoris tui quondam testamento iure facto vel ab
intestato legitima delata successio est, hoc casu ei qui non repudiavit
hereditatem eam licet adire. rector igitur aditus provinciae, si hereditati
necdum sunt obligati, eos an heredes sint interrogare debebit ac, si tempus ad
deliberandum petierint, moderatum statuet. * diocl. et maxim. aa. et cc.
platoni. * <a 293 s. xvi k. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.6.30.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si te bonis paternis maior quinque et viginti annis
miscuisti, neque inopia patris te excusat neque vis fratris portionem tuam vel
testamentum eripientis arcere te exactione creditorum, qui iure civili pro
hereditaria te portione conveniunt, potest. * diocl. et maxim. aa. et cc.
sabinae. * <a 294 s. xvi k. ian. sirmi cc. conss.>
CJ.6.30.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Renitente te pater tuus, in cuius fuisti potestate, neque
spem delatae tibi legitimae quaerendae successionis absumere neque hereditarios
manumittendo servos his praestare libertatem potuit. * diocl. et maxim. aa. et
cc. philumenae. * <a 294 s. vi id. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.6.30.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Puberem agnoscentem bonorum possessionem, posteaquam ei fuit
hereditas delata, pro herede gerere non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et
cc. antonio. * <a 294 s. iii k. dec. cc. conss.>
CJ.6.30.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Suum heredem omissa bonorum possessione paternam
successionem obtinere potuisse certi iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc.
archepolidi. * <a 294 s. iii id. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.6.30.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si sorori suae frater tuus civili vel honorario successit
iure, licet res ex eius descendentes bonis non probetur tenuisse, heres tamen
effectus contra possidentes experiri potest. * diocl. et maxim. aa. et cc.
flaviae. * <a 294 s. d. xviiii k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.6.30.15: Imperator Constantius
Non est dubium, si, priusquam filius iussu patris adierit
hereditatem, propriae potestatis effectus est, arbitrio suo eundem hanc sibi
potuisse quaerere. * constantius a. ad leontium com. orientis. * <a 349 d.
viii id. april. limenio et catulino conss.>
CJ.6.30.16: Imperatores Arcadius, Honorius
Nec emere nec donatum adsequi nec damnosam quisque
hereditatem adire compellitur. * arcad. et honor. aa. ennodio. * <a 395 d.
vii k. ian. olybrio et probino conss.>
CJ.6.30.17: Imperatores Arcadius, Honorius
Cretionum scrupulosam sollemnitatem hac lege penitus
amputari decernimus. * arcad. et honor. aa. et theodos. a. anthemio pp. * <a
407 d. xvi k. april. constantinopoli honorio vii et theodosio ii aa. conss.>
CJ.6.30.18pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si infanti, id est minori septem annis, in potestate patris
vel avi vel proavi constituto vel constitutae hereditas sit derelicta vel ab
intestato delata a matre vel linea ex qua mater descendit vel aliis
quibuscumque personis, licebit parentibus eius sub quorum potestate est adire
eius nomine hereditatem vel bonorum possessionem petere. * theodos. et
valentin. aa. ad senatum. * <a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii
et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.30.18.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed si hoc parens neglexerit et in memorata aetate infans
decesserit, tunc parentem quidem superstitem omnia ex quacumque successione ad
eundem infantem devoluta iure patrio quasi iam infanti quaesita capere. <a
426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.30.18.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Parente vero non subsistente, si quidem post eius obitum
tutor infanti sit vel datus fuerit, posse eum etiam adhuc infante pupillo
constituto nomine eius adire hereditatem sive vivo parente sive post mortem
eius ad eum devolutam vel bonorum possessionem petere et eo modo eidem infanti
hereditatem quaerere. <a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et
valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.30.18.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sin vero vel non sit tutor vel, cum sit, ea facere
neglexerit, tunc eodem infante in ea aetate defuncto omnes hereditates ad eum
devolutas et non agnitas ita intellegi, quasi ab initio non essent ad eum
delatae, et eo modo ad illas personas perveniant, quae vocabantur, si minime
hereditas infanti fuisset delata. ea vero, quae de infante in potestate
parentium constituto statuimus, locum habebunt et si quacumque causa sui iuris
idem infans inveniatur. <a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et
valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.30.18.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sin autem septem annos aetatis pupillus excesserit et priore
parente mortuo in pupillari aetate fati munus impleverit, ea obtinere
praecipimus, quae veteribus legibus continentur, nulla dubietate relicta, quin
pupillus post impletos septem annos suae aetatis ipse adire hereditatem vel
possessionem bonorum petere consentiente parente, si sub eius potestate sit,
vel cum tutoris auctoritate, si sui iuris sit, poterit vel, si non habeat
tutorem, adire praetorem et eius decreto hoc ius consequi. <a 426 d. viii
id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.30.19pr.: Imperator Justinianus
Cum antiquioribus legibus et praecipue in quaestionibus
iulii pauli invenimus filios familias paternam hereditatem deliberantes posse
et in suam posteritatem hanc transmittere, et aliis quibusdam adiectis, quae in
huiusmodi persona praecipua sunt: eam deliberationem et in omnes successores
sive cognatos sive extraneos duximus esse protelandam. * iust. a. demostheni
pp. * <a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii
k. nov. decio vc. cons.>
CJ.6.30.19.1: Imperator Justinianus
Ideoque sancimus: si quis vel ex testamento vel ab intestato
vocatus deliberationem meruerit vel hoc quidem non fecerit, non tamen
successioni renuntiaverit, ut ex hac causa deliberare videatur, sed nec aliquid
gesserit, quod aditionem vel pro herede gestionem inducit, praedictum arbitrium
in successionem suam transmittat, ita tamen, ut unius anni spatiis eadem
transmissio fuerit conclusa. <a 529 recitata septimo in novo consistorio
palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.6.30.19.2: Imperator Justinianus
Et si quidem is, qui sciens hereditatem sibi esse vel ab
intestato vel ex testamento delatam deliberatione minime petita intra annale
tempus decesserit, hoc ius ad suam successionem intra annale tempus extendat.
<a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k.
nov. decio vc. cons.>
CJ.6.30.19.3: Imperator Justinianus
Si enim ipse, postquam testamentum fuerit insinuatum, vel ab
intestato vel ex testamento vel aliter ei cognitum sit heredem eum vocatum
fuisse, annali tempore translapso nihil fecerit, ex quo vel adeundam vel
renuntiandam hereditatem manifestaverit, is cum successione sua ab huiusmodi
beneficio excludatur. <a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii
iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.6.30.19.4: Imperator Justinianus
Sin autem instante annali tempore decesserit, reliquum
tempus pro adeunda hereditate suis successoribus sine aliqua dubietate
relinquat, quo completo nec heredibus eius alius regressus in hereditatem
habendam servabitur. <a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani.
d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.6.30.20pr.: Imperator Justinianus
Quidam elogio condito heredem scripsit in certas uncias et
post certa verba testamenti eunem in alias uncias vel tantas vel quantascumque
et tertio vel in aliam partem hereditatis vel quendam unciarum modum, ille
autem unam institutionem vel duas admittens unam vel duas vel quantascumque
respuendas esse censuit: quaerebatur apud veteres, si hoc ei facere
permittitur. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.30.20.1: Imperator Justinianus
Similique modo dubitabatur, si impuberem quis filium suum
heredem ex parte instituit et quendam extraneum in aliam partem, quem
pupillariter substituit, et postquam testator decessit, pupillus quidem patri
heres extitit, extraneus autem hereditatem adiit, et postea adhuc in prima
aetate pupillus constitutus ab hac luce subtractus est et pupillaris
substitutio locum sibi vindicavit: cumque substitutus eandem partem admittere
noluit, quaesitum est, si potest iam heres ex principali testamento factus
pupillarem substitutionem repudiare. <a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.30.20.2: Imperator Justinianus
Utramque igitur dubitationem simul decidendam esse censemus:
placuit etenim nobis sive in institutionibus sive in pupillari substitutione,
ut vel omnia admittantur vel omnia repudientur et necessitas imponatur heredi
particulari facto vel aliam aut alias partes hereditatis admittere vel etiam
substitutionem pupillarem. <a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.30.21pr.: Imperator Justinianus
Cum aliquis scripsit heredem eum, qui de sua condicione ei
qui dominium eius vindicabat in iudicio adversabatur, is autem qui dominum sese
dicebat adire eum hereditatem imperabat, ut adquisitio hereditatis per eum
celebretur, indignatus est quasi domino ei parere. dubitatio veteribus exorta
est, si qua poena ei imponitur huiusmodi insolentiae. * iust. a. iohanni pp. *
<a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.6.30.21.1: Imperator Justinianus
Veteres in multas retrahuntur sententias, sed nos eorum
discordiam sic esse decidendam censemus, ut distinctio subtilis causae
imponatur. <a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.30.21.2: Imperator Justinianus
Et si quidem ita scripta est institutio: " illum servum
illius heredem instituo" , quia apertissimum est intuitu domini esse
institutionem conscriptam, necesse est omnimodo per competentem iudicem eum
compelli adire quidem hereditatem et eam adquirere, nulli autem ex postfacto
subici gravamini, si liber pronuntietur, sed omne sive lucrum sive damnum ad
eum redundare qui in servitutem eum trahebat et denegari ei et adversus eum
omnes hereditarias actiones, nullo ex hoc ei praeiudicio generando. <a 531
d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.30.21.3: Imperator Justinianus
Sin autem quasi liber institutus est nulla domini vel servi
mentione in institutione habita, tunc nullo compelli modo eum adire hereditatem
nec denegari ei liberale iudicium, sed et hereditatem per suum ius decurrere et
liberale iudicium suam expectare sententiam sive agente eo sive pulsato, ut, si
quidem servus pronuntietur, tunc domino suo hereditatem adquirat, sin autem
liber, eam adipiscatur, si adire maluerit. <a 531 d. ii k. mai.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.30.22pr.: Imperator Justinianus
Scimus iam duas esse promulgatas a nostra clementia
constitutiones, unam quidem de his, qui deliberandum pro hereditate sibi delata
existimaverunt, aliam autem de improvisis debitis et incertu exitu per diversas
species eis imposito. sed etiam veterem constitutionem non ignoramus, quam
divus gordianus ad platonem scripsit de militibus, qui per ignorantiam
hereditatem adierint, quatenus pro his tantummodo rebus conveniantur, quas in
hereditate defuncti invenerint, ipsorum autem bona a creditoribus hereditariis
non inquietentur: cuius sensus ad unam praefatarum constitutionum a nobis
redactus est. arma etenim magis quam iura scire milites sacratissimus
legislator existimavit. * iust. a. ad senatum. * <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum
lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.1: Imperator Justinianus
Ex omnibus itaque istis unam legem colligere nobis apparuit
esse humanum et non solum milites adiuvare huiusmodi beneficio, sed etiam ad
omnes hoc extendere, non tantum si improvisum emerserit debitum, sed etiam si
onerosam quis inveniat esse quam adierit hereditatem. ita enim nec satis
necessarium deliberationis erit auxilium, nisi hominibus formidolosis, qui et
ea timent, quae nulla digna sunt suspicione. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum
lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.1a: Imperator Justinianus
Cum igitur hereditas ad quendam sive ex testamento sive ab
intestato fuerit delata, sive ex asse sive ex parte, si quidem recta via adire
maluerit hereditatem et spe certissima hoc fecerit vel sese immiscuerit, ut non
postea eam repudiet, nullo indiget inventario, cum omnibus creditoribus
suppositus est, utpote hereditate ei ex sua voluntate infixa. <a 531 d.V
k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.1b: Imperator Justinianus
Similique modo, si non titubante animo respuendam vel
abstinendam esse crediderit hereditatem, ei apertissime intra trium mensuum
spatium, ex quo ei cognitum fuerit scriptum se esse vel vocatum heredem,
renuntiet nullo nec inventario faciendo nec alio circuitu expectando, et sit
alienus huiusmodi hereditate, sive onerosa sive lucrosa sit. <a 531 d.V
k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.2: Imperator Justinianus
Sin autem dubius est, utrumne admittenda sit nec ne defuncti
hereditas, non putet sibi esse necessariam deliberationem, sed adeat
hereditatem vel sese immisceat, omni tamen modo inventarium ab ipso
conficiatur, ut intra triginta dies, post apertas tabulas vel postquam nota ei
fuerit apertura tabularum vel delatam sibi ab intestato hereditatem cognoverit
numerandos, exordium capiat inventarium super his rebus, quas defunctus mortis
tempore habebat. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis
vv.Cc.>
CJ.6.30.22.2a: Imperator Justinianus
Et hoc inventarium intra alios sexaginta dies modis omnibus
impleatur sub praesentia tabulariorum ceterorumque, qui ad huiusmodi
confectionem necessarii sunt. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et
orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.2b: Imperator Justinianus
Subscriptionem tamen supponere heredem necesse est,
significantem et quantitatem rerum et quod nulla malignitate circa eas ab eo
facta vel facienda res apud eum remanent, vel si ignarus sit litterarum vel
scribere praepeditur, speciali tabulario ad hoc solum adhibendo, ut pro eo
litteras supponat, venerabili signo antea manu heredis praeposito, testibus
videlicet adsumendis, qui heredem cognoscunt et iubenti ei tabularium pro se
subscribere interfuerint. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et
orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.3: Imperator Justinianus
Sin autem locis, in quibus res hereditariae vel maxima pars
earum posita est, heredes abesse contigerit, tunc eis unius anni spatium a
morte testatoris numerandum damus ad huiusmodi inventarii consummationem:
sufficit enim praefatum tempus, etsi longissimo spatio distant, tamen dare eis
facultatem inventarii conscribendi vel per se vel per instructos procuratores
in locis ubi res positae sunt mittendos. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum
lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.4: Imperator Justinianus
Et si praefatam observationem inventarii faciendi
solidaverint, et hereditatem sine periculo habeant et legis falcidiae adversus
legatarios utantur beneficio, ut in tantum hereditariis creditoribus teneantur,
in quantum res substantiae ad eos devolutae valeant. <a 531 d.V k.Dec.Post
consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.4a: Imperator Justinianus
Et eis satisfaciant, qui primi veniant creditores, et, si
nihil reliquum est, posteriores venientes repellantur et nihil ex sua substantia
penitus heredes amittant, ne, dum lucrum facere sperant, in damnum incidant.
sed si legatarii interea venerint, et eis satisfaciant ex hereditate defuncti
vel ex ipsis rebus vel ex earum forsitan venditione. <a 531 d.V k.Dec.Post
consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.5: Imperator Justinianus
Sin vero creditores, qui ex post emensum patrimonium necdum
completi sunt, superveniant, neque ipsum heredem inquietare concedantur neque
eos qui ab eo comparaverunt res, quarum pretia in legata vel fideicommissa vel
alios creditores processerunt: licentia creditoribus non deneganda adversus
legatarios venire et vel hypothecis vel indebiti condictione uti et haec quae
acceperint recuperare, cum satis absurdum est creditoribus quidem suum ius persequentibus
legitimum auxilium denegari, legatariis vero, qui pro lucro certant, suas
partes legem accomodare. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et
orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.6: Imperator Justinianus
Sin vero heredes res hereditarias creditoribus hereditariis
pro debito dederint in solutum vel per dationem pecuniarum satis eis fecerint,
liceat aliis creditoribus, qui ex anterioribus veniunt hypothecis, adversus eos
venire et a posterioribus creditoribus secundum leges eas abstrahere vel per
hypothecariam actionem vel per condictionem ex lege, nisi voluerint debitum eis
offerre. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.7: Imperator Justinianus
Contra ipsum tamen heredem, secundum quod saepius dictum
est, qui quantitatem rerum hereditarium expenderit, nulla actio extendatur.
<a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.8: Imperator Justinianus
Sed nec adversus emptores rerum hereditariarum, quas ipse
vendidit pro solvendis debitis vel legatis, venire alii concedatur, cum satis
anterioribus creditoribus a nobis provisum est vel ad posteriores creditores
vel ad legatarios pervenientibus et suum ius persequentibus. <a 531 d.V
k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.9: Imperator Justinianus
In computatione autem patrimonii damus ei excipere et
retinere, quidquid in funus expendit vel in testamenti insinuationem vel
inventarii confectionem vel in alias necessarias causas hereditatis
approbaverit sese persolvisse. sin vero et ipse aliquas contra defunctum
habebat actiones, non eae confundantur, sed similem aliis creditoribus per
omnia habeat fortunam, temporum tamen praerogativa inter creditores servanda.
<a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.10: Imperator Justinianus
Licentia danda creditoribus seu legatariis vel
fideicommissariis, si maiorem putaverint esse substantiam a defuncto
derelictam, quam heres in inventario scripsit, quibus voluerint legitimis modis
quod superfluum est approbare, vel per tormenta forsitan servorum
hereditariorum secundum anteriorem nostram legem, quae de quaestione servorum
loquitur, vel per sacramentum illius, si aliae probationes defecerint, ut
undique veritate exquisita neque lucrum neque damnum aliquod heres ex huiusmodi
sentiat hereditate: illo videlicet observando, ut, si ex hereditate aliquid
heredes subripuerint vel celaverint vel amovendum curaverint, postquam fuerint
convicti, in duplum hoc restituere vel hereditatis quantitati computare
compellantur. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.C
c.>
CJ.6.30.22.11: Imperator Justinianus
Donec tamen inventarium conscribitur, vel si res praesto
sint, intra tres menses , vel si afuerint, intra annale spatium secundum
anteriorem distinctionem, nulla erit licentia neque creditoribus neque
legatariis vel fideicommissariis eos inquietare vel ad iudicium vocare vel res
hereditarias quasi ex hypothecarum auctoritate vindicare, sed sit hoc spatium
ipso iure pro deliberatione heredibus concessum, nullo scilicet ex hoc
intervallo creditoribus hereditariis circa temporalem praescriptionem
praeiudicio generando. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis
vv.Cc.>
CJ.6.30.22.12: Imperator Justinianus
Sin vero, postquam adierint vel sese immiscuerint, praesentes
vel absentes inventarium facere distulerint, et datum iam a nobis tempus ad
inventarii confectionem effluxerit, tunc ex eo ipso, quod inventarium secundum
formam praesentis constitutionis non fecerunt, et heredes esse omnimodo
intellegantur et debitis hereditariis in solidum teneantur nec legis nostrae
beneficio perfruantur, quam contemnendam esse censuerunt. <a 531 d.V
k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.13: Imperator Justinianus
Et haec quidem de his sancimus, qui deliberationem nullam
petendam curaverint, quam putamus quidem penitus post hanc legem esse
supervacuam et debere ei derogari: cum enim liceat et adire hereditatem et sine
damno ab ea discedere ex praesentis legis auctoritate, quis locus deliberationi
relinquitur? <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.13a: Imperator Justinianus
Sed quia quidam vel vana formidine vel callida machinatione
pro deliberando nobis supplicandum esse necessarium existimant, quatenus eis
liceat annale tempus tergiversari et hereditatem inspicere et alias contra eam
machinationes excogitare et eandem deliberationem flebilibus adsertionibus
repetita prece saepius accipere: ne quis nos putaverit antiquitatis penitus
esse contemptores, indulgemus quidem eis petere deliberationem vel a nobis vel
a nostris iudicibus, non tamen amplius ab imperiali quidem culmine uno anno, a
nostris vero iudicibus novem mensibus, ut neque ex imperiali largitate aliud
tempus eis indulgeatur, sed et, si fuerit datum, pro nihilo habeatur: semel
enim et non saepius eam peti concedimus. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum
lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.14: Imperator Justinianus
Sin autem hoc aliquis fecerit et inventarium conscripserit (
necesse enim est omnimodo deliberantes inventarium cum omni subtilitate
facere), non liceat ei post tempus praestitutum, si non recusaverit
hereditatem, sed adire maluerit, nostrae legis uti beneficio, sed in solidum
secundum antiqua iura omnibus creditoribus teneatur. <a 531 d.V k.Dec.Post
consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.14a: Imperator Justinianus
Cum enim gemini tramites inventi sunt, unus quidem ex
anterioribus, qui deliberationem dederunt, alter autem rudis et novus a nostro
numine repertus, per quem et adeuntes sine damno conservantur, electionem ei
damus vel nostram constitutionem eligere et beneficium eius sentire vel, si eam
aspernandam existimaverit et ad deliberationis auxilium convolaverit, eius
effectum habere: et si non intra datum tempus recusaverit hereditatem, omnibus
in solidum debitis hereditariis teneatur et non secundum modum parimonii, sed
etsi exiguus sit census hereditatis , tamen quasi heredem eum in totum
obligari, et sibi imputet, qui pro novo bene ficio vetus elegit gravamen. <a
531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.14b: Imperator Justinianus
Et ideo et in ipsam deliberationis dationem et divinum
rescriptum super hoc promulgandum hoc adici volumus, ut sciant omnes, quod
omnimodo post petitam deliberationem, si adierint vel pro herede gesserint vel
non recusaverint hereditatem, omnibus in solidum hereditariis oneribus
teneantur. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.14c: Imperator Justinianus
Si quis autem temerario proposito deliberationem quidem
petierit, inventarium autem minime conscripserit et vel adierit hereditatem vel
minime eam repudiaverit , non solum creditoribus in solidum teneatur, sed etiam
legis falcidiae beneficio minime utatur. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum
lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.14d: Imperator Justinianus
Quod si post deliberandum recusaverit inventario minime
conscripto, tunc res hereditatis creditoribus vel his qui ad hereditatem
vocantur legibus reddere compelletur, quantitate earum sacramento res
accipientium manifestanda, cum taxatione tamen ab iudice statuenda. <a 531
d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.15: Imperator Justinianus
Notissimum autem est ex hac constitutione, quae omnes casus
continet, nostris constitutionibus iam pro eisdem capitulis promulgatis esse
derogatum, quarum alteri et gordianae constitutionis sensus continebatur. <a
531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.30.22.16: Imperator Justinianus
Cum enim ampliore tractatu habito melior exitus inventus est
et tribus constitutionibus in unum congregatis unus apparet et in milites et in
alios omnes iuris probabilis articulus, quapropter ex anterioribus inquietari
nostro subiectos imperio patimur? scilicet ut milites, etsi propter simplicitatem
praesentis legis subtilitatem non observaverint, in tantum tamen teneantur,
quantum in hereditate invenerint. quam patres conscripti, in huiusmodi casibus
in posterum obtinere sancimus. <a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et
orestis vv.Cc.>
CJ.6.31.0. De repudianda vel abstinenda hereditate.
CJ.6.31.1: Imperator Antoninus
Si paterna hereditate te abstinuisse constiterit et non ut
heredem in domo, sed ut inquilinum vel custodem vel ex alia iusta ratione
habitasse liquido fuerit probatum, ex persona patris conveniri te procurator
meus prohibebit. * ant. a. muciano. * <a 214 pp.Id.Iul.Messala et sabino
conss.>
CJ.6.31.2: Imperator Antoninus
Si paterna hereditate abstinuisti, non ideo, quod a
creditoribus fundos comparasti, si modo id bona fide fecisti, a posterioribus,
qui sub isdem obligationibus pecuniam crediderint, iure conveniris. * ant. a.
severo. * <a 215 pp.V k.Iul.Laeto ii et cereale conss.>
CJ.6.31.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Suus heres exceptione pacti, qui testamentum iniustum
adseverans postea nihil se de paterna successione petiturum non ex causa
donationis, sed transigendi animo in iure professus est, cum respuere quaesitam
nequiret hereditatem et transactio nullo dato vel retento seu promisso minime
procedat, submoveri non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. theodotiano. *
<a 294 sine die et cc. conss.>
CJ.6.31.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sicut maior quinque et viginti annis, antequam adeat,
delatam repudians successionem post quaerere non potest, ita quaesitam
renuntiando nihil agit, sed ius quod habuit retinet nec, quod confessos pro
iudicatis habere placuit, ad vocem repudiantis hereditatem, sed ad certam
quantitatem deberi confitentem pertinet. * diocl. et maxim. aa. et cc.
modestino mil. * <a 293 s.V k.Ian.Sirmi aa. conss.>
CJ.6.31.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pupillorum repudiatio delatae hereditatis sine tutore
auctore facta nihil eis nocet. * diocl. et maxim. aa. et cc. claudianae. *
<a 293 s.Prid.K.Ian.Sirmi aa.Conss.>
CJ.6.31.6pr.: Imperator Justinianus
Si quis suus recusaverit paternam hereditatem, deinde
maluerit eam adire, cum fuerat indistincte ei permissum, donec res paternae in
eodem statu manent, hoc facere et post multum tempus licebat ei ad eandem
hereditatem redire, hoc corrigentes sancimus, si quidem res iam venumdatae
sint, ut nullus aditus ei ad hereditatem reservetur: quod et antiquitas
observabat. * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.31.6.1: Imperator Justinianus
Sin autem res alienatae non sint, si quidem maior annis
constitutus est et tempora restitutionis nulla ei supersint, intra trium
annorum spatium tantummodo huiusmodi ei detur licentia. <a 532 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.31.6.2: Imperator Justinianus
Sin autem vel minor est vel in utili tempore constitutus,
tunc post completum quadriennium, quod spatium pro utili anno qui
restitutionibus dabatur praestitum est, aliud triennium ei indulgeri, intra
quod potest rebus in suo statu manentibus adire hereditatem et suam
abdicationem revocare. <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.31.6.3: Imperator Justinianus
Quo tempore transacto nullus aditus penitus ad paternam
hereditatem ei reservetur, nisi forte adhuc in minore aetate eo constituto res
venditae sunt. tunc etenim per in integrum restitutionem non denegatur ei adire
hereditatem et res recuperare et creditoribus paternis satisfacere. <a 532
d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno
secundo.>
CJ.6.32.0. Quemadmodum aperiantur testamenta et inspiciantur
et describantur.
CJ.6.32.1: Imperator Alexander Severus
Ut testamentum, quod dicis factum, proferatur et publice
recitetur, competens iudex iubebit. * alex. a. proculae. * <a 223 pp. ii k.
april. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.32.2: Imperatores valer., gallien.
Testamenti tabulas ad hoc tibi a patre datas, ut in patria
proferantur, adfirmans potes illic proferre, ut secundum leges moresque locorum
insinuentur, ita scilicet, ut testibus non praesentibus adire prius vel pro
tribunali vel per libellum rectorem provinciae procures ac permittente eo honestos
viros adesse facias , quibus praesentibus aperiantur et ab his rursum
obsignentur. * valer. et gallien. aa. alexandro. * <a 256 pp. xii k. ian.
maximo ii et glabrione conss.>
CJ.6.32.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eius, quod ad causam novissimi patris vestri iudicii
pertinet, de calumnia tibi iuranti praeter partem, quam aperiri defunctus
vetuit vel ad ignominiam alicuius pertinere dicitur, inspiciendi ac describendi
praeter diem et consulem tibi rector provinciae facultatem fieri iubebit. * diocl.
et maxim. aa. et cc. aristoteli. * <a 294 d. vi k. mai. cc. conss.>
CJ.6.32.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Codicillos seu scripturam quolibet tenore formatam ea
oportebit observatione in publicum proferri, qua testamenta panduntur. * grat.
valentin. et theodos. aaa. ad hesperium pp. * <a 379 d. iii k. aug.
mediolano ausonio et olybrio conss.>
CJ.6.33.0. De edicto divi hadriani tollendo et quemadmodum
scriptus heres in possessionem mittatur.
CJ.6.33.1: Imperatores Severus, Antoninus
Cum inter institutum et substitutum controversia moveatur,
eum, qui primo loco institutus est, induci in possessionem oportet. * sev. et
ant. aa. lucillo. * <a 196 pp. xii k. dec. dextro et prisco conss.>
CJ.6.33.2: Imperator Alexander Severus
Quamvis quis se filium defuncti praeteritum esse adleget aut
falsum vel inofficiosum testamentum seu alio vitio subiectum vel servus
defunctus esse dicatur, tamen scriptus heres in possessionem mitti solet. *
alex. a. eutacto. * <a 223 pp. vi k. nov. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.33.3pr.: Imperator Justinianus
Edicto divi hadriani, quod sub occasione vicesimae
hereditatum introductum est, cum multis ambagibus et difficultatibus et
indiscretis narrationibus penitus quiescente, quia et vicesima hereditatis a
nostra recessit re publica, antiquatis nihilo minus et aliis omnibus, quae
circa repletionem vel interpretationem eiusdem edicti promulgata sunt,
sancimus, ut, si quis ex asse vel ex parte competenti iudici testamentum
ostenderit non cancellatum neque abolitum neque ex quacumque suae formae parte
vitiatum, sed quod prima figura sine omni vituperatione appareat et
depositionibus testium legitimi numeri vallatum sit, mittatur quidem in
possessionem earum rerum, quae testatoris mortis tempore fuerunt, non autem
legitimo modo ab alio detinentur, et eam cum testificatione publicarum
personarum accipiat. * iust. a. iuliano pp. * <a a. 531 d. xii k. april.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.33.3.1: Imperator Justinianus
Sin autem aliquis contradictor extiterit, tunc in iudicio
competenti causae in possessionem missionis et subsecutae contradictionis
ventilentur et ei possessio adquiratur, qui potiora ex legitimis modis iura
ostenderit, sive qui missus est qui antea detinens contradicendum putavit.
<a a. 531 d. xii k. april. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.33.3.2: Imperator Justinianus
Nullis angustiis temporum huiusmodi missione coartanda, sed
sive tardius sive praemature aliquis missus est, legis tantummodo arbitrium
requiratur et causa, unde vel missio vel contradictio exoritur. <a a. 531 d.
xii k. april. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.33.3.3: Imperator Justinianus
Sive enim post annale tempus sive post maioris aeui
curricula aliquis fuerit missus, si tantum ex legitime formato testamento
missio procedat, nullum ei temporis obiciatur obstaculum, nisi tantum temporis
effluxerit, quod possit vel possessori plenissime securitatem et super dominio
praestare, vel ipsi qui missus est omnem intentionem excludere. <a a. 531 d.
xii k. april. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.33.3.4: Imperator Justinianus
Si enim vel ex una parte vel ex utroque latere temporis
prolixitas occurrit, manifestissimum est non solum missionem, sed etiam ipsam
principalem causam esse sopitam. <a a. 531 d. xii k. april. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.34.0. Si quis aliquem testari prohibuerit vel coegerit.
CJ.6.34.1: Imperator Alexander Severus
Civili disceptationi crimen adiungitur, si testator non sua
sponte testamentum fecit, sed compulsus ab eo qui heres est institutus, vel
quoslibet alios quos noluerit scripserit. * alex. a. severae. * <a 229 s.Xv
k.Ian.Alexandro a.Iii et dione conss.>
CJ.6.34.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eos, qui, ne testamentum ordinetur, impedimento fuisse
monstrantur, velut indignas personas a successionis compendio removeri
celeberrimi iuris est. * diocl. et maxim. aa. nicagorae. * <a 285 pp.K.Ian.Diocletiano
ii et aristobulo conss.>
CJ.6.34.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Iudicium uxoris postremum in se provocare maritali sermone
non est criminosum. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychidi. * <a 294 d.V
k.Ian.Cc.Conss.>
CJ.6.35.0. De his quibus ut indignis auferuntur et ad
senatus consultum silanianum.
CJ.6.35.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Heredes, quos necem testatoris inultam omisisse constitit,
fructus integros cogantur reddere. neque enim bonae fidei possessores ante controversiam
illatam videntur fuisse, qui debitum officium pietatis scientes omiserint. *
sev. et ant. aa. celeri. * <a 204 d.Xv k.April.Cilone et libone conss.>
CJ.6.35.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Ex hereditate autem rerum distractarum vel a debitoribus
acceptae pecuniae post motam litem bonorum usuras inferant. <a 204 d.Xv
k.April.Cilone et libone conss.>
CJ.6.35.1.2: Imperatores Severus, Antoninus
Quod in fructibus quoque locum habere, quos in praediis
hereditariis inventos aut exinde perceptos vendiderint, procul dubio est. <a
204 d.Xv k.April.Cilone et libone conss.>
CJ.6.35.1.3: Imperatores Severus, Antoninus
Usuras autem semisses dependere satis est. <a 204 d.Xv
k.April.Cilone et libone conss.>
CJ.6.35.2pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Polla quidem liberam habuit administrandi patrimonii sui
potestatem nec idcirco, quod pupillus illi heres extitit, ea quae ab ipsa
finita sunt revocari in disceptationem oportet. * sev. et ant. aa. vero. *
<a 208 pp.Vii k.Mai.Antonino a.Iii et geta iii conss.>
CJ.6.35.2.1: Imperatores Severus, Antoninus
Sed si pupilli nomine falsum dicere vis testamentum, de quo
per pollam transactum est, potes experiri, dum memineris, si in causa non
obtinueris, et portionem, quam ex eo testamento pupillus habet, te ei salvam
facturum, quam adimi pupillo necesse erit secundum iuris formam, et de calumnia
tua praesidem deliberaturum, quamvis pupilli nomine agere videaris, cum
retractas ea quae finita sunt per coheredem. <a 208 pp.Vii k.Mai.Antonino
a.Iii et geta iii conss.>
CJ.6.35.3: Imperator Alexander Severus
Si ea quaestio infertur filiis eius, quam consobrinam tuam
dicis, quod tabulae testamenti patris eorum, qui a familia interfectus
dicebatur, priusquam quaestio de servis haberetur, apertae et recitatae sunt, propter
amplissimi ordinis consultum hereditas a fisco vindicatur et ideo agi causa
apud procuratorem meum debet, quia non eo tempore pupilli fuerunt. * alex. a.
antiochiano. * <a 222 pp.Ii non.April.Alexandro a. cons.>
CJ.6.35.4: Imperator Alexander Severus
Hereditas in testamento data per epistulam vel codicillos
adimi non potuit. quia tamen testatrix voluntatem suam non mereri unum ex
heredibus declaraverat, merito eius portio non iure ad alium translata fisco
vindicata est. libertates autem in eadem epistula datae peti poterunt. * alex.
a. philomuso. * <a 223 pp.Ii k.Dec.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.35.5: Imperator Alexander Severus
Non oportet ut indignis heredibus successiones auferri
praetextu, quod in sepultura supremis defunctorum obtemperatum non fuisset. *
alex. a. tyranno. * <a 224 pp. vii id. mart. iuliano et crispino conss.>
CJ.6.35.6pr.: Imperator Alexander Severus
Minoribus quinque et viginti annis heredibus non obesse
crimen inultae mortis placuit. * alex. a. venusto et clementino. * <a 229
pp.Xv k.Iul.Alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.6.35.6.1: Imperator Alexander Severus
Cum autem vos etiam accusationem pertulisse et quosdam ex
reis punitos proponatis, licet is qui mandasse caedem dicitur provocaverit,
vereri non debetis, ne quam hereditatis paternae a fisco meo quaestionem
patiamini. convenit enim pietati vestrae respondere causam appellationis
reddenti. <a 229 pp.Xv k.Iul.Alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.6.35.6.2: Imperator Alexander Severus
Quod si maioris aetatis fuissetis, etiam ex necessitate
provocationis certamen implere deberetis, ut possitis adire hereditatem. <a
229 pp.Xv k.Iul.Alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.6.35.7: Imperator Alexander Severus
Si ideo ultio necis testatoris non est desiderata, quia
caedis auctores reperiri non potuerunt, obesse heredibus, in quo nulla eorum
culpa detegitur, non oportet. * alex. a. vitaliae. * <a 232 pp.Id.Mart.Lupo
et maximo conss.>
CJ.6.35.8: Imperator Gordianus
Alia causa est eius, qui falsi instituta accusatione ad finem
usque quod insimulabat perduxit et contrariam sententiam meruit, alia eius, qui
inchoatam accusationem non pertulit, cum in illius quidem partem succedat
fiscus, hic autem, qui contrariam iudicis sententiam non sustinuit, suae partis
non perdat persecutionem. * gord. a. tatiae. * <a 239 pp.Xv k.Febr.Gordiano
a.Et aviola conss.>
CJ.6.35.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum fratrem tuum veneno peremptum esse adseveras, ut
effectus successionis eius tibi non auferatur, mortem eius ulcisci te necesse
est. licet enim hereditatem eorum, qui clandestinis insidiis perimuntur, hi qui
iure vocantur adire non vetantur, tamen, si interitum non fuerint ulti,
successionem obtinere non possunt. * diocl. et maxim. aa. aelianae. * <a 291
pp. tiberiano et dione conss.>
CJ.6.35.10pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sororem fratris necem iure licito vindicantem evincere ab
uxore scripta recte successionem non convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
silvanae. * <a 294 d. xii k. mai. sirmi cc. conss.>
CJ.6.35.10.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Secundum quae, si fiduciam innocentiae geris et neque dolo
malo tuo maritum necatum neque alias indignam te successione posse probari
confidis, adversus omnem calumniam maximam habes securitatem. <a 294 d. xii k.
mai. sirmi cc. conss.>
CJ.6.35.11pr.: Imperator Justinianus
Cum silanianum senatus consultum et a nobis tam laudandum
quam corroborandum est nec non divi marci oratio, quae circa id facta est,
invenimus autem in ea nullam mentionem libertatis factam et veteres movit
quaedam de libertatibus relictis in testamento necati testatoris quaestio,
necessarium nobis visum est etiam haec dirimere. * iust. a. iohanni pp. * <a
531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.6.35.11.1: Imperator Justinianus
Ii enim, qui libertate fuerant in hoc testamento donati et
si eam accepissent, lucrum, quod eis in medio accidit, poterant sibi adquirere,
interea autem procrastinatione propter necis vindictam habita hoc minime ad eos
pervenit et postea in libertatem deducti periclitabantur. <a 531 d. ii k.
mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.35.11.2: Imperator Justinianus
Ne medium tempus fuerit eis damnosum, et maxime si ancillae
in medio pepererint et postea hereditas adita sit, bellissimum nobis videtur
divi marci prudentissimi principis orationem et in libertatibus producere, ne
princeps philosophiae plenus aliquid videatur imperfectum sanxisse: sed ita in
hereditatibus et in legatis et in fideicommissis et maxime in libertatibus,
quas semper philosophia amplectitur, extendatur eius oratio, ut et lucrum quod
in medio accidit eis post libertatem acceptam restituatur et partus liber et
ingenuus esse intellegatur nullaque machinatione huiusmodi praepeditio damnum
aliquod inrogare concedatur et libera eorum posteritas, si in medio fuerint ab
hac luce subtracti, suorum gen itorum commodum consequatur. <a 531 d. ii k.
mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.35.11.3: Imperator Justinianus
Merito enim nobis sanctissimi marci per omnia constitutionem
replere placuit: nihil etenim actum esse credimus, dum aliquid addendum
superest. <a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.35.12pr.: Imperator Justinianus
Talis de antiquo iure dubietas nostrae serenitati suggesta
est propter senatus consultum silanianum et servos, qui supplicio adficiuntur
sub eodem tecto commorantes et non suum auxilium domino per insidias occiso
praebentes. veteres enim certum non faciunt, qui intellectus de verbis "
sub eodem tecto" significatur, sive in eodem cubiculo sive in triclinio
vel porticu vel in aula haec appellatio accipi debeat, adicientes, si dominus
in via vel in agro fuerit interfectus, eos servos puniri, qui praesto erant et
non auxilium ad prohibendum periculum praebuerunt, nulla distinctione super
qualitate praesentiae utentes. * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.35.12.1: Imperator Justinianus
Nos igitur omnem eis occasionem ad declinanda supplicia
super neglegentia salutis domini sui amputantes sancimus omnes servos, ex
quocumque loco sive in domo sive in via sive in agro possint clamorem exaudire
vel insidias sentire et non auxilium tulerint, supplicio senatus consulti
subiacere. oportet enim eos, ubicumque senserint dominum periclitantem, ad
prohibendas insidias concurrere. <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.36.0. De codicillis.
CJ.6.36.1pr.: Imperator Alexander Severus
Rupto quidem testamento postumi agnatione codicillos quoque
ad testamentum pertinentes non valere in dubium non venit. * alex. a. mocimo et
aliis. * <a 233 pp. iii k. iul. maximo et paterno conss.>
CJ.6.36.1.1: Imperator Alexander Severus
Sed cum post ruptum testamentum patrem pupillorum vestrorum
litteras emisisse proponatis, quibus praecedens iudicium confirmavit, praetor
nihil contra ius fecit, si novissimam eius voluntatem secutus relictum
testamento rei publicae fideicommissum ut ex codicillis relictum praestandum
esse pronuntiavit. <a 233 pp. iii k. iul. maximo et paterno conss.>
CJ.6.36.2pr.: Imperator Philippus
Hereditatem quidem neque dari neque adimi codicillis posse
manifestum est: verbis tamen precariis per huiuscemodi etiam novissimi iudicii
ordinationem iura non faciunt irritas voluntates. * philipp. a. et philipp. c.
asclepiodotae. * <a 244 pp. id. oct. peregrino et aemiliano conss.>
CJ.6.36.2.1: Imperator Philippus
Unde inefficaciter te codicillis rogatam esse, ut quibusdam
rebus contenta portionem quam testamento fueras consecuta aliis restitueres,
falso tibi persuasum est. <a 244 pp. id. oct. peregrino et aemiliano
conss.>
CJ.6.36.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum proponatis pupillorum vestrorum matrem diversis
temporibus ac dissonis voluntatibus duos codicillos ordinasse, in dubium non
venit id, quod priori codicillo inscripserat, per eum in quem postea secreta
voluntatis suae contulerat, si a prioris tenore discrepat et contrariam
voluntatem continet, revocatum esse. * diocl. et maxim. aa. hyacintho et aliis.
* <a 290 pp. vi id. sept. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.6.36.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non idcirco minus, quod intestato te absente codicillos
mater tua fecit, ii, quibus precariis verbis adscripta sunt, relicta capiunt. *
diocl. et maxim. aa. et cc. stratonico. * < sine die et consule.>
CJ.6.36.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec codicillos quidem furentem posse facere certissimi iuris
est. si igitur scriptura velut codicillorum patris tui fuit prolata, ut aliquid
ex hac peti possit , adseverationi tuae mentis eum compotem fuisse negantis
fidem adesse probari convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. flaviae. * <a 294
d. vi k. dec. divelli cc conss.>
CJ.6.36.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sive initio quae fuerat codicillis relicturus generaliter,
sive novissime relicta servari mandaverit, confirmatione munitus nullam iustam
gerere sollicitudinem potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. demostheni. * <a
294 d. iii id. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.6.36.7: Imperator Constantinus
Si idem codicilli quod testamenta possent, cur diversum his
instrumentis vocabulum mandaretur, quae vis ac potestas una sociasset? igitur
specialiter codicillis instituendi ac substituendi potestas iuris auctoritate
data non est. * constant. a. ad maximum pp. * <a 332 d. iii... iun.
pacatiano et hilariano conss.>
CJ.6.36.8pr.: Imperator Theodosius
Si quis agere ex testamento quolibet modo sive scripto sive
sine scriptura confecto de hereditate voluerit, ad fideicommissi persecutionem
adspirare cupiens, minime permittatur. * theodos. a. asclepiodoto pp. * <a
424 d. x k. mart. constantinopoli victore vc. cons.>
CJ.6.36.8.1: Imperator Theodosius
Tantum enim abest, ut aditum cuiquam pro suo migrandi
desiderio concedamus, ut etiam illud sanciamus, ut, si testator faciens
testamentum in eodem pro codicillis etiam id valere complexus sit, qui
hereditatem petit, ab ipsis intentionis exordiis utrum velit eligendi habeat
potestatem, sciens se unius electione alterius sibi aditum praeclusisse: ita
ut, sive bonorum possessionem secundum tabulas aut secundum nuncupationem
ceterasque similes postulaverit, aut certe mitti se ad possessionem ex more petierit,
statim inter ipsa huius iuris auspicia propositum suae intentionis explanet.
<a 424 d. x k. mart. constantinopoli victore vc. cons.>
CJ.6.36.8.1a: Imperator Theodosius
Illud quoque pari ratione servandum est, ut testator, qui
decreverit facere testamentum, si id implere nequiverit, intestatus videatur
esse defunctus nec traducere liceat ad fideicommissi interpretationem velut ex
codicillis ultimam voluntatem, nisi id ille complexus sit, ut vim etiam
codicillorum scriptura debeat obtinere: illo iure electionis videlicet
perdurante, ut, qui ex testamento agere voluerit, ad fideicommissum migrare non
possit. <a 424 d. x k. mart. constantinopoli victore vc. cons.>
CJ.6.36.8.2: Imperator Theodosius
Si quis vero ex parentibus utriusque sexus ac liberis usque
ad gradum quartum agnationis vinculis adligatus vel cognationis nexu
constrictus ad tertium scriptus heres fuerit vel nuncupatus, in eo videlicet
testamento, quod testator vicem quoque codicillorum voluit obtinere, licebit
ei, si de hereditate ex testamento secundum mortui voluntatem agens fuerit
forte superatus vel certe ipse sponte voluerit, ad fideicommissi subsidium
convolare. non enim par eademque ratio videtur amittere debita et lucra non
capere. <a 424 d. x k. mart. constantinopoli victore vc. cons.>
CJ.6.36.8.3: Imperator Theodosius
In omni autem ultima voluntate excepto testamento quinque
testes vel rogati vel qui fortuitu venerint in uno eodemque tempore debent
adhiberi, sive in scriptis sive in sine scriptis voluntas conficiatur. testibus
videlicet, quando scriptura voluntas componitur, subnotationem suam
accommodantibus. <a 424 d. x k. mart. constantinopoli victore vc. cons.>
CJ.6.37.0. De legatis.
CJ.6.37.1: Imperator Antoninus
Quamvis verbis his:" ut quoad cum claudio iusto morati
essetis", alimenta vobis et vestiarium legatum sit, tamen hanc fuisse
defuncti cogitationem interpretor, ut et post mortem iusti eadem vobis
praestari voluerit. * ant. a. pius libertis sextiae basiliae.* <a sine die
et consule >
CJ.6.37.2: Imperatores Severus, Antoninus
Quamvis heres institutus hereditatem vendiderit, tamen
legata et fideicommissa ab eo peti possunt et quod eo nomine datum fuerit,
venditor ab emptore vel fideiussoribus eius petere poterit. * sev. et ant. aa.
sabiniano. * <a 197 pp.X k.Sept.Laterano et rufino conss.>
CJ.6.37.3: Imperatores Severus, Antoninus
Qui post testamentum factum praedia quae legavit pignori vel
hypothecae dedit, mutasse voluntatem circa legatariorum personam non videtur:
et ideo, etiam si in personam actio electa est, recte placuit ab herede praedia
liberari. * sev. et ant. aa. victorino. * <a 211 pp.Vi k.Mai.Gentiano et
basso conss.>
CJ.6.37.4: Imperator Antoninus
Servis testamento dominorum non data libertate legatum seu
fideicommissum relictum non valet nec convalescere potest, licet post mortem
testatoris libertatem aliqua ratione consecuti sunt. * ant. a. sulpicio. *
<a 213 pp.V k.Iul.Antonino a.Iiii et balbino conss.>
CJ.6.37.5: Imperator Antoninus
Non est dubium denegari actionem legatorum ei pro portione
competenti in his rebus, quas subtraxisse eum de hereditate apparuerit. * ant.
a. donato. * <a 213 pp.V id.Sept.Antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.6.37.6: Imperator Antoninus
Si legata relicta primus legatarius agnovit, substitutio
eorum in personam pontianae facta evanuit. * ant. a. iulio. * <a 215 pp.Viii
k.Mai.Romae laeto ii et cereale conss.>
CJ.6.37.7pr.: Imperator Antoninus
Si fortidianum fundum primo pater tuus fratribus per
praeceptionem ac mox tibi legavit, concursu dominium eius tibi quoque quaeritur.
* ant. a. fausto. * <a 215 pp.V id.Iul.Laeto ii et cereale conss.>
CJ.6.37.7.1: Imperator Antoninus
Error autem nominum in scriptura factus, si modo de
mancipiis vel de possessionibus legatis non ambigitur, ius legati dati non
minuit. <a 215 pp.V id.Iul.Laeto ii et cereale conss.>
CJ.6.37.8: Imperator Antoninus
Ab administratione tutelae religio sacramenti Marcellum,
quem vobis a patre tutorem datum testamento proponitis, eripit. quae res,
quominus legatum consequatur , non impedit: nec enim iuste ab ea petitione
repellitur, cum, etiam si vellet, tutelam administrare prohibeatur. * ant. a.
demetrio. * <a 216 pp.Viii id.Mart.Romae sabino ii et anullino conss.>
CJ.6.37.9: Imperator Alexander Severus
Si in fraudem eorum quae testamento relicta sunt admissus
est accusator, qui testamentum falsum diceret, praeses provinciae secundum
iurisdictionis formam solvi legata iubebit, interposita cautione, si evicta
fuerit hereditas, ea restituturum, quamvis alias cautioni tunc locus sit, cum
sine controversia legata solvantur. * alex. a. antiocho. * <a 223 pp.Vii
id.Febr.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.37.10: Imperator Alexander Severus
Cum alienam rem quis reliquerit, si quidem sciens, tam ex
legato quam ex fideicommisso ab eo qui legatum seu fideicommissum meruit peti
potest. quod si suam esse putavit, non aliter valet relictum, nisi proximae
personae vel uxori vel alii tali personae datum sit, cui legaturus esset, et si
scisset rem alienam esse. * alex. a. ingenuae. * <a 227 pp.V k.Febr.Albino
et maximo conss.>
CJ.6.37.11: Imperator Alexander Severus
Filia legatorum non habet actionem, si ea, quae ei
testamento reliquit, pater vivus postea in dotem dedit. * alex. a. albiniano. *
<a 231 pp.V non.Mart.Pompeiano et peligno conss.>
CJ.6.37.12pr.: Imperator Alexander Severus
Cum responso viri prudentissimi papiniani, quod precibus
insertum est, praeceptionis legatum et omissa parte hereditatis vindicari posse
declaratur, intellegis desiderio tuo iuxta iuris formam esse consultum. * alex.
a. muciano. * <a 240 pp.Constitutio v id.Iul.Sabino ii et venusto conss.>
CJ.6.37.12.1: Imperator Alexander Severus
Verba vero responsi haec sunt: filiae mater praedium ita
legavit: " praecipito sumito extra partem hereditatis": cum
hereditati matris filia renuntiasset, nihilo minus eam recte legatum vindicare
visum est. <a 240 pp.Constitutio v id.Iul.Sabino ii et venusto conss.>
CJ.6.37.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Proprias tuas res legari vel fideicommitti tibi non potuisse
manifestum est. * diocl. et maxim. aa. severae. * <a 286 pp.Xv k.Mai.Maximo
ii et aquilino conss.>
CJ.6.37.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Monumenta quidem legari non posse manifestum est, ius autem
mortuum inferendi legare nemo prohibetur. * diocl. et maxim. aa. tatiano. *
<a 286 pp.Ii k.Sept.Maximo ii et aquilino conss.>
CJ.6.37.15pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si universae facultates, quas pater vester reliquit, debito
fiscali aut privato absumuntur, nihil ex his, quae testamento eius adscripta
sunt, valere potest. * diocl. et maxim. aa. terentio. * <a 290 pp.Iii
k.Oct.Ipsis iiii et iii aa.Conss.>
CJ.6.37.15.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si deducto debito in relictis bonis superfluum est,
libertates impediri iuris ratio non permittit, quando etiam legata nec non
fideicommissa salva lege falcidia praestanda sunt. <a 290 pp.Iii k.Oct.Ipsis
iiii et iii aa.Conss.>
CJ.6.37.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Creditor, si a debitore suo rem, quam pignoris nomine
susceperat, legatum sibi contendit, etiam debito ab heredibus eius oblato,
quominus restituat, defendi potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. scyllae. *
<a 294 s.Xviii k.Febr.Sirmi cc. conss.>
CJ.6.37.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Datum legatum adimi tam pure quam sub condicione, non
libertis tantum, sed etiam ingenuis placuit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
eutychiano. * <a 294 d iii non.Mart.Cc. conss.>
CJ.6.37.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex legato nominis, actionibus ab his qui successerunt non
mandatis, directas quidem actiones legatarius habere non potest, utilibus autem
suo nomine experietur. * diocl. et maxim. aa. et cc. iustino. * <a 294 d.Vi
id.Dec.Cc. conss.>
CJ.6.37.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non tantum duum mensuum, sed etiam minoris temporis maritus
uxori testamento scriptus succedit, nec legata vel fideicommissa seu donationes
temporis huius angustia capi prohibet. * diocl. et maxim. aa. et cc. niconi. *
<a 294 d. v id. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.6.37.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Uxor patrui tui si testata decesserit, res tuas tantum usum
fructum earum habens legare non potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
eutychiano. * <a 294 d.Vii k.Ian.Cc. conss.>
CJ.6.37.21: Imperator Constantinus
In legatis vel fideicommissis verborum necessaria non sit
observantia, ita ut nihil prorsus intersit, quis talem voluntatem verborum
casus exceperit aut quis loquendi usus effuderit. * constant. a. ad pop. *
<a 339 d.K.Febr.Constantio ii et constante conss.>
CJ.6.37.22: Imperator Justinianus
In annalibus legatis vel fideicommissis, quae testator non
solum certae personae , sed etiam eius heredibus praestari voluit, eorum
exactionem omnibus heredibus et heredum heredibus conservari pro voluntate
testatoris praecipimus. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. iii id. dec.
constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.6.37.23pr.: Imperator Justinianus
Cum quaestio talis de significatione verborum animos veterum
movit, si quis cuidam agrum puta cornelianum vel alium quendam in solidum
legaverit, deinde alii partem eius dimidiam, quantam portionem primus, quantam
secundus legatarius consequitur ( simili dubitatione et in hereditate et in
fideicommissis habita) , cumque computationes multae introducebantur et multis
ratiocinatoribus dignae: nos huiusmodi computationes quasi superfluas et
contrarias voluntati testatorum omnes esse sopiendas censemus. * iust. a.
iuliano pp. * <a 530 d. xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.37.23.1: Imperator Justinianus
Cum enim manifestissimum est eum, qui ab initio duodecim
uncias rei cuidam reliquit, alii autem postea sex, recessisse quidem a priore
voluntate, voluisse autem minui eam sex unciis, cum alii eas obtulit, et
praesens casus exitum apertissimum inveniet. <a 530 d. xv k. dec. lampadio
et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.37.23.1a: Imperator Justinianus
Si quis itaque vel agrum vel hereditatem reliquerit, primo
quidem in totum, secundo autem in partem dimidiam, utrumque in sex uncias esse
vel dominum rei legatae vel heredem. <a 530 d. xv k. dec. lampadio et oreste
vv. cc. conss.>
CJ.6.37.23.1b: Imperator Justinianus
Et si primo re tota relicta tertiam partem secundo
reliquerit, secundum praedictum modum octo quidem uncias vel agri vel
hereditatis apud primum remanere, tertiam autem partem vel quattuor uncias ad
secundum migrare. <a 530 d. xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.37.23.1c: Imperator Justinianus
Et sic in omnibus statuendum est, id est in hereditatibus
vel legatis vel fideicommissis: vestigia enim voluntatis testatoris non aliter
nisi per huiusmodi viam aestimanda sunt. <a 530 d. xv k. dec. lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.37.23.2: Imperator Justinianus
( 1) sed et aliam disceptationem iuris antiqui non absimilem
constitutam decidere nobis humanum esse apparuit. agitabatur enim, si quis
agrum cornelianum vel forte alium vel quandam rem cuidam legaverit et postea
iterum vel saepius ei eandem rem per legatum vel fideicommissum dederit, post
talia autem verba testamenti sempronio eundem agrum vel aliam rem legaverit, ut
saepius quidem titii fuisset mentio, semel autem sempronii, quid statuendum
est, et quid iuris sit, si coniunctim an separatim eis relinquatur, sive in
legato hoc consistat sive in hereditate? <a 530 d. xv k. dec. lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.37.23.2a: Imperator Justinianus
Huiusmodi igitur decidentes antiquam controversiam sancimus,
cuicumque fuerit vel hereditas vel ager in memoratis casibus sive coniunctim
sive soli sive saepius eidem relictus, aequa lance et hereditatem et agrum et
aliam quamcumque rem dividi et ad dimidiam partem unumquemque vocari, nisi
specialiter expresserit et dixerit testator tantas quidem partes velle unum,
tantas autem alterum habere. in omnibus etenim testatoris voluntatem, quae
legitima est, dominari censemus. <a 530 d. xv k. dec. lampadio et oreste vv.
cc. conss.>
CJ.6.37.24pr.: Imperator Justinianus
Cum quidam suum filium familias impuberem exheredatum fecit
aliis heredibus scriptis, eidem autem pupillo alium substitutum reliquit,
maximam scilicet ostendens ad filium suum adfectionem, cui nihil quidem
emolumenti reliquit, sed post exheredationis iniuriam etiam substitutionem ei
addidit et a substituto legatum reliquit, quaerebatur, si huiusmodi legatum vel
fideicommissum potest valere. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. ii k. mai.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.37.24.1: Imperator Justinianus
Sed et si legatum eidem exheredato filio pater reliquerit et
substituerit ei exheredato facto aliquem extraneum, iterum certabatur, si
saltem per eundem modum fideicommissum potest relinquere. <a 531 d. ii k.
mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.37.24.2: Imperator Justinianus
Cum igitur antiquitas quidem haec diverse tractare maluit,
nobis autem huiusmodi iurgia supervacua esse videntur, sancimus nullo legato
nullo fideicommisso huiusmodi substitutum qui exheredato pupillo datus est
praegravari, nec si ipsam rem quam pupillo legavit a substituto eius vel legare
vel fideicommittere voluit. <a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.37.25pr.: Imperator Justinianus
Si legatarius celaverit testamentum et postea hoc in lucem
emerserit, an possit legatum sibi derelictum is qui celaverit ex eo testamento
vindicare, dubitabatur. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.37.25.1: Imperator Justinianus
Quod omnimodo inhibendum esse censemus, ut non accipiat
fructum suae calliditatis, qui heredem voluit hereditate defraudare: sed
huiusmodi legatum illi quidem auferatur, maneat autem quasi pro non scripto
apud heredem, ut, qui alii nocendum esse existimavit, ipse suam sentiat
iacturam, quemadmodum, si legatarius, cui propter tutelam gerendam aliquid derelictum
sit, non subierit tutelam, ei quidem legatum aufertur, pupillo autem
adsignatur, cui ille utilis esse noluit. <a 531 d. k. nov. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.37.26pr.: Imperator Justinianus
Illud, quod de legatis vel fideicommissis temporalibus
utpote irritis a legum conditoribus definitum est, emendare prospeximus
sancientes et talem legatorum vel fideicommissorum speciem valere et firmitatem
habere. * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.37.26.1: Imperator Justinianus
Cum enim iam constitutum est fieri posse temporales
donationes et contractus, consequens est etiam legata vel fideicommissa, quae
ad tempus relicta sunt, ad eandem similitudinem confirmari: post completum
videlicet tempus ad heredem isdem legatis vel fideicommissis remeantibus,
necessitatem habente legatario vel fideicommissario cautionem in personam
heredis exponere, ut post transactum tempus res non culpa eius deterior facta
restituatur. <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.38.0. De verborum et rerum significatione.
CJ.6.38.1pr.: Imperator Antoninus
Praediis instructis legatis, quamvis ex fructibus oleum et
vinum in eodem fundo habuerit, tamen si id venale fuit, item ea, quae ad tempus
propter incursionem latronum tutelae causa in praedium translata sunt, legato
non cedere iuris auctoribus placuit. * ant. a. antipatrae. * <a 213 pp. vi
id. aug. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.6.38.1.1: Imperator Antoninus
Vinum vero, quod in apothecis fuit, si ideo illic habuit,
ut, cum in praedium venisset mater familias, eo uteretur, legato cedere
ignorare non debes. <a 213 pp. vi id. aug. antonino a. iiii et balbino
conss.>
CJ.6.38.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Fundo " sicut instructus est" legato sive per
fideicommissum relicto vilicum hominesque et omnia, quae vel, ut ipse pater
familias, cum ibi ageret, vel fundus esset instructus, non temporis causa
habuit in eo, relicta esse iuris auctoritate definitum est: ea etiam, quae tam
fructuum colligendorum quam servandorum. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufino.
* <a 293 d. non. oct. sirmi aa. conss.>
CJ.6.38.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Item pecora stercorandi vel pascendi causa ibi constituta,
ut fructus de his capiantur vel ut fundus sit instructior, fideicommisso cedere
certi iuris est. <a 293 d. non. oct. sirmi aa. conss.>
CJ.6.38.3: Imperator Justinianus
Sancimus cautionis nomine vel asphaleias non esse
fideiussoris dationem interpretandam, nisi hoc specialiter vel in graecis vel
in latinis verbis scriptum fuerit: nisi enim vel generaliter de satisdatione
vel de fideiussione specialiter sit nominatum, cautione vel cautela vel
asphaleia minime fideiussionem, sed nudam promissionem significari. * iust. a.
iuliano pp. * <a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.38.4pr.: Imperator Justinianus
Cum quidam sic vel institutionem vel legatum vel
fideicommissum vel libertatem vel tutelam scripsisset: " ille vel ille
heres mihi esto" vel " illi aut illi do lego" vel " dari
volo", vel " illum aut illum liberum" vel " tutorem esse
volo" vel " iubeo", dubitabatur, utrumne inutilis sit huiusmodi
institutio et legatum et fideicommissum et libertas et tutoris datio, an
occupantis melior condicio sit, an ambo in huiusmodi lucra vel munia vocentur
et an secundum aliquem ordinem admittantur, an uterque omnimodo, cum alii
primum in institutionibus quasi institutum admitti, secundum quasi substitutum,
alii in fideicommissis posteriorem solum accepturum fideicommissum
existimaverunt, quasi recentiore voluntate testatoris utentem. * iust. a.
iohanni pp. * <a 531 d. prid. k. mai. constantinop oli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.38.4.1: Imperator Justinianus
Et si quis eorum altercationes singillatim exponere
maluerit, nihil prohibet non leve libri volumen extendere, ut sic explicari
possit tanta auctorum varietas, cum non solum iuris auctores, sed etiam ipsae
principales constitutiones, quas ipsi auctores rettulerunt, inter se variasse
videntur. <a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.6.38.4.1a: Imperator Justinianus
Melius itaque nobis visum est omni huiusmodi verbositate
explosa coniunctionem " aut" " pro" " et" accipi,
ut videatur copulativo modo esse prolata et magis sit paradiazeuxis, ut et
primam personam inducat et secundam non repellat. <a 531 d. prid. k. mai.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.38.4.1b: Imperator Justinianus
Quemadmodum enim verbi gratia in interdicto quod vi aut clam
" aut" coniunctio pro " et" apertissime posita est, ita et
in omnibus huiusmodi casibus sive institutionum sive legatorum sive
fideicommissorum vel libertatum seu tutelarum hoc esse intellegendum, et ambo
veniant aequa lance ad hereditatem, ambo legata similiter accipiant,
fideicommissum in utrumque dividatur, libertas utrumque capiat , tutoris ambo
fungantur officio. <a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.38.4.1c: Imperator Justinianus
Sic nemo defraudetur a commodo testatoris, sic maior
providentia pupillis inferatur, ne, dum dubitatur, apud quem debet esse tutela,
in medio res pupillorum depereant. sed haec quidem sancimus, cum in personas
huiusmodi proferatur scriptura. <a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.38.4.2: Imperator Justinianus
Sin autem una quidem est persona, res autem ita derelictae:
" illam aut illam rem illi do lego", vel " per fideicommissum
relinquo", tunc secundum veteres regulas et antiquas definitiones
vetustatis iura maneant incorrupta, nulla innovatione eis ex hac constitutione
introducenda. <a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.38.4.3: Imperator Justinianus
Quod etiam in contractibus locum habere censemus. <a 531
d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.6.38.5pr.: Imperator Justinianus
Suggestioni illyricianae advocationis respondentes
decernimus familiae nomen talem habere vigorem: parentes et liberos omnesque
propinquos et substantiam, libertos etiam et patronos nec non servos per hanc
appellationem significari. * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.38.5.1: Imperator Justinianus
Et si quis per suum elogium fideicommissum familiae suae
reliquerit, nulla speciali adiectione super quibusdam certis personis facta,
non solum propinquos, sed etiam his deficientibus generum et nurum. et hos enim
nobis humanum esse videtur ad fideicommissum vocari, ita videlicet, si
matrimonium morte filii vel filiae fuerit dissolutum. nullo etenim modo possint
gener vel nurus filiis viventibus ad tale fideicommissum vocari, cum hi procul
dubio eos antecedant: et hoc videlicet gradatim fieri, ut post eos liberti
veniant. <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.38.5.2: Imperator Justinianus
Hoc eodem valente, et si quis rem immobilem cuidam legaverit
vel fideicommiserit eamque alienari prohibuerit adiciens, ut, si hoc
fideicommissarius praeterierit , familiae suae res adquiratur. <a 532 d. xv
k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno
secundo.>
CJ.6.38.5.3: Imperator Justinianus
In aliis autem casibus nomen familiae pro substantia oportet
intellegi, quia et servi et aliae res in patrimonio uniuscuiusque esse
putantur. <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.39.0. Si omissa sit causa testamenti.
CJ.6.39.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si in fraudem legatorum transmissam hereditatem ad substitutum
probatura es, utilis actio adversus eum, cum quo fraudis consilium participatum
est, competit. plane si pecunia accepta omisit aditionem, legata et
fideicommissa praestare cogitur. * sev. et ant. aa. ianuariae. * <a 196
accepta k. oct. dextro ii et prisco conss.>
CJ.6.39.2pr.: Imperator Philippus
Eum, qui, cum testamento posset obtinere hereditatem, ab
intestato ius successionis voluit amplecti, libertatibus eodem testamento datis
obesse non posse iam pridem placuit. * philipp. a. et philipp. c. victoriae. *
<a 245 pp. k. ian. philippo a. et titiano conss.>
CJ.6.39.2.1: Imperator Philippus
Quod si, cum neque adiri ex testamento hereditas neque
bonorum possessio peti possit, iudicium defuncti non usurpabitur, sed ad
irritum iuris ratione vocatum est, petitio relictorum nullo iure procedit.
<a 245 pp. k. ian. philippo a. et titiano conss.>
CJ.6.39.2.2: Imperator Philippus
Sin vero iure facto testamento cessante herede scripto alter
ab intestato adiit hereditatem, neque libertates neque legata ex testamento
posse praestari manifestum est. <a 245 pp. k. ian. philippo a. et titiano
conss.>
CJ.6.39.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si proculina patri vestro, cuius estis heredes, testamento
quid reliquit et scripti iure secundum eius iudicium vel omissa causa
testamenti successerunt ab intestato, aditus competens iudex, quatenus legis
falcidiae modus patitur, vobis relicta restitui iubebit. * diocl. et maxim. aa.
et cc. apro et piae. * <a 293 d. xv k. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.6.40.0. De indicta viduitate et de lege iulia miscella
tollenda.
CJ.6.40.1: Imperator Gordianus
Legatum alii sub condicione sic relictum, si uxor nuptui se
post mortem mariti non collocaverit, contractis nuptiis condicione deficit
ideoque peti legatum nequaquam potest. * gord. a. bono. * <a 241 pp. xiii k.
aug. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.6.40.2pr.: Imperator Justinianus
Ambiguitates legis iuliae miscellae generali lege tollentes
nullum concedimus fieri iuramentum secundum praedictam legem, sed penitus ea cum
muciana cautione super hac causa quiescente licere mulieribus, etiam maritorum
suorum interminatione spreta, quae viduitatem eis indicit, et non dato
sacramento procreandae subolis gratia, tamen ad secundas migrare nuptias, poena
huiusmodi cessante, sive habeat liberos, sive non, et percipere ea, quae
maritus dereliquit ( quorum omnium manifestissimum est dominium minime eas
liberis existentibus habere usu fructu tantummodo apud eas manente et ad
liberos prioris tori proprietate eorum deferenda secundum ea, quae de secundis
nuptiis lucrisque ex his mulieribus statuta sunt), ne ex necessitate legis et
sacramento colorato periurium committatur. * iust. a. iuliano pp. * <a 531
d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.40.2.1: Imperator Justinianus
Cum enim mulieres ad hoc natura progenuit, ut partus
ederent, et maxima eis cupiditas in hoc constituta est, quare scientes
prudentesque periurium committi patimur ? <a 531 d. x k. mart.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.40.2.2: Imperator Justinianus
Tale igitur iuramentum conquiescat et lex iulia miscella
cedat cum muciana cautione super hoc introducta, a re publica separata. augeri
etenim magis nostram rem publicam et multis hominibus progenitis frequentari
quam impiis periuriis adfici volumus, cum satis esse inhumanum videtur per
leges, quae periuria puniunt, viam periuriis aperiri. <a 531 d. x k. mart.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.40.3pr.: Imperator Justinianus
Legem iuliam miscellam quemadmodum in feminis sustulimus,
ita et in masculis esse sublatam pertinere quidem ad sensum nostrae legis, quam
super hoc promulgavimus, non est incertum. * iust. a. iohanni pp. * <a 531
d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.40.3.1: Imperator Justinianus
Ne tamen quaedam ambiguitas simplices animos moveat, etiam
expressim sancimus legem iuliam miscellam et senatus consulta, quae circa eam
facta sunt, nec non mucianam cautionem, quae super talibus nuptiis introducta
est, non solum in feminis, sed etiam in masculis cessare. <a 531 d. k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.40.3.2: Imperator Justinianus
Sed quia apud ulpianum in libris sabinianis invenimus
quaedam verba, quae effugiunt legis miscellae observationem, ne quis et ea
sublata esse putaverit, sancimus, cum huiusmodi verbis mulieribus aliquid
relinquatur: " si vidua erit" vel " cum vidua erit" vel
" quotiens vidua erit", vel e contrario maribus: " si amiserint
uxores" vel " quando ad caelibatum pervenerint", non vetari ea
vindicare vel legitimo modo sumere, quae eis derelicta sunt. neque enim ut
permaneant vel feminae in viduitate vel masculi in caelibatu relictum esse videtur,
ut locum vel ante nostram legem habeat lex iulia miscella, quae iam perempta
est: sed cum primum hoc evenerit, ilico competat talibus personis eius quod
relictum est persecutio, quia sub condicione relictum esse videtur, sive semel
sive in annos si ngulos haec liberalitas fuerit conscripta, quasi pro solacio
suae tristitiae. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.6.41.0. De his quae poenae nomine in testamento vel
codicillis relinquuntur.
CJ.6.41.1pr.: Imperator Justinianus
Supervacuam observationem veterum legum, per quam voluntates
testatorum ad effectum duci impediebantur, amputamus praecipientes nullum
valere, dicendo poenae nomine quaedam esse relicta vel adempta in supremis
testantium voluntatibus, ea infirmare, sed licere testanti pro implenda sua
voluntate vel pecunias dari praecipere vel aliam pecuniariam poenam inferre
quibus voluerit, tam in adimendis hereditatibus vel legatis vel fideicommissis
vel libertatibus, quam in praecipiendo ad alias personas ea transferri ab eo,
cui relicta ab initio sunt, vel aliquid aliis ab eo dari, si minus
dispositionibus suis heres vel legatarius vel libertate donatus paruerit. *
iust. a. menae pp. * <a 528 d. k. ian. constantinopoli dn. iustiniano a. pp.
ii cons.>
CJ.6.41.1.1: Imperator Justinianus
Quod si aliquid facere vel legibus interdictum vel alias
probrosum vel etiam impossibile iussus aliquis eorum fuerit, tunc sine ullo
damno etiam neglecto testatoris praecepto servabitur. <a 528 d. k. ian.
constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.6.42.0. De fideicommissis.
CJ.6.42.1: Imperator Antoninus
Si probaveris demetrium petisse de matre heredeque sua, ut
tibi alimenta menstrua et vestiarium annuum praestaret, eamque secutam
voluntatem filii sui per multum temporis, id est non minus in tali causa
triennio, ea praestitisse: ut in futurum quoque ea praestentur et, si qua in
praeteritum praestita non sunt, exsolvantur, impetrabis. * ant. a. demetrio. *
<a 212 pp.Xvii k.Sept.Duobus aspris conss.>
CJ.6.42.2: Imperator Antoninus
Etsi inutiliter fideicommissum relictum est, tamen si
heredes comperta voluntate defuncti praedia ex causa fideicommissi avo tuo
praestiterunt, frustra ab heredibus de ea re quaestio tibi movetur, cum non ex
ea sola scriptura, sed ex conscientia relicti fideicommissi satis defuncti
voluntati factum esse videatur. * ant. a. eupatrio. * <a 215 pp.Vi
k.Aug.Laeto ii et cereale conss.>
CJ.6.42.3: Imperator Antoninus
Cum secundum voluntatem defunctae chrysidem puellam ab
heredibus manumissam eamque, priusquam ei restitueretur hereditas, intestatam
vita functam proponas, ad manumissores eius successio pertinet. qui si adierint
eius hereditatem, confusis actionibus fideicommisso sunt liberati. * ant. a.
rufino. * <a 215 pp.V id. dec.Laeto ii et cereale conss.>
CJ.6.42.4: Imperator Alexander Severus
Voluntas patris prohibentis liberos fundos extra familiam
vendere vel pignori dare fratrem sorori donare prohibuisse non videtur. * alex.
a. victorino. * <a 223 pp.V k.Iul.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.42.5: Imperator Alexander Severus
Si frater tuus, posteaquam patri heres extitit, pubes iam
sine liberis decessit, ex pupillari substitutione tibi hereditas eius delata
non est. sed si verbis fideicommissi aliqua parte testamenti confirmata est,
fideicommissum ab heredibus petere non prohiberis. * alex. a. reginae. * <a
224 pp.Xv k.Febr.Iuliano et crispino conss.>
CJ.6.42.6pr.: Imperator Alexander Severus
Praedia obligata per legatum vel fideicommissum relicta
heres luere debet, maxime cum testator condicionem eorum non ignoravit aut, si
scisset, legaturus tibi aliud, quod non minus esset, fuisset. * alex. a. nilo.
* <a 224 pp.Xvi k.Mart. iuliano et crispino conss.>
CJ.6.42.6.1: Imperator Alexander Severus
Sin vero a creditore distracta sunt, pretium heres exsolvere
cogetur, nisi contraria defuncti voluntas ab herede ostendatur. <a 224
pp.Xvi k.Mart. iuliano et crispino conss.>
CJ.6.42.7: Imperator Alexander Severus
Voluntatis defuncti quaestio in aestimatione iudicis est. *
alex. a. septimo. * <a 225 pp.Xv k.Mart.Fusco ii et dextro conss.>
CJ.6.42.8: Imperator Alexander Severus
Qui fideicommissariam libertatem meruit, legata seu
fideicommissa a defuncto sibi data suo iure persequitur. * alex. a. mascello. *
<a 225 pp.Xv k.Iun.Fusco ii et dextro conss.>
CJ.6.42.9: Imperator Gordianus
Ab eo, qui neque legatum neque fideicommissum neque
hereditatem vel mortis causa donationem accepit, nihil per fideicommissum
relinqui potest. * gord. a. paulinae. * <a 238 pp. xvii k. oct. pio et
pontiano conss.>
CJ.6.42.10: Imperator Gordianus
Verbum " volo" licet desit, tamen quia additum
perfectum sensum facit, pro adiecto habendum est. * gord. a. firmo. * <a 239
pp. iii id. dec. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.6.42.11: Imperator Gordianus
Quotiens ab omnibus, qui alienatione facta ad fideicommissi
petitionem adspirare possint, venditio celebratur aut quibusdam vendentibus
alii consenserint, auctoritas contractus convelli nequaquam potest. * gord. a.
papiniano. * <a 241 pp. ii k. ian. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.6.42.12: Imperator Philippus
Post mortem suam rogatam restituere hereditatem defuncti
iudicio et antequam fati munus impleat posse satisfacere ( id est restituere
hereditatem) quarta parte vel retenta vel omissa, si voluerit, explorati iuris
est. * philipp. a. et philipp. c. rufino. * <a 244 pp. id. oct. peregrino et
aemiliano conss.>
CJ.6.42.13: Imperator Philippus
Quotiens principali loco heres institutus testatori
succedit, legata seu fideicommissa a substituto data posci iure non possunt. *
philipp. a. et c. sempronio. * <a 246 pp. viii k. mart. praesente et albino
conss.>
CJ.6.42.14pr.: Imperatores valer., gallien.
Ea, quam frater tuus instituerat, sive quaesita sive non
quaesita hereditate decesserit, cum tamen simpliciter, antequam duodecimum annum
aetatis implesset, verbis precativis testamento facto nonnullos ei voluerit
substitutos, nihil prohibet fideicommissum peti vel ab ipsius heredibus, qui
bona intestati tenent. * valer. et gallien. aa. falconi. * <a 255 pp. xiiii
k. sept. valeriano iii et gallieno ii aa. c onss.>
CJ.6.42.14.1: Imperatores valer., gallien.
Tunc enim locum habet, quod regulariter traditur ea quae in
testamento relinquuntur, si ex testamento non adeatur hereditas, non valere,
cum verbis relicta directis adiri potuit hereditas, non cum illa ipsa sic data
est, ut esset etiam ab intestato successoribus postulanda. <a 255 pp. xiiii
k. sept. valeriano iii et gallieno ii aa. c onss.>
CJ.6.42.14.2: Imperatores valer., gallien.
Quod rescripsimus sequentes adseverationem tuam, quasi
scripta heres non fuerit iure adoptata. alioquin si in familia relicta heres
facta decessit, et consequenter ipsius heredes petitioni fideicommissi
respondere coguntur. <a 255 pp. xiiii k. sept. valeriano iii et gallieno ii
aa. c onss.>
CJ.6.42.15: Imperatores valer., gallien.
Quamvis simpliciter te ac fratrem tuum aliquis instituerit
heredes eiusque hereditatis commodum pater ex tua fratrisque persona pro
portionibus vestris potestatis ratione quaesierit, tamen quia inferioribus
verbis testamenti vos sui iuris facere testator curavit, intellegi potest
restituendi hereditatis commodi fideicommisso patrem obstrictum esse. * valer.
et gallien. aa. philocrati. * <a 256 pp. vi id. oct. romae maximo ii et
glabrione conss.>
CJ.6.42.16pr.: Imperatores carus, carinus, numer.
Cum virum prudentissimum papinianum respondisse non
ignoramus etiam legata huiusmodi fideicommisso contineri, id est ubi heres
rogatus fuerat, quidquid ex hereditate pervenerit, post mortem restituere,
animadvertis etiam praeceptionis compendium testatoris verbis comprehensum
esse. * carus carinus et numer. aaa. isidorae. * <a 283 pp. prid. id. nov.
caro et carino aa. conss.>
CJ.6.42.16.1: Imperatores carus, carinus, numer.
Sane quoniam in fideicommissis voluntas magis quam verba
plerumque intuenda sunt , si quas pro rei veritate praeterea probationes habes
ad commendandam hanc patris voluntatem, quam fuisse adseveras, apud praesidem
experiri non vetaris. <a 283 pp. prid. id. nov. caro et carino aa.
conss.>
CJ.6.42.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si creditoris voluntas iure subnixa liberari te debito
volentis doceri potest, et antequam sollemniter tibi liberatio a successore
praestetur, exceptionem tibi ex voluntate descendentem competere manifestum
est. * diocl. et maxim. aa. fortunato. * <a 286 pp. xii k. mai. maximo ii et
aquilino conss.>
CJ.6.42.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum necessitatem reddendae rationis defunctus remittendam
tibi esse petierit, manifesti iuris est voluntatem defuncti immotam esse
debere. * diocl. et maxim. aa. apolausto. * <a 290 pp. id. mart. ipsis iiii
et iii aa. conss.>
CJ.6.42.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Clari et aperti iuris est in fideicommissis posteriores
voluntates esse firmiores. * diocl. et maxim. aa. ampliato. * <a 290 pp.Viii
id.Sept.Ipsis iiii et iii aa.Conss.>
CJ.6.42.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Etiam a pupillorum tutoribus velut ab ipsis relicta
fideicommissa debentur. * diocl. et maxim. aa. iuliano. * <a 290 pp.Iii
non.Dec.Ipsis iiii et iii aa.Conss.>
CJ.6.42.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si in persona patris tui, cui te successisse proponis,
fideicommissi dies utiliter cessit, licet tempore quo fuerat datum necdum te
natum probetur, uxorem patrui, quem contendis patri tuo rogatum, si sine
liberis decesserit, ab avo relicta restituere, si ei successit, de
fideicommisso convenire debes. nam si patrui etiam hereditas tibi quaesita est,
non de fideicommisso quaerendum, sed hereditas ab ea vindicanda est. * diocl.
et maxim. aa. et cc. tiberio. * <a 293 d.Vi id.Febr.Aa. conss.>
CJ.6.42.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Et in epistula vel brevi libello vel sine scriptura, immo
etiam nutu fideicommissum relinqui posse adhibitis testibus nulla dubitatio
est. * diocl. et maxim. aa. et cc. planciano. * <a 293 d.Id.April.Byzantii
aa. conss.>
CJ.6.42.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si veritas vel sollemnitas iuris deest nec amplexus parentis
voluntatem relicta dedisti vel transactionis causa stipulantibus promisisti
negotiumque integrum est, ad solutionem urgueri non potes. * diocl. et maxim.
aa. et cc. stratonico. * <a 293 d.V k.Febr.Aa.Conss.>
CJ.6.42.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Instrumenta praediorum per fideicommissum relictorum, quae
ad probationem originis eorum pertinent, heredes praestare necesse non habent:
tamen cautionem praestare debent, quod, si opus fuerit legatario seu
fideicommissario, ipsa, si habent, proferant. * diocl. et maxim. aa. et cc.
menestrato. * <a 293 d.K.Dec.Sirmi aa. conss.>
CJ.6.42.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Heredum etiam res proprias per fideicommissum relinqui posse
non ambiguitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. iulianae. * <a 294
d.Ii.K.Mart.Cc.Conss.>
CJ.6.42.26: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex repudiatione fideicommissi doli mali exceptio iusta causa
intercedente tunc opponitur, quando ipse, cui fideicommissum relictum est,
repudiatione usus fuerit. unde cum hoc non te, sed patrem fecisse adseveras,
qui tibi nocere non potuit, nihil tibi obesse potest. * diocl. et maxim. aa. et
cc. gaiano. * <a 294 d.Ii id.April.Sirmi cc. conss.>
CJ.6.42.27: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Fideicommissum eius qui reliquerat paenitentia probata
successores numquam praestare compelluntur. * diocl. et maxim. aa. et cc. olympiadi.
* <a 294 d.V k.Oct.Viminacii cc. conss.>
CJ.6.42.28: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex fideicommisso sub condicione sine libertate servis
propriis inutiliter dato libertas peti non potest. * diocl. et maxim. aa. et
cc. gaio. * <a 294 d.Xv k.Nov.Trans mare cc. conss.>
CJ.6.42.29: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex testamento, quod iure non valet, nec fideicommissum
quidem, si non intestato quoque succedentes rogati probentur, peti potest. *
diocl. et maxim. aa. et cc. achilleo. * <a 294 d.Viii id.Dec.Cc.Conss.>
CJ.6.42.30: Imperator Justinianus
Cum acutissimi ingenii vir et merito ante alios excellens
papinianus in suis statuit responsis, si quis filium suum heredem instituit et
restitutionis post mortem oneri subegit, non aliter hoc videri disposuisse,
nisi cum filius eius sine subole vitam reliquerit: nos huiusmodi sensum merito
mirati plenissimum ei donamus eventum, ut, si quis haec disposuerit, non tantum
filium heredem instituens , sed etiam filiam, vel ab initio nepotem vel neptem,
pronepotem vel proneptem vel aliam deinceps posteritatem, et eam restitutionis
post obitum gravamini subiugaverit, non aliter hoc sensisse videatur, nisi hi
qui restitutione onerati s unt sine filiis vel filiabus vel nepotibus vel
pronepotibus fuerint defuncti, ne videatur testator alienas successiones
propriis anteponere. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 recitata septimo in
novo consistorio palatii iustiniani.D.Iii k.Nov.Decio vc.Cons.>
CJ.6.42.31pr.: Imperator Justinianus
Quidam filium suum a sacris paternis remisit et postea
testamento condito eum praeteriit nullo ei penitus relicto, aliis heredibus
derelictis, ipsum autem, quem neque heredem neque exheredatum fecit,
fideicommisso praegravavit. quaerebatur, si utile est huiusmodi fideicommissum.
* iust. a. iohanni pp. * <a 531 d.Prid.K.Mart.Constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.42.31.1: Imperator Justinianus
Tota igitur antiqua dubietate super hoc explosa nobis in hoc
casu placuit, ut emancipatus utpote iniuria a patre adflictus non compellatur
fideicommissum a sua persona relictum praestare. <a 531
d.Prid.K.Mart.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.42.31.2: Imperator Justinianus
Quod etiam in aliis personis, quas exheredari necesse est,
locum habere censemus. <a 531 d.Prid.K.Mart.Constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.6.42.32pr.: Imperator Justinianus
Quaestionem ex facto emergentem resecantes et voluntati
defunctorum prospicientes sancimus, si sine scriptura et praesentia testium
fideicommisso derelicto fideicommissarius elegerit iuramentum heredis vel
forsitan legatarii vel fideicommissarii, quotiens ab eo relictum est
fideicommissum, sive universitatis sive speciale, necesse habere heredem vel
legatarium vel fideicommissarium prius iureiurando de calumnia praestito vel
sacramentum subire et omni inquietudine sese relaxare vel, si recusandum
existimaverit sacramentum aut certam quantitatem manifestare fideicommissario
derelictam noluerit, si forsitan maiorem fideicommissarius expetat, omnimodo
exactioni fideicommissi subiacere et eum ad satisfacti onem compelli, cum ipse
sibi iudex et testis invenitur, cuius religio et fides a fideicommissario
electa est, nullis testibus nullisque aliis adventiciis probationibus requisitis,
sed sive quinque sint testes vel minores vel nemo, causam per illius
sacramentum vel dandum vel recusandum suam habere tam firmitatem quam
exactionem, sive pater sit, qui fideicommissum dederit, sive extraneus, ut
aequitatis ratio communiter in omnes procedat. * iust. a. iohanni pp. * <a
531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis. vv.Cc.>
CJ.6.42.32.1: Imperator Justinianus
Cum enim res per testium sollemnitatem ostenditur, tunc et
numerus testium et nimia subtilitas requirenda est. lex etenim, ne quid
falsitatis incurrat per duos forte testes compositum, maiorem numerum testium
expostulat, ut per ampliores homines perfectissima veritas reveletur. <a 531
d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis. vv.Cc.>
CJ.6.42.32.2: Imperator Justinianus
Cum autem is, qui quid ex voluntate defuncti lucratur, et
maxime ipse heres, cui summa auctoritas totius causae commissa est, dicere
compellitur veritatem per sacramenti religionem, qualis locus testibus
relinquatur vel quemadmodum ad extraneam fidem decurratur, propria et
indubitata relicta? cum et in leges respeximus, quae iustis dispositionibus
testatorum omnimodo heredes oboedire compellunt et sic strictius causam
exigunt, ut etiam amittere lucrum hereditatis sanciant eos, qui testatoribus
suis minime paruerunt. <a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis. vv.Cc.>
CJ.6.43.0. Communia de legatis et fideicommissis et de in
rem missione tollenda.
CJ.6.43.1pr.: Imperator Justinianus
Cum ii, qui legatis vel fideicommissis honorati sunt,
personalem plerumque actionem habere noscuntur, quis vel vindicationis vel
sinendi modo aliorumque generum legatorum subtilitatem prono animo admittet,
quam posteritas optimis rationibus usa nec facile suscepit nec inextricabiles
circuitus laudavit? quis in rem missionis scrupulosis utatur ambagibus? * iust.
a. demostheni pp. * <a 529 d.Xv k.Oct.Chalcedone decio vc.Cons.>
CJ.6.43.1.1: Imperator Justinianus
Rectius igitur esse censemus in rem quidem missionem penitus
aboleri, omnibus vero tam legatariis quam fideicommissariis unam naturam
imponere et non solum personalem actionem praestare, sed etiam in rem, quatenus
eis liceat easdem res, vel per quodcumque genus legati vel per fideicommissum
fuerint derelictae, vindicare in rem actione instituenda, et insuper utilem
servianam ( id est hypothecariam) super his quae fuerint derelicta in res
mortui praestare. <a 529 d.Xv k.Oct.Chalcedone decio vc.Cons.>
CJ.6.43.1.2: Imperator Justinianus
Cum enim hoc iam iure nostro increbuit licere testatori
hypothecam rerum suarum in testamento quibus voluerit dare, et iterum novellae
constitutiones in multis casibus et tacitas hypothecas induxerunt, non ab re
est etiam nos in praesenti casu hypothecariam donare, quae et nullo verbo
praecedente possit ab ipsa lege induci. <a 529 d.Xv k.Oct.Chalcedone decio
vc.Cons.>
CJ.6.43.1.3: Imperator Justinianus
Si enim testator ideo legata vel fidecommissa dereliquit, ut
omnimodo personae ab eo honoratae ea percipiant, apparet ex eius voluntate
etiam praefatas actiones contra res testatoris esse instituendas, ut omnibus
modis voluntati eius satisfiat, et praecipue cum talia sint legata vel
fidecommissa, quae piis actibus sunt deputata. <a 529 d.Xv k.Oct.Chalcedone
decio vc.Cons.>
CJ.6.43.1.4: Imperator Justinianus
Et haec disponimus, non tantum si ab herede fuerit legatum
derelictum vel fideicommissum, sed et si a legatario vel fideicommissario vel
alia persona, quam gravare fideicommisso possumus, fideicommissum cuidam
relinquatur. cum enim non aliter valeat, nisi aliquid lucri offerat ei a quo
derelictum est, nihil est grave etiam adversus eum non tantum personalem, sed
etiam in rem et hypothecariam extendere actionem in rebus, quas a testatore
consecutus est. <a 529 d.Xv k.Oct.Chalcedone decio vc.Cons.>
CJ.6.43.1.5: Imperator Justinianus
In omnibus autem huiusmodi casibus in tantum et hypothecaria
unumquemque conveniri volumus, in quantum personalis actio adversus eum
competit, et hypothecam esse non ipsius heredis vel alterius personae quae
gravata est fideicommisso rerum, sed tantummodo earum, quae a testatore ad eum
pervenerint. <a 529 d.Xv k.Oct.Chalcedone decio vc.Cons.>
CJ.6.43.2pr.: Imperator Justinianus
Omne verbum significans testatoris legitimum sensum legare
vel fideicommittere volentis utile atque validum est, sive directis verbis,
quale est " iubeo" forte , sive precariis utetur testator, quale est
" rogo" " volo" " mando" "
fideicommitto", sive iuramentum posuerit, cum et hoc nobis audientibus
ventilatum est, testatore quidem dicente " enorkw", partibus autem
huiusmodi verbum huc atque illuc lacerantibus. * iust. a. iuliano pp. * <a
531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.6.43.2.1: Imperator Justinianus
Sit igitur secundum quod diximus ex omni parte verborum non
inefficax voluntas secundum verba legantis vel fideicommittentis et omnia, quae
naturaliter insunt legatis, ea et fideicommissis inhaerere intellegantur et e
contrario, quidquid fideicommittitur, hoc intellegatur esse legatum, et si quid
tale est, quod non habet natura legatorum, hoc ei ex fideicommissis
accommodetur, et sit omnibus perfectus eventus, ex omnibus nascantur in rem
actiones, ex omnibus hypothecariae , ex omnibus personales. <a 531 d. x k.
mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.43.2.2: Imperator Justinianus
Ubi autem aliquid contrarium in legatis et fideicommissis
eveniat, hoc fideicommisso quasi humaniori adgregetur et secundum eius
dirimatur naturam. <a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.43.2.3: Imperator Justinianus
Et nemo moriens putet suam legitimam voluntatem reprobari,
sed nostro semper utetur adiutorio, et quemadmodum viventibus providimus, ita
et morientibus prospiciatur: et si specialiter legati tantummodo faciat
testator mentionem, hoc et legatum et fideicommissum intellegatur, et si fidei
heredis vel legatarii aliquid committatur, hoc et legatum esse videatur. nos
enim non verbis, sed ipsis rebus leges imponimus. <a 531 d. x k. mart.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.43.3pr.: Imperator Justinianus
Si duobus vel tribus hominibus vel pluribus forte optio
servi vel alterius rei relicta fuerit, vel si uni quidem legatario optio servi
vel alterius rei relicta est, ipse autem moriens plures sibi reliquerit
heredes, dubitabatur inter veteres, si inter legatarios vel heredes legatarii
fuerit certatum et alter alterum servum vel aliam rem eligere velit, quid sit
statuendum. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. sept. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.43.3.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque in omnibus huiusmodi casibus rei iudicem
fortunam esse, sortem etenim inter altercantes adhibendam, ut, quem sors praetulerit,
is quidem habeat potestatem eligendi, ceteris autem aestimationem praestet
contingentium eis partium: id est in servis quidem et ancillis maioribus decem
annis, si sine arte sint, viginti solidis aestimandis, minoribus videlicet
decem annis non amplius quam decem solidis computandis: sin autem artifices
sunt, usque ad triginta solidos aestimatione eorum procedente, sive masculi
sive feminae sunt, exceptis notariis et medicis utriusque sexus, cum notarios
quinquaginta solidis aestimari volumus, medicos autem et obstetrices sexaginta:
eunuchis minoribus quidem decem annis usque ad triginta solidos valentibus,
maioribus vero usque ad quinquagin ta, sin autem artifices sint, usque ad
septuaginta. <a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.43.3.1a: Imperator Justinianus
Sed et si quis optionem servi vel alterius rei reliquerit
non ipsi legatario, sed quem titius forte elegerit, titius autem vel noluerit
eligere vel morte fuerit praeventus, et in hac specie dubitabatur apud veteres,
quid statuendum sit, utrumne legatum expirat, an aliquid inducitur ei
adiutorium, ut viri boni arbitratu procedat electio. <a 531 d. k. sept.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.43.3.1b: Imperator Justinianus
Censemus itaque, si intra annale tempus ille qui eligere
iussus est hoc facere supersederit vel minime potuerit vel quandocumque
decesserit, ipsi legatario videri esse datam electionem, ita tamen, ut non
optimum ex servis vel aliis rebus quicquam eligat, sed mediae aestimationis, ne
dum legatarium satis esse fovendum existimamus, heredis commoda defraudentur.
<a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.6.43.3.2: Imperator Justinianus
Sed quia nostra maiestas per multos casus legatariis et
fideicommissariis prospexit et actiones tam personales quam in rem et
hypothecarias dedimus et in rem missionis tenebrosissimus error abolitus est,
et ad hanc legem pervenimus. <a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.43.3.2a: Imperator Justinianus
Nemo itaque ea, quae per legatum vel pure vel sub certo die
relicta sunt vel quae restitui aliis disposita sunt vel substitutione posita,
secundum veterem dispositionem putet esse in posterum alienanda vel pignoris
vel hypothecae titulo adsignanda vel mancipia manumittenda, sed sciat, quod hoc
quod alienum est non ei liceat utpote sui patrimonii existens alieno iuri
applicare, quia satis absurdum est et inrationabile rem, quam in suis bonis pure
non possidet, eam ad alios posse transferre vel hypothecae pignorisve nomine
obligare vel manumittere et alienam spem decipere. <a 531 d. k. sept.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.43.3.3: Imperator Justinianus
Sin autem sub condicione vel sub incerta die fuerit relictum
legatum vel fideicommissum universitatis vel speciale vel substitutione vel
restitutione, melius quidem faciat, et si in his casibus caveat ab omni
venditione vel hypotheca, ne se gravioribus oneribus evictionis nomine
supponat. <a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.43.3.3a: Imperator Justinianus
Sin autem avaritiae cupidine propter spem condicionis minime
implendae ad venditionem vel hypothecam prosiluerit, sciat, quod condicione
impleta ab initio causa in irritum devocetur et sic intellegenda est, quasi nec
scripta nec penitus fuerat celebrata, ut nec usucapio nec longi temporis
praescriptio contra legatarium vel fideicommissarium procedat. <a 531 d. k.
sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.43.3.3b: Imperator Justinianus
Quod similiter censemus in huiusmodi legatis, quae sive pure
sive sub die certo sive sub condicione sive sub incerta die relicta sint: sed
in his omnibus casibus legatario quidem vel fideicommissario omnis licentia
pateat rem vindicare et sibi adsignare, nullo obstaculo ei a detentatoribus
opponendo. <a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.43.3.4: Imperator Justinianus
Emptor autem sciens rei gravamen adversus venditorem
actionem habeat tantummodo ad restitutionem pretii, neque dupli stipulatione
neque melioratione locum habente, cum sufficiat ei saltem pro pretio, quod
sciens dedit pro aliena re, sibi satisfieri: creditori nihilo minus
pigneraticia contraria actione adversus debitorem competente, ut ex omni parte
omnique studio id, quod semper properamus, ad effectum perducatur, ut ultima
elogia defunctorum legitimum finem sortiantur : bonae fidei procul dubio
emptoribus integra iura et nullo modo ex hac constitutione deminuta contra
venditores habentibus. <a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.44.0. De falsa causa adiecta legato vel fideicommisso.
CJ.6.44.1: Imperator Antoninus
Verba testamenti, quae inseruisti, aut solutam pecuniam
debitam testatori declarant aut voluntatem eius liberare volentis debitorem
manifeste ostendunt. et ideo aut peti quod solutum est non potest aut ex causa
fideicommissi, ut debitor liberaretur, agendum est, nisi liquido probari possit
eum non liberari debitorem voluisse, sed errore lapsum solutam sibi pecuniam
existimasse. * ant. a septimio. * <a 213 pp.Vii k.Mart.Antonino a.Iiii et
balbino conss.>
CJ.6.44.2: Imperator Alexander Severus
Etiam si veritas debiti non subest, falsa demonstratio non
perimit legatum et ex testamento eius quoque nomine competit actio. * alex. a.
faustinae. * <a 222 pp.Vii id.Nov.Alexandro a. cons.>
CJ.6.44.3pr.: Imperator Alexander Severus
Si non designata certa quantitate dotem tibi legavit
maritus, sed quodcumque ad eum dotis nomine pervenisset perventurumve esset, et
id ex testamento petis, necessaria probatio est numeratae pecuniae. * alex. a.
verinae. * <a 223 pp.Non.Mai.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.44.3.1: Imperator Alexander Severus
Quod si quantitatem expressit, debetur et si in dotem datum
non est, quasi aliud legatum, non eo iure, quo dos fungitur. <a 223
pp.Non.Mai.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.44.4: Imperator Gordianus
Si dotem, ut proponis, defuncta in matrimonio uxore tua
patri eius reddidisti, vel etiam ea non reddita testamenti verbis, ut
adseveras, munitus es, quibus recepisse dotem universam quondam socer tuus
significavit, ne hoc nomine conveniaris, sollicite agere non debes, cum aut
soluta dote nulla supersit actio aut non reddita adversus petentem iuxta
defuncti voluntatem parata sit exceptio. * gord. a. alexandro. * <a 240
pp.Xv k.Iun.Sabino ii et venusto conss.>
CJ.6.44.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Refert largiter, dotem reddi maritus tibi, an quae
instrumento dotali conscripta sunt, legati seu precariis verbis statuit, quippe
superiore quidem casu datum probanti repeti tantum, posteriore vero nihil
nocente falsa demonstratione significatum instrumento postulari possit. *
diocl. et maxim. aa. et cc. severae. * <a 294 s.Xiiii k.Dec.Cc.Conss.>
CJ.6.45.0. De his quae sub modo legata vel fideicommissa
relinquuntur.
CJ.6.45.1: Imperator Antoninus
In legatis quidem et fideicommissis etiam modus adscriptus
pro condicione observatur. sed si per te non stat, quominus voluntati
testatoris pareas, sed per eum , cui nubere iussa es, quominus id quod tibi
relictum est retineas, non oberit. * ant. a. saturninae. * <a 211 pp.V
k.Ian.Gentiano et basso conss.>
CJ.6.45.2pr.: Imperator Gordianus
Ex his verbis: " titio decem millia vel insulam
relinquo, ita ut quinque millia ex his vel eandem insulam mevio
restituat", licet antea neque legati neque fideicommissi petitio
nascebatur, tamen in libertate a divo severo hoc admissum est. * gord. a.
ammonio. * <a 240 pp. vi id. aug. sabino ii et venusto conss.>
CJ.6.45.2.1: Imperator Gordianus
Sed in pecuniariis causis voluntatis tuendae gratia non
immerito recipiendum est , ut etiam ex huiusmodi verbis, sive ad condicionem
sive ad modum respiciunt, sive ad dandum vel faciendum aliquid, fideicommissi
actio omnifariam nascatur, videlicet in condicionibus post exitum earum. <a
240 pp. vi id. aug. sabino ii et venusto conss.>
CJ.6.45.2.2: Imperator Gordianus
Sin vero legato aut fideicommisso relicto testator
legatarium seu fideicommissarium prohibuerit heredem suum vel alium quendam
debitum exigere, habet debitor adversus legatarium seu fideicommissarium
agentem usque ad quantitatem relicti fideicommissi sive legati exceptionem.
<a 240 pp. vi id. aug. sabino ii et venusto conss.>
CJ.6.46.0. De condicionibus insertis tam legatis quam
fideicommissis et libertatibus.
CJ.6.46.1: Imperatores Severus, Antoninus
Cum testatorem fideicommissum trallianis ab eo, quem pro
parte heredem instituerat, ita reliquisse proponas, si sine liberis institutus
diem obisset, isque nepotem, quem ex filia susceperat, heredem instituerat,
condicionem adscriptam fideicommisso defecisse manifestum est, nisi alia
defuncti voluntas evidenter probabitur. * sev. et ant. aa. claudiae. * <a
197 pp. non. dec. laterano et rufino conss.>
CJ.6.46.2pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Cum patrem familias fideicommissi nomine, quod in diem
certam reliquit, ita cavere praecepisse proponas, si a marito non divertisset,
iurisdictionis originem perinde servari aequum est, ac si nihil super ea re
scriptum fuisset. * sev. et ant. aa. gallicano. * <a 205 pp. antiochiae xi
k. aug. antonino a. ii et geta ii conss.>
CJ.6.46.2.1: Imperatores Severus, Antoninus
Nec exemplum legati vel hereditatis, in quibus condicio
divortii nonnumquam remitti solet, huic rei comparandum est, cum absurdum sit
ideo perpetui edicti neglegi formam, quia patris sui voluntati non
obtemperatur. <a 205 pp. antiochiae xi k. aug. antonino a. ii et geta ii
conss.>
CJ.6.46.3: Imperator Antoninus
Si ea condicione auluzanus legata testamento praestari
voluit, si cum focaria sua matreque eius moraretur, et per eum stetit, quominus
voluntati testatoris pareret, cum sponte scripturae testamenti non
obtemperaverit, ad petitionem non admittitur. * ant. a. aurelio mil. * <a
215 pp. vi id. iul. laeto ii et cereale conss.>
CJ.6.46.4: Imperator Alexander Severus
Legatum sive fideicommissum a patruo tuo relictum tibi sub
condicione, si filio eius nupsisses, cum mortuo filio, priusquam matrimonium
cum eo contraheres, condicio defecerit, nulla ratione tibi deberi existimas. *
alex. a. liciniae. * <a 226 pp. k. dec. alexandro a. et Marcello conss.>
CJ.6.46.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si uxorem tuam tempore nuptiarum in patria potestate fuisse
monstretur, fideicommissi commodum ei relicti, cum nupserit, nullo alio diem
eius cedere prohibente patri quaesitum non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et
cc. faustino. * <a 294 s. vi k. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.6.46.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si a patre ante nuptias emancipata fuerit ac postea
decesserit, superstite patre et marito ac liberis actionem fideicommissi sibi
competentem ad heredes suos transmisit. <a 294 s. vi k. febr. sirmi cc.
conss.>
CJ.6.46.6pr.: Imperator Justinianus
Cum quidam testamento condito libertatem suo servo
dereliquit sub condicione, si suo heredi certum numerum solidorum praestet vel
aliam quandam speciem vel vicarium servum, ille autem servus non in eodem loco
constitutus, ubi etiam heres fuerat, herili testamento cognito properabat ad
heredem cum ipso, quod iussus erat dare heredi, sed in medio latronum vel
hostium incursione peremptum est quod portabat: quaerebatur inter antiquos, si
praepeditur libertas, quia hoc dare servus non potest propter memoratum
fortuitum casum. * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d. prid. k. mai.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.46.6.1: Imperator Justinianus
Itaque veterum dubietate quiescente nobis placuit, ut et
libertas omnimodo competat et commodum, quod heredi vel extraneo relinquitur,
non abstrahatur. <a 532 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.46.6.2: Imperator Justinianus
Ex quacumque igitur causa impediatur, sive per heredem sive
per eum, cui dare aliquid iussus est, sive per fortuitos casus, in libertatem
quidem ipse omnimodo perveniat, nisi ipse servus noluit adimplere condicionem:
obnoxius tamen constituatur post libertatem heredi vel ei cui dare iussus est,
nisi et ipse oblatas pecunias non suscepit ( quod enim semel repudiatum est ab
eo, redintegrari minime concedimus), quatenus hoc quod dare iussus est omnimodo
adimplere compellatur vel in ipso mancipio, si extat, vel in aestimatione eius
non amplius quam in quindecim solidos imputanda, vel in alia re, si et ipsa
appareat, vel si non existat, vera eius aestimatione praestanda. <a 532 d.
prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno
secundo.>
CJ.6.46.7pr.: Imperator Justinianus
Si plures personae unam condicionem implere fuerint iussae,
apud ulpianum dubitabatur, utrumne omnes simul eandem facere debent, an singuli
quasi soli implere eam compelluntur. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. iii
k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.46.7.1: Imperator Justinianus
Videtur autem nobis unumquemque necessitatem habere
condicionem implere et pro portione sibi contingente accipere, quidquid ex hoc
commodum est, ut hi quidem, qui compleverint iussa, ad lucrum vocentur, qui
autem neglexerint, sibi imputent , si ab huiusmodi commodo repellentur. <a
531 d. iii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.6.47.0. De usuris et fructibus legatorum vel fideicommissorum.
CJ.6.47.1: Imperatores Severus, Antoninus
Legatorum seu fideicommissorum usuras ex eo tempore, quo lis
contestata est, exigi posse manifestum est. sed et fructus rerum et mercedes
servorum, qui ex testamento debentur, similiter praestari solent. * sev. et
ant. aa. maximo. * <a 199 proposita prid. k. aug. anullino et frontone
conss.>
CJ.6.47.2pr.: Imperator Antoninus
Adversus eos, qui sub obtentu legis falcidiae legata
morantur, notissimum est iuris auxilium. * ant. a. libertis cassiani. * <a
212 pp. xvi k. iun. duobus aspris conss.>
CJ.6.47.2.1: Imperator Antoninus
Si igitur proposita stipulatione cavere cum satisdatione
potestis vos restituturos, quanto amplius quam per eam legem licet acceperitis,
iudex qui fideicommissis ius dicit solida vobis legata praestari iubebit. <a
212 pp. xvi k. iun. duobus aspris conss.>
CJ.6.47.2.2: Imperator Antoninus
Quod si satisdationem implere non poteritis, arbitro dato
diem vobis praefiniet, intra quem altera parte cessante partibus suis fungetur.
et si constiterit legi falcidiae locum non esse, et usuras et fructus post
litem contestatam percipietis. <a 212 pp. xvi k. iun. duobus aspris
conss.>
CJ.6.47.3: Imperator Alexander Severus
Si homines certi per fideicommissum tibi relicti fuerunt,
post moram periculo debitoris fideicommissi fuerunt. * alex. a. paterno. *
<a 224 proposita xii k. april. iuliano et crispino conss.>
CJ.6.47.4: Imperator Gordianus
In legatis et fideicommissis fructus post litis
contestationem, non ex die mortis sequuntur, sive in rem sive in personam
agatur. * gord. a. dionysio. * <a 239 pp. non. sept. gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.6.49.0. Ad senatus consultum trebellianum.
CJ.6.49.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si ex senatus consulto partem quartam hereditatis retinuisti
et dodrantem fideicommissi restituisti, quod creditoribus hereditariis pro
novem unciis praestiteris, a fideicommissario petere potes. * sev. et ant. aa.
probo. * <a 197 pp. xv k. april. laterano et rufino conss.>
CJ.6.49.2: Imperator Philippus
Ad eum, cui ex trebelliano senatus consulto pars hereditatis
restituitur, successionis onera seu legatorum praestationem pro competenti
portione spectare indubitati iuris est. * philipp. a. et philipp. c. iuliano. *
<a 244 pp. xviii k. nov. peregrino et aemiliano conss.>
CJ.6.49.3: Imperatores carus, carinus, numer.
Si per fideicommissum hereditas rei publicae relicta est, ex
trebelliano senatus consulto, quod ab intestato quoque locum habet, quartae
partis et fructus eius vobis restitutio competit. * carus carinus et numer.
aaa. zotico. * < sine die et consule.>
CJ.6.49.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non iustam te gerere sollicitudinem per fideicommissum
relictae portionis hereditatis perspicimus verentem, ne fructum amittas relicti
fideicommissi, quoniam avia testatoris ex parte scripta heres et tibi rogata
restituere calliditate ac fraude repudiavit, ut ad alium nepotem eundemque
coheredem devolvatur portio, a quo tibi nominatim non fuerat fideicommissum
relictum, et coacta suspectam hereditatem adire, priusquam pro herede gereret,
rebus sit humanis exempta: cum divo antonino parenti nostro deberi etiam a
substitutis fideicommissum contemplatione iudicii testatoris quasi tacite ab
his repetitum iam dudum placuerit. neque enim quartae retentionem, quam illa
quae repudiaverit hereditatem, adire coacta suspectam retinere non potuit,
timere debes. * diocl. et maxim. aa.Et cc. quint iano. * <a 293 s.Vi id.Iul
philippopoli aa. conss. >
CJ.6.49.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Et sine scriptura per fideicommissum hereditas recte
relinquitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. ver. * <a 294 s.V k.Mai.Sirmi cc.
conss.>
CJ.6.49.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Igitur si te uxor tua et privignum suum in discrimine mortis
constituta designavit velle successionem obtinere, usque ad dodrantem eius
voluntatem ratam servari convenit, cum intestato ei succedentes de restituendo
fideicommisso conventos ultra quartam ( aere alieno deducto), quam penes eos
sententia senatus consulti relinqui praecepit, tantum obtinere posse
praestiterit. <a 294 s.V k.Mai.Sirmi cc. conss.>
CJ.6.49.6pr.: Imperator Zeno
Iubemus, quotiens pater vel mater, filio seu filiis, filia
seu filiabus ex aequis partibus vel inaequis heredibus institutis, invicem seu
simpliciter quosdam ex his aut quendam rogaverit, qui prior sine liberis
decesserit, portionem hereditatis suae superstiti seu superstitibus restituere,
ut modis omnibus retenta quarta pro auctoritate trebelliano senatus consulti,
non per imputationem redituum, licet hoc testator rogaverit vel iusserit, sed
in ipsis rebus hereditariis, dodrans restituatur. * zeno a. dioscure pp. *
<a 489 pp.K.Sept.Constantinopoli eusebio cons.>
CJ.6.49.6.1: Imperator Zeno
Idemque in retinenda legis flacidiae portione obtinere
iubemus, et si pater vel mater filio seu filia institutis ( sicut supra dictum
est) heredibus rogaverit eos easve nepotibus vel neptibus, pronepotibus vel
proneptibus suis ac deinceps restituere hereditatem. <a 489
pp.K.Sept.Constantinopoli eusebio cons.>
CJ.6.49.6.1a: Imperator Zeno
In supra dictis autem casibus fideicommissorum servandorum
satisdationem cessare iubemus, si non specialiter eandem satisdationem testator
exigi disposuerit et cum pater vel mater secundis existimant nuptiis non
abstinendum: in his etenim duobus casibus, id est cum testator specialiter
satisdari voluerit vel cum secundis se pater vel mater matrimoniis iunxerint,
necesse est, ut eadem satisdatio pro legum ordine praebeatur. <a 489
pp.K.Sept.Constantinopoli eusebio cons.>
CJ.6.49.6.2: Imperator Zeno
Sin autem is, qui fideicommissaria restitutione gravatus
est, uno filio superstite vel nepote ex filio seu ex filia nato, vel pronepote
vel postumo relicto decesserit, non videtur extitisse condicio et ideo deficit
fideicommissi petitio. <a 489 pp.K.Sept.Constantinopoli eusebio cons.>
CJ.6.49.6.3: Imperator Zeno
Illud etiam admonemus ea, quae de falcidiae portione non per
reditus, sed per ipsas res hereditarias retinenda et de satisdatione
fideicommissorum ( sicut supra dictum est) concedenda diximus, non ulterius
quam in his personis et casibus, quorum superius mentio facta est, oportere
produci. <a 489 pp.K.Sept.Constantinopoli eusebio cons.>
CJ.6.49.7pr.: Imperator Justinianus
Sancimus licentiam esse etiam soli tutori recte fieri
fideicommissi nomine universitatis restitutionem, quod pupillo relictum est, et
sine onere fideiussionis, ubi tamen pupillus fari non possit vel abesse
noscitur, ne, dum nimia subtilitate circa res utimur pupillares, ipsa
subtilitas ad perniciem eorum revertatur. * iust. a. iohanni pp. * <a 530
d.X k.Nov.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.49.7.1: Imperator Justinianus
Idemque iuris esse oportet, et si furioso fideicommissaria
debeatur hereditas, ut restitutio curatori eius soli, nomine scilicet furiosi,
celebretur. quis enim sensus, quae vox certa furioso esse intellegitur, cum in
utroque casu restituentes plenissimam consequantur ex nostra lege securitatem?
<a 530 d.X k.Nov.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.49.7.1a: Imperator Justinianus
Hoc eodem observando, et si ipsi pupilli vel furiosi
restitutione gravati sunt. <a 530 d.X k.Nov.Constantinopoli lampadio et
oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.49.7.1b: Imperator Justinianus
Cum autem aliquis hereditatem restituere iussus est et dolo
malo vel post litem contestatam vel antea sese contumaciter celaverit, vel si
suppositus fideicommissariae restitutioni, antequam restitueret hereditatem, ab
hac luce subtractus est nullo herede vel successore existente, vel si
fideicommissarius, cui restituta est ex trebelliano hereditas, alii per
fideicommissum restituere iussus fuerit res hereditarias: quemadmodum actionum
translatio celebretur in tribus istis casibus, apud veteres dubitabatur: et
domitius ulpianus constituendum esse super his putavit. <a 530 d.X
k.Nov.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.49.7.1c: Imperator Justinianus
Sancimus itaque, ut, sive per contumaciam afuerit is, cui
restitutio imposita est, sive morte praeventus nullo relicto successore fuerit,
sive a primo fideicommissario in secundum translatio celebrari iussa est, ipso
iure utiles actiones transferantur. <a 530 d.X k.Nov.Constantinopoli
lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.49.8pr.: Imperator Justinianus
Quidam testamento condito iussit heredem omnem hereditatem
quam ei dereliquit alii restituere, speciale autem fideicommissum alteri
adscripsit. et quaerebatur, specialis fideicommissarius id quod ei derelictum
est a quo consequi debeat, utrumne ab herede, ut post retentionem eius alias
res universitatis fideicommissarius accipiat, an una cum aliis rebus oporteat
et hoc generali fideicommissario adgregari, ut ipse speciali fideicommissario
hoc tradat, sive in rebus sive in pecuniis sit fideicommissum. * iust. a.
iohanni pp. * <a 532 d.Xv k.Nov.Constant inopoli post consulatum lampadii et
orestis vv.Cc.Anno secundo.>
CJ.6.49.8.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque totam quidem substantiam secundum senatus
consulti trebelliani auctoritatem restitui generali fideicommissario, illum
autem speciali fideicommissario id quod ei derelictum est dependere. <a 532
d.Xv k.Nov.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.Anno
secundo.>
CJ.6.50.0. Ad legem falcidiam.
CJ.6.50.1: Imperatores Severus, Antoninus
Scire debes omissa falcidia, quo pleniorem fidem portionis
restituendae exhiberes, non videri plus debito solutum esse. * sev. et ant. aa.
prisco. * <a 197 pp.Iii id.Mai.Laterano et rufino conss.>
CJ.6.50.2: Imperatores Severus, Antoninus
Falcidiae rationem adversus omnes pro modo legatorum et fideicommissorum
locum habere certi et explorati iuris est. * sev. et ant. aa sanctiano. * <a
197 pp.K.Iul.Laterano et rufino conss.>
CJ.6.50.3: Imperator Alexander Severus
Etiamsi tacitum fideicommissum heredem administrasse
apparuerit, legata tamen seu fideicommissa, quae testamento relicta sunt,
praestanda esse ambigi non oportet, ad eum videlicet modum, quem lex falcidia
patiatur, cum quartam, quae aufertur heredi, qui contra legem fidem suam
obtulit, legatariis proficere non placuit. * alex. a. hermagorae. * <a 222
pp.Id.Oct.Alexandro a. cons.>
CJ.6.50.4: Imperator Alexander Severus
Et in legatis principi datis legem falcidiam locum habere
merito divo hadriano placuit. * alex. a. philetiano. * <a 222 pp.V
k.Ian.Alexandro a.Cons.>
CJ.6.50.5: Imperator Alexander Severus
Si mortis causa immodicas donationes in sororem tuam matrem
contulisse probare potes, legis falcidiae ratione secundum constitutionem divi
severi avi mei uti potes. * alex. a. samosatae. * <a 223 pp.Xv k.Nov.Maximo
ii et aeliano conss.>
CJ.6.50.6pr.: Imperator Alexander Severus
In ponenda ratione legis falcidiae omne aes alienum
deducitur, etiam quod ipsi heredi mortis tempore debitum fuerit, quamvis
aditione hereditatis confusae sint actiones. * alex. a. secundinae. * <a223
s.V k.Ian.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.50.6.1: Imperator Alexander Severus
Omnia autem legata, quamvis in operibus publicis
conficiendis statuisque ponendis data sint, ad contributionem dodrantis pro
rata suae cuiusque quantitatis revocantur. <a223 s.V k.Ian.Maximo ii et
aeliano conss.>
CJ.6.50.6.2: Imperator Alexander Severus
Nec si quid ultro solidum heres praestiterit aut perfecerit,
legitimae computationi praeiudicatur. <a223 s.V k.Ian.Maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.6.50.7: Imperator Alexander Severus
In testamento quidem militis ius legis falcidiae cessat. sed
ea, quae ad vos pertinentia defunctus tenuit, bonorum eius videri minime
possunt et ideo recte rationem eorum ut aeris alieni haberi desiderabitis. *
alex. a. pomponio. * <a 226 pp.K.Mai.Alexandro ii et Marcello conss.>
CJ.6.50.8pr.: Imperator Alexander Severus
Irritum quidem propterea testamentum fratris tui esse non
potest, quod ex causa fideicommissi obligatus fuit, ut, si sine liberis prior
decederet, paternam tibi hereditatem redderet. * alex. a. aurelio. * <a 223
pp.Id.Sept.Maximo ii et paterno conss.>
CJ.6.50.8.1: Imperator Alexander Severus
Sed licet te heredem scripserit, in ponenda tamen legatorum
ratione, quibus te oneratum esse suggeris, fideicommissum debitum aeris alieni
loco deduci oportet insuperque in residuo legis falcidiae beneficium
vindicabis. <a 223 pp.Id.Sept.Maximo ii et paterno conss.>
CJ.6.50.9: Imperator Gordianus
Error facti quartae ex causa fideicommissi non retentae
repetitionem non impedit. is autem, qui sciens se posse retinere universum
restituit, condictionem non habet: quin etiam, si ius ignoraverit, cessat
repetitio. * gord. a. mestriano. * <a 238 pp.Xv k.Nov.Pio et pontiano
conss.>
CJ.6.50.10: Imperator Gordianus
Quamquam pater tuus fratrem tuum rogaverit, ut, si sine
liberis diem suum fungeretur, portionem hereditatis tibi restitueret, tamen
intestato eodem diem suum functo id, quod beneficio legis falcidiae habere
potuit, ad successorem intestati pertinere ideoque non immerito sororem tuam,
quae simul tecum ab intestato ei successit, emolumenti quod retineri potuit
portionem sibi vindicare manifestum est. * gord. a. diogenio. * <a 241 pp.V
id.Nov.Gordiano a.Ii et pompeiano conss.>
CJ.6.50.11: Imperator Gordianus
Si, ut adlegas, pater tuus eam portionem , ex qua te fecit
heredem, fratribus tuis restituere iussit certisque speciebus pro falcidia
praecepit esse contentam, auxilium legis falcidiae, quod imploras, apud suum
iudicem non prohiberis flagitare. * gord. a. maximae. * <a 243 pp.Vii
k.Nov.Arriano et papo conss.>
CJ.6.50.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In donationibus inter virum et uxorem factis legem falcidiam
habere locum, quando fideicommissi partibus funguntur, nonnullis iuris placitis
comprehensum est. * diocl. et maxim. aa. iustino. * <a 290 pp.Xvi
k.Iul.Ipsis aa.Iiii et iii conss.>
CJ.6.50.13pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ea, cuius filium tuum servum significas, ex iudicio
defuncti, quem dicis fideicommissariam libertatem ei reliquisse, aliquid
consecuta est, ad restituendam fideicommissariam libertatem non immerito
obnoxia constituta debet urgueri. * diocl. et maxim. aa. et cc. zetho. * <a
293 s.V k.Mai.Heracliae aa.Conss.>
CJ.6.50.13.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nam fideicommissum ei relictum usque ad eum modum potest
petere, quod deducto pretio servorum, quos fuerat rogata manumittere,
relictorum substantia patitur. <a 293 s.V k.Mai.Heracliae aa.Conss.>
CJ.6.50.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet adieris patris hereditatem et confusione pro parte qua
eidem successeris extinguatur actio, quam tibi competere eo, quod ex
administratione tutelae multa eum debuisse contendis, pro residuis tamen
partibus coheredes convenire non prohiberis et fundum a te relictum eatenus,
quod deducta quarta residui substantia patitur, praestare necesse habes. *
diocl. et maxim. aa. et cc. faustinae. * <a 293 d.Vi k.Oct.Viminacii
aa.Conss.>
CJ.6.50.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si praediorum dotis apud te iure remanentis instrumenta
verbis precariis vel testamento vel codicillis uxor tibi dari mandavit, eius
iudicium successores implere compellentur, cum instrumentis praediorum domino
relictis falcidiae nulla potest intervenire quaestio. * diocl. et maxim. aa. et
cc. pomponio. * <a 294 supposita xvi k.Febr.Sirmi cc.Conss.>
CJ.6.50.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Successores legata vel fideicommissa, si aes alienum
hereditarium defuncti substantiae fines occupaverit, falcidiae legis iussio
peti, item trebelliani senatus consulti praeceptum exigi non concedit. * diocl.
et maxim. aa. et cc.Diomedi. * <a 294 s.Xvi k.Febr.Sirmi cc.Conss.>
CJ.6.50.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
A coheredibus relicta legata, quatenus modus lege falcidia
praestitutus patitur, posse petere certissimi iuris est. * diocl. et maxim. aa.
et cc. gaio. * <a 294 supposita v k.Nov.Anchiali cc. conss.>
CJ.6.50.18pr.: Imperator Justinianus
Si quis quadringentorum forte solidorum habens substantiam
iusserit heredem non aliter adire hereditatem, nisi prius trecentos octuaginta
solidos cuidam persolvat vel aliam quantitatem, quae diminuere falcidiae
rationem potest, sancimus heredem, si adierit, legis falcidiae beneficio
sustentatum repleri quidem quod ad falcidiam deest, et prius eo dato vel
retento ( sive una datio est, quae celebrari disposita fuerit, sive in multas
dividitur personas) praefatae legis immutilatum habere beneficium. * iust. a.
iohanni pp. * <a 531 d.K.Nov.Constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv.Cc.>
CJ.6.50.18.1: Imperator Justinianus
Si enim, cum mortis causa donatio procedat et haec modum
legis falcidiae excedat , heres post aditionem repetit eam pecuniam, quae ultra
modum falcidiae corporaliter quidem data est, lege autem in patrimonio
testatoris permansit, quare non in praesenti casu et viventibus et morientibus
providemus, et eorum ultima elogia conservantes et commodum hereditarium non
minuentes? <a 531 d.K.Nov.Constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv.Cc.>
CJ.6.50.19: Imperator Justinianus
Cum certum sit heredem, qui plenam fidem testatori exhibet,
in solidum legata dependentem non posse postea rationem legis praetendentem
falcidiae repetitione uti, quia videtur voluntatem testatoris sequi, iubemus
hoc simili modo firmum haberi, et si cautionem super integra legatorum solutione
fecerit: quod veteribus legibus in ambiguitatem deductum est. in utroque etenim
casu, id est sive solverit sive super hoc cautionem fecerit, aequitatis ratio
similia suadere videtur. * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d.Xv
k.Nov.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.Anno
secundo.>
CJ.6.51.0. De caducis tollendis.
CJ.6.51.1pr.: Imperator Justinianus
Et nomen et materiam caducorum ex bellis ortam et auctam
civilibus, quae in se populus romanus movebat, necessarium duximus, patres
conscripti, in pacificis nostri imperii temporibus ab orbe romano recludere,
ut, quod belli calamitas introduxit, hoc pacis lenitas sopiret. * iust. a.
senatui urb. constantinopolit. et urb. romae. * <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.1: Imperator Justinianus
Et quemadmodum in multis capitulis lex papia ab anterioribus
principibus emendata fuit et per desuetudinem abolita, ita et a nobis circa
caducorum observationem invidiosum suum amittat vigorem, qui et ipsis
prudentissimis viris displicuit , multas invenientibus vias, per quas caducum
ne fieret. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino
vc.Conss.>
CJ.6.51.1.1a: Imperator Justinianus
Sed et ipsis testamentorum conditoribus sic gravissima
caducorum observatio visa est, ut et substitutiones introducerent, ne fiant
caduca et, si facta sint, apud certas personas recurrere disponerent, vias
recludentes, quas lex papia posuit in caducis: quod et nos fieri concedimus.
<a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino
vc.Conss.>
CJ.6.51.1.1b: Imperator Justinianus
Et cum lex papia ius antiquum, quod ante eam in omnibus
simpliciter versabatur, suis machinationibus et angustiis circumcludens solis
parentibus et liberis testatoris usque ad tertium gradum, si scripti fuerant
heredes, suum imponere iugum erubuit antiquum intactum eis conservans, nos
omnibus nostris subiectis sine differentia personarum concedimus. <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.1c: Imperator Justinianus
Cum igitur materiam et exordium caducorum lex papia ab
aditionibus, quae circa defunctorum hereditates procedebant, sumpsit et ideo
non a morte testatoris, sed ab apertura tabularum dies cedere legatorum senatus
consulta, quae circa legem papiam introducta sunt, concesserunt, ut, quod in
medio deficiat, hoc caducum fiat, primum hoc corrigentes et antiquum statum
revocantes sancimus omnes habere licentiam a morte testatoris adire hereditates
similique modo legatorum vel fideicommissorum pure vel in diem relictorum diem
a morte testatoris cedere. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano
pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.2: Imperator Justinianus
Et cum triplici modo ea, quae in ultimis elogiis
relinquuntur, contingebat deficere, consentaneum est et tempora eorum et nomina
manifeste exponere, ut, quod vel tollitur vel reformatur, non sit incognitum.
<a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino
vc.Conss.>
CJ.6.51.1.2a: Imperator Justinianus
Ea enim vel his relinquebantur, qui in rerum natura tunc
temporis, cum condebantur extrema elogia, non fuerant, forte hoc ignorantibus
testatoribus, et ea pro non scripto esse leges existimabant: vel vivo testatore
is, qui aliquid ex testamento habuit, post testamentum ab hac luce
subtrahebatur, vel ipsum relictum expirabat, forte quadam condicione, sub qua
relictum erat, deficiente, quod veteres appellabant in causa caduci: vel mortuo
iam testatore hoc quod relictum est deficiebat, quod aperta voce caducum
nuncupabatur. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et
paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.3: Imperator Justinianus
In primo itaque ordine, ubi pro non scriptis efficiebantur
ea, quae personis iam ante testamentum mortuis testator donasset, statutum
fuerat, ut ea omnia maneant apud eos, a quibus fuerant derelicta, nisi vacuatis
vel substitutus suppositus vel coniunctus fuerat adgregatus: tunc enim non
deficiebant, sed ad illos perveniebant: nullo gravamine nisi perraro in hoc pro
non scripto superveniente. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano
pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.3a: Imperator Justinianus
Quod et nostra maiestas quasi antiquae benevolentiae
consentaneum et naturali ratione subnixum intactum atque illibatum praecipit
custodiri in omne aevum valiturum. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli
dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.4: Imperator Justinianus
Pro secundo vero ordine, in quo ea vertuntur, quae in causa
caduci fieri contingebat, vetus ius corrigentes sancimus ea, quae ita
evenerint, simili quidem modo manere apud eos, a quibus sunt derelicta, heredes
forte vel legatarios vel alios, qui fideicommisso gravari possunt, nisi et in
hunc casum vel substitutus vel coniunctus eos antecedat: sed omnes personas,
quibus lucrum per hunc ordinem defertur, eas etiam gravamen quod ab initio
fuerat complexum omnimodo sentire, sive in dando sit constitutum sive in
quibusdam faciendis vel in modo vel condicionis implendae gratia vel alia
quacumque via excogitatum. neque enim ferendus est is, qui lucrum quidem
amplectitur, onus autem ei adnexum contemnit. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli
dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.5: Imperator Justinianus
In novissimo autem articulo, ubi proprie caduca fiebant,
secundum quod praediximus, et clausis tabulis tam existere heredes quam posse
adire, sive ex parte sint sive ex asse instituti, censemus et dies legatorum et
fideicommissorum secundum quod praediximus a morte defuncti cedere: hereditatem
etenim, nisi fuerit adita, transmitti nec veteres concedebant nec nos patimur,
exceptis videlicet liberorum personis, de quibus theodosiana lex super
huiusmodi causis inducta loquitur: his nihilo minus, quae super his, qui
deliberantes ab hac luce migrant, a nobis constituta sunt, in suo robore
mansuris. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino
vc.Conss.>
CJ.6.51.1.6: Imperator Justinianus
Libertatibus procul dubio et post praesentem sanctionem
propter sui naturam, quae aditionem heredis expectat, ab adita hereditate una
cum aliis, quae servis in testamento manumissis vel aliis legatis relicta sunt,
competentibus. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et
paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.6a: Imperator Justinianus
Excepto etiam usu fructu, qui sui natura ad heredes
legatarii transmitti non patitur et neque a morte testatoris neque ab adita
hereditate, quantum ad transmissionem, dies eius cedit. <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.6b: Imperator Justinianus
Sed haec quidem omnia in his observari sancimus secundum
praefatam dispositionem , quae pure vel in diem certum relicta fuerint. <a
534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.7: Imperator Justinianus
Sin autem aliquid sub condicione relinquatur vel casuali vel
potestativa vel mixta, quarum eventus ex fortuna vel ex honoratae personae
voluntate vel ex utroque pendeat, vel sub incerta die, expectare oportet
condicionis eventum, sub qua fuerit derelictum, vel diem, ut tunc cedat, cum
vel condicio impleatur vel dies incertus extiterit. quod si in medio is, qui ex
testamento lucrum sortitus est, decedat vel eo superstite condicio defecerit,
hoc, quod ideo non praevaluit, manere disponimus simili modo apud eos, a quibus
relictum est, nisi et hic vel substitutus relictum accipiat vel coniunctus sive
heres sive legatarius hoc sibi adquirat, cum certi iuris sit et in
institutionibus et legatis et fideicommissis et mortis causa donationibus posse
substitui. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino
vc.Conss.>
CJ.6.51.1.8: Imperator Justinianus
Sed ut manifestetur, pro qua parte manere oportet hoc, quod
fuerit defectum, apud eos, ex quibus sit derelictum, sancimus, si quidem ad
heredes lucrum perveniat, pro parte hereditaria fieri eius distributionem, cum
et ab ipsis simili modo , si valuisset, praestaretur, nisi nominatim ab uno vel
ex certis heredibus fuerat relictum: tunc enim, quemadmodum solus vel soli praestabant,
ita et lucrum sentiant. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano
pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.8a: Imperator Justinianus
Sin autem legatarii vel fideicommissarii sint vel mortis
causa donatione honorati vel alia forte persona, quae fideicommisso praegravari
potest, et hoc evanescat, manere hoc apud enumeratas personas sancimus pro
virili omnimodo portione, id est pro numero personarum. <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.9: Imperator Justinianus
Ne autem hoc, quod non ineleganter summi ingenii vir
ulpianus in hac parte cum omni subtilitate disposuit, praetereatur, nostra
sanctione hoc apertius inducimus. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli
dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.9a: Imperator Justinianus
Cum enim iam statuimus haec cum suis oneribus ad eum qui
lucretur pervenire, sancimus, si quidem condicio vel aliud gravamen in dando
sit constitutum, hoc omnimodo lucrantes pro modo lucri agnoscere. <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.9b: Imperator Justinianus
Sin autem in faciendo aliquid impositum est, si quidem hoc
et per alium impleri possit, simili modo et a lucrante agnosci, puta si
honorata persona iubeatur insulam vel monumentum vel aliud tale suis sumptibus
facere vel heredi vel legatario vel alii forte, quem testator voluerit, vel rem
ab herede testatoris emere vel locationem vel fideiussionem subire, et si quid
huiusmodi facti simile sit: nihil etenim refert, sive per eum, de quo testator
locutus est, sive per alium eiusdem lucri successorem adimpleatur. <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.9c: Imperator Justinianus
Sin vero talis est verborum conceptio et facti natura, ut
quod relictum est ab alio adimpleri non possit, tunc, etsi lucrum ad aliquem
pervenerit, non tamen et gravamen sequi, quia hoc neque ipsa natura concedit
neque testator voluerit. quid enim, si iusserit eum in locum certum abire vel
liberalibus studiis imbui vel domum suis manibus extruere vel pingere vel
uxorem ducere? quae omnia testatoris voluntas in ipsius solius persona
intellegitur conclusisse, cui et suam munificentiam relinquebat. <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.9d: Imperator Justinianus
In omnibus videlicet hoc obtinente, ut pro simili parte et
lucrum sentiant et gravamen, ubi hoc possit procedere, subeant. <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.9e: Imperator Justinianus
Et hoc locum habere omni quidem modo in his, quae in causa
caduci vel caduca secundum quod supra dictum est fiebant: in pro non scriptis
autem non omnibus, sed quibusdam, quia eorum quaedam, etsi talia sunt, tamen
cum suo onere veniebant, quae et nos in novi iuris compositione specialiter
enumerari iussimus, ne quis veteris iuris prolixitatem quasi rebus necessariam
vel pro eorum revolvat scientia. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli
dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.10: Imperator Justinianus
His ita definitis, cum in superiore parte nostrae sanctionis
in plurimis locis coniuncti fecimus mentionem, necessarium esse duximus omnem
inspectionem huiusmodi articuli latius et cum subtiliore tractatu dirimere, ut
sit omnibus et hoc apertissime constitutum. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli
dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.10a: Imperator Justinianus
Non enim tantum coniunctivo modo quaedam relinquuntur, sed
etiam disiunctivo. in his itaque, si quidem coheredes sunt omnes coniunctim vel
omnes disiunctim et vel instituti vel substituti, hoc, quod fuerit quoquo modo
vacuatum, si in parte hereditatis vel partibus consistat, aliis coheredibus cum
suo gravamine pro hereditaria parte, etiamsi iam defuncti sunt, adquiratur.
<a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino
vc.Conss.>
CJ.6.51.1.10b: Imperator Justinianus
Et hoc et nolentibus ipso iure adcrescat, si suas portiones
iam agnoverint, cum sit absurdum eiusdem hereditatis partem quidem agnoscere,
partem vero respuere, secundum quod et in divinis nostri numinis decisionibus
statutum est. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et
paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.10c: Imperator Justinianus
Sin vero quidam ex heredibus institutis vel substitutis
permixti sunt et alii coniunctim alii disiunctim nuncupati sunt, si quidem ex
coniunctis aliquis deficiat, hoc omnimodo ad solos coniunctos cum suo veniat
onere, id est pro parte hereditatis, quae ad eos pervenit. <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.10d: Imperator Justinianus
Sin autem ex his, qui disiunctim scripti sunt, aliquis
evanescat, hoc non ad solos disiunctos, sed ad omnes tam coniunctos quam
disiunctos similiter cum suo onere pro portione hereditatis perveniat. <a
534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.10e: Imperator Justinianus
Haec ita tam varie, quia coniuncti quidem propter unitatem
sermonis quasi in unum corpus redacti sunt et partem coniunctorum sibi heredum
quasi suam praeoccupant, disiuncti vero ab ipso testatoris sermone apertissime
sunt discreti et suum quidem habent, alienum autem non soli appetunt, sed cum
oneribus suis coheredibus accipiunt. et haec in heredibus tantummodo statuenda
sunt. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino
vc.Conss.>
CJ.6.51.1.11: Imperator Justinianus
Ubi autem legatarii vel fideicommissarii duo forte vel
plures sunt, quibus aliquid relictum sit, si quidem coniunctim hoc relinquatur
et omnes veniant ad legatum, pro sua portione quisque hoc habeat. <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.11a: Imperator Justinianus
Sin vero pars quaedam ex his deficiat, eam omnibus, si
habere maluerint, pro virili portione cum omni suo onere adcrescere vel, si
omnes noluerint, tunc apud eos remanere, a quibus derelictum est: cum vero
quidam voluerint, quidam noluerint, volentibus solummodo id totum accedere.
<a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino
vc.Conss.>
CJ.6.51.1.11b: Imperator Justinianus
Sin autem disiunctim fuerit relictum, si quidem omnes hoc
accipere et potuerint et maluerint, suam quisque partem pro virili portione
accipiat et non sibi blandiantur, ut unus quidem rem, alii autem singuli
solidam eius rei aestimationem accipere desiderent, cum huiusmodi legatariorum
avaritiam antiquitas varia mente suscepit, in uno tantummodo genere legati eam
accipiens, in aliis respuendam esse existimans, nos autem omnimodo repellimus,
unam omnibus naturam legatis et fideicommissis imponentes et antiquam
dissonantiam in unam trahentes concordiam. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli
dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.11c: Imperator Justinianus
Haec autem ita fieri sancimus, nisi testator apertissime et
expressim disposuerit, ut uni quidem res solida, aliis autem aestimatio rei
singulis in solidum praestetur. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano
pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.11d: Imperator Justinianus
Sin vero non omnes legatarii, quibus separatim res relicta
sit, in eius adquisitionem concurrant, sed unus forte eam accipiat, haec solida
eius sit, quia sermo testatoris omnibus prima facie solidum adsignare videtur,
aliis supervenientibus partem a priore abstrahentibus, ut ex aliorum quidem
concursu prioris legatum minuatur, sin vero nemo alius veniat vel venire
potuerit, tunc non vacuatur pars quae defecit nec alii adcrescit, ut eius qui
primus accepit legatum augere videatur, sed apud ipsum qui habet solida res
maneat nullius concursu deminuta. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli
dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.11e: Imperator Justinianus
Et ideo si onus fuerit in personam eius, apud quem remanet
legatum, adscriptum, hoc omnimodo adimpleat, ut voluntati testatoris pareatur.
<a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino
vc.Conss.>
CJ.6.51.1.11f: Imperator Justinianus
Sin autem ad deficientis personam onus fuerit collatum, hoc
non sentiat is, qui non alienum, sed suum legatum imminutum habet. <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.11g: Imperator Justinianus
Et varietatis non in occulto sit ratio, cum ideo videtur
testator disiunctim haec reliquisse, ut unusquisque suum onus, non alienum
agnoscat. nam si contrarium volebat, nulla erat difficultas coniunctim ea
disponere. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino
vc.Conss.>
CJ.6.51.1.12: Imperator Justinianus
Quae autem antiquis legibus dicta sunt de his quae ut
indignis auferuntur, et nos simili modo intacta servamus, sive in nostrum
fiscum sive in alias personas perveniant. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli
dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.13: Imperator Justinianus
Cum autem in superiore parte legis non aditam hereditatem
minime quibusdam personis ad heredes transmitti disposuimus, necesse est, si
quis solidam hereditatem non adierit, hanc, si quidem habeat substitutum, ad
eum, si voluerit et potuerit, pervenire. quod si hoc non sit, vel ab intestato
successores eam accipiant vel, si nulli sint vel accipere nolunt vel aliquo
modo non capiant, tunc ad nostrum aerarium devolvatur. <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.14: Imperator Justinianus
Haec autem omnia locum habere censemus tam in testamentis
sive scriptis sive sine scriptis habitis quam in codicillis et omni ultimo
elogio vel si quid ab intestato fuerit derelictum nec non in mortis causa
donationibus. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et
paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.14a: Imperator Justinianus
Tantum etenim nobis superest clementiae, quod scientes etiam
fiscum nostrum ultimum ad caducorum vindicationem vocari, tamen nec illi
pepercimus nec augustum privilegium exercemus, sed quod communiter omnibus
prodest, hoc rei privatae nostrae utilitati praeferendum esse censemus, nostrum
esse proprium subiectorum commodum imperialiter existimantes. <a 534
d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.15: Imperator Justinianus
Locum autem huic legi constituimus in his defunctorum
elogiis, quae posthac composita fuerint: anteriores etenim casus suo marte
discurrere concedimus. <a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano
pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.51.1.16: Imperator Justinianus
Haec omnia ad vos, patres conscripti, duximus esse
sancienda, ut nemini maneat incognitus nostrae benivolentiae labor, sed edictis
ex sollemnitate a nostris magistratibus propositis omnibus innotescat. <a
534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.>
CJ.6.52.0. De his qui ante apertas tabulas hereditates
transmittunt.
CJ.6.52.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Per hanc iubemus sanctionem in posterum filios seu filias,
nepotes aut neptes, pronepotes aut proneptes a patre vel a matre, avo vel avia,
proavo vel proavia scriptos heredes, licet non sint invicem substituti, seu cum
extraneis seu soli sint instituti et ante apertas tabulas defuncti, sive se
noverint scriptos heredes sive ignoraverint, in liberos suos, cuiuscumque sint
sexus vel gradus, derelictam sibi hereditariam portionem posse transmittere
memoratasque personas, si tamen hereditatem non recusant, nulla huiusmodi praescriptione
obstante sibi tamquam debitam vindicare: quod scilicet etiam super legatis seu
fideicommissis a patre vel matre, avo vel avia, proavo vel proavia derelictis
locum habet: si quidem perindignum est fortuitas ob causas vel casus humanos
nepotes aut neptes, pronepotes aut proneptes avita vel proavita successione
fraudari aliosque adversus avitum vel proavitum desiderium vel institutum
insperato legati commodo vel hereditatis gaudere. habeant vero solacium
tristitiae suae, quibus est merito consulendum. * theodos. et valentin. aa.
hormisdae pp. * <a 450 d. iii non. april. post consulatum protogenis et
asterii.>
CJ.6.53.0. Quando dies legati vel fideicommissi cedit.
CJ.6.53.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si competenti iudici annua legata vel fideicommissa tibi
relicta probaveris, ab initio cuiusque anni exigendi ea habebis facultatem. *
sev. et ant. aa. agrippae. * <a 198 supposita iii k. iun. saturnino et gallo
conss.>
CJ.6.53.2: Imperatores Severus, Antoninus
Agrum pluribus relictum nominatim animadvertimus et cautum,
ut ad eum qui supervixisset res pertineret. quicumque igitur is fuit, ad
heredem suum dominium transmisit nec tali fideicommisso adstringitur. * sev. et
ant. aa. prisco. * <a 204 pp. xv k. aug. cilone et libone conss.>
CJ.6.53.3: Imperatores Severus, Antoninus
Si pontianilla pervenit ad eam aetatem, cui legatum aut
fideicommissum delatum erat, petitionem ad heredes transmisit, licet ante
decesserit, quam consequeretur legatum vel fideicommissum. * sev. et ant. aa.
aeliae. * <a 204 pp. v k. aug. cilone et libone conss.>
CJ.6.53.4: Imperatores Severus, Antoninus
Cum uxori usus fructus fundi legatur et eius proprietas, cum
liberos habuerit, nato filio statim proprietatis legati dies cedit nec quicquam
obest, si is decedat. * sev. et ant. aa. ammiae. * <a 208 pp. k. aug.
antonino a. iii et geta item iii conss. >
CJ.6.53.5pr.: Imperator Alexander Severus
Ex his verbis: " do lego aeliae severinae filiae et
secundae decem, quae legata accipere debebit, cum ad legitimum statum pervenerit",
non condicio fideicommisso vel legato inserta, sed petitio in tempus legitimae
aetatis dilata videtur. * alex. a. maximo. * <a 226 pp. xiii k. ian.
alexandro a. ii et Marcello conss.>
CJ.6.53.5.1: Imperator Alexander Severus
Et ideo si aelia severina filia testatoris, cui legatum
relictum est die legati cedente vita functa est, ad heredem suum actionem
transmisit, scilicet ut eo tempore solutio fiat, quo severina, si rebus humanis
subtracta non fuisset, vicesimum quintum annum aetatis impleret. <a 226 pp.
xiii k. ian. alexandro a. ii et Marcello conss.>
CJ.6.53.5.2: Imperator Alexander Severus
Non coeptum enim annum, sed impletum, si de emolumento
relicti fideicommissi tractetur, expectandum esse prudentibus placuit. <a
226 pp. xiii k. ian. alexandro a. ii et Marcello conss.>
CJ.6.53.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si fideicommissum ab intestato fuerit sorori tuae relictum
codicillis et, posteaquam dies fideicommissi cessit, ignorans fideicommissum
decessit, actionem huiusmodi adquiri potuisse dissimulare non potueris, salva
scilicet ab intestato succedenti quarta portione. * diocl. et maxim. aa. et cc.
eusebio. * <a 293 supposita k.Mai.Trallis aa. conss.>
CJ.6.54.0. Ut in possessionem legatorum vel fideicommissorum
servandorum causa mittatur et quando satisdari debet.
CJ.6.54.1: Imperator pius
Quoniam nihil actor amplius postulat, quam ut fideicommissi
nomine satisdetur, non debet is qui iuri dicendo praeest subtiliter cognoscere,
debetur nec ne fideicommissum, sed tantum decernere, ut satisdetur. * divus
pius salvio. * < sine die et consule.>
CJ.6.54.2: Imperator marcus
Ipsis rerum experimentis cognovimus ad publicam utilitatem
pertinere, ut satisdationes, quae voluntatis defunctorum tuendae gratia in
legatis, item fideicommissis inductae sunt, eorundem voluntate remitti possint.
quocumque enim indicio voluntatis cautio legati seu fideicommissi remitti
potest. * divus marcus stratonicae. * < sine die et consule.>
CJ.6.54.3: Imperatores Severus, Antoninus
Si postquam servandi legati seu fideicommissi gratia in
possessionem inductus es , pignoris obligatio aut venditio ab herede
intervenit, praecedere causam tuam, quam iure praetorio velut pignus habuisti,
manifestum est. * sev. et ant. aa. symphoro. * <a 196 pp.Xi k.Dec.Dextro et prisco
conss.>
CJ.6.54.4pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Cum artemidoram patri pupillorum tuorum heredem extitisse
proponas, quamvis, ut fideicommissam hereditatem his cum moreretur restitueret,
petita sit, nullam tamen adversus debitores hereditarios habent pupilli tui
actionem. * sev. et ant. aa. protagorae. * <a 215 pp.Iii k.Iul.Laeto ii et
cereale conss.>
CJ.6.54.4.1: Imperatores Severus, Antoninus
Plane ut satis fideicommissorum artemidora det, si modo
testator id fieri non prohibuerit, apud suum iudicem conveni. <a 215 pp.Iii
k.Iul.Laeto ii et cereale conss.>
CJ.6.54.5: Imperator Alexander Severus
Qui legati sive fideicommissi causa in possessionem
mittuntur, non proprietatem nanciscuntur, sed ius pignoris. ut autem et post
acceptum pignus satisfiat defuncti voluntati, competens iudex te adeunte
providebit. * alex. a. paulinae. * <a 224 pp. iii id. aug. iuliano et
crispino conss.>
CJ.6.54.6: Imperator Alexander Severus
Certa est forma iurisdictionis, qua fideicommissi servandi
causa in possessionem rerum, quae in causa hereditaria sunt aut dolo malo esse
desierint, is, cui legati vel fideicommissi nomine satis non datur, mittitur
vel in proprias res heredis, si fideicommisso satis non fit post sex menses,
quam peti coeperit, secundum divi antonini patris mei constitutionem. * alex.
a. donato. * <a 225 pp. vi id. ian. fusco ii et dextro conss.>
CJ.6.54.7: Imperator Alexander Severus
Scire debetis fideicommissi quidem et legati satisdationem
remitti posse divum marcum et divum commodum constituisse: ut autem boni viri
arbitratu is, cui usus fructus relictus est, utatur fruatur, minime
satisdationem remitti testamento posse. * alex. a. proculiano. * <a 225 pp.
x k. mart. fusco ii et dextro conss.>
CJ.6.54.8: Imperator Alexander Severus
Contra eos sive successores eorum, qui rem publicam
administrantes per officii necessitatem civitati sub condicione relicti
fideicommissi satis accipere debuerunt, quanti rei publicae interest satis
acceptum non esse, dirigendam certum est actionem. * alex. aa. et cc. iulio et
zenodoro. * <a 294 supposita vii k. mart. cc. conss.>
CJ.6.55.0. De suis et legitimis liberis et ex filia
nepotibus ab intestato venientibus.
CJ.6.55.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si fratri tuo legitima heres esse potes, centum dierum praefinitione
non excluderis ad adquirendam hereditatem. * sev. et ant. aa. crispinae. *
<a 205 pp. iii non. nov. antonino a. ii et geta ii conss.>
CJ.6.55.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nepotes ex diversis filiis varii numeri avo succedentes ab
intestato non virilibus portionibus, sed ex stirpibus succedunt. * diocl. et
maxim. aa. aviae. * <a 290 s. iii k. mart. hadrianopoli ipsis aa. iiii et
iii conss.>
CJ.6.55.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ut intestato defuncto filius ac nepos ex alio, qui mortis
eius tempore in rebus humanis non invenitur, manentes in sacris pariter
succedant, evidenter lege duodecim tabularum cavetur. quod et honorarii iuris
observatio sequitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. frontoni. * <a 293 s. xv
k. iul. aa. conss.>
CJ.6.55.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Intestato defuncto postumum suum heredem quam sororem licet
consanguineam haberi potiorem ordo successionum lege duodecim tabularum factus
nimis evidenter demonstrat. * diocl. et maxim. aa. et cc. Marcellae. * <a
293 s. vi id. dec. aa. conss.>
CJ.6.55.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si te parens, in cuius fuisti potestate, sollemniter in
adoptionem dedit, cum filiis naturalibus adoptivi patris ante vel post
quaesitis defuncto intestato succedere potes. * diocl. et maxim. aa. et cc.
appiano. * <a 293 d. vi k. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.6.55.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex libera conceptus et servo velut spurius habetur nec ut
decurionis filius, quamvis pater eius naturalis manumissus et natalibus suis
restitutus hunc fuit adeptus honorem, defendi potest. * diocl. et maxim. aa. et
cc. posidonio. * <a 294 supposita vi id. febr. cc. conss.>
CJ.6.55.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filium habere suum libertus in potestate non prohibetur, cum
ob praeteritum statum ex legitimis nuptiis ingenuorum exemplo filios habere
liberto non sit interdictum. * diocl. et maxim. aa. et cc. aemilianae. * <a
294 s. xvi k. mart. sirmi cc. conss.>
CJ.6.55.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Apud hostes patre defuncto filia communis vobis, quo casu
scientia mortis non postulatur, heres extitit sua et ad te transmisit
successionem. * diocl. et maxim. aa. et cc. catoniae. * <a a. 294 s. xii k.
dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.6.55.9pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Si defunctus cuiuscumque sexus aut numeri reliquerit filios
et ex filia diem functa cuiuscumque sexus aut numeri nepotes, eius partis, quam
defuncta filia superstes patri inter fratres suos fuisset habitura, duas partes
consequantur nepotes ex eadem filia, tertia pars fratribus sororibusve eius
quae defuncta est, id est filiis filiabusque eius, de cuius bonis agitur,
avunculis scilicet sive materteris eorum, quorum commodo legem sancimus,
adcrescat. * valentin. theodos. et arcad. aaa. constantino pp.Galliarum. *
<a 389 d.V k.Mart.Mediolani timasio et promoto conss.>
CJ.6.55.9.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Haec eadem, quae de avi materni bonis constituimus, de aviae
maternae sive etiam paternae simili aequitate sancimus: nisi forte avi ad
elogia inurenda impiis nepotibus iusta se motos ratione dixerint et hoc fuerit
legibus approbatum. <a 389 d.V k.Mart.Mediolani timasio et promoto
conss.>
CJ.6.55.9.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Non solum autem si intestatus avus aviave defecerit, haec
nepotibus quae sancimus iura servamus, sed et si avus vel avia, quibus
huiusmodi nepotes erunt, testati obierint et praeterierint nepotes aut
exheredaverint, easdem et de iniusto avorum testamento et si quae filiae
poterant vel de re vel de lite competere actiones nepotibus deferimus secundum
iustum nostrae legis modum, quae de parentum inofficiosis testamentis competunt
filiis. <a 389 d.V k.Mart.Mediolani timasio et promoto conss.>
CJ.6.55.10: Imperatores Honorius, Theodosius
Ubi aviarum successio morte interveniente discutitur,
capitis deminutio materna quaerenda non est. tunc enim in huiusmodi
hereditatibus filiorum status aut persona spectatur, quotiens de eius bonis,
qui potestatem familiae potuit habere, tractatur. * honor. et theodos. aa.
maximo. pp. * <a 420 d.V k.Oct.Ravennae theodosio a.Viiii et constantio iii
conss.>
CJ.6.55.11: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si matre superstite filius vel filia, qui moritur, filios
dereliquerit, omnimodo patri suo matrive ipso iure succedant. quod sine dubio
et de pronepotibus observandum esse censemus. * theodos. et valentin. aa. ad
senatum urb. romae. * <a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et
valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.55.12: Imperator Justinianus
Quotiens aliquis vel aliqua intestatus vel intestata mortuus
vel mortua fuerit nepotibus vel pronepotibus cuiuscumque sexus vel deinceps
aliis descendentibus derelictis, quibus unde liberi bonorum possessio minime
competit, et insuper ex latere quibuscumque agnatis, minime possint idem agnati
quartam partem hereditatis mortuae personae sibi vindicare, sed soli
descendentes ad mortui successionem vocentur. quod tantum in futuris, non etiam
praeteritis negotiis servari decernimus. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. k.
iul. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.6.56.0. Ad senatus consultum tertullianum.
CJ.6.56.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet liberi matribus ab intestato ita demum per se heredes
existant, si fari possint, tamen matres liberis, etiamsi infantes naturae
concesserint, posse succedere nulla dubitatio est. * diocl. et maxim. aa.
vivianae. * <a 291 pp. x k. april. tiberiano et dione conss.>
CJ.6.56.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In successionem filii vel filiae communis sine liberis et
fratribus vel sororibus morientis pater manumissor, quia ei sit vetus ius
servatum, matri praefertur. * diocl. et maxim. aa. et cc. rhesae. * <a 294
s. vi id. dec. cc. conss.>
CJ.6.56.3: Imperator Constantinus
Matres, quae puberes amiserunt filios, licet impuberibus eis
tutores non petierunt, praescriptione non petiti tutoris ad excludendam eorum
successionem minime debere praescribi certum est. * const. a. catullino
procons. africae. * <a 315 d. vi k. aug. constantino a. iiii et licinio iiii
conss.>
CJ.6.56.4pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si qua mulier nequaquam religionem priori viro, ex quo
filios seu filias non habet, nuptiarum festinatione praestiterit, ex iure
quidem notissimo sit infamis, nisi huiusmodi maculam imperiale beneficium ei
remittat. * grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * <a 380 pp. xv k.
ian. gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.6.56.4.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Sin autem ei filii erunt seu filiae et impetraverit
indulgentiam, infamiae abolitionem permittimus et ceterarum poenarum
antiquationem, si facultatum omnium, quae fuerint tempore nuptiarum, medietatem
filio filiaeve, filiis seu filiabus donaverit, quos habebat ex viro priore susceptos,
pure scilicet et omni donationis sollemnitate completa nec retento quidem usu
fructu. <a 380 pp. xv k. ian. gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.6.56.4.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quem quidem semissem si duobus filiis seu filiabus
pluribusve donaverit et sorte fatali unus vel una, seu alius vel alia ex isdem
intestatus vel intestata obierit, semper ad superstites fratres vel sorores
volumus pertinere. <a 380 pp. xv k. ian. gratiano v et theodosio aa.
conss.>
CJ.6.56.4.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Sin autem universae vel universi intestati diem obierint
durae fortunae ad matrem solacia ex integro revertantur, ita scilicet, ut hunc
semissem, quem filiis seu filiabus donaverat, intestato diem filiis seu
filiabus obeuntibus rursus ipsa separatim ab ultimi filii vel filiae hereditate
praesumat. <a 380 pp. xv k. ian. gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.6.56.5pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Mater, quae defuncto filio filiave sine liberis ex
testamento vel ab intestato succedit, si matrimonum secundum post mortem filii
vel filiae non contraxerit, omnia filii morte delata pleno iure conquirat. *
theodos. et valentin. aa. ad senatum urb. romae. * <a 426 d. viii id. nov.
ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.56.5.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sin vero alterius elegerit coniugium mariti, extrinsecus
quidem quaesita filio filiaeve simili firmitate possideat, rerum vero
paternarum defuncti solo usu fructu humanitatis contemplatione potiatur,
proprietatem sorori et fratribus transmissura defuncti. <a 426 d. viii id.
nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.56.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Omnem matri sive ab intestato sive iure substitutionis, si
filius impubes moritur, denegandam volumus successionem, si ea legitima
liberorum tutela suscepta ad secundas contra sacramentum praestitum
adspiraverit nuptias, antequam ei tutorem alium fecerit ordinari eique quod
debetur ex ratione tutelae gestae persolverit. * theodos. et valentin. aa.
florentio pp. * <a 439 d. vi id. iul. constantinopoli theodosio a. xvii et
festo conss.>
CJ.6.56.7pr.: Imperator Justinianus
Si quis vel si qua matre superstite et fratre vel legitimo
vel sola cognationis iura habente intestatus vel intestata decesserit, non
excludi a filii successione matrem, sed una cum fratre mortui vel mortuae, si
superstes vel filius vel privignus ipsius sit, ad eam pervenire ad
similitudinem sororum mortui vel mortuae: ita tamen, ut, si quidem solae
sorores agnatae vel cognatae et mater defuncti vel defunctae supersint, pro
veterum legum tenore dimidiam quidem mater, alteram vero dimidiam partem omnes
sorores habeant: sin vero matre superstite et fratre vel fratribus solis vel
etiam cum sororibus intestatus quis vel intestata moriatur, in capita
distribuatur eius hereditas nec liceat matri occasione soro rum mortui vel
mortuae ampliorem partem sibi vindicare, quam rata portio capitum exigit:
patruo scilicet mortui vel mortuae eius filio vel nepote nullum ius ad eius
hereditatem matre herede existente habentibus nec ex veteribus legibus vel ex
constitutionibus partem matris minui. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. k.
iun. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.6.56.7.1: Imperator Justinianus
Sin autem defuncta persona non solum matrem et fratres et
sorores superstites habeat, sed etiam patrem, si quidem sui iuris decessit,
quia patris persona interveniens matris iura superare videtur, omnibus pio
animo providentes sancimus fratres quidem et sorores mortuae personae ad
successionem proprietatis solos pro virili parte vocari, patri autem et matri
usus fructus totius successionis bessem competere aequa lance inter patrem et
matrem dividendum, reliqua parte usus fructus apud fratres et sorores
remanente. <a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii
cons.>
CJ.6.56.7.2: Imperator Justinianus
Sin vero defuncta persona in sacris patris constituta
decesserit, pater quidem usum fructum, quem et vivente filio habebat, detineat
donec vivat incorruptum, mater autem, quia hunc usum fructum habere vivente
patre non potest totum apud patrem constitutum, una cum fratribus defunctae
personae ad proprietatem vocetur , scilicet cum sororibus sola in dimidiam, cum
fratribus vel promiscui generis secundum supra scriptam distributionem in
virilem portionem. <a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. pp.
ii cons.>
CJ.6.56.7.3: Imperator Justinianus
Omnibus videlicet, quae de mulieribus ad secundas nuptias
migrantibus sancita sunt, in suo statu durantibus. <a 528 d. k. iun.
constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.6.57.0. Ad senatus consultum orfitianum.
CJ.6.57.1: Imperator Alexander Severus
Si intestatae mulieris consanguinei existant et mater et
filia, ad solam filiam ex senatus consulto orfitiano hereditas pertinet. *
alex. a. euangelo. * <a 225 pp.Xv k.Febr.Fusco ii et dextro conss.>
CJ.6.57.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non pro numero superstitum mortis matris tempore, sed
succedentium materna scinditur hereditas. * diocl. et maxim. aa. et cc.
metrodorae. * <a 293 s.Vii k.April.Sirmi aa. conss.>
CJ.6.57.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quapropter si mater vestra te et uno fratre emancipatis,
duobus autem aliis in patria positis potestate superstitibus diem functa est et
hi, qui in potestate patris fuerant, priusquam maternam hereditatem sibi
quaererent, rebus humanis exempti sunt, inter duos tantum viriles non ambigitur
factas portiones. <a 293 s.Vii k.April.Sirmi aa. conss.>
CJ.6.57.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Matri intestatae defunctae secundum orfitianum senatus
consultum citra bonorum possessionem filia pro herede gerendo succedere non
prohibetur. * diocl. et maxim. aa. et cc. iulianae. * <a 293 s.Xii k.Nov.Aa.
conss. >
CJ.6.57.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quotiens de emancipati filii filiaeve successione tractatur,
filiis ex his genitis deferatur intacta pro solido successio neque ulla
defunctae patri matrique concedatur intestatae successionis hereditas. * grat.
valentin. et theodos. aaa. ad hilarianum pp. * <a 383 d. xi k. mart.
mediolani merobaude ii et saturnino conss.>
CJ.6.57.5pr.: Imperator Justinianus
Si qua illustris mulier filium ex iustis nuptiis
procreaverit et alterum spurium habuerit, cui pater incertus sit, quemadmodum
res maternae ad eos perveniant, sive tantummodo ad liberos iustos sive ad
spurios, dubitabatur. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 d. xv k. oct.
chalcedone decio vc. cons.>
CJ.6.57.5.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque, ut neque ex testamento neque ab intestato
neque a liberalitate inter vivos habita iustis liberis existentibus aliquid
penitus ab illustribus matribus ad spurios perveniat, cum in mulieribus
ingenuis et illustribus, quibus castitatis observatio praecipuum debitum est,
et nominari spurios satis iniuriosum, satis acerbum et nostris temporibus
indignum esse iudicamus et hanc legem ipsi pudicitiae, quam semper colendam
censemus, merito dedicamus. <a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.6.57.5.2: Imperator Justinianus
Sin autem concubina liberae condicionis constituta filium
vel filiam ex licita consuetudine ad hominem liberum habita procreaverit, eos
etiam cum legitimis liberis ad materna venire bona, quae ea iure legitimo et in
suo patrimonio possidet, nulla invidia est. <a 529 d. xv k. oct. chalcedone
decio vc. cons.>
CJ.6.57.6pr.: Imperator Justinianus
Quidam ancillae suae per fideicommissum libertatem reliquit,
eo autem, a quo libertas relicta est, moram in libertate praestanda faciente
peperit ancilla. et esse quidem ingenuum puerum vel puellam, qui post moram
nati sunt, omnes veteris iuris auctores consentiunt, dubitabatur autem inter
eos, si matri morienti potest succedere. * iust. a. iuliano pp. * <a 530
d.K.Oct.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.>
CJ.6.57.6.1: Imperator Justinianus
Huiusmodi itaque dubitationem eorum decidentes ulterius eam
procedere non patimur, sed sancimus eandem matris progeniem heredem ab
intestato posse ei existere, salvo iure legitimo ex auctoritate senatus
consulti orfitiani proli servando et tam matre ex senatus consulto tertulliano
quam prole ex orfitiano senatus consulto invicem ad suas hereditates
venientibus. <a 530 d.K.Oct.Constantinopoli lampadio et oreste
vv.Cc.Conss.>
CJ.6.58.0. De legitimis heredibus.
CJ.6.58.1: Imperator Alexander Severus
In successione titulo consanguinitatis vel in bonorum
possessione, quae proximitatis nomine competit, tam fratres quam sorores pari
iure esse, licet non eadem matre susceptae sunt, ius certum est. nec huic
derogatur, quod amitas vestras ab avo vestro dotatas fuisse proponitis. * alex.
a. cassio et hermionae. * <a 223 pp.Non.Mai.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.6.58.2: Imperator Alexander Severus
Si eius, quae vos heredes instituit, patri non quaesistis
hereditatem posteaque mortuo patre ac repudiata eius hereditate defunctae
successionem agnovistis, ea, quae bonorum sunt defunctae, ab his separari, quae
patris vestri fuerunt, praeses provinciae non ignorabit. * alex. a. tatianae et
aliis. * <a 239 pp.Vi id.April.Gordiano a. et aviola conss.>
CJ.6.58.3pr.: Imperator dec.
Consanguinitatis iure et feminas ad intestatorum
successionem admitti posse explorati iuris est. * dec. a. asclepiodotae. *
<a 250 pp. ii non. dec. decio a. et grato conss.>
CJ.6.58.3.1: Imperator dec.
Proinde cum fratris tui intestato mortui ad te
consanguinitatis iure hereditas pertineat, nulla ratione alterius fratris tui
filii ad eandem successionem adspirare desiderant: nam et cessante iure
agnationis in persona omnium praetorii iuris beneficio ad te potius, quae
secundum gradum obtines, hereditas pertinet quam ad fratris tui filios, qui
tertio gradu constituti sunt. <a 250 pp. ii non. dec. decio a. et grato
conss.>
CJ.6.58.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si aut nullum testamentum nepos patrui tui ordinavit aut
intra quattuordecim annos constitutus fecit et agnationis iure successio eius
tibi delata est, etiam citra bonorum possessionis subsidium legitimo iure
subnixus es. * diocl. et maxim. aa. caecilio. * <a 290 pp. id. iul. ipsis
aa. iiii et iii conss.>
CJ.6.58.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad intestati successionem agnationis iure quam proximitatis
venientes haberi potiores certum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. cyrillae. *
<a 293 supposita xvi k. iul. sirmi aa. conss.>
CJ.6.58.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Defuncto, suis extantibus heredibus et abstinentibus vel
repudiantibus hereditatem, frater iure consanguinitatis succedere potest. *
diocl. et maxim. aa. et cc. claudianae. * <a 293 s. prid. k. ian. aa.
conss.>
CJ.6.58.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Patruo ac materterae tertio constitutis gradu non pariter
intestati successio defertur, sed patris frater agnationis iure sorori matris
anteponitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. ammiano. * <a 294 s. xvii k.
mart. sirmi cc. conss.>
CJ.6.58.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si his, de quorum successione agitur, apud hostes defunctis
secundum legis corneliae beneficium iure agnationis adita hereditate vel petita
bonorum possessione successisti, substantiam eorum vindicare non prohiberis. *
diocl. et maxim. aa. et cc. silano. * <a 293 s. non. iul. sirmi aa.
conss.>
CJ.6.58.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In successione intestatae sororem quam avum maternum haberi
potiorem non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. damagorae. * <a 294 s.
vi k. iul. nicomediae cc. conss.>
CJ.6.58.10: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sciant, qui ad successionem vocantur pupilli mortui, si
defuncto eius patre tutorem ei secundum leges non petierint intra annum, omnem
eis sive ab intestato sive iure substitutionis successionem eius, si impubes
moritur, denegandam. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * <a 439 d.
vi id. iul. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.6.58.11: Imperator Anastasius
Si ab eo, qui ex sacro rescripto secundum nostram
constitutionem fieri postulaverit emancipationem liberorum, petitum sit,
quatenus ei, qui emancipandus emancipandave est, minime legitima iura per
emancipationem extinguantur, eadem iura tam emancipato vel emancipatae contra
personas alias hoc modo sibi coniunctas quam aliis itidem contra eum vel eam in
hereditatibus vel successionibus et tutelis nec non ceteris serventur intacta.
* anastas. a. constantino pp. * <a 502 d. xv k. aug. constantinopoli probo
et avieno iuniore conss.>
CJ.6.58.12pr.: Imperator Justinianus
Si maior quinquagenaria partum ediderit, si debet huiusmodi
suboles suo patri sua constitui et hereditatem eius nancisci, a caesariana
advocatione interrogati sumus. * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d. iix k.
nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno
secundo.>
CJ.6.58.12.1: Imperator Justinianus
Et sancimus, licet mirabilis huiusmodi partus invenitur et
raro contingit, nihil tamen eorum, quae probabiliter a natura noscuntur esse
producta, respui, sed omne ius, quod ex quacumque lege liberis praestitum est,
hoc merum atque immutilatum huiusmodi filiis vel filiabus servari in omnibus
successionibus sive ex testamento sive ab intestato. <a 532 d. iix k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.58.12.2: Imperator Justinianus
Et summatim non absimiles aliis fiant, quos similes natura
effecit, maxime cum et anteriore nostra lege huiusmodi nuptias permisimus,
impares eas videri minime concedentes. <a 532 d. iix k. nov. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.6.58.13pr.: Imperator Justinianus
De emancipatis filiis, qui sacro rescripto patribus
impertito hoc a suis genitoribus meruerunt, dubitatum est. cum enim anastasiana
lex iura fratribus legitima noscitur servare, si quis ex his sine testamento et
liberis decesserit, utrumne ad fratrem vel sororem eius successio devolvatur an
ad superstitem patrem, dubitabatur. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k.
nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.58.13.1: Imperator Justinianus
Huiusmodi dubitationem compendioso responso duximus esse
finiendam ideoque sancimus ad similitudinem maternarum rerum aliarumque, de
quibus a nobis iam lex posita est, et huiusmodi hereditatem iure quidem dominii
ad fratres vel sorores pervenire in totum, usum fructum autem eius patri totum,
sive torum priorem servaverit sive ad secundas migraverit nuptias, adquiri,
sive per sacrum oraculum emancipatio procedat sive alio legitimo modo a sacris
paternis fuerint absoluti. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.58.13.2: Imperator Justinianus
Cum enim et pater utitur usu fructu et votum eius est ad
alios filios suas res pervenire, quapropter, cum ex lege anastasiana in alium
articulum fratribus prospectum est, non a nobis in hac specie plenius eis
subvenitur, ut pater habeat usum fructum, fratres autem vel sorores dominium rerum
relictarum? <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.58.13.3: Imperator Justinianus
Exceptis maternis rebus, in quibus, si ex eadem matre
fratres vel sorores sunt, eos solos vocari oportet: sin autem non supersint,
tunc ad similitudinem aliarum rerum in totam fraternitatem dominium earum
cedere, ut sit apertissimus in omnibus tractatus et non per differentiam
personarum vel rerum vacillare noscatur. <a 531 d. k. nov. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.58.14pr.: Imperator Justinianus
Lege duodecim tabularum bene romano generi prospectum est,
quae unam consonantiam tam in maribus quam in feminis legitimis et in eorum
successionibus nec non libertis observandam esse existimavit, nullo discrimine
in successionibus habito , cum natura utrumque corpus edidit, ut maneat suis
vicibus immortale et alterum alterius auxilio egeat, ut uno semoto et alterum
corrumpatur. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. v k. dec. post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.58.14.1: Imperator Justinianus
Sed posteritas, dum nimia utitur subtilitate, non piam
induxit differentiam, sicut iulius paulus in ipso principio libri singularis,
quem ad senatus consultum tertullianum fecit, apertissime docuit. <a 531 d.
v k. dec. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.58.14.2: Imperator Justinianus
Qui enim ferendum est ab intestato successionibus suas
quidem filias ad similitudinem masculae subolis in parentis vocari successionem
et iterum germanas iure consanguinitatis eandem sibi vindicare praerogativam,
deinceps autem legitimas feminarum personas, si iura consanguinitatis non
possident, a successione legitima repelli, cum maribus eadem successio pateat?
<a 531 d. v k. dec. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.58.14.3: Imperator Justinianus
Quare enim patris soror non ad successionem filii fratris
sui una cum masculis vocatur, sed aliud ius in amita, aliud in patruis
observatur? vel qua ratione fratris filius ad successionem patrui vocatur,
germana autem eius ab eadem successione recluditur? <a 531 d. v k. dec. post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.58.14.4: Imperator Justinianus
Huiusmodi itaque legis antiquae reverentiam et nos anteponi
novitati legis censemus et sancimus omnes legitimas personas, id est per
virilem sexum descendentes , sive masculini sive feminini generis sint, simili
modo ad iura successionis legitimae ad successionem intestatorum vocari
secundum gradus sui praerogativam non ideo excludendas, quia consanguinitatis
iura secundum germanae observationem non habent. <a 531 d. v k. dec. post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.58.14.5: Imperator Justinianus
Cum enim unius sanguinis iura remanent per virilem sexum
incorrupta, quare naturae offendimus et legitimo iuri derogamus? cum et aliam
maximam iniuriam res in se continet plerisque quasi vulnus intestinum
incognitum. cum enim ad earum mulierum successionem masculi iure agnationis
vocantur, quis patiatur earum quidem hereditatem ad eos legitimo iure deferri,
ipsas vero neque invicem sibi neque masculis posse eodem iure succedere, sed
propter hoc solum puniri, quod feminae natae sunt, et paterno vitio ( si hoc
vitium est) prolem innocentem gravari? <a 531 d. v k. dec. post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.58.14.6: Imperator Justinianus
( 1) in his igitur casibus legem duodecim tabularum
sequentes et novum ius novissimo iure corrigentes etiam unum gradum pietatis
intuitu transferri ab iure cognationis in legitimam volumus successionem, ut
non solum fratris filius et filia secundum quod iam definivimus ad successionem
patrui sui vocentur, sed etiam germanae consanguineae vel sororis uterinae
filius et filia soli et non deinceps personae una cum his ad iura avunculi sui
perveniant, et mortuo eo, qui patruus quidem est fratris sui filiis, avunculus
autem sororis suae suboli, simili modo ab utroque latere succedatur, tamquam si
omnes legitimo iure veniant, scilicet ubi frater et soror superstites non sunt.
his etenim personis praecedentibus et hereditatem admittentibus ceteri gradus
remanent penitus semoti. <a 531 d. v k. dec. post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.58.14.7: Imperator Justinianus
Illo procul dubio observando, ut successio non ad stirpes,
sed in capita dividatur et is gradus in ordinem legitimum transferatur: ceteris
omnibus successionibus secundum ius usque ad praesens tempus observatum in suo
statu manentibus. <a 531 d. v k. dec. post consulatum lampadii et orestis
vv. cc.>
CJ.6.58.14.8: Imperator Justinianus
Si qui autem casus iam evenerunt, secundum quod pristina
iura volebant, eorum fiat distributio. <a 531 d. v k. dec. post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.58.15pr.: Imperator Justinianus
Meminimus antea divinam promulgasse constitutionem, per quam
ad vestigia legis duodecim tabularum totam progeniem ex legitima subole
descendentem sive masculinam sive femininam legitimo iure hereditatem adipisci
sanximus, ut, quemadmodum ipsis a legitimis succeditur, ita et ipsae
legitimarum personarum amplectantur successionem. * iust. a. iohanni pp. *
<a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc.
conss.>
CJ.6.58.15.1: Imperator Justinianus
In qua constitutione unum gradum ex cognatis in ius
legitimum reduximus, id est germanae filios et filias et sororis uterinae
filios ac filias: quam constitutionem in suo robore permanere censemus, cum et
in nostris institutionibus tenor eius a nobis relatus est. <a 534 d. id.
oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.6.58.15.1a: Imperator Justinianus
Sed subtiliore tractatu habito necessarium duximus, et si
quid ex praetoria iurisdictione frugi inventum est, et hoc cum perfectissima
definitione posito nostras leges ampliari. <a 534 d. id. oct.
constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.6.58.15.1b: Imperator Justinianus
Cum igitur praetor filium emancipatum, licet subtili iure
capite fuerat deminutus, attamen in patris successione sine ulla deminutione
vocare manifestissimus est, non eodem autem iure ad fratrum suorum successionem
ab eo vocabatur, sed nec filii eius iure legitimo suis patruis succedebant,
necessarium duximus hoc primum corrigere et legem anastasianam iusto incremento
perfectam ostendere, ut emancipatus filius et filia non solum in paternis bonis
ad suorum similitudinem succedant, sed etiam in fratrum vel sororum suarum
successione, sive omnes emancipati sint sive permixti sui cum emancipatis,
aequo iure invicem sibi succedant et non secundum legem anastasianam parte aliqua
deminuta. et haec quidem de fi liis emancipatis sancire bellissimum nobis visum
est. <a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.6.58.15.2: Imperator Justinianus
Sed nec fratrem vel sororem uterinos concedimus in
cognationis loco relinqui. cum enim tam proximo gradu sunt, merito eos sine
ulla differentia, tamquam si consanguinei fuerant, cum legitimis fratribus et
sororibus vocandos esse sancimus, ut secundo gradu constituti et legitima
successione digni reperti aliis omnibus , qui sunt ulterioris gradus, licet
legitimi sint, praecellant. et haec quidem de secundi gradus successione satis
abundeque nobis cum summa utilitate disposita sunt. <a 534 d. id. oct.
constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.6.58.15.3: Imperator Justinianus
Cum autem tertio gradui ex transversa linea fuerit locus,
ubi patruis et filiis fratrum et sororum locum antiquitas dedicavit, una cum
illis tam emancipati fratris quam emancipatae sororis filium tantummodo et
filiam, sive emancipatos sive suos patribus constitutos, et neminem alium
ulterius, nec non fratris uterini et sororis germanae vel uterinae filium et
filiam tantummodo ex legitima linea invicem vocari censemus, sicut iam
sanximus, ut omnes, qui vel ab antiquo iure vel a nostra liberalitate in
legitimorum quidem positi sunt praerogativa, eodem autem tertio gradu sunt,
simili iure vocentur. <a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a.
pp. iiii et paulino vc. conss.>
CJ.6.58.15.3a: Imperator Justinianus
Successionis videlicet iure et in hac parte servando, ut, si
qui ex secundo gradu vocati renuntiaverint hereditati et noluerint eam adire
nullusque alius sit in secundo gradu, qui succedere et potest et vult, tunc hi,
quos praesenti lege enumeravimus ex tertio gradu, in locum recusantium
succedant. <a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et
paulino vc. conss.>
CJ.6.58.15.3b: Imperator Justinianus
Illo etiam observando, ut successio non ad stirpes, sed in
capita dividatur: ceteris omnibus successionibus secundum ius usque ad praesens
tempus observatum procedentibus et nullo ex cognatis supra memoratos gradus ad
iuris agnaticii formam redigendo, sed suum ordinem suamque proximitatem tenente
incorruptam. <a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii
et paulino vc. conss.>
CJ.6.58.15.4: Imperator Justinianus
Quas autem personas ex iure cognationis in legitimas
successiones transveximus, eas et tutelae gravamini vicissim supponimus,
scilicet si et masculi sint et perfectae aetatis secundum nostrae
constitutionis tenorem, ut non solum lucrum sentiant, sed etiam gravamini
subiugentur. <a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii
et paulino vc. conss.>
CJ.6.58.15.5: Imperator Justinianus
Si qui autem casus iam evenerunt et per iudicialem
sententiam vel amicalem transactionem sopiti sunt, nullam sentiant ex hac lege
retractationem. <a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp.
iiii et paulino vc. conss.>
CJ.6.59.0. Communia de successionibus.
CJ.6.59.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Scire debuisti fratre emancipato potiorem eam quae in
familia mansit in alterius emancipati bonis non haberi, sed eos pariter, si
sollemniter petierint bonorum possessionem, succedere. * diocl. et maxim. aa.
et cc. varianae. * <a 294 s. xv k. iun. sirmi cc. conss.>
CJ.6.59.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pater tuus propiori sobrino tuo agnato constituto et
intestato defuncto iure civili adita hereditate, vel hoc ab initio non
interveniente sive capitis deminutione perempto sollemniter bonorum possessione
admissa successit ac tibi patris tui quaesita hereditas est, adire praesidem
provinciae debes ac tutorem eius de tutela convenire. * diocl. et maxim. aa. et
cc. apollinario. * <a 293 d. xiiii k. iun. veronae aa. conss.>
CJ.6.59.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Vitrico privigni successionem intestati civili vel honorario
iure non deberi certissimum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. ulpianae. *
<a 294 s. xv k. mart. sirmi cc. conss.>
CJ.6.59.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Servus successores habere non potest. * diocl. et maxim. aa.
et cc. aurelio asterio. * <a 294 d. non. april. cc. conss.>
CJ.6.59.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Amitae, cui successisse filios suos proponis, hereditatem
tuo nomine non recte petis. * diocl. et maxim. aa. et cc. iustinae. * <a 294
s. xii k. mart. cc. conss.>
CJ.6.59.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sed quoniam hos etiam intestatos diem functos adseveras, si
quidem hi, quos privignos eiusdem amitae dicis, eorum consanguinei fuerint
fratres, tam agnationis quam cognationis iure secundo gradu constitutos tibi
praeferri non ambigitur. nam si amitini tui alio etiam patre nati numquam eorum
matri privigni sunt, admisisse te bonorum possessionem probans eorum vindica
successionem. <a 294 s. xii k. mart. cc. conss.>
CJ.6.59.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Avunculo priori, qui est in tertio gradu, quam consobrino,
qui sequentem occupat , deferri successionem intestati certi iuris est. *
diocl. et maxim. aa. et cc. publiciano. * <a 294 suppos. k. oct. cc.
conss.>
CJ.6.59.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Adfinitatis iure nulla successio promittitur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. nicolao. * <a 294 d. prid. non. oct. cc. conss.>
CJ.6.59.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Antequam scriptus cuiuscumque portionis capax repudiet
hereditatem vel alia ratione quaerendae facultatem amittat, ei qui testamentum
reliquit intestato nemo succedit. igitur perspicis, quod testamentariae
successionis spe durante intestati bona defuncti non recte vindicentur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. .Tae. * <a 294 s. vi id. mart. retiariae cc.
conss.>
CJ.6.59.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ancillae dominus liberi hominis, cum quo contubernium haec
habuit, per hanc commixtionem successionem vindicare non potest. * diocl. et
maxim. aa. et cc. sopatro. * <a 294 s. xv k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.6.59.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nutritoribus hoc nomine nec civili nec honorario iure
defertur hereditas. * diocl. et maxim. aa. et cc. danuvio. * <a 294 s. vi k.
ian. cc. conss.>
CJ.6.59.11pr.: Imperator Justinianus
Sancimus, quemadmodum de his rebus, quae liberis in sacris
constitutis ex occasione maritali adquisitae sunt, certus ordo destinatus est,
ut, si quis ex his ab hac luce fuerit subtractus, pars eius, quam lucratus est,
ad eius liberos vel nepotes vel pronepotes concedat, quibus non extantibus ad
fratres suos ex eodem matrimonio progenitos vel, si etiam non supersint, ad
fratres ex aliis nuptiis procreatos, cumque nemo eorum fuerit relictus, tunc ad
patrem perveniat: ita et de his, quae materna linea per quascumque occasiones
vel inter vivos vel per ultimas dispositiones vel ab intestato descendunt,
similis ordo servetur, primo in filii vel filiae successione posteritate eius
vocanda eaque non inventa frater no consortio eiusdem vel alieni matrimonii
secundum praedictum ordinem arcessito , tunc ad ultimum locum pater a legibus
conclametur et sui filii non gratam hereditatem relictam, sed triste lucrum
sibi lugeat adquisitum. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 d. xv k. oct.
chalcedone decio vc. cons.>
CJ.6.59.11.1: Imperator Justinianus
In omnibus videlicet casibus, in superstite subole liberorum
et fratribus adhuc viventibus, qui ad hereditatem defuncti patrem antecedunt,
usu fructu rerum, quarum dominium ad eos pervenit, apud parentes remansuro.
<a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.6.60.0. De bonis maternis et materni generis.
CJ.6.60.1pr.: Imperator Constantinus
Res, quae ex matris successione fuerint ad filios devolutae,
ita sint in parentum potestate, ut fruendi dumtaxat habeant facultatem, dominio
videlicet earum ad liberos pertinente. * const. a. conss. praett. tribb. plebis
senatui salutem. * <a 319 d. xv k. aug. aquileia. recitata apud vettium
rufinum pu. in senatu non. sept. constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.6.60.1.1: Imperator Constantinus
Parentes autem, penes quos maternarum rerum utendi
fruendique tantum potestas est, omnem debent tuendae rei diligentiam adhibere
et quod iure filiis debetur in examine per se vel per procuratorem poscere et
sumptus ex fructibus impigre facere et litem inferentibus resistere atque ita
omnia agere, tamquam solidum perfectumque dominium et personam gerant
legitimam, ita ut, si quando rem alienare voluerint, emptor vel is cui res
donatur observet, ne quam partem earum rerum, quas alienari prohibitum est,
sciens accipiat vel ignorans. <a 319 d. xv k. aug. aquileia. recitata apud
vettium rufinum pu. in senatu non. sept. constantino a. v et licinio c.
conss.>
CJ.6.60.1.2: Imperator Constantinus
Docere enim pater debet proprii iuris eam rem esse, quam
donat aut distrahit: et emptori, si velit, fideiussorem licebit accipere, quia
nullam poterit praescriptionem opponere filiis quandoque rem suam
vindicantibus. <a 319 d. xv k. aug. aquileia. recitata apud vettium rufinum
pu. in senatu non. sept. constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.6.60.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Quidquid avus avia, proavus proavia ex materna linea
venientes nepoti nepti pronepoti pronepti testamento fideicommisso legato
donatione vel alio quolibet titulo largitionis vel etiam intestati successione
contulerint, pater filio filiaeve integra illibataque custodiat, ut vendere donare
relinquere alteri obligare, sicut nec materna bona, non possit usu fructu
dumtaxat ad eum pertinente, ita ut , quemadmodum ipse super his licentiam
totius potestatis amittit, defuncto eo filio filiaeve praecipua computentur nec
ab illis, qui ex patre sunt coheredes, vindicentur. * arcad. et honor. aa.
florentino pu. * <a 395 d. id. oct. mediolani olybrio et probino conss.>
CJ.6.60.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si viva matre emancipati sunt filii et postea mater
decesserit, quoniam omni commodo destituitur pater nec retinet usum fructum,
viriles ei inter filios, sive unus seu plures sunt, usus fructus tribuimus
portiones. * theodos. et valentin. aa. ad senatum urb. romae. * <a 426 d.
viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.60.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si vero mulier moriens alios ex filiis emancipatos a patre,
alios in patria potestate dimiserit, in casu dispari utitur maritus defunctae
beneficio, quod casui utrique praescripsimus, id est circa eorum quidem
portionem, quos adhuc in sacris retinet, usum fructum ex legum auctoritate
retinebit et praemium delatae, cum volet, emancipationis accipiet, in eorum
vero parte, quos exisse de potestate viva matre constiterit, usum fructum
virilis inter eos portinnis secundum praescripta percipiet. <a 426 d. viii
id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.60.3.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
In nepotibus etiam vel neptibus hoc observandum esse
censemus, ut maritus, qui uxore mortua, non extantibus filiis, cum solis
nepotibus vel neptibus ex hac lege ad emolumentum vocandus est, si unus vel una
pluresve nepotes ex filio uno vel pluribus, qui in potestate defecerunt,
procreati sunt, hoc iure utatur, quod de filiis constitutum est. <a 426 d.
viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.60.3.2a: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nam licet hoc novum praesens lex constituat in nepotes, non
est tamen ab re, ut in hoc casu deteriores esse nepotibus filii non sinantur.
<a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa.
conss.>
CJ.6.60.3.2b: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Habeat igitur avus veniens cum nepotibus in potestate
durantibus usum fructum bonorum omnium, quae ex defunctae aviae successione
delata sunt. <a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano
ii aa. conss.>
CJ.6.60.3.2c: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Cum vero his quoque libertatem emancipatione largitur,
similiter et ab ipsis, sicut de filiis constitutum est, praemium manumissionis
accipiat, vel si ex pluribus alteros manumittit alteros retinet, ex parte
manumissorum legitimum praemium, ex parte vero in potestate manentium retineat
usum fructum. <a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano
ii aa. conss.>
CJ.6.60.3.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si nepotes sint neptesve aut ex emancipato filio aut ex
filia procreati aut ab ipso avia vivente sacris dimissis idem avus virilis cum
ipsis portionis habeat usum fructum. si vero ex nepotibus neptibusve tempore,
quo in aviae successionem vocantur, alii in avi sunt potestate, id est mariti
defunctae, alii sui iuris sint, circa personam quidem eorum, qui in potestate
consistunt, et in usu fructu consequendo et in emancipationis praemio
conquirendo ratio supra dicta servetur: in his vero, qui sui iuris sunt,
facultas capiendi usus fructus virilis inter eos portionis habeatur. <a 426
d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.60.3.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Eadem autem et de pronepotibus sexus utriusque sancimus,
manente definitione, quae de singulis sancita est, si filii sint pariter ac
nepotes. <a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii
aa. conss.>
CJ.6.60.4pr.: Imperator Leo
Omnem ambiguitatis confusionem amputantes hac liquida et
compendiosa lege sancimus circa usum fructum maternarum rerum nullam esse
differentiam, sive in priore matrimonio pater, ex quo filios habuit, permanere
voluerit sive novercam filiis superduxerit: legibus, quae de maternis bonis
latae sunt, suam habentibus firmitatem. * leo a. callicrati pp. per illyricum.
* <a 468 d. k. sept. anthemio a. ii cons.>
CJ.6.60.4.1: Imperator Leo
Patres igitur usum fructum maternarum rerum, etiamsi ad
secundas migraverint nuptias, sine dubio habere debebunt: nec ullam filiis vel
quibuslibet ex persona eorum contra patres improbam vocem accusationemque posse
competere. <a 468 d. k. sept. anthemio a. ii cons.>
CJ.6.61.0. De bonis, quae liberis in potestate constitutis
ex matrimonio vel aliter adquiruntur, et eorum administratione.
CJ.6.61.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Cum venerandae leges vetuerint patribus iure potestatis
adquiri, quidquid eorum filiis avus avia proavus proavia a linea materna
venientes quocumque titulo contulissent, hoc quoque convenit observari, ut,
quidquid vel uxor marito non emancipato vel maritus uxori in potestate positae
quocumque titulo vel iure contulerit seu transmiserit, hoc patri nullatenus adquiratur:
atque ideo in eius tantum , cui delatum est, iure durabit. * theodos. et
valentin. aa. ad senatum. * <a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii
et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.6.61.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Constitutionis novae capitulum clariore interpretatione
sancimus, ut, quae per filios nepotes pronepotes itemque filias neptes
proneptes, quamvis in potestate sint, minime adquiri decrevimus a marito vel
uxore quocumque titulo collata sive ultima voluntate transmissa, nullus ad id
quoque pertinere existimet, quod ab ipso parente datum vel ante nuptias
donationis causa pro una ex memoratis personis praestitum fuerat, ut minime ad
eum, si casus tulerit, revertatur ( prospiciendum est enim, ne hac iniecta
formidine parentum circa liberos munificentia retardetur) : sed ut his
potestatis iure ad parentes reversis cetera, quae ex substantia speciali
coniugis ad superstitem devenerunt, quamvis idem in sacris sit , fructu tamen
solo atque usu parentibus deputato, dominium ei qui a coniuge vel quae meruit
reservetur, parente pro emancipationis etiam beneficio, si voluerit , sicut in
maternis rebus vel quae per eanden lineam veniunt, praemium habituro. *
theodos. et valentin. aa. hierio pp. * <a 428 d. x k. mart. felice et tauro
conss.>
CJ.6.61.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod scitis prioribus continetur nec a filia quae in
potestate est donationem ante nuptias patri nec a filio dotem adquiri, eo
addito confirmamus, ut, defunctis his adhuc in potestate patris, si liberis
extantibus moriantur, ad liberos eorum eaedem res iure hereditatis, non ad
patres iure peculii transmittantur nec per nepotes avo videlicet adquirendae. *
theodos. et valentin. aa. florentio pp. * <a 439 d. vii id. sept.
constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss. >
CJ.6.61.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sin autem idem nepos superstitibus tam patre quam avo
paterno diem suum sine liberis obierit, eorum dominium, quae ad ipsum ex matre
vel ab eius linea pervenerunt, non ad avum, sed ad patrem eius perveniat: usu
fructu videlicet et in huiusmodi casibus avo, dum supererit, servando. <a
439 d. vii id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss. >
CJ.6.61.4pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Quaecumque res ad filium vel filiam, nepotes sive pronepotes
utriusque sexus in potestate constitutos ex priore vel secundo aut tertio seu
coniugio numerosiore pervenerint ex dote vel quacumque donatione seu hereditate
legato vel fideicommisso, earum usque in diem vitae suae pater vel avus vel
proavus usum fructum habeant: easdem res quocumque modo alienandi vel pignoris
seu hypothecae iure obligandi facultate eis penitus interdicta, dominio
videlicet earum ad filios et nepotes sive pronepotes utriusque sexus
permanente, etiamsi ex eodem matrimonio procreati non sint, ex quo eaedem res
ad parentes eorum, qui quaeve in potestate sunt, fuerint devolutae. * leo et
anthem. aa. erythrio pp. * <a 472 d. v k. mart. marciano cons.>
CJ.6.61.4.1: Imperatores Leo, Anthemius
Eo videlicet observando, ut morientium fratrum sororumve
portiones, qui quaeve ex eodem matrimonio progeniti vel progenitae sunt, primo
quidem ad liberos eorum , ut dictum est, si tamen fuerint, deinde his non
extantibus ad superstites tantummodo fratres vel sorores eorum perveniant aut
ad superstitem, si ex isdem fratribus sive sororibus unus unave remanserit.
<a 472 d. v k. mart. marciano cons.>
CJ.6.61.4.2: Imperatores Leo, Anthemius
Omnibus autem, qui ex eodem coniugio fuerint procreati,
defunctis tunc demum ad eos, qui ex alio matrimonio sunt editi, easdem res pro
virili parte venire statuimus: nullo autem ex memoratis personis existente
parentes eorum eas percipere. <a 472 d. v k. mart. marciano cons.>
CJ.6.61.4.3: Imperatores Leo, Anthemius
Parentibus vero, quorum sub potestate sunt, usum fructum
dumtaxat habituris memoratas res iure potestatis alienandi vel obligandi
licentiam denegamus, non prohibendis isdem liberis, quandoque sui iuris
fuerint, nulla temporali praescriptione obsistente easdem res omnibus modis
vindicare, nisi forte, postquam potestate parentium eos contigerit liberari,
tantum temporis effluxerit, ut ex continua et inconcussa tenentis possessione
eorum excludatur intentio. <a 472 d. v k. mart. marciano cons.>
CJ.6.61.5pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Non sine ratione de negotio, quod inter matrem familias,
cuius vestra suggestio meminit, et germanum eius vertitur, magnitudo tua
diversis legibus ex utraque parte prolatis nostram credidit consulendam esse
clementiam, cum mulier diversis iuris lectionibus idem intellegi maritum et
sponsum niteretur probare, germanus mariti nomen illi soli, qui nuptias
contraxerit, recitatione constitutionis divorum retro principum theodosii et
valentiniani, qua cavetur, quidquid maritus vel uxor in potestate constituti
invicem sibi reliquerint, non patri adquiri, sed ad eorum ius pertinere,
imponere. * leo et anthem. aa. nepoti mag. mil. dalmatiae. * <a 473
d.K.Iun.Leone a.V.Cons.>
CJ.6.61.5.1: Imperatores Leo, Anthemius
Quamvis ergo significatione nominis maritus vel uxor post
coeptum matrimonium intellegatur, ex quo videlicet inducta est dubietas,
attamen, quia consequens est ambiguas atque legum diversis interpretationibus
titubantes causas benigne atque naturalis iuris moderamine temperare, non piget
nos in praesenti quoque negotio, de quo sublimitas tua suggessit, aequitati
convenientem iuliani tantae existimationis viri atque disertissimi iuris periti
opinionem sequi. qui cum de dotali praedio tractatu proposito idem ius tam de
uxore quam de sponsa observare arbitratus sit, licet lex iulia de uxore tantum
loquatur: qua ratione tam spons aliciam donationem quam hereditatem, quam
memoratus sponsus suam sponsam lucrari voluit, non adquiri patri, sed ad eam
pervenire benignum esse perspeximus. <a 473 d.K.Iun.Leone a.V.Cons.>
CJ.6.61.6pr.: Imperator Justinianus
Cum oportet similem providentiam tam patribus quam liberis
deferri, invenimus autem in veteris iuris observatione multas esse res, quae
extrinsecus ad filios familias veniunt et minime patribus adquiruntur,
quemadmodum in maternis bonis vel quae ex maritali lucro ad eos perveniunt, ita
et in his, quae ex aliis causis filiis familias adquiruntur, certam
introducimus definitionem. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 recitata
septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio
vc. cons. >
CJ.6.61.6.1: Imperator Justinianus
Si quis itaque filius familias vel patris sui vel avi vel
proavi in potestate constitutus aliquid sibi adquisierit non ex eius
substantia, cuius in potestate sit, sed ab aliis quibuscumque causis, quae ex
liberalitate fortunae vel laboribus suis ad eum perveniant, ea suis parentibus
non in plenum, sicut antea erat sancitum, sed usque ad solum usum fructum
adquirat, et eorum usus fructus quidem apud patrem vel avum vel proavum, quorum
in sacris sit constitutus, permaneat, dominium autem filiis familias inhaereat
ad exemplum tam maternarum quam ex nuptialibus causis filiis familias
adquisitarum rerum. <a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio
palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. >
CJ.6.61.6.1a: Imperator Justinianus
Sic etenim et parenti nihil derogabitur usum fructum rerum
possidenti et filii non lugebunt, quae ex suis laboribus sibi possessa sunt, ad
alios transferenda adspicientes vel extraneos vel ad fratres suos, quod etiam
gravius multis esse videtur. <a 529 recitata septimo miliario in novo
consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. >
CJ.6.61.6.1b: Imperator Justinianus
Exceptis castrensibus peculiis, quorum nec usum fructum patrem
vel avum vel proavum habere veteres leges concedunt: in his enim nihil novamus,
sed vetera iura intacta servamus. eodem observando etiam in his peculiis, quae
quasi castrensia peculia ad instar castrensis peculii accesserunt. <a 529
recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k.
nov. decio vc. cons. >
CJ.6.61.6.1c: Imperator Justinianus
Sub hac tamen definitione hunc legis articulum inducimus, ut
in successione quidem earum rerum, quae extrinsecus filiis familias adquiruntur,
iura eadem observentur, quae in maternis et nuptialibus rebus statuta sunt.
<a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani.
d.Iii k. nov. decio vc. cons. >
CJ.6.61.6.2: Imperator Justinianus
Non autem hypothecam filii familias adversus res patris
viventis adhuc seu iam mortui sperare audeant nec ratiocinia eis super
administratione inferre, sed tantummodo alienatione vel hypotheca suo nomine
patribus denegata rerum, habeat parens plenissimam potestatem uti fruique his rebus,
quae per filios familias secundum praedictum modum adquiruntur. <a 529
recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k.
nov. decio vc. cons. >
CJ.6.61.6.2a: Imperator Justinianus
Et gubernatio earum sit penitus impunita et nullo modo
audeat filius familias vel filia vel deinceps personae vetare eum, cuius in
potestate sunt, easdem res tenere aut quomodo voluerit gubernare, vel si hoc
fecerint, patria potestas in eos exercenda est: sed habeat pater vel aliae
personae, quae superius enumeratae sunt, plenissimam potestatem uti frui
gubernareque res praedicto modo adquisitas. <a 529 recitata septimo miliario
in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. >
CJ.6.61.6.2b: Imperator Justinianus
Et si quid ex usu earum pater avus vel proavus collegerit,
habeat licentiam quemadmodum cupit hoc disponere et in alios heredes
transmittere, vel si ex earum rerum fructibus res mobiles vel immobiles vel se
moventes comparaverit, eas etiam quomodo voluerit habeat et transmittat et in
alios transferat sive extraneos sive liberos suos seu quamlibet personam. <a
529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii
k. nov. decio vc. cons. >
CJ.6.61.6.2c: Imperator Justinianus
Sin autem res sibi memorato modo adquisitas parens noluerit
tenere, sed apud filium vel filiam vel deinceps personas reliquerit, nullam
post obitum eius licentiam habeant heredes alii patris avi vel proavi eundem
usum vel quod ex hoc ad filios familias pervenit utpote patri debitum sibi
vindicare, sed quasi diurna donatione in filium celebranda, qui usum fructum
detinuit, quem patrem habere oportuerat, ita causa intellegatur et eundem usum
fructum post obitum patris ipse lucretur, parente ius exactionis quasi sibi debitae
a filio, qui usum fructum consensu eius possidebat, suae posteritati vel
successioni minime transmittente, quatenus in omni pace inter se successio eius
permaneat nec altercationis cuiu sdam maxime inter fratres oriatur occasio.
<a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani.
d.Iii k. nov. decio vc. cons. >
CJ.6.61.6.3: Imperator Justinianus
Cum autem constantiniana lege cautum erat, si filii familias
ab his, qui eos in potestate habent, nexu paterno per emancipationem liberentur,
debere patrem tertiam partem bonorum, quae adquiri non solent, quasi
remunerationis gratia a filio accipere vel retinere, et ex hac causa iterum
pars non minima substantiae liberorum adimebatur, sancimus huiusmodi casu
interveniente et emancipatione liberis imposita non tertiam partem dominii
rerum minime adquisitarum, sed dimidiam usus fructus apud maiores qui
emancipationem donant residere: exceptis et in hoc casu castrensibus et quasi
castrensibus tantummodo peculiis, quibus nihil nec ex hac causa diminuitur. sic
enim nec liberis cuiuscumque sexus aliquid dominii auferetur et patribus
amplioris patrimonii usus fructus adsignabitur. <a 529 recitata septimo
miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc.
cons. >
CJ.6.61.6.3a: Imperator Justinianus
Hoc obtinente et si in emancipatione sibi parentes hoc
minime servaverint: sed nisi specialiter vel in emancipatione huic praemio
renuntiaverint vel donatione facta sese et ab huiusmodi beneficio alienaverint
et in liberos hoc transtulerint, manere ad eos etiam tacentes ius et beneficium
usus fructus retinendi, ut post obitum eorum et usus fructus in omnibus
memoratis causis ad eos perveniat, quorum dominium est, scilicet secundum, quod
iam diximus, in successionibus eorum omnibus servandis, quae de maternis et
nuptialibus bonis consultissimis legibus definita sunt. <a 529 recitata
septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio
vc. cons. >
CJ.6.61.6.4: Imperator Justinianus
Sed cum tacitas hypothecas tam veteres leges in quibusdam
certis casibus introduxerunt quam nos in maternis ceterisque, quas servare
necesse est, et dubitabatur, ex quo hypothecas competere oportet, utrumne ab
initio an ex eo tempore, ex quo male aliquid gestum est, compendiosa narratione
interpretamur initium gerendae vel deserendae administrationis vel
observationis esse spectandum et non tempus, ex quo male aliquid fuerit gestum.
<a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani.
d.Iii k. nov. decio vc. cons. >
CJ.6.61.7pr.: Imperator Justinianus
Cum multa privilegia imperialibus donationibus iam praestita
sunt, dignum incrementum et his offerre nostra dignata est clementia. * iust.
a. iuliano pp. * <a 530 d. proposit. xii k. april. constantinopoli lampadio
et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.61.7.1: Imperator Justinianus
Si quis igitur a serenissimo principe vel a piissima augusta
sive masculus sive femina donationem sit consecutus vel consecuta sive mobilium
sive immobilium seu se moventium rerum, in filiis familias tamen constitutus
vel constituta, habeat huiusmodi res omni adquisitione absolutas et nemini eas
adquirat neque earum usum fructum pater vel avus vel proavus sibi vindicet, sed
ad similitudinem castrensis peculii omnem facultatem in eas filii vel filiae
familias habeant. <a 530 d. proposit. xii k. april. constantinopoli lampadio
et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.61.7.2: Imperator Justinianus
Ut enim imperialis fortuna omnes supereminet alias, ita
oportet et principales liberalitates culmen habere praecipuum. <a 530 d.
proposit. xii k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.6.61.8pr.: Imperator Justinianus
Cum non solum in maternis rebus, quae filiis familias
deferuntur, sed etiam de aliis omnibus, quae adquisitionem effugiunt, et maxime
post novellam nostri numinis legem, quae omnia, quae extrinsecus ad filios
familias perveniunt et non ex paterna substantia, non esse adquirenda patribus
statuit nisi tantummodo ad usum fructum, variae altercationes exortae sunt et
varios eventus variosque continent tractatus et semper in iudiciis versantur,
necesse est utiliter et apertissime omnia dirimere. * iust. a. iohanni pp. *
<a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis
vv. cc.>
CJ.6.61.8.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque in omnibus rebus, quae fugiunt quidem
dominii adquisitionem, sed usus fructus tantummodo patri offertur vel aliis
parentibus a filio familias cuiuscumque gradus vel sexus, sive pater adire
filium familias integrae aetatis compellit et ille reclamandum existimat, sive
filius familias adire cupit et pater in contrarium inclinat, liberam habere
licentiam et patrem ipsum sibi adire hereditatem recusante filio et omne sive
damnum sive lucrum in suam habere fortunam, nullo ex hoc praeiudicio filio
generando: sive e contrario patre recusante filius adire hereditatem voluerit,
nullam adquisitionem nec usum fructum patri offerri, sed ipsum filium sibi
imputare, si quid ex hoc contigerit: nulla actione neque contra patrem danda,
ubi adversus eius voluntatem filius hereditatem vel legatum vel fideicommissum
vel aliud quidquid ex quocumque titulo sive donat ionis sive contractus sibi
adquirere maluerit, neque adversus filium simili modo actione extendenda, ubi
recusante eo pater sua auctoritate haec sibi vindicet, huiusmodi aditionis
tramite ex praesenti lege patri competente. <a 531 d. iiii k. aug.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.1a: Imperator Justinianus
Sed habeat et pater omnem licentiam et actiones movere et ab
aliis pulsari, ubi ad eum totum commodum pervenit, et filius simili modo in
agendo et pulsando solus habeat et detrimentum et commodum, necessitate per
officium patri imponenda tantummodo filio consentire vel agenti vel fugienti,
ne iudicium sine patria voluntate videatur consistere. et haec quidem, si
plenae aetatis filius est, qui paternam voluntatem sequi non patitur. <a 531
d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.1b: Imperator Justinianus
Sin autem in secunda aetate adhuc filius est et hereditate
ei delata pater consentire adeunti hereditatem noluerit vel patre volente ipse
reclamaverit, si quidem recusaverit filius, licentiam damus patri simili modo
hereditatem adire et eam pleno iure habere, his omnibus quae superius diximus
locum habentibus. <a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.1c: Imperator Justinianus
Sin autem patre recusante filius adire maluerit, damus
quidem licentiam ei hoc facere, patre autem nolente res filii gubernare propter
causae necessitatem habeat facultatem filius adire competentem iudicem et ex eo
petere curatorem hereditati dari, per quem gubernatio rerum in eum delatarum
procedat: in utroque casu in integrum restitutionis auxilio minime ei
denegando. <a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.2: Imperator Justinianus
Similique modo et in milite filio familias, qui recusaverit
aditionem hereditatis, quae ei ex castrensibus occasionibus perveniat, patri
danda licentia adire hereditatem, ut ad ipsum perveniat pleno iure tam per usum
fructum quam per dominium eandem hereditatem possessurum, quasi ipse pater ab
initio fuisset heres institutus: eo videlicet subiacente omnibus oneribus
hereditariis et omnia commoda habituro et ad filium nullo periculo redundante,
et haec quidem in his casibus observanda sunt, quibus discordia inter patrem et
filium vertitur. <a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.3: Imperator Justinianus
Ubi autem in unum voluntas eorum concurrit, et pater usum
fructum et filius habeat proprietatem, et in agentibus et in fugientibus pater
quidem suscipiat actiones et moveat, cuiuscumque aetatis filius inveniatur,
adhibeatur autem etiam filiorum consensus, nisi adhuc in prima sunt aetate
constituti vel longe absunt, sumptibus videlicet a patre propter rerum
incrementa faciendis. cum enim nuda proprietas apud filium invenitur, ex qua
substantia possibile est eum sumptus litis dependere? <a 531 d. iiii k. aug.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.4: Imperator Justinianus
Sin autem aes alienum ex defuncti persona descendit, cum
etiam apud veteres haec esse substantia intellegitur, quae post detractum aes
alienum supersederit, habeat pater licentiam ex rebus hereditariis primum
quidem mobilibus, sin autem non sufficiunt, et immobilibus sufficientem partem
filii nomine venumdare, ut ilico reddatur aes alienum et non usurarum onere
praegravetur. <a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.4a: Imperator Justinianus
Quod si pater hoc facere supersederit, ipse usuras vel ex
reditibus vel ex sua substantia omnimodo dare compelletur. <a 531 d. iiii k.
aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.4b: Imperator Justinianus
Sin autem legata vel fideicommissa sive annalia sive semel
relicta imminent huiusmodi personis, si quidem tales reditus sunt, qui sufficiunt
ad annalia legata, pater ex huiusmodi reditibus haec dependere compelletur.
<a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis
vv. cc.>
CJ.6.61.8.4c: Imperator Justinianus
Sin autem non habet substantia sufficientem reditum ad
legatorum vel fideicommissorum praestationem vel minime reditus vel alias
accessiones contineat, sint tamen res mobiles vel immobiles, steriles quidem,
non tamen inutiles, veluti domus in provinciis pretiosae vel ubicumque posita
suburbana, ex quibus huiusmodi legata possunt explicari, licentia dabitur patri
sufficientem partem eorum similiter filii nomine vendere et satisfacere
legatis. <a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.4d: Imperator Justinianus
Hoc procul dubio observando, ut et mancipia ipse
usufructuarius aleret et omnia circa usum fructum faceret, quae nullo modo
proprietatem possint deteriorem facere, paterna reverentia eum excusante et a
ratiociniis et a cautionibus et ab aliis omnibus, quae usufructuarii extranei a
legibus exiguntur, secundum nostrae constitutionis tenorem, quam iam super
huiusmodi casibus tulimus. ipsum autem filium vel filios vel filias et deinceps
alere patri necesse est non propter hereditates, sed propter ipsam naturam et
leges, quae et parentibus alendos esse liberos imperaverunt et ipsis liberis
parentes, si inopia ex utraque parte vertitur. <a 531 d. iiii k. aug.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.5: Imperator Justinianus
Sed pater quidem in praedictis tantummodo causis habeat
licentiam recte res filiorum familias vendere filii nomine vel, si emptorem non
invenerit, supponere, nullo modo licentia concedanda filiis easdem venditiones
vel hypothecas retractare: non item licentia parentibus danda extra memoratas
causas res, quarum dominium apud eorum posteritatem est, alienare vel pignori
vel hypothecae titulo dare, sed si hoc fecerint, scituris, quod necesse est eos
in legum laqueos incidere, quibus huiusmodi venditiones vel hypothecae sunt
interdictae, exceptis videlicet rebus mobilibus vel immobilibus illis, quae
onerosae hereditati sunt vel quocumque modo damnosae, quas sine periculo
vendere patri cum paterna pietate licet, ut pretium earum vel in res et causas
hereditarias procedat vel filio servetur. <a 531 d. iiii k. aug.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.5a: Imperator Justinianus
Filiis autem familias in his dumtaxat casibus, in quibus
usus fructus apud parentes constitutus est, donec parentes vivunt, nec testari
de isdem rebus permittimus, nec citra voluntatem eorum, quorum in potestatae
sunt, ulla licentia concedenda dominium rei ad eos pertinentis alienare vel
hypothecae titulo dare vel pignori adsignare. melius enim est coartare iuveniles
calores, ne cupidini dediti tristem exitum sentiant, qui eos post dispersum
expectat patrimonium. cum enim, sicut dictum est, parentes alere eos secundum
leges compelluntur, quare ad venditionem rerum suarum prosilire desiderant?
<a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis
vv. cc.>
CJ.6.61.8.6: Imperator Justinianus
Ubi autem puerilis aetas patri licentiam praestat etiam sine
consensu filii hereditatem nomine eius adire, si hoc fecerit, damus quidem
filio in integrum restitutionem, postquam patria fuerit potestate liberatus vel
adoleverit, patrem autem oneribus hereditariis, licet nomine filii adiit, modis
omnibus illigamus: quare enim talem hereditatem adiit, qualem nec ipse nunc nec
filius idoneam sibi esse existimat? <a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.6a: Imperator Justinianus
Non autem filio damus licentiam, si in integrum
restitutionem petat respuendam esse credens hereditatem, adhuc minoribus
curriculis instantibus iterum per aliam restitutionem adire praefatam
hereditatem, ne ludibrio leges ei fiant saepius eandem et amplecti et respuere
cupienti. si enim quod pater fecit ratum non habuit et propter hoc restitutus
est, quomodo ferendus videatur iterum iudicium amplectens, quod et post patris
voluntatem contraria adfectione aspernandum esse existimavit? <a 531 d. iiii
k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.6b: Imperator Justinianus
Sin vero pater quidem hereditatem repudiaverit infante filio
constituto, ipse autem filius postea vel adhuc in sacris constitutus vel patria
potestate liberatus adeundam esse crediderit eandem hereditatem, licentiam
damus ei vel, si sui iuris efficiatur, tutoribus vel curatoribus eius hereditatem
adire, nullo praeiudicio ex recusatione paterna ei generando: simili modo et in
hac parte nulla ei vel tutoribus eius vel curatoribus licentia concedenda
contra priorem suam voluntatem in integrum restitutionem petere. <a 531 d.
iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.6c: Imperator Justinianus
Quae et in legatis et fideicommissis tam specialibus quam
per universitatem relictis et in aliis causis, quas supra enumeravimus,
similibusque eis observanda sunt. <a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.8.7: Imperator Justinianus
In servis autem, qui filiis familias donantur, sive in
constante matrimonio sive ab extraneis sub ea condicione, ut statim eos in libertatem
producant, nullum impedimentum paterna faciat auctoritas. qualis enim usus
fructus potest ei adquiri, qui momentarius esse ostenditur? si enim in ipso
momento necesse habet eum et possidere et libertate donare, in talem hominem
qualis usus fructus patri potest adquiri? <a 531 d. iiii k. aug.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.6.61.9-11: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
CJ.6.62.0. De hereditatibus decurionum naviculariorum cohortalium
militum et fabricensium.
CJ.6.62.1: Imperator Constantinus
Si quis navicularius sine testamento et liberis vel
successoribus defunctus sit, hereditatem eius non ad fiscum, sed ad corpus
naviculariorum, ex quo fatali sorte subtractus est, deferri praecipimus. *
const. a. mastichiano praef. annonae. * <a 326 pp. xv k..... lastronae
constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.6.62.2: Imperator Constantius
Universis tam legionibus quam vexillationibus comitatensibus
seu cuneis insinuare debebis, ut cognoscant, cum aliquis fuerit rebus humanis
exemptus atque intestatus sine legitimo herede decesserit, ad vexillationem, in
qua militaverit, res eiusdem necessario pervenire. * constantius a. bonoso mag.
equitum. * <a 347 d. v id. mai. hierapoli rufino et eusebio conss.>
CJ.6.62.3: Imperator Constantius
Si quis cohortali condicione gravatus sine testamento vel
quolibet successore ultimum diem obierit, successionem eius non ad fiscum, sed
ad ceteros cohortales eiusdem provinciae pertinere iubemus. * constantius a.
rufino pp. * <a 349 d. v k. ian. limenio et catulino conss.>
CJ.6.62.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Intestatorum curialium bona, si sine herede moriantur,
ordinibus patriae eorum adipisci praecipimus. * theodos. et valentin. aa. florentio
pp. * <a 429 d. v id. mart. florentio et dionysio conss.>
CJ.6.62.5pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si quis fabricensis sine liberis vel legitimo herede
decesserit non condito testamento, eius bona, cuiuscumque summae sint, ad eos
pertinere, qui velut creatores decendentium attinentur, qui fisco pro
intercepto respondere coguntur. * theodos. et valentin. aa. aureliano com. rer.
privat. * <a 439 d. prid. non. nov. constantinopoli theodosio a. xvii et
festo conss.>
CJ.6.62.5.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hoc enim facto contingit, ut et rei publicae ratio salva
permaneat et fabricenses collegarum suorum solaciis perfruantur, qui damnis ac
detrimentis tenentur obnoxii <a 439 d. prid. non. nov. constantinopoli
theodosio a. xvii et festo conss.>
LIBER SEPTIMUS
CJ.7.1.0. De vindicta libertate et apud consilium
manumissione.
CJ.7.2.0. De testamentaria manumissione.
CJ.7.3.0. De lege fufia caninia tollenda.
CJ.7.4.0. De fideicommissariis libertatibus.
CJ.7.5.0. De dediticia libertate tollenda.
CJ.7.6.0. De latina libertate tollenda et per certos modos in civitatem romanam
transfusa.
CJ.7.7.0. De servo communi manumisso.
CJ.7.8.0. De servo pignori dato manumisso.
CJ.7.9.0. De servis rei publicae manumittendis.
CJ.7.10.0. De his qui a non domino manumissi sunt.
CJ.7.11.0. Qui manumittere non possunt et ne in fraudem creditorum
manumittatur.
CJ.7.12.0. Qui non possunt ad libertatem pervenire.
CJ.7.13.0. Pro quibus causis servi praemium accipiunt libertatem.
CJ.7.14.0. De ingenuis manumissis.
CJ.7.15.0. Communia de manumissionibus.
CJ.7.16.0. De liberali causa.
CJ.7.17.0. De adsertione tollenda.
CJ.7.18.0. Quibus ad libertatem proclamare non licet et de rebus eorum, qui ad
libertatem proclamare non prohibentur.
CJ.7.19.0. De ordine cognitionum.
CJ.7.20.0. De collusione detegenda.
CJ.7.21.0. Ne de statu defunctorum post quinquennium quaeratur.
CJ.7.22.0. De longi temporis praescriptione, quae pro libertate et non adversus
libertatem opponitur.
CJ.7.23.0. De peculio eius qui libertatem meruit.
CJ.7.24.0. De senatus consulto claudiano tollendo.
CJ.7.25.0. De nudo ex iure quiritium tollendo.
CJ.7.26.0. De usucapione pro emptore vel transactione.
CJ.7.27.0. De usucapione pro donato.
CJ.7.28.0. De usucapione pro dote.
CJ.7.29.0. De usucapione pro herede.
CJ.7.30.0. Communia de usucapionibus.
CJ.7.31.0. De usucapione transformanda et de sublata differentia rerum mancipi
et nec mancipi.
CJ.7.32.0. De adquirenda et retinenda possessione.
CJ.7.33.0. De praescriptione longi temporis decem vel viginti annorum.
CJ.7.34.0. In quibus causis cessat longi temporis praescriptio.
CJ.7.35.0. Quibus non obiciatur longi temporis praescriptio.
CJ.7.36.0. Adversus creditorem.
CJ.7.37.0. De quadriennii praescriptione.
CJ.7.38.0. Ne rei dominicae vel templorum vindicatio temporis exceptione
submoveatur.
CJ.7.39.0. De praescriptione xxx vel xl annorum.
CJ.7.40.0. De annali exceptione italici contractus tollenda et de diversis
temporibus et exceptionibus et praescriptionibus et interruptionibus earum.
CJ.7.41.0. De adluvionibus et paludibus et de pascuis ad alium statum
translatis.
CJ.7.42.0. De sententiis praefectorum praetorio.
CJ.7.43.0. Quomodo et quando iudex sententiam proferre debet praesentibus
partibus vel una absente.
CJ.7.44.0. De sententiis ex periculo recitandis.
CJ.7.45.0. De sententiis et interlocutionibus omnium iudicum.
CJ.7.46.0. De sententia, quae sine certa quantitate prolata est.
CJ.7.47.0. De sententiis, quae pro eo quod interest proferuntur.
CJ.7.48.0. Si non a competenti iudice iudicatum esse dicatur.
CJ.7.49.0. De poena iudicis, qui male iudicavit, vel eius, qui iudicem vel
adversarium corrumpere curavit.
CJ.7.50.0. Sententiam rescindi non posse.
CJ.7.51.0. De fructibus et litis expensis.
CJ.7.52.0. De re iudicata.
CJ.7.53.0. De exsecutione rei iudicatae.
CJ.7.54.0. De usuris rei iudicatae.
CJ.7.55.0. Si plures una sententia condemnati sunt.
CJ.7.56.0. Quibus res iudicata non nocet.
CJ.7.57.0. Comminationes epistulas programmata subscriptiones auctoritatem rei
iudicatae non habere.
CJ.7.58.0. Si ex falsis instrumentis vel testimoniis iudicatum erit.
CJ.7.59.0. De confessis.
CJ.7.60.0. Inter alios acta vel iudicata aliis non nocere.
CJ.7.61.0. De relationibus.
CJ.7.62.0. De appellationibus et consultationibus.
CJ.7.63.0. De temporibus et reparationibus appellationum seu consultationum.
CJ.7.64.0. Quando provocare necesse non est.
CJ.7.65.0. Quorum appellationes non recipiantur.
CJ.7.66.0. Si pendente appellatione mors intervenerit.
CJ.7.67.0. De his qui per metum iudicis non appellaverunt.
CJ.7.68.0. Si unus ex pluribus appellaverit.
CJ.7.69.0. Si de momentaria possessione fuerit appellatum.
CJ.7.70.0. Ne liceat in una eademque causa tertio provocare vel post duas
sententias iudicum, quas definitio praefectorum roboraverit, eas retractare.
CJ.7.71.0. Qui bonis cedere possunt.
CJ.7.72.0. De bonis auctoritate iudicis possidendis seu venumdandis et de
separationibus.
CJ.7.73.0. De privilegio fisci.
CJ.7.74.0. De privilegio dotis.
CJ.7.75.0. De revocandis his quae per fraudem alienata sunt.
CJ.7.1.0. De vindicta libertate et apud consilium
manumissione.
CJ.7.1.1: Imperator Antoninus
Eorum, qui apud consilium manumittuntur, post causam ab
iudicibus probatam et manumissionem secutam non solet status in dubium vocari,
si dicantur falsa demonstratione liberati. * ant. a. tertio. * <a 211 pp.
non. oct. gentiano et basso conss.>
CJ.7.1.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nihil civitati romanae semel praestitae vel addere vel
detrahere secundam manumissionem potuisse certissimum est. * diocl. et maxim.
aa. et cc. sallustio. * <a 293 d. prid. k. mai aa. conss.>
CJ.7.1.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec mulierem per maritum nec alium per procuratorem vindicta
manumittere posse non est ambigui iuris. * diocl. et maxim. aa. et cc. attiae.
* <>
CJ.7.1.4: Imperator Constantinus
Apud consilium nostrum vel apud consules praetores praesides
magistratusve earum civitatum, quibus huiusmodi ius est, adipisci potest
patronorum iudicio sedula servitus libertatem. * const. a. ad maximum pu. *
<a 319 - 323 >
CJ.7.2.0. De testamentaria manumissione.
CJ.7.2.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si codicillos maior viginti annis fecisset, confirmationis
tempus libertati non nocere certum est: nec enim potestas iuris, sed iudicii
consideratur. * sev. et ant. aa. primo. * <aproposita.>
CJ.7.2.2: Imperatores Severus, Antoninus
Ex testamento defuncti libertates praestari non possunt
hereditate non adita, vel si rei memoria propter crimen quod morte non
intercidit damnata est. * sev. et ant. aa. phileto. * <>
CJ.7.2.3: Imperatores Severus, Antoninus
Libertas testamento data adita hereditate contingit, et si
heres scriptus per in integrum restitutionem abstinuerit hereditate, nihil ea
res libertati obest. * sev. et ant. aa. euphrosynae. * <a 207 s. xvii k.
mai. apro et maximo conss.>
CJ.7.2.4pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Cum testamento directam libertatem pater tuus sit
consecutus, quamvis ei heres extiteris, frustra tamen, rationes quas tempore servitutis
gessit ut reddas, compelleris, cum non ea condicione acceperit libertatem. *
sev. et ant. aa. anchilao. * <a 215 proposita vii k. dec. laeto ii et
cereale conss.>
CJ.7.2.4.1: Imperatores Severus, Antoninus
Is autem, cui libertas sive fideicommissaria sive directa,
si rationes reddidisset, relicta est, ante reliqua illata et ea, quae malo
consilio amota sunt, ad libertatem non potest pervenire: sin autem non debitor
ex rationibus fuerit repertus, post aditam hereditatem quasi puram libertatem consequitur.
<a 215 proposita vii k. dec. laeto ii et cereale conss.>
CJ.7.2.5: Imperator Alexander Severus
In fraudem creditorum testamento datae libertates, quamvis
debitori heres qui solvendo est extiterit, per legem aeliam sentiam non valent.
* alex. a. quintiano. * <>
CJ.7.2.6: Imperator Gordianus
Si hereditas eius, a quo testamento dicis te esse
manumissum, ob aes alienum spernitur ab heredibus, conservandae libertatis
gratia non iniusta ratione creditoribus hereditariis satis offerens iudicium
testatoris servari tibi postulabis, maxime cum id etiam a divo marco
consultissimo principe sit constitutum: quod in extranea quoque persona
observari oportet. * gord. a. pisistrato. * <>
CJ.7.2.7: Imperator Gordianus
Contra voluntatem matris tuae libertatem in eum conferre,
quem illa liberum fieri prohibuit, non debes, ne videaris iura pietatis
violare. * gord. a. .Tae. * <a 240 pp. x k. febr. sabino ii et venusto
conss.>
CJ.7.2.8: Imperator Philippus
Cum testator libertatem tempore nuptiarum filii sui vel
filiae servo dari iussit , non tempus praestandae libertati praestituit, sed
potius condicioni locum fecit, ut non insecutis nuptiis libertas iure posci non
possit. * philipp. a. et philipp. c. gemello. * <>
CJ.7.2.9: Imperatores carus, carinus, numer.
Servo tuo defunctus, licet te heredem scripsisse proponatur,
tamen directam libertatem dare non potuit: iure enim directo libertatem servis
alienis dare nemo potest. * carus carinus et numer. aaa. mauro. * <a 283 pp.
vi id. nov. caro et carino conss.>
CJ.7.2.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Directis verbis iure data libertate non sola impositione
pilei, sed adita hereditate, si nulla iuris impediat constitutio, liberti
constituuntur. * diocl. et maxim. aa. et cc. germano. * <a 293>
CJ.7.2.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si iure non substitit testamentum, in hoc nec libertates (
cum non fuisse additum, ut pro codicillis scriptum valeret, proponas) recte
datas constabit. * diocl. et maxim. aa. et cc. laurinae. * <a 293 pp. sub
die xvi k. april. sirmi aa. conss.>
CJ.7.2.12pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si heredes iure facto testamento sollemniter adierint
hereditatem, ex testamento tibi libertas quaesita post colludentibus tam
scriptis heredibus quam ab intestato vindicantibus successionem adimi non
potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. rhizo. * <a 293 s. k. dec. sirmi aa.
conss.>
CJ.7.2.12.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si sponte repudiaverunt sibi delatam successionem,
omnia quae testamento fuerant scripta defecisse convenit. <a 293 s. k. dec.
sirmi aa. conss.>
CJ.7.2.12.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si vero, ut vos fraudarent libertate, collusisse eos praeses
animadverterit, secundum haec quae divus pius antoninus constituit libertatibus
consuli providebit. <a 293 s. k. dec. sirmi aa. conss.>
CJ.7.2.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Statuliberis datam libertatem adimi ab herede non posse
certum est: nec alienatio nec usucapio statulibero, quominus existente
condicione libertatem consequatur, nocere potest. * diocl. et maxim. aa. et cc.
martiali. * <>
CJ.7.2.14: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Directas libertates graecis verbis liceat in testamentis
relinquere, ut ita libertates directae datae videantur, ac si legitimis verbis
eas testator dari iussisset. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * <a
439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.7.2.15pr.: Imperator Justinianus
Cum constitutio divi marci declarat, si quis testamento
condito vel sine testamento moriens, ut locus fiat ab intestato successioni,
libertates reliquerit, nemo autem adire vult defuncti hereditatem eo, quod
suspecta esse videtur, et si fuerint libertates forsitan et sine scriptis
fideicommissariae relictae, licere vel cuilibet extraneo vel uni ex servis, qui
et ipse libertate donatus est et pro sua periclitatur condicione, adire
hereditatem sub hac condicione et satisdatione, quod et creditoribus omnibus
satisfaciat et libertates imponat his, quibus voluerit testator, variae dubitationes
ex hac constitutione emerserunt. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 - 532>
CJ.7.2.15.1: Imperator Justinianus
Nam si res hereditariae herede minime invento venierint an
et post venditionem earundem rerum possibile est vel servum vel quemlibet alium
adire et recuperare quidem ab emptoribus res, satisfacere autem creditoribus et
libertatibus, quaerebatur. <a 531 - 532>
CJ.7.2.15.1a: Imperator Justinianus
Et licet divus severus semel rebus venditis hoc non admisit,
nobis tamen ulpiani sententia admonente placuit maxime propter libertates, ne
depereant, et post venditionem rerum annale remedium dare divi marci
constitutioni, intra quod et creditoribus omnibus satisfiat et emptores nihil
novi patiantur, qui annalem saepe sentiebant rescissionem, et licere servo, qui
libertate donatus est, vel alii cuidam extraneo vel ante venditionem rerum vel
post venditionem, intra annale tamen tempus, adire hereditatem et res
recuperare, prius satisdatione danda, ut tam creditoribus quam libertatibus
satisfaciat. <a 531 - 532>
CJ.7.2.15.1b: Imperator Justinianus
( 1) sin autem libertatibus quidem omnibus satisfacere quis
polliceatur, creditoribus autem non in solidum, sed in partem solvere creditum,
illi autem huiusmodi pactionem admiserint, sancimus et in huiusmodi casu
consultissimi principis locum habere constitutionem et eum modis omnibus
admittendum censemus, maxime cum ex voluntate creditorum hoc interponitur:
nolentibus etenim creditoribus admitti talem petitionem nullo concedimus modo.
<a 531 - 532>
CJ.7.2.15.2: Imperator Justinianus
Si vero quidam ex servis libertatem amplexi fuerint, alii
autem censuerint esse respuendam, et in hunc casum extendenda est divi marci
oratio et procul dubio et in hac specie audiendus est petitor hereditatis et
maneat liberum arbitrium servorum, sive ad libertatem venire volunt sive in
servitutem remanere. <a 531 - 532>
CJ.7.2.15.2a: Imperator Justinianus
Licet enim romanam civitatem recusare nemini servorum licet,
tamen in hoc casu, ne propter quorundam indevotionem alii maneant in servitute,
volentibus quidem omnibus servis licere in libertatem pervenire, nolentibus
autem quibusdam vel recusantibus spontaneam servitutem imminere oportet et,
quem patronum habere noluerint, dominum suum, forsitan et acerbum, sentiant.
<a 531 - 532>
CJ.7.2.15.3: Imperator Justinianus
Sin vero non omnes libertates adimplere pollicitus fuerit,
sed certum numerum servorum ex his, qui ad libertatem venire iussi sunt, melius
est, si quidem res hereditariae sufficiunt ad implendos creditores, etiam omnibus
servis dare libertatem, etsi hoc non pollicitus est. si autem deest in
exsolvendis creditoribus, humanius est, ut saltim pauci veniant ad libertatem.
<a 531 - 532>
CJ.7.2.15.4: Imperator Justinianus
Sed hoc quidem antiquis dubitationibus remedium invenimus.
bellissimam autem repletionem praefatae constitutioni donantes sancimus: si non
unus veniat hereditatis petitor, sed plures, si quidem uno momento uterque vel
ampliores, omnibus detur licentia communiter hereditatem adire, prius
satisdatione ab omnibus danda , ut creditoribus et libertatibus satisfaciant.
<a 531 - 532>
CJ.7.2.15.4a: Imperator Justinianus
Sin autem per intervalla temporum hoc fiat, qui primus
veniat habeat praerogativam, si etiam satisdationem praestare potest: illo enim
cessante hoc facere alii gradatim secundum tempora petitionis succedant. et hoc
intra annale tempus observetur. <a 531 - 532>
CJ.7.2.15.5: Imperator Justinianus
Sin autem uno pollicente quosdam liberos facere, non autem
totos, alius emerserit satisdationem paratus idoneam praestare, quod omnibus
creditoribus et omnibus libertatibus satisfaciat, aequissimum est eum admitti,
ut omnes libertates indistincte celebrentur. quod privilegium damus non solum
servo, qui libertate donatus est, sed etiam ei, cui nulla libertas relicta est,
ut aliquid venustum eveniat, ut per eum, cui libertas relicta non est, aliis
libertas imponatur. <a 531 - 532>
CJ.7.2.15.6: Imperator Justinianus
Sed si quidem, antequam prior hereditarias res et libertatem
accipiat, hoc eveniat, secundo petitori vel tertio vel deinceps ampliores
libertates pollicentibus fieri locum censemus. <a 531 - 532>
CJ.7.2.15.7: Imperator Justinianus
Sin autem iam rebus servo, qui primus petiit hereditatem,
datis et libertatibus ab eo quibusdam servis hereditariis impositis quidam
alius servus hereditarius vel liber extraneus hoc facere maluerit, licebit
quidem ei hoc impetrare et sub maioribus pollicitationibus et satisdationibus
hereditatem accipere: sed prior in libertate petitor maneat, licet res ab eo
abstrahantur. his omnibus intra annum secundum quod dictum est celebrandis, ex
quo prior petitor iudicem adierit. <a 531 - 532>
CJ.7.3.0. De lege fufia caninia tollenda.
CJ.7.3.1: Imperator Justinianus
Servorum libertates in testamento relictas tam directas quam
fideicommissarias ad exemplum inter vivos libertatum indistincte valere
censemus, lege fufia caninia de cetero cessante nec impediente testantium pro
suis servis clementes dispositiones effectui mancipari. * iust. a. menae pp. *
<a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. ii cons.>
CJ.7.4.0. De fideicommissariis libertatibus.
CJ.7.4.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Cum proponas hereditatem eius aditam non esse, a quo tibi
fideicommissariam libertatem relictam dicis, et ab intestato alium quam qui
scriptus erat hereditatem possedisse, si non a legitimo quoque herede
fideicommissaria libertas repetita est, nullo iure praestari eam ab eo qui
rogatus non est desideras. * sev. et ant. aa. * <a 197 pp. xiii k. mart.
laterano et rufino conss.>
CJ.7.4.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Plane si pecunia accepta heredem institutum omisisse
hereditatem docueris, libertatem tibi praestare cogetur. <a 197 pp. xiii k.
mart. laterano et rufino conss.>
CJ.7.4.2: Imperator Antoninus
Quamvis codicilli, quibus avunculo defunctae legatus esse
videaris, falsi pronuntiati sunt, tamen si ante motam criminis quaestionem
iustam libertatem es a legatario consecutus, posterior eventus non infirmat ita
datam libertatem. plane secundum divi hadriani constitutionem datur heredi
viginti aureorum repetitio. * ant. a. valerio. * <a d. xviii k. aug. eodem
antonio a........... conss.>
CJ.7.4.3: Imperator Alexander Severus
Cum libertatem mulieribus sub condicione datam proponas,
quid dubium est eos, qui ex his ante impletam eam eduntur, servos nasci et
pertinere ad heredes iure dominii? his enim demum succursum est, qui post moram
praestandae libertatis progeniti sunt, ut liberi et ingenui viderentur. * alex.
a. lucio. * <a 222? >
CJ.7.4.4: Imperator Alexander Severus
Si voluntate domini in libertate morata est, cui
fideicommissaria libertas debita fuerit, secundum senatus consultum et
constitutiones ad id pertinentes civis romana facta ingenuos peperit. sed si
numquam ab ea libertas petita est, sibimet imputare debet, cum interea ex ea
progeniti servi sint. * alex. a. arriano. * <a 222? >
CJ.7.4.5: Imperator Alexander Severus
Minor annis lege definitis nec per fideicommissum libertatem
supremis suis relinquere potest nisi his, quorum causam probare potest. * alex.
a. dionysio. * <a 222? >
CJ.7.4.6: Imperator Alexander Severus
Deberi etiam alienae ancillae fideicommissariam libertatem
placuit: nec deficit hoc debitum, si interim domina, si modo nihil ex iudicio
eius, qui quaeve reliquit libertatem, percepit, noluit vendere, quia possit
tempore procedente, ubicumque occasio redimendae ancillae fuerit, praestari
libertas. * alex. a. maximo. * <>
CJ.7.4.7: Imperator Alexander Severus
Hi, quibus per fideicommissum libertas supremis iudiciis
relinquitur, eorum liberti efficiuntur, a quibus manumittuntur. * alex.A.
nicomedi. * <a 225 pp. k. april. fusco et dextro conss.>
CJ.7.4.8: Imperator Alexander Severus
Cum proponas fideicommissariam libertatem ita tibi datam, si
uxori testatoris placuisset, licet non adeunte hereditatem ad filium solida
hereditas pertinere coepit, non refragante tamen uxore testatoris potes petere
libertatem. * alex. a. eutycheti. * <a 225 pp. xv k. sept. fusco et dextro
conss.>
CJ.7.4.9: Imperator Alexander Severus
Fideicommissaria quidem libertas ita tibi relicta, cum
testatoris filius ad annum vigensimum quintum pervenisset, non intercidit,
licet heredem intra praestitutam aetatem decessisse proponas: tempore quippe,
quo, si viveret, praefinitam aetatem impleturus foret, spem libertatis non intercidere
vetus placitum est. * alex. a. mercuriali. * <a 231 pp. k. april. pompeiano
et peligno conss.>
CJ.7.4.10pr.: Imperatores valer., gallien.
Etsi non adscripta libertate testator servum suum tutorem
filiis suis dederit, receptum est et libertatis et pupillorum favore, ut per
fideicommissum manumisisse eum videatur. * valer. et gallien. aa. daphno. *
<a 260 pp. iii k. mart. saeculare et donato conss.>
CJ.7.4.10.1: Imperatores valer., gallien.
Et si non suum proprium, sed alienum servum condicionem eius
sciens tutorem adscripserit, aeque fideicommissariam libertatem datam, nisi
aliud evidenter defunctum sensisse appareat, prudentibus placuit. <a 260 pp.
iii k. mart. saeculare et donato conss.>
CJ.7.4.11pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si servus fuisti ac tibi per fideicommissum libertas relicta
fuerit, pervides sine manumissione te ad libertatem pervenire non potuisse. *
diocl. et maxim. aa. et cc. flaviano. * < sine die et conss.>
CJ.7.4.11.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quapropter si verbis precariis constitutus servus libertatem
accepisti, adiri praeses provinciae oportet, ut causa cognita, si tibi deberi
libertatem perspexerit, ad manumittendum eum qui debet urgueat vel, si latitet,
contra latitantem interposito decreto tibi prospiciat. < sine die et
conss.>
CJ.7.4.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex verbo " commendo" testamento vel codicillis non
videri fideicommissariam libertatem relictam auctoritate iuris declaratur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. irenaeo. * <a 294 s. xvii k. mai. sirmi cc.
conss.>
CJ.7.4.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si te, donatam ante matrimonium uxori suae, post ei legato
relicto manumitti testamento seu codicillis verbis precariis a successoribus
voluit, tam hos ad redemptionem et manumissionem quam eam, quae in capiendis
relictis defuncti consensit iudicio, teneri tibique fideicommissariam debere
libertatem non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. pythagoridae. * <a
294 s. vii id. dec. cc. conss.>
CJ.7.4.14pr.: Imperator Justinianus
Cum inter veteres dubitabatur, si fideicommissariam
libertatem possibile esset relinqui servo, qui adhuc in ventre portaretur et
homo fieri speraretur, nos vetus iurgium decidentes libertatis favore censemus
et fideicommissariam nec non directam libertatem suam firmitatem habere sive in
masculo sive in femina, quae adhuc in ventre vehatur materno, ut cum libertate
solem respiciat, etsi mater sua adhuc in servitute constans eum vel eam
ediderit. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k. oct. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.4.14.1: Imperator Justinianus
Sin autem plures creati vel creatae sint, sive unius fecit
mentionem sive pluraliter nuncupavit, nihilo minus omnes ad libertatem ad prima
veniant cunabula, cum in ambiguis sensibus melius est, et maxime in libertate,
favore eius humaniorem amplecti sententiam. <a 530 d. k. oct.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.4.15: Imperator Justinianus
Ancillam seu servum, cum fideicommissaria libertas eis
relicta sit, sancimus, si mora a debitore libertatis facta fuerit, sententia
praesidis eripi ad libertatem et nullo facto aut voluntate ab herede
expectanda, sed talem habere eos libertatem, quasi ab ipso testatore directis
verbis fuerint libertatem consecuti, cum satis impium atque absurdum est
heredes testatoris differre voluntates, maxime cum ad libertatem respiciant. *
iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste
vv. cc. conss.>
CJ.7.4.16pr.: Imperator Justinianus
Si quis in suo testamento rogaverit suum heredem ex liberis
ancillae suae quam nominaverit unum quem elegerit ad libertatem perducere et,
cum ancilla unum vel plures enixa est, heres neque dum superest in libertatem
aliquem adduxerit vel, cum deliberat, quis ad libertatem producendus est, ab
hac luce fuerit subtractus : dubitabatur ab antiquis, utrumne omnes an quidam
aut nemo ex his ad libertatem perveniant. sed veteris quidem iuris altercatio
multa sibi super huiusmodi casibus resonavit. * iust. a. iuliano pp. * <a
530 d. xv k. dec. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.4.16.1: Imperator Justinianus
Nos autem heredis malignitatem coercentes, si non voluntatem
testatoris adimpleverit et mox, cum potuerit, non elegerit unum ex liberis
ancillae et eum libertate donaverit, sancimus compelli non solum eum, sed etiam
heredes vel successores eius omnes ancillae liberos in libertatem producere.
<a 530 d. xv k. dec. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.4.16.2: Imperator Justinianus
Neque enim hoc contrarium est sententiae testatoris: cum
enim omnimodo quendam ex his liberum esse disposuit et non ad certum corpus,
sed ad omnes respexit, si non paretur eius voluntati, sine dubio ex sententia
testatoris omnes ad libertatem perveniunt. <a 530 d. xv k. dec.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.4.16.3: Imperator Justinianus
Similemque esse definitionem censemus, et si non ab herede,
sed a legatario vel fideicommissario testator rogaverit libertatem imponi.
<a 530 d. xv k. dec. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.4.16.4: Imperator Justinianus
Sic etenim iusto timore heredes vel legatarii vel
fideicommissarii perterriti et voluntatem testatoris adimplere procurent et
sibi non ex omnium libertate quandam adferri patiantur iacturam. quod si
reclamaverint, sibi tale dispendium imputent, non ex nostra lege, sed ex sua
lugentes instantia. <a 530 d. xv k. dec. constantinopoli lampadio et oreste
vv. cc. conss.>
CJ.7.4.17pr.: Imperator Justinianus
Cum quidam servum suum ita legavit, ut legatarius libertatem
ei imponat, et heres ad huiusmodi legatum improbe versatus servum dare
legatario designatus est, ut etiam lite pulsetur, et iudex non in ipsum servum,
sed in aestimationem litis condemnationem proferat: veteris iuris interpretes
dubitabant, ne quid obstaculum libertati ex hac causa procedat et, si placuerit
eandem deberi libertatem, a quo danda est utrumne ab herede an a legatario, et
si heres imponat libertatem, an legatarius, quod ex pecuniaria condemnatione
accepit, firmiter detinet sive totum sive ex parte sive etiam nihil. * iust. a.
iuliano pp. * <a 530 d. constantinopoli xv k. dec. lampadio et oreste vv.
cc.Conss.>
CJ.7.4.17.1: Imperator Justinianus
Talem itaque altercationem resecantes miramur, quare iudex,
qui praepositus est in praedicta causa, non omnimodo condemnationem in servum,
sed in aestimationem eius fecerat, cum ipsius vitium etiam huiusmodi
altercationi praebuit occasionem. <a 530 d. constantinopoli xv k. dec.
lampadio et oreste vv. cc.Conss.>
CJ.7.4.17.2: Imperator Justinianus
Unde si talis quaestio emerserit, nullum quidem iudicem ita
esse stultum putamus , ut huiusmodi proferat condemnationem, sed si legatarius
immineat, quatenus ei servus restituatur, et post litem contestatam duorum
mensum spatium effluxerit, censemus ilico ad libertatem eripi servum, et illum
quidem liberum esse, heredem autem pro sua indevotione omnes expensas, quas
legatarius in litem fecit, in quadruplum ei condemnari, iure patronatus integro
legatario servando. <a 530 d. constantinopoli xv k. dec. lampadio et oreste
vv. cc.Conss.>
CJ.7.5.0. De dediticia libertate tollenda.
CJ.7.5.1: Imperator Justinianus
Dediticia condicio nullo modo in posterum nostram rem
publicam molestare concedatur, sed sit penitus delata, quia nec in usu esse
reperimus, sed vanum nomen huiusmodi libertatis circumducitur. nos enim, qui
veritatem colimus, ea tantummodo volumus in nostris esse legibus, quae re ipsa
obtinent. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d........ lampadio et oreste
conss.>
CJ.7.6.0. De latina libertate tollenda et per certos modos
in civitatem romanam transfusa.
CJ.7.6.1pr.: Imperator Justinianus
Cum dediticii liberti iam sublati sunt, quapropter
imperfecta latinorum libertas incertis vestigiis titubans et quasi per saturam
inducta adhuc remanet et non inutilis quidem pars eius deminuitur, quod autem
ex ipsa rationabile est, hoc in ius perfectum deducitur? * iust. a. iohanni pp.
* <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.7.6.1.1: Imperator Justinianus
Cum enim latini liberti ad similitudinem antiquae
latinitatis, quae in coloniis missa est, videntur esse introducti, ex qua nihil
aliud rei publicae nisi bellum accessit civile, satis absurdum est ipsa origine
rei sublata imaginem eius derelinqui. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.1a: Imperator Justinianus
Cum igitur multis modis et paene innumerabilibus latinorum
introducta est condicio et leges diversae et senatus consulta introducta sunt
et ex his difficultates maximae emergebant tam ex lege iunia quam ex largiano
senatus consulto nec non ex edicto divi traiani, quorum plenae quidem fuerant
nostrae leges, non autem in rebus fuerat eorum experimentum: studiosissimum
nobis visum est haec quidem omnia et latinam libertatem resecare, certos autem
modus eligere, ex quibus antea quidem latina competebat libertas, in praesenti
autem romana defertur condicio, ut his praesenti lege enumeratis et cives
romanos nascentibus ceteri omnes modi, per quos latinorum nomen inducebatur,
penitus conquiescant et non latinos pariant, sed ut pro nullis habeantur. <a
531 d. k. nov. constantinopoli post con sulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.1b: Imperator Justinianus
Quis enim patiatur talem esse libertatem, ex qua in ipso
tempore mortis in eandem personam simul et libertas et servitium concurrunt et,
qui quasi liber moratus est, eripitur non tantum in mortem, sed etiam in
servitutem? <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.1c: Imperator Justinianus
Sancimus itaque, si quis per epistulam servum suum in
libertatem producere maluerit, licere ei hoc facere quinque testibus adhibitis,
qui post eius litteras sive in subscriptione positas sive per totum textum effusas
suas litteras supponentes fidem perpetuam possint chartulae praebere. et si hoc
fecerit, sive per scribendo sive per tabularium, libertas servo competat quasi
ex imitatione codicilli delata, ita tamen, ut et ipso patrono vivente et
libertatem et civitatem habeat romanam. <a 531 d. k. nov. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.2: Imperator Justinianus
Sed et si quis inter amicos libertatem dare suo servo
maluerit, licebit ei quinque similiter testibus adhibitis suam explanare
voluntatem et quod liberum eum esse voluit dicere: et hoc sive inter acta
fuerit testificatus sive testium voces attestationem sunt amplexae et litteras
tam publicarum personarum quam testium habeant, simili modo servi ad civitatem
producantur romanam quasi ex codicillis similiter libertatem adipiscentes.
<a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.7.6.1.3: Imperator Justinianus
Sed scimus etiam hoc esse in antiqua latinitate ex edicto
divi claudii introductum, quod, si quis servum suum aegritudine periclitantem
sua domo publice eiecerit neque ipse eum procurans neque alii eum commendans,
cum erat ei libera facultas, si non ipse ad eius curam sufficeret, in xenonem
eum mittere vel quo poterat modo eum adiuvare, huiusmodi servus in libertate
latina antea morabatur et, quem ille moriendum dereliquit, eius bona iterum,
cum moreretur, accipiebat. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.3a: Imperator Justinianus
Talis itaque servus libertate necessaria a domino et nolente
re ipsa donatus fiat ilico civis romanus nec aditus in iura patronatus quondam
domino reservetur. quem enim a sua domo suaque familia publice reppulit neque
ipse eum procurans neque alii commendans neque in venerabilem xenonem eum
mittens neque consueta ei praebens salaria, maneat ab eo eiusque substantia
undique segregatus tam in omni tempore vitae liberti quam cum moriatur nec non
postquam iam fuerit in fata sua concessus. <a 531 d. k. nov. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.4: Imperator Justinianus
Similique modo si quis ancillam suam sub hac condicione
alienaverit, ne prostituatur, novus autem dominus impia mercatione eam
prostituendam esse temptaverit, vel si pristinus dominus manus iniectionem in
tali alienatione sibi servaverit et, cum ad eum fuerit reversa, ipse ancillam
prostituerit, ilico in libertatem romanam eripiatur et, qui eam prostituerit,
ab omni patronatus iure repellatur. qui enim ita degener et impius constitutus
est, ut talem exerceret mercationem, quomodo dignus est vel ancillam vel
libertam eam habere? <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.5: Imperator Justinianus
Sed et qui domini funus pileati antecedunt vel in ipso
lectulo stantes cadaver ventilare videntur, si hoc ex voluntate fiat vel
testatoris vel heredis, fiant ilico cives romani. et ne quis vana liberalitate
iactare se concedatur, ut populus quidem eum quasi humanum respiciat multos
pileatos in funus procedentes adspiciens, omnibus autem deceptis maneant illi
in pristina servitute publico testimonio defraudati: fiant itaque et hi cives
romani, iure tamen patronatus patronis integro servando. <a 531 d. k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.6: Imperator Justinianus
Illo procul dubio observando, ut, si quis sive in testamento
sive vindicta quendam manumiserit, licet hoc dixerit vel scripserit, quod
voluerit esse latinum, supervacua adiectio latinitatis aboleatur et fiat civis
romanus, ne modi, qui ab antiqua observatione in civitatem romanam homines
producebant, per privatorum voluntates deminui videantur. <a 531 d. k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.7: Imperator Justinianus
Sed et si sub condicione quidam libertatem suo servo
reliquerit et a huc pendente condicione extraneus heres libertatem ei
imposuerit, non ut antea latinus, sed civis fiat romanus. et si quidem condicio
defecerit, ipsius heredis, qui libertatem imposuit, maneat libertus. sin autem
fuerit adimpleta, ne eripiatur forsitan liberis et cognatis ius patronatus,
orcinus libertus videatur et ad eum iura patronatus perveniant, cui leges
concedunt. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.8: Imperator Justinianus
Illud etiam satis acerbum nobis visum est, quod putabat
antiquitas, si in liberali iudicio superatus fuerat servus a domino, deinde
servi pretium ab aliquo ei solutum est, in latinitate eum remorari. quemadmodum
enim rationabile est et pretio eum perfrui et mortis liberti tempore denuo eum
in servitutem deducere, cum non sint ambo casus sibi consentanei? et in
praesenti igitur casu libertas romana ei accedat iure patronatus minime
subnixa, quia ipse quodammodo sibi libertus invenitur. <a 531 d. k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.9: Imperator Justinianus
Sed et si quis homini libero suam ancillam in matrimonio
collocaverit et dotem pro ea conscripserit, quod solitum est in liberis
personis solis procedere, ancilla non latina, sed civis efficiatur romana. si
enim hoc, quod frequentissime in cives romanas et maxime in nobiles personas
fieri solet, id est dotalis instrumenti conscriptio, et in hac persona adhibita
est, necessarium est consentaneum effectum huiusmodi scripturae observari.
<a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.7.6.1.10: Imperator Justinianus
Similique modo si dominus inter acta quendam servum filium
suum nominaverit, voci eius quantum ad liberam condicionem credendum est. si
enim ipse tali adfectione fuerat accensus, ut etiam filium servum suum nominare
non indignetur, et hoc non secreto neque inter solos amicos, sed etiam actis
intervenientibus et quasi in iudicii figura nominaverit, quomodo potest eum
servum iterum saltem morientem habere? sed producatur et ipse in civitatem
romanam, vera liberalitate et non falso sermone domini sui sustentatus. <a
531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.11: Imperator Justinianus
Ille etiam novissimus antiquae latinitatis modus in
civitatem romanam translatus eligendus est, si quis instrumenta, ex quibus
servus ostendebatur, vel dederit servo vel corruperit. <a 531 d. k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.11a: Imperator Justinianus
Sed ne furandi occasio servis forsitan detur et sua
malignitate in libertatem perveniant, talis modus certa et indubitata
probatione manifestetur, ut testibus praesentibus non minus quinque dominus
instrumenta vel det famulo suo vel deleat aut alio modo corrumpat. et ex eo
igitur modo civitatem romanam ei competere censemus, salvo iure patronatus tam
in hac specie quam in ceteris, nisi ubi specialiter hoc patronis denegavimus.
<a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.7.6.1.12: Imperator Justinianus
His tantummodo casibus ex omni iure antiquae latinitatis
electis ceteri omnes, qui in libris prudentium vel constitutionibus enumerati
sunt, penitus conquiescant nec latini ab eis procedant, sed maneant, ut dictum
est, servi in sua condicione nec tali remedio abuti concedantur. <a 531 d.
k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.12a: Imperator Justinianus
Et ne in posterum aliquod ius latinae libertatis nostris
legibus incurrat, lex iunia taceat largiano senatus consulto cessante, sileat
edictum divi traiani, quod ea sequebatur, et si qua alia lex vel senatus
consultum vel etiam constitutio loquitur de latinis, ea inefficax quantum in
eam partem remaneat et triplex antea via libertatis, quae multiplices
itroducebat ambages, uno directo tramite discat ambulare. quod si aliqua lex
vel constitutio libertatis faciet mentionem, non autem latinitatis, ea pro
civitate romana loqui intellegatur. <a 531 d. k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.6.1.13: Imperator Justinianus
Sed si quidem liberti iam mortui sunt, et bona eorum quasi
latinorum his quorum intereat adgregata sunt, vel adhuc vivunt, nihil ex hac
lege innovetur, sed maneant apud eos iure antiquo firmiter detenta et
vindicanda. in futuris autem libertis praesens constitutio locum sibi vindicet.
<a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.7.7.0. De servo communi manumisso.
CJ.7.7.1pr.: Imperator Justinianus
In communes servos eorumque libertatem et quando cuidam
domino pars libertatem imponentis adcrescit nec ne, et maxime inter milites,
qui huiusmodi imponunt libertatem, multa ambiguitas exorta est apud veteres
iuris auctores. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. k. aug. lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.1.1: Imperator Justinianus
Et inventa est constitutio apud marcianum in institutionibus
divi severi, per quam idem imperator disposuit necessitatem imponi heredi
militis comparare partem socii et servum libertate donare. <a 530 d. k. aug.
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.1.1a: Imperator Justinianus
Sed et alia constitutio severi et antonini principum reperta
est, ex qua generaliter necessitas imponebatur socio partem suam socio vendere,
quatenus libertas servo imponatur, licet nihil lucri ex substantia socii
morientis alii socio accedat, pretio videlicet arbitrio praetoris constituendo,
secundum ea, quae et ulpianus libro sexto fideicommissorum et paulus libro
tertio fideicommissorum refert, ubi et hoc relatum est, quod sextus caecilius
iuris antiqui conditor definivit socium per praetorem compelli suam partem
vendere, quatenus liber servus efficiatur: quod et Marcellus apud iulianum in
eius digestis notat: hocque et Marcellum, cum iulianum notaret, rettulisse
palam est. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.1.1b: Imperator Justinianus
His itaque apud veteres iuris auctores inventis decidentes
tales altercationes generaliter sancimus, ut nulla inducatur differentia
militis seu privati in servis communibus, sed in omnibus communibus famulis,
sive inter vivos sive in ultima dispositione libertatem quis legitimam imponere
communi servo voluerit, hoc faciat, necessitatem habente socio vendere partem
suam, quantam in servo possidet, sive dimidiam sive tertiam sive quantamcunque,
et si plures sint socii, uno ex his libertatem imponere cupiente alios omnes
necessitatem habere partes suas, quas in servo possident, vendere ipsi, qui
libertatem servo imponere desiderat, vel heredi eius ( licet ipse communis
servus institutus sit), si hoc moriturus dixerit, ita tamen, ut omnimodo ipse
qui partes alias comparavit vel heredes ei us libertatem imponant. <a 530 d.
k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.1.2: Imperator Justinianus
Sin autem socius vel socii recusaverint pretium accipere,
licentiam ei damus offerre hoc per publicas personas et sigillo impresso in
aedem sacram deponere et sic habere facultatem servum libertate donare et eum
habere plenissimam libertatem et civitate romana perfrui et nullum timere ex
sociis. sibi etenim imputent, si, cum liceret lucrari pretium, hoc accipere
differunt. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.1.3: Imperator Justinianus
Sed ne circa peculium servi aliqua fuerit dubitatio,
peculium eius in omnes socios pertinere iubemus ex partibus, pro quibus quisque
et dominium servi possidet : licentia concedenda ei, qui libertatem moriens
imponit, etiam eius peculium quod ei attingit liberto concedere. iura autem
patronatus procul dubio pro suo ordine ad eum venire qui libertatem donavit.
<a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.1.4: Imperator Justinianus
Sin autem servus ratiociniis suppositus sit, ne ratiocinia
pereant vel libertas impediatur, praesidem provinciae vel competentem iudicem
tempus statuere, intra quod debet ratiociniis ante factis et debitis, quae ex
his apparuerit, redditis ita ad libertatem venire. <a 530 d. k. aug.
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.1.5: Imperator Justinianus
Ne autem quantitas servilis pretii sit incerta, sed
manifesta, sancimus servi pretium sive ancillae, si nulla arte sunt imbuti,
viginti solidis taxari, his videlicet, qui usque ad decimum annum suae venerunt
aetatis, in decem tantummodo solidis ponendis: sin autem aliqua arte praediti
sunt exceptis notariis et medicis, usque ad triginta solidos pretium eorum
redigi sive in masculis sive in feminis. <a 530 d. k. aug. lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.1.5a: Imperator Justinianus
Sin autem notarius sit vel medicus sive masculus sive
femina, notarius quidem usque ad quinquaginta, medicus autem usque ad sexaginta
taxetur. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.1.5b: Imperator Justinianus
Sin vero eunuchi sint servi communes maiores decem annis, si
quidem sine arte sint, in quinquaginta solidos computentur, sin autem
artifices, usque ad septuaginta: minores etenim decem annis eunuchos non amplius
triginta solidis aestimari volumus. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv.
cc. conss.>
CJ.7.7.1.5c: Imperator Justinianus
Et eorum partem competentem socii accipientes libertatem eis
per competentes iudices imponere compellentur. <a 530 d. k. aug. lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.1.6: Imperator Justinianus
Sin autem, uno ex sociis libertatem sive imponere sive
relinquere servo cupiente et pretium dante alter vel alteri ex his ipsi velle
dixerint libertatem imponere et pretium dare, melior quidem causa erit eius,
qui primus ad hanc rationem pietatis perveniet. <a 530 d. k. aug. lampadio
et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.1.6a: Imperator Justinianus
Si tamen sub obtentu libertatis et ipsi ad haec
prosiluerint, tunc iudicem competentem omnes compellere sine pretio ei
libertatem imponere: peculio quidem in omnes secundum partem dominii
distribuendo, iura autem patronatus secundum sui naturam omnibus qui libertatem
imposuerunt aequaliter habentibus. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv.
cc. conss.>
CJ.7.7.1.7: Imperator Justinianus
Ius enim adcrescendi, quod antiqua iura in communibus servis
manumittendis introducebant, nullius esse momenti nec in posterum frequentari
penitus concedimus. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.2pr.: Imperator Justinianus
Cum apud omnes iuris peritos hoc placitum est, ut servus
communis apud unumquemque dominum partim sit proprius partim alienus, ut ex hac
causa possit et ipse legato honorari et ipse legari, huiusmodi incidit quaestio.
* iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. constantinopoli xv k. dec. lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.2.1: Imperator Justinianus
Duo vel plures domini communem servum habebant, sed unus ex
his ipsi servo suam partem quam in eo habebat legavit. et semel accepta
dubitationis occasione hoc vetustas in magnum extollit certamen. <a 530 d.
constantinopoli xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.2.2: Imperator Justinianus
Cum igitur nos sensum huiusmodi legati crebra indagatione
adgredientes duplicem esse eum opinamur: aut enim putavit testator liberum
fieri posse ex parte servum , qui huiusmodi legatum ei reliquit, aut, si hoc
minime cogitavit, adfectu socii fecit, ut ei adquiratur, heredes autem suos
eundem servum possidere minime voluit, ut sit manifestum a suo patrimonio
penitus esse eum alienatum: in tali itaque comparatione nos, qui fautores
libertatis sumus, sic ambiguam testatoris interpretamur voluntatem, tamquam si
voluit eum libertate in suam partem donare. <a 530 d. constantinopoli xv k.
dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.7.2.3: Imperator Justinianus
Et cum iam de communibus servis manumittendis statuimus,
quid in huiusmodi casibus fieri oportet, ex illius sanctionis tenore et
huiusmodi species sit definita. fiat itaque liber, ex parte quidem testatoris
secundum eius voluntatem, ex altera autem parte ex nostra definitione, pretio
secundum praedictae constitutionis tenorem vel sociis ab herede praestando vel,
si accipere noluerint, tam offerendo quam signando et periculo eorum deponendo,
cum sat abundeque imperiale est humaniorem sententiam pro durioribus sequi.
<a 530 d. constantinopoli xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.8.0. De servo pignori dato manumisso.
CJ.7.8.1: Imperatores Severus, Antoninus
Licet dotale mancipium vir qui solvendo est possit
manumittere, tamen si te pignori quoque datum mulieri apparuerit, invita ea non
posse libertatem adsequi non ambigitur. * sev. et ant. aa. proculo. * <a 205
pp. xii k. mai. antonino a ii et geta ii conss.>
CJ.7.8.2: Imperatores Severus, Antoninus
Libertas a debitore fisci servo data, qui pignori non est ex
conventione speciali, sed tantum privilegio fisci obligatus, non aliter
infirmatur, quam si hoc fraudis consilio effectum detegatur. * sev. et ant. aa.
abascanto. * <>
CJ.7.8.3: Imperatores Severus, Antoninus
Ab eo, qui bona sua pignori obligavit, quae habet quaeque
habiturus esset, posse servis libertatem dari certum est. non idem iuris est in
his servis, qui pignoris iure specialiter traditi vel obligati sunt. * sev. et
ant. aa. antonio. * <a 209 pp. iii k. ian. pompeiano et avito conss.>
CJ.7.8.4: Imperator Alexander Severus
Si, ut proponis, consentiente creditore, cui pignoris iure
cum aliis mancipiis obligatus fuisti, a debitore manumissus es, potuisti ad
libertatem pervenire. * alex. a. sabiniano. * <a 222 pp. vi id. mai.
alexandro a. cons.>
CJ.7.8.5: Imperator Alexander Severus
Si creditoribus satisfactum fuerit, ancillae, quae pignori
obligatae a debitore manumissae erant, liberae fiunt. nam ipse manumissor si
fraudem se fecisse creditoribus, ut revocet libertates, audeat dicere, audiri
non debet nec heredes eius. * alex. a. extricatiano. * <a 223 pp. iii k.
iun. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.7.8.6: Imperator Alexander Severus
Si tutor tuus de pecunia tua servos emptos manumisit,
quoniam huiusmodi servi sicut ceterae res pupillaribus pecuniis emptae iure
pignoris ex constitutione divorum parentium meorum obligati sunt favore
pupillorum, liberi facti non sunt. * alex. a. auctori. * <>
CJ.7.8.7: Imperator Gordianus
Sive cum nupsisses mancipia in dotem dedisti, sive post
datam dotem de pecunia dotis maritus tuus quaedam comparavit, iuris rationibus
dominia eorum ad eum pervenerunt. ideoque frustra quaestionem super statu
manumissorum conaris inferre, qui eius facti, qui comparavit vel in dotem
accepit, ab eo iure potuerunt manumitti. * gord. a. iulianae. * <>
CJ.7.9.0. De servis rei publicae manumittendis.
CJ.7.9.1: Imperator Gordianus
Si ita, ut lege municipali constitutionibusque principum
comprehenditur, cum servus publicus esses, ab ordine consentiente etiam
praeside provinciae manumissus es, non ex eo, quod is quem dederas vicarium in
fugam se convertit, iugo servitutis, quod manumissione evasisti, iterato
cogeris succedere. * gord. a. epigono. * <>
CJ.7.9.2: Imperator Gordianus
Si decretum ordinis auctoritas rectoris provinciae
comprobavit, quo is libertatem acceperat, cui postea fueras, ut proponis,
matrimonio copulata, natam ex huiusmodi matrimonio et civem romanam esse et in
patris potestate non est incertae opinionis. * gord. a. hadrianae. * <>
CJ.7.9.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Titulo non praecedente, quibus dominia servorum quaeri
solent, municipium libertus servus non efficitur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
philadelpho. * <a 290 vel 293 d. xv k. april. ravennae aa. conss. >
CJ.7.9.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si itaque secundum legem vetti libici, cuius potestatem
senatus consulto iuventio celso iterum et neratio Marcello consulibus facto ad
provincias porrectam constitit, manumissus civitatem romanam consecutus es,
post vero ut libertus tabularium administrando libertatem quam fueras
consecutus non amisisti, nec actus tuus filio ex liberis ingenuo suscepto,
quominus decurio esse possit, obfuit. <a 290 vel 293 d. xv k. april.
ravennae aa. conss. >
CJ.7.10.0. De his qui a non domino manumissi sunt.
CJ.7.10.1: Imperator Antoninus
Eum, qui servos alienos ac si suos manumittit, ut pretium
eorum dominis, si hoc elegerint, dependat, quanti sua interest, saepe
rescriptum est. * ant. a. corneliano. * <a 213 pp. k. mart. antonino a. iiii
et balbino conss.>
CJ.7.10.2: Imperator Alexander Severus
Felicissima, quam mandante te servos emisse dicis, si
dominium servi quem manumisit nondum ad te transtulerat, frustra petis, ut
denegata libertate eius quem manumissum dicis possessio tibi tradatur. * alex.
a. mercuriali. * <>
CJ.7.10.3: Imperator Alexander Severus
Qui tibi hereditatem vendidit, antequam res hereditarias
traderet, dominus earum perseveravit et ideo manumittendo libertatem servo
hereditario praestitit. * alex. a. pompeio mil. * <a 230 pp. vi k. aug.
agricola et clemente conss.>
CJ.7.10.4: Imperatores valer., gallien.
Si non proprietatem donaveras, sed ministerium ancillae
dederas, libertatem mancipio dando ea, quae precarium usum haberet, dominio tuo
nihil praeiudicavit. nemo enim alienum servum, quamvis ut proprium manumittat,
ad libertatem producere potest. * valer. et gallien. aa. zoilo. * <a 260 pp.
x k. aug. saeculare et donato conss.>
CJ.7.10.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tradita sunt ex donatione mancipia, ius manumittendi
donatrix non habuit. * diocl. et maxim. aa. Marcellinae. * <a 286 pp. v k.
mai. maximo et aquilino conss.>
CJ.7.10.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pater servum vestrum, licet vobis minoribus viginti annis
consentientibus, manumisit, ei libertatem praestare non potuit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. mido. * <a 294 s.Non.Mart.Cc.Conss.>
CJ.7.10.7pr.: Imperator Constantinus
Si non a dominis libertas detur mancipio alieno, si quidem
ab his iudicibus impetrabitur, quibus dandi ius est, sine ulla trepidatione
poenae facilis dissolutio est. * const. a. ad bassum. * <a 319 pp. id. iul.
constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.7.10.7.1: Imperator Constantinus
Si vero iubentibus nobis quicquam lege actum esse doceatur
et non dominus, ut alienum mancipium manumitteretur, petisse probetur, tunc
eodem, qui in conspectu nostro libertatem monstrabitur consecutus, ei protinus
ad cuius proprietatem pertinet restituto is, qui mancipium alienum fallendo
principis conscientiam manumisit, mancipia duo cogatur domino eius dare,
cuiusmodi sexus aetatis atque artis constiterit esse manumissum, et alia tria
fisco eadem ratione similia. <a 319 pp. id. iul. constantino a. v et licinio
c. conss.>
CJ.7.10.7.2: Imperator Constantinus
Quae multa non semper imponitur, sed potius conquiescit, si
forte manumissus inferentem sibi quaestionem status obiecta legitima
praescriptione potuerit excludere, cum sibi amissi mancipii damna debeat
imputare, qui in perniciem suam gesta taciturnitate firmaverit. <a 319 pp.
id. iul. constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.7.11.0. Qui manumittere non possunt et ne in fraudem
creditorum manumittatur.
CJ.7.11.1: Imperator Alexander Severus
Certum ius est non alias directas libertates per legem
aeliam sentiam, quae sunt in fraudem creditorum manumissorum, revocari, nisi et
consilium fraudis hoc animo manumittentis et eventus damni suum recipere
volentium sequatur. inter creditores autem etiam eos numerandos esse, quibus
fideicommissum debetur, olim placuit. * alex. a. antiocho. * <a 223 pp. iii
id. nov. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.7.11.2: Imperator Alexander Severus
Servos meos nec per interpositam personam ad libertatem
producere homines peculii sui posse mandatis comprehenditur. * alex. a.
nataliano. * <>
CJ.7.11.3: Imperator Alexander Severus
Divo marco auctore amplissimus ordo censuit, ne quis
spectaculo, quod edatur, actorem suum alienumve servum manumitteret et, si
factum esset, pro infecto haberetur. * alex. a. iustinae. * <>
CJ.7.11.4: Imperator Alexander Severus
Si minor annis viginti ad libertatem praestandam homines
tradidisti, senatus consulto quod gestum est irritum constituitur. * alex. a.
felic. * <a 224 pp. iii id. mai. iuliano et crispino conss.>
CJ.7.11.5: Imperator Alexander Severus
Si in fraudem eorum quae fisco debebantur probari potest
libertas data, non valet. sed si pecuniam is, quem patrem tuum appellas,
emptori dederit et ab eo redemptus ad libertatem productus est, nihil videtur
bonis defuisse eius, qui fisci debitor dicitur. * alex. a. prisco. * <a xxx
>
CJ.7.11.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec fideicommissariam libertatem a pupilla sua servis
debitam tutorem posse praestare certi iuris est. unde si hos, quos tu rogata
manumittere fueras certo aetatis tuae tempore, ad libertatem non produxisti,
sed tutor manumisit, remanserunt in servitute. * diocl. et maxim. aa. et cc.
olympio. * <a xxx >
CJ.7.11.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si debitor ex administratione curae dominus tuus non
solvendo constitutus fideicommissariam tibi reliquit libertatem, cum in
fideicommissariis libertatibus eventum inspici tantum obtinuerit, nihil eius
voluntas tibi prodesse potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. zotico. * <a
xxx >
CJ.7.12.0. Qui non possunt ad libertatem pervenire.
CJ.7.12.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Cum divus pater meus constituerit a praesidibus provinciarum
vel qui coercendorum maleficiorum potestatem habent in perpetua vincula
damnatos ad libertatem produci non posse, hi, qui intra tempora poenae liberi
et heredes esse iussi sunt aut legatum fideicommissumve acceperunt, neque
libertatem adipisci nec quicquam eorum quae his data sunt capere possunt. *
sev. et ant. aa. torquato. * <a 161? d. xvi k. iul. ipsis antonino et vero
aa. conss.>
CJ.7.12.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Quod si poenae tempus compleverint, iam omni vinculo
exsoluti et quasi ad pristinam vel simplicem servitutis condicionem redacti et
libertatem et si qua testamentis dominorum illo tempore defunctorum acceperunt,
sine ulla quaestione praeteritae poenae consequantur. <a 161? d. xvi k. iul.
ipsis antonino et vero aa. conss.>
CJ.7.12.2pr.: Imperatores valer., gallien.
Is quidem, qui testamento vetitus est manumitti, ad
libertatem non potest pervenire. * valer. et gallien. aa. theodoro. * <>
CJ.7.12.2.1: Imperatores valer., gallien.
Sed in proposito interest, utrumne eos, quos cum filio
educatos esse testator expresserit, propter familiare ministerium et usum
filiorum necessarium et venire et manumitti noluerit, an quasi male meritis
poenam inrogaverit. <>
CJ.7.12.2.2: Imperatores valer., gallien.
Nam priore casu, morte eius cui consulebatur obsequi
necessitate finita, libertas potest pervenire, posteriore id, quod poenae causa
in servos statutum est, necesse est vires suas obtinere, quando divis
parentibus meis placuerit eiusmodi testamentorum leges perpetuam servitutem
male meritis servis inrogare, ut nec per suppositum emptorem ad libertatem
produci possint. <>
CJ.7.13.0. Pro quibus causis servi praemium accipiunt
libertatem.
CJ.7.13.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quoniam religiosa sollicitudo ad augendam provocandamque
fidei observationem iuris praemio adfici debet, si ad ulciscendam caedem domini
incorruptis probationibus ac strenuo nisu constiteris, libertatem, quam his qui
dominorum caedem vindicant iam pridem senatus consulto et statutis principum
praestari sancitum est, etiam tu pro tam ingentibus meritis non ex ipso facto,
sed aditione et sententia praesidis reportabis. * diocl. et maxim. aa. firmino.
* <a 290 pp. vii id. dec. diocletiano iiii et maximiano iii aa. conss.>
CJ.7.13.2: Imperator Constantinus
Servi, qui monetarios adulterinam monetam clandestinis
sceleribus exercentes detulerint, civitate romana donantur, ut eorum domini
pretium a fisco percipiant. * const. a. ad ianuarium. * <a 321 d. xii k.
dec. romae crispo et constantino cc. ii conss.>
CJ.7.13.3: Imperator Constantinus
Si quis servus raptus virginis facinus dissimulatione praeteritum
aut pactione transmissum detulerit in publicum, libertate donetur. * const. a.
ad pop. * <a 320 d. prid. k. april. aquileia constantino c. conss.>
CJ.7.13.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Si desertorem servus prodiderit, libertate donetur. * grat.
valentin. et theodos. aaa. ad syagrium pp. * <a 380 pp. id. iul. romae
gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.7.14.0. De ingenuis manumissis.
CJ.7.14.1: Imperator Alexander Severus
Si ingenuum te et testamento manumissum esse dicas, apud
suos iudices causam agere debes, si tamen iustum contradictorem habes, id est
eum, qui se patronum tuum esse dicit, memor senatum censuisse, ut, qui post
manumissionem originem repetierint, ea quae de domo manumissoris habent ibi
relinquant. in qua causa etiam legata ut liberto data esse iuris prudentibus
placuit. * alex. a. phileto. * <>
CJ.7.14.2: Imperator Gordianus
Ingenuam natam neque nutrimentorum sumptus neque servitutis
obsequium faciunt ancillam neque manumissio libertinam. * gord. a. pompeiae. *
<a 240 pp. v id. mai. sabino ii et venusto conss.>
CJ.7.14.3: Imperator Philippus
Si aviam tuam manumissam postea ingenuam sollemniter
constitit statumque eius iustae sententiae tuetur auctoritas, filios eius
quamvis ante sententiam susceptos ingenuam libertatem non immerito flagitare,
si cum peritioribus tractatum habuisses, facile cognosceres. * philipp. a.
felic. * <>
CJ.7.14.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum cognatum tuum ingenuum, factum palmyrene factionis
dominatione velut captivum, distractum esse dicas, praeses provinciae
ingenuitatis suae reddi eum efficiet. * diocl. et maxim. aa. et cc. agrippae. *
<a 293 s. iiii id. ian. aa. conss.>
CJ.7.14.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Defamari statum ingenuorum seu errore seu malignitate
quorundam periniquum est, praesertim cum adfirmes diu praesidem unum atque
alterum interpellatum a te vocitasse diversam partem, ut contradictionem
faceret, si defensionibus suis confideret. * diocl. et maxim. aa. et cc.
crescenti. * <a 293 d. prid. non. april. aa. conss.>
CJ.7.14.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Unde constat merito rectorem provinciae commotum
adlegationibus tuis sententiam dedisse, ne de cetero inquietudinem sustineres.
<a 293 d. prid. non. april. aa. conss.>
CJ.7.14.5.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si igitur adhuc diversa pars perseverat in eadem
obstinatione, aditus praeses provinciae ab iniuria temperari praecipiet. <a
293 d. prid. non. april. aa. conss.>
CJ.7.14.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Scientis condicionem liberum non posse fieri servum
evidentissimi iuris est. cum igitur proponas patrem pupillorum, quorum precibus
fecisti mentionem, velut liberum te penes se habuisse, ministerium, licet in
actu longi temporis, non praecedente vero titulo, quibus dominia quaeri solent,
mutare tuam condicionem minime potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysio.
* <a 293 s. vii k. mai. aa. conss.>
CJ.7.14.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si te ac filios tuos ingenuos esse constat, natalium veritas
vos tuetur. nam qui servitutis moverat quaestionem, apud acta causae
renuntiando ad ingenuitatis probationem nec nocere quicquam nec prodesse
potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. matronae. * <a 293 s. xv k. iul. aa.
conss.>
CJ.7.14.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ingenui nascuntur, libertini manumissione tantum
constituuntur: pactum autem nec servis nec libertinis ingenuitatem adsignat nec
his, qui transactioni non consenserunt, quicquam praeiudicare potest. * diocl.
et maxim. aa. et cc. callimorpho. * <a 293 s. iiii k. ian. aa. conss.>
CJ.7.14.9pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Libertina matre procreatam ingenuis nasci natalibus
evidentis ac manifesti iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc. potamoni. *
<>
CJ.7.14.9.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum igitur te matre libertina editam, dehinc ab hostibus
captam postliminio reversam proponas et nunc tibi servitutis moveri
quaestionem, consequens est adiri praesidem provinciae, qui de causa liberali
cognoscet iure laturus sententiam, sciens neque huiusmodi matris condicionem
neque captivitatem reversis de statu pristino quicquam posse detrahere.
<>
CJ.7.14.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad recognoscendos singulos nomina comparata publico
consensu, ob celandos natales ingenuis si mutentur, minime nocet, natosque,
licet in ministerio servitutis, liberae condicionis non servos possessio, sed
status ingenuos edi perficit. * diocl. et maxim. aa. et cc. athenodorae. *
<>
CJ.7.14.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si vestram possessionem nullus praecessit titulus, sed
ingenui constituti operas mercede placita locastis, nec statui quicquam vestro
derogatum est nec ad conventionis implendam fidem sollemniter agere
prohibemini. * diocl. et maxim. aa. et cc. maximae. * <a 294 s. non mart.
cc. conss.>
CJ.7.14.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad mutandum liberae statum commissum plagii nihil promovet,
sed abductam natales , quibus nata est, post hunc etiam casum obtinere
convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. quietae. * <a 294 s. iii k. dec. cc.
conss.>
CJ.7.14.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ingenuum se contendendo nec probando non amittit
libertinitatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. menandro. * <a 294 s. vii id.
dec. cc. conss.>
CJ.7.14.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Status ingenuae ex eo solo, quod velut ancilla sponsaliorum
nomine data proponitur, praeiudicari nulla ratione potest. * diocl. et maxim.
aa. et cc. aristoteli. * <a 294 s. vii k. ian. cc. conss.>
CJ.7.15.0. Communia de manumissionibus.
CJ.7.15.1pr.: Imperator Justinianus
Sancimus, si proprietarius servo, cuius usus fructus ad
alium pertinebat, libertatem imposuit, non secundum antiquam observationem et
libertatem cadere et eum sine domino intellegi esse, sed nec inveniri personam,
cui res ad se venientes adquirat: sed si tam proprietarius quam usufructuarius
libertatem ei consentientes imposuerant, pleno iure liberum eum effici et, si
quid postea sibi adquisierit, hoc in bonis suis habere. * iust. a. iuliano pp.
* <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.15.1.1: Imperator Justinianus
Sin autem proprietarius solus libertatem imposuerit
usufructuario minime consentiente, sit quidem ille, qui libertatem a
proprietario accepit, inter libertos proprietarii connumeratus et, si quid in
medio possedit, hoc sibi adquirat, sibi habeat, suae posteritati relinquat,
salvo patronatus iure per omnia custodiendo , nisi et hoc ei legibus fuerit
remissum. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.15.1.1a: Imperator Justinianus
Ipse tamen libertus quasi servus apud usufructuarium
permaneat, donec usufructuarius vivit vel usus fructus non legitimo modo
peremptus est. etenim si finem usus fructus quocumque modo accipiat, tunc
facultas ei tribuitur quo maluerit degere modo. si vero adhuc superstite
usufructuario ab hac luce fuerit libertus exemptus, hereditas eius legitimum
tramitem sequatur. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.15.1.2: Imperator Justinianus
Sin autem usufructuarius tantummodo libertatem imposuerit,
si quidem hoc modo, ut cedat usu fructu proprietario, plenissimum ius habeat in
servo proprietarius et omnia ei servus adquirat secundum ea, quae generaliter
in servos et dominos constituta sunt. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste
vv. cc. conss.>
CJ.7.15.1.2a: Imperator Justinianus
Sin vero gratias agendo usufructuarius eum ab usu fructu
liberaverit et libertate donaverit, tunc maneat quidem servus proprietario suo
adnexus, sed non necessitas ei imponatur, donec vivit usufructuarius vel usus
fructus constare potest, observare proprietarium et quaedam ministeria ei
adimplere, sed iudices nostri eum in quiete tueantur. post usufructuarii autem
mortem vel usus fructus quocumque modo interemptionem tunc serviat quidem
domino et omnia, quae in medio ad eum perveniant, haec suo domino adquirat.
<a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.15.1.2b: Imperator Justinianus
Et sit ex nostra constitutione haec separatio inter servos
et liberos et non secundum ius antiquum idem servus remaneat et nullum
respiciat dominum. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.15.1.3: Imperator Justinianus
Illud quoque huic legi adicimus, ut explosa antiqua
personarum differentia liceat parentibus tam feminis quam masculis filiis
filiabus sive in sacris constitutis sive emancipatis cuiuscumque gradus
mandatum imponere, quatenus servos in libertatem producant sive apud iudicem
sive in sacris ecclesiis sive secundum alium quem mandator voluerit legitimum
modum. cum enim et in successionibus et in aliis paene omnibus nulla est inter
liberos discretio, oportet hoc observari et in praesenti casu maxime pro
libertate, quam et fovere et tueri romanis legibus et praecipue nostro numini
peculiare est. <a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.15.2: Imperator Justinianus
Si quis servo suo libertatem imponat sive in ecclesia sive
ad qualecumque tribunal vel apud eum, qui libertatem imponere legibus habet
licentiam, sive in testamento vel alio ultimo elogio directam vel fideicommissariam,
nullo coartetur modo eorum qui ad libertatem veniunt aetatem requirere. neque
enim eum tantummodo civitatem romanam adipisci columus, qui maior triginta
annis extitit, sed quemadmodum in ecclesiasticis libertatibus non est huiusmodi
aetatis differentia, ita in omnibus libertatibus, quae a dominis imponuntur
sive in extremis dispositionibus sive per iudices vel alio legitimo modo, hoc
observari sancimus, ut sint omnes cives romani constituti: ampliandam enim
magis civitatem nostram quam minuendam esse censemus. * iust. a. iuliano pp. *
<a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.15.3pr.: Imperator Justinianus
Si quis sine uxore constitutus ancillam suam nomine habeat
concubinae et in eadem usque ad mortem consuetudine permanserit et forsitan
liberos ex ea sustulerit , sancimus omnimodo non concedi heredibus defuncti
eandem vel liberos eius, si etiam liberos habuerit, in servitutem deducere, sed
post mortem domini sub certo modo eripiatur in libertatem una cum subole sua,
si etiam eam forsitan habuerit. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.15.3.1: Imperator Justinianus
Ipse etenim domino, dum superest, damus licentiam quomodo
voluerit uti tam ancilla sua quam etiam ex ea progenita subole et in suo ultimo
elogio quidquid voluerit contra eos disponere, id est sive quasi servos eos
aliis legare sive in servitute heredum nominatim relinquere. sin autem
taciturnitate eos praeterierit, tunc post mortem eius ad libertatem eripiantur,
ut sit domini mors libertatis eorum exordium. <a 531 d. k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.15.3.2: Imperator Justinianus
Omnibus etenim uxores habentibus concubinas vel liberas vel
ancillas habere nec antiqua iure nec nostra concedunt. <a 531 d. k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.16.0. De liberali causa.
CJ.7.16.1: Imperator Antoninus
Rem quidem illicitam et inhonestam admisisse confiteris,
quia proponis filios ingenuos a te venumdatos. sed quia factum tuum filiis
obesse non debet, adi competentem iudicem, si vis, ut causa agatur secundum
ordinem iuris. * ant. a. saturninae. * <pp. v id. febr.>
CJ.7.16.2: Imperator Antoninus
Si hi, quos servos tuos esse dicis, liberi esse a diversa
parte dicuntur, de statu eorum more solito quaeri oportet: nec enim res
iudicata, qua de proprietate eorum pronuntiatum est, opponi causae liberali
potest. * ant. a. vereniano. * <a 214 d. non. febr. romae messala et sabino
conss.>
CJ.7.16.3: Imperator Alexander Severus
Si liber homo alienae ancillae contubernium sequatur, licet
ei fuerit denuntiatum, ut se abstineret, servus domini mulieris non fit. *
alex. a. quirino. * <a 225 pp. non. febr. fusco et dextro conss. >
CJ.7.16.4: Imperator Alexander Severus
Si is, quem in servitutem petebas, liber quamvis absente te
causa cognita pronuntiatus est, secunda in servitutem petitio eius dari tibi
non debet. sed si, posteaquam cognovisti de sententia iudicis, appellasti, an
iure lata sit, in auditorio quaeretur. * alex. a. iucundo. * <>
CJ.7.16.5pr.: Imperator Alexander Severus
Non ideo minus in libertatem proclamare potest ea, quam
ancillam tuam esse dicis , quia eam vendente fisco comparasti. * alex. a.
sabino. * <>
CJ.7.16.5.1: Imperator Alexander Severus
Sed nec hoc ad praescriptionem operatur, quod venditionis
tempore maior viginti annis fuit, cum aetatis adlegatio non alias possit
praescriptionem adversus civem romanum accommodare, quam si participandi pretii
gratia consensum servituti dedisse probetur. <>
CJ.7.16.5.2: Imperator Alexander Severus
Probationis sane onus, cum ex servitute in libertatem
adseritur, ad se recipit. qui si adfirmationem suam non impleat, inconcussum
possessionis ius obtinebis. <>
CJ.7.16.6: Imperatores valer., gallien.
Nec si volens scripsisses servum te esse, non liberum,
praeiudicium iuri tuo aliquid comparasses: quanto nunc magis, cum eam
scripturam dare compulsum te esse testaris? * valer. et gallien. aa. et valer.
nobil. c. vausumetio.* <>
CJ.7.16.7: Imperator aurel.
Si ab eo cuius servus fuisti manumissus es, frustra
libertatis controversiam sustines, maxime ab herede eius qui manumisit, cum,
etsi iure libertas non processit, respectu tamen aditae hereditatis voluntatem
defuncti suo consensu firmare debuit. * aurel. a. secundo. * <>
CJ.7.16.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum adfirmes placuisse quondam domino tuo, ut pro te et
filia tua dato nummo certae quantitatis vos manumitteret, et te tantummodo
liberaverit, aditus rector provinciae hortabitur eum salva reverentia, quam
patrono liberti solent exhibere , placito suo stare. * diocl. et maxim. aa.
veneriae. * <a 286 pp. prid.... sept. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.7.16.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum precum tuarum conceptio, licet eum contra quem supplicas
ex ancilla natum esse expresserit, tamen nomini cognomen, quo liberi dumtaxat
nuncupantur, addiderit et non servum esse, sed servili macula adspersum
comprehenderit, contra eum qui servus non est supplicasse te intellegitur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. proculo. * <a 293 >
CJ.7.16.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Liberos privatis pactis vel actus quacumque administrati
ratione non posse mutata condicione servos fieri certi iuris est. * diocl. et
maxim. aa. et cc. stratio. * <a 293 d. iiii non.>
CJ.7.16.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Liberos priva non mutant servi statum, si ad civiles honores
illicite atque improbe adspiraverint. unde si status moveatur quaestio,
intellegere vobis licet nonil prodesse posse, quod pater vester honores civiles
gessit. sollemnibus itaque ordinatis apud praesidem provinciae de statu vestro
cognoscetur. * diocl. et maxim. aa. et cc. faustino. * <a 293 d. iiii
non.>
CJ.7.16.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si liberum te natum aliquis comparavit, statum retines, quem
antea habuisti. si vero ex ancilla editum naturalis pater idemque dominus
distraxit ac post emptori pretium solvisti, non idcirco libertatem consecutus
es. * diocl. et maxim. aa. et cc. secundo. * <a 293 pp. xviii k. mart. aa.
conss.>
CJ.7.16.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Principaliter destatu defuncti agi non potest. si vero ex
peculio quondam eius, quem tibi bona reliquisse commemoras, res vindicentur vel
eius filiis moveatur status quaestio, haec omnia sollemniter praesidali notione
decidi debent. * diocl. et maxim. aa. et cc. antistiae. * <a 293 d. v k.
mai. aa. conss.>
CJ.7.16.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Lite ordinata in possessione libertatis is, de cuius
libertate quaeritur, constituitur et interim pro libero habetur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. quintianae. * <a 293 d. iiii k. mai. heracleae aa.
conss.>
CJ.7.16.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec omissa professio probationem generis excludit nec falsa
simulata veritatem minuit. cum itaque ad examinationem veri omnis iure prodita
debeat admitti probatio, aditus praeses provinciae sollemnibus ordinatis, prout
iuris ratio patitur , causam liberalem inter vos decidi providebit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. palladio. * <a 293 >
CJ.7.16.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ministerium quasi libera exhibuisti ac te nesciente quasi
ancilla in dotem data conscriptum instrumentum est, nihil haec libertati tuae
nocere potuerunt, maxime cum te minorem aetate fuisse commemores et placuerit
minores viginti annis nulla ratione mutare statum ac pro liberis servos fieri,
ne ante libertatem inconsulte amittant, quam aliis propter aetatis rationem
sine consilio praestare non possunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. diogeniae. *
<a 293 pp. vi id. mai. hadrianopoli aa. conss.>
CJ.7.16.17pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Multis rationibus natalibus ingenuis fratribus natis, post
delictis vel casibus intervenientibus singulorum causae status separantur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. regio. * <a 293 s. x k. iun. aa. conss.>
CJ.7.16.17.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nihil itaque prohibet eundem et tibi non movere quaestionem
et eos, quos fratres tuos adseveras, in servitutem vindicare sive retinere.
<a 293 s. x k. iun. aa. conss.>
CJ.7.16.17.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Igitur ad demonstrandam fratrum tuorum libertatem aliae sunt
probationes necessariae: nam quod tibi non movetur quaestio libertatis, eorum
non idoneam constat habere probationem. <a 293 s. x k. iun. aa. conss.>
CJ.7.16.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad probationem ingenuitatis ab eo, contra cuius successores
postulas, facta tibi locatio non sufficit, nec tamen hoc solum ad servitutis
vinculum argumentum est idoneum. * diocl. et maxim. aa. et cc. zotico. * <a
293 s. id. iul. philippopoli aa. conss.>
CJ.7.16.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Principaliter causam eius de quo supplicas esse quam tuam
perspicimus. nam cum te eum ad libertatem produxisse profitearis, illius
interest magis sollemniter suum tueri statum et consequenter tua etiam agetur
causa: nam si ab eo, contra quem fundis preces, servus dicatur eique libertas
ex manumissione tua vindicetur , probatio servitutis originis et beneficium
manumissionis libertatem illi adsignans tuum etiam ius patronatus tuetur. si
vero consentiat servituti, tunc iure concesso adito praeside provinciae eum
invitum etiam defendere poteris. * diocl. et maxim. aa. et cc. paulo. * <a
293 >
CJ.7.16.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sicut semel praestitam libertatem revocari non licet, sic
per ea, quae non manumittendi causa domini cum servis propriis agunt, nihil
sibi detrahunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. aeternali. * <a 293 s. vi k.
sept. aa. conss.>
CJ.7.16.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eam, quae in possessione libertatis non sine dolo malo
reperitur, in servitutem constitutae simile habere praeiudicium edicto perpetuo
" si controversia erit, utrum ex servitute in libertatem petatur an ex
libertate in servitutem" sui conceptione manifeste probatur, nec quicquam
ancillae dolus proprii iuris dominis aufert. * diocl. et maxim. aa. et cc.
thallusae. * <a 293 s. non. oct. sirmi aa. conss.>
CJ.7.16.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Parentes natales, non confessio adsignat. quapropter si ex
ancilla nata post ad libertatem manumissa pervenisti, te velut ex altera natam
ancilla servam professa quaesitam manumissione libertatem huiusmodi simulatione
vel errore amittere minime potuisti, cum servi nascantur ratione certa, non
confessione constituantur. * diocl. et maxim. aa. et cc. pardaleae. * <a 293
d. v k. dec. aa. conss.>
CJ.7.16.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tibi testamento directa libertas a domino relicta est et
ex eo successerunt scriptae filiae, non idcirco, quod secundum eius voluntatem
vel contra de filiis uni praestas obsequium, ceterae filiae tuam rescindere
possunt libertatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. musciae. * <a 293 >
CJ.7.16.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Interrogatam et professam apud acta se esse ancillam
huiusmodi factum defensionem libertatis non excludit. * diocl. et maxim. aa. et
cc. sebastiano. * <a 293 s. iiii k. ian. aa. conss.>
CJ.7.16.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sicut praetermissa instrumenta manumissionis recte factae
nullum adferunt praestitae libertati vitium, ita si servum ad libertatem
produxisti, instrumentorum amissio nihil ei nocere potest. * diocl. et maxim.
aa. et cc. licentiano. * <a 294 s. v id. febr. cc. conss.>
CJ.7.16.26: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sicut datam libertatem manumissis adimere patronus non
potest, ita manumissionis instrumentum praestare cogitur. * diocl. et maxim.
aa. et cc. molento. * <a 294 s. vii id. mart. cc. conss.>
CJ.7.16.27pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Arrianus si mota quaestione a leonide liber fuit
pronuntiatus, in servitutem a victo iterum non recte petitus est. * diocl. et
maxim. aa. et cc. aurelio asterio. * <a 294 d.Iii k.April.Sirmio
cc.Conss.>
CJ.7.16.27.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Coheres etiam tibi ab arriano datus colludens cum eo sive
heredibus ipsius, qui status moverat quaestionem, nihil tibi obfuit, nec quae
in confessionem inter eos venerunt, statum veritatis vel nomen substantiae
defuncti mutare potuerunt. <a 294 d.Iii k.April.Sirmio cc.Conss.>
CJ.7.16.28: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Avi paterni magistratu functi dignitas ad libertatis
probationem nihil nepoti prodest, si quidem in liberali causa matris, non
patris inspiciatur condicio. sed nec materni avi sola sufficit, cum, licet avia
quoque libera probari possit, multis tamen ex causis status mutari consueverit.
* diocl. et maxim. aa. et cc. eurymedonti. * <a 294 sirmi iiii id. april.
aa. conss.>
CJ.7.16.29: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De ancilla matre natam et ab eo redemptam, in cuius fuit
contubernio, si non manumittitur, in servitute permanere non ambigitur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. troilae. * <a 294 >
CJ.7.16.30: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Solo obsequii non praestiti velamento data libertas rescindi
non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychio. * <a 294 >
CJ.7.16.31: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tibi servitutis improbe moveatur quaestio, sollemnibus
ordinatis de calumnia vel iniuria, prout vindictae viam elegeris, habita
contestatione, posteaquam servus non esse fueris pronuntiatus, adversus eam
sententiam postulare potes, tunc demum de his etiam quae direpta probaveris
restitutionem, cum pro libertate fuerit pronuntiatum, petiturus. * diocl. et
maxim. aa. et cc. corsianae. * <a 294 >
CJ.7.16.32: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Subscriptio filii domini manumittentis nec addere secuta nec
omissa detrahere libertati quicquam potest. * diocl. et m1xim. aa. et cc.
athenaidi. * <a 294 d. non. nov. cc. conss.>
CJ.7.16.33: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet accepta pecunia dominus te manumisit, tamen tributa
libertas rescindi non potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. melitianae. * <a
294 s. iiii id. nov. cc. conss.>
CJ.7.16.34: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Libera concubinatus ratione non constituitur ancilla. *
diocl. et maxim. aa. et cc. hermionae. * <a 294 d. id. nov. cc. conss.>
CJ.7.16.35: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non idcirco minus, quod pupilli res velut tutor
administrasse dicitur, ex eius persona servitutis pati quaestionem potest. *
diocl. et maxim. aa. et cc. atellio. * <a 294 sirmi non. dec. cc. conss.>
CJ.7.16.36: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Post certi temporis ministerium ancillae liberam eam esse
cum ea paciscendo conventionis obtemperandi legi domina nullam habet
necessitatem utque hoc verum est , ita e contrario si filios suos constituta
cum his libera in ministerium tibi tradere promisisse probetur, parere placitis
non compellitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. theodorae. * <a 294 >
CJ.7.16.37: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si filium tuum liberum genero vendidisti, qui tam proxima
necessitudine coniunctus condicionis ignorantiam simulare non potest, utrisque
sociis criminis accusator deest. * diocl. et maxim. aa. et cc. olympio. * <a
294 >
CJ.7.16.38: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non idcirco minus, quod te limenarcha creato nemo
contradixit, rei publicae nomine moveri tibi status quaestio potest. * diocl.
et maxim. aa. et cc. philoserapi. * <a 294 d. xvi k. ian. nicomediae cc.
conss.>
CJ.7.16.39: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Liberos velut servos profitentes statum eorum mutare non
posse constat. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychio. * <a 294 s. vii k.
ian. sirmi cc. conss.>
CJ.7.16.40: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Iuxta edicti nostri continentiam in liberalibus quoque
negotiis, sive de libertinitate sive de ingenuitate moventur, absente nihilo
minus una parte causam discuti et pro iustitiae ratione sententiam proferri
nihil prohibet. * diocl. et maxim. aa. et cc. litt. ad verinum. * <>
CJ.7.16.41: Imperatores Constantinus, licin.
Iubemus omnes epistulas actricis, quas ad aelium tamquam
principalem fecerat, inanes et vacuas esse atque in irritum devocari ac de
ingenuitate eiusdem aelii requiri nec mulieri id obesse, quod ad eum tamquam
decurionem ac principalem scripserit, vel id, quod idem se finxerit decurionem
vel principalem, maxime cum non solum testium professione et cognationis eius, quae
iugum servile agnoscit, verum etiam voce propria eiusdem aelii apud aliud
iudicium patuerat, quod condicionis servilis videretur. * const. et licin. aa.
ad titianum praes. cappadociae. * <>
CJ.7.16.42: Imperator Constantinus
Placuit eos qui nascuntur matrum condicionibus uti, quarum
mox visceribus exponuntur. ante litem vero nati suo omnes nomine in quaestionem
vocentur, quoniam hos solos, qui in lite nati erunt, omnem fortunam matrum
complecti oportet et aut iustis tradi dominis aut libertate cum lucis
auctoribus frui. * const. a. ad maximum pu. * <a 322 d. prid. id. iun. sirmi
probiano et iuliano conss.>
CJ.7.17.0. De adsertione tollenda.
CJ.7.17.1pr.: Imperator Justinianus
Lites super servili condicione movendas ad clementiorem tam
examinationem quam terminum transferimus iubentes, si quis vel adhuc serviens
liberum se esse dixerit vel in libertate commorans ad servitutem vocatus
fuerit, adsertoris difficultatem in utroque casu cessare ipsumque per se ad
intentiones eius qui dominum sese adserit respondere et, si ex possessione
libertatis ad servitutem ducitur, etiam procuratorem dare minime prohiberi,
quod his, qui ex servitute ad libertatem prosiluerint, penitus interdicimus:
illis legibus, quae dudum et secunda et tertia vice adsertorias lites examinari
praecipiebant, in posterum conquiescentibus, cum sit iustum primam definitionem
in suis manere viribus, cum provocatio nulla oblata fuerit: qua porrecta, ad
similitudinem aliorum negotiorum iudex, ad quem res ex provocatione ducitur,
eam examinabit, cuius et ipsius iudicium ad secundam exquisitionem minime
deducetur occasione legum, quae super adsertoriis litibus positae sunt. * iust.
a. menae pp. * <a 528 d. iii id. dec. dn. iustiniano pp. a. ii cons.>
CJ.7.17.1.1: Imperator Justinianus
Super peculio etiam eorum vel aliis rebus aut causis veterem
defensoris observationem tollimus, praecipientes illorum tantummodo peculia,
qui ex possessione servitutis super libera condicione litigant, aliasque res
quae vindicantur in tuto pro dispositione iudicis collocari. <a 528 d. iii
id. dec. dn. iustiniano pp. a. ii cons.>
CJ.7.17.1.2: Imperator Justinianus
Omnes vero, qui pro libertate periclitantur, si quidem
possint fideiussorem dare , eum exigi: sin vero re vera datio eius impossibilis
eis sit hocque iudici manifeste ostendatur, iuratoriae cautioni committi:
scientes quod, si post hiusmodi expositionem afuerint et edictis citati in
absentia nihilo minus per unum annum duraverint, omnimodo servituti obnoxii
erunt et eius dominio, qui litem eis intulit, sine ulla dubitatione
adsignabuntur. <a 528 d. iii id. dec. dn. iustiniano pp. a. ii cons.>
CJ.7.17.1.3: Imperator Justinianus
Scire vero eos volumus, qui aliquem ad servitutem vocant,
quod, si post primam accusationem in quocumque iudicio vel ex divali iussione
factam et admonitionem ei oblatam, qui servus esse dicitur, in alio iudicio eum
accusaverint ( praeterquam si eius occasionem ipse qui servus esse dicitur
praestiterit), etsi domini sint, suo iure privabuntur. <a 528 d. iii id.
dec. dn. iustiniano pp. a. ii cons.>
CJ.7.17.2pr.: Imperator Justinianus
Expeditam antea quaestionem, in praesenti autem ex nostra
lege, quam de adsertione tollenda posuimus, in quandam difficultatem incidere
periclitantem, compendioso remedio fulciendam esse censemus. * iust. a. iohanni
pp. * <a 531 d. k. sept.>
CJ.7.17.2.1: Imperator Justinianus
Cum enim per adsertores super libertate iudicium agitabatur,
si in medio adsertore litem agente adsertus ab hac luce fuerit subtractus,
necessitas imponebatur nihilo minus adsertori litem implere, ut emptor, si
victus erat et pro libertate fuerat pronuntiatum, habeat regressum adversus
venditorem, ut ei quasi liberae personae venditor reddat id, quod emptionali
instrumento continebatur vel natura contractus exigebat. <a 531 d. k. sept.>
CJ.7.17.2.2: Imperator Justinianus
In praesenti autem, quia adsertorum vana nomina reiecta
sunt, si persona pro cuius condicione lis agitur, mortua fuerit, quemadmodum
iudicium potest adimpleri una tantummodo persona in iudicium veniente? <a
531 d. k. sept.>
CJ.7.17.2.3: Imperator Justinianus
Sancimus itaque in praesenti casu licentiam esse emptori
adversus suum auctorem venire, quatenus vel ostendat venditor servum se
vendidisse vel, si non potuerit , quasi libera persona vendita evictionis
periculum ad eum revertatur. <a 531 d. k. sept.>
CJ.7.18.0. Quibus ad libertatem proclamare non licet et de
rebus eorum, qui ad libertatem proclamare non prohibentur.
CJ.7.18.1pr.: Imperator Gordianus
Dispar causa est eius, qui dissimulata condicione sua distrahi
se passus est, et eius qui pretium participatus est. nam superiori quidem non
denegatur libertatis defensio, posteriori autem, et si civis romanus sit et
participatus est pretia, libertas denegatur. * gord. a. proculo. * <a 239
pp. k. mai. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.7.18.1.1: Imperator Gordianus
Eandemque et in eo distinctionem adhibendam, cui
fideicommissaria libertas debetur, meritissimo iuris auctores responderunt.
<a 239 pp. k. mai. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.7.18.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De latronum familia descendentibus ex largitione principali
vel auctoritate fiscali servis factis retro principes libertatem denegari
decreverunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. melanae. * <>
CJ.7.18.3pr.: Imperator Constantinus
Si quis in libertatem proclamaverit, id, quod apud se esse
eius qui se dominum dicit profitebitur, quoniam de eo non dubitatur, reddi ac
referri iudex protinus pronuntiabit. * const. a. ad maximum pu. * <a 323 d.
xv k. iun. thessalonica severo et rufino conss.>
CJ.7.18.3.1: Imperator Constantinus
Quod vero petitur, si fuerit negatione dubium, per cautionem
conservabitur ac petitio differetur, ut, si fuerit approbata libertas, (
quoniam et ipsis, qui his rem commiserunt, medendum est) gestarum rerum ab
eodem ratio atque omne quod debebitur reposcatur, ut servitute depulsa qui pro
domino quondam fuerat habeat, quod ut servo dominii iure largitus est et quae
ex earum rerum quaestu ac fructibus conciliata sunt et quae de furtivis
compendiis obscure capta ac parata sunt , cum liberum esse non oporteat, quod
apud servum dominus peculii nomine collocaverat. <a 323 d. xv k. iun.
thessalonica severo et rufino conss.>
CJ.7.18.3.2: Imperator Constantinus
Ea vero, quae testamento vel donatione quaesita sunt aut
quae ex earum rerum emolumentis empta confectaque sunt, eidem ingenuo
deputentur. quae tamen universa exacto libertatis iudicio, quae a supra dictis
rebus discernantur, in sequestro esse oportet, ut his ab utroque deductis atque
in medio iure collocatis ad eorum proprietatem uterque contendat. <a 323 d.
xv k. iun. thessalonica severo et rufino conss.>
CJ.7.19.0. De ordine cognitionum.
CJ.7.19.1: Imperator Alexander Severus
Cum et ipse confessus es status controversiam pati, qua
ratione postulas, priusquam de condicione constaret tua, accusandi tibi tribui
potestatem contra eum, qui te servum esse contendit? cum igitur, sicut adlegas,
statu generis fretus es , iuxta ius ordinarium praesidem pete, qui cognita
prius liberali causa ex eventu iudicii, quid de crimine statuere debeat, non
dubitabit. * alex. a. vitalio. * <a 223 pp. v id. m... maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.7.19.2: Imperator Alexander Severus
Si de hereditate et libertate controversia est, prius agi
causa libertatis debet. sed si de hereditate agetur, ordinanda quidem est causa
libertatis, sed sufficit ei, qui libertate utitur, ad victoriam de hereditate
secundum se pronuntiatum. * alex. a. galliae. * <a 223 pp. v id. aug. maximo
ii et aeliano conss.>
CJ.7.19.3: Imperator Alexander Severus
Si crimen aliquod inferatur ei, quam ingenuam esse dicis,
ante liberalis causa suo ordine agi debet, cognitionem suam praeside praebente,
quoniam necesse est ante sciri, si delictum probatum fuerit, ut in liberam et
ingenuam an ut in ancillam constitui oportet. * alex. a. valeriano. * <a 223
pp. vi k. dec. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.7.19.4pr.: Imperator Gordianus
Si status controversiam pateris, lite prius liberali
terminata, si pro te fuerit pronuntiatum, agere etiam adversus eum, qui se
dominum tuum esse contendit, non prohiberis. * gord. a. menedemo. * <a 239
d. x k. dec. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.7.19.4.1: Imperator Gordianus
Quod si ideo te ab accusatione elidet, quasi servum non
proprium sed alienum, liberale quidem iudicium cessat, causae autem examinatio
apud eum qui iudicat ostendet, utrumne accusatio induci debeat propter statum
personae, an evanescat. <a 239 d. x k. dec. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.7.19.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum status quaestionem tibi moveri et te debita velle petere
commemores, ordinarium est prius sollemnibus interpositis, si hoc iuris
admiserit ratio, causam liberalem apud praesidem provinciae decidi, ut, si
liber fueris vel servus non esse pronuntiatus, tunc tibi iure debita restitui
iubeat, cum hoc incerto, utrumne tibi libero constituto an domino tuo, si
servum te sententia declaraverit, debeatur, ad solutionem debitorem tuum
urgueri non oporteat. * diocl. et maxim. aa. et cc. alpheo. * <a 293 s.
prid. k. mai. beraci aa. conss.>
CJ.7.19.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si res tuas raptas vel amotas esse dicis ab his, quos servos
tuos esse contendis , hique in libertatem proclamaverunt, causa liberalis prius
adversus eos et tunc damni dati rerumque amotarum lis apud praesidem provinciae
contestanda est, ut, si quidem liberi vel servi non esse pronuntientur, tunc
demum damni dati et amotarum rerum procedere possit adhibita probatione
condemnatio, si vero secus, quaestio rerum amotarum evanescat. * diocl. et
maxim. aa. et cc. alexandriae. * <a 293 d. iii k. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.7.19.7pr.: Imperator Constantinus
Si quando negotium status fuerit exortum, si ab eius parte
qui dicitur servus aliquid dicatur dominus abripuisse, prius considerari
placet, utrum de possessione servitutis in libertatem reclamandum putet an vero
ex possessione libertatis in servitutem vocatur. * const. a. ad bassum. * <a
317 - 319? >
CJ.7.19.7.1: Imperator Constantinus
Ac si eum de obsequiis servilibus libertatem constiterit
flagitare, ante decidi status convenit causam atque ita praeberi direptorum
negotiorum, si res exegerit , audientiam. <a 317 - 319? >
CJ.7.19.7.2: Imperator Constantinus
Quod si ei qui ad servitutem vocatur quicquam direptum esse
memoretur, universa quae constiterit ablata ita demum reddi convenit ei, qui
servus esse contenditur , si modo salvam rem futuram per idoneos fideiussores
promiserit. <a 317 - 319? >
CJ.7.19.7.3: Imperator Constantinus
Nam si tales non potuerit dare, tunc ea convenit, de quibus
in iudicio tractabitur, sequestrari in eum diem, in quo controversia sopietur,
ita ut ex isdem, si alia facultas esse non poterit, tantum litis sumptibus et
alimoniae hominis subministretur, quantum moderato iudicis arbitrio fuerit
aestimatum. <a 317 - 319? >
CJ.7.19.7.4: Imperator Constantinus
( 1) cum autem necdum lite de statu mota res ab aliquo
direptae sint et sententia de restituenda possessione rerum lata ille, ne
sententiae satisfieret, de statu controversiam movit, necessitatem habebit et
sine satisdatione easdem res reddere et tunc causam liberalem secundum iuris
ordinem exercere. <a 317 - 319? >
CJ.7.20.0. De collusione detegenda.
CJ.7.20.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum servum matris tuae et stupro violasse dominam suam et
turpis coniunctionis maculam excogitandae ingenuitatis collusione ac falsae
captivitatis velamento apud competentem iudicem obtegere voluisse proponas nec
libertatem ei matrem tuam dedisse, sed in solam ingenuitatem eum nudae
voluntatis mendacio producere enisam adseveres, servum esse palam est, quando
etiam divi pii rescriptum super captivitate emissum, quam non intercessisse
significas, ingenuum fecisse non videatur, nec adseveratio consensus tui
ingenuitatis ius tribuere potuit. * diocl. et maxim. aa. theodorae. * <a 290
pp. xiiii k. iul. diocletiano iiii et maximiano iii aa. conss.>
CJ.7.20.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Libertinae condicionis constitutis privatis pactis mutare
statum non licere ninniano senatus consulto contra collusorem poena statuta
praemioque detegenti promisso manifeste declaratur. * diocl. et maxim. aa. et
cc. milesio. * <a 294 d. v k. dec. cc. conss.>
CJ.7.21.0. Ne de statu defunctorum post quinquennium
quaeratur.
CJ.7.21.1: Imperatores Severus, Antoninus
Aditus competens iudex causam praescriptionis examinabit et,
si domitiae patronum, qui civis romanus in diem mortis vixit, ante quinque
annos, quam lis bonorum mulieris inchoaretur, vita decessisse constiterit,
libertae status ex persona manumissoris non retractabitur. * sev. et ant. aa.
niconi. * <>
CJ.7.21.2: Imperatores Severus, Antoninus
Si is, qui te heredem fecit, propter matris condicionem
servus dicitur et mater ante quinque annos litis motae vita decessit,
praescriptioni locus erit, cum quaeri de statu non possit, nisi de condicione
matris retractaretur. haec ita, si, quamdiu vixit, sine interpellatione ut
civis romana egit. * sev. et ant. aa. maximo. * <a 205 pp. id. sept.
antonino a. ii et geta c. ii conss.>
CJ.7.21.3: Imperator Alexander Severus
Quamvis defunctus sit maritus quondam tuus, cui status
quaestio inferebatur, causa tamen etiam post obitum eius propter emolumentum
successionis durat eamque apud eum, qui de hereditate vel de singulis rebus
iudicaturus est, decidi oportet. * alex. a. olympiadi. * <>
CJ.7.21.4pr.: Imperator Alexander Severus
Si is, quem servum tuum fuisse et a fratre tuo manumissum
atque heredem scriptum proponis, ut civis romanus vixit nec intra quinquennium
post mortem eius status quaestionem movere coepisti, intellegis neque heredibus
ab eo scriptis neque his, quos liberos esse voluit, controversiam te contra
formam senatus consulti facere posse. * alex. a. marciano. * <a 228 pp. v
id. iun. modesto et probo conss.>
CJ.7.21.4.1: Imperator Alexander Severus
Quod si prius, quam id spatium temporis excederet, agere
coepisti, et peculium eius more iudiciorum persequi et cum manumissis ordinata
lite secundum formam edicti experiri non prohiberis. <a 228 pp. v id. iun.
modesto et probo conss.>
CJ.7.21.5: Imperator Gordianus
Quod est constitutum post quinquennium de statu defunctorum
quaestionem incipere non posse, ad speciem emancipationis, iure nec ne perfecta
sit, minime pertinet. * gord. a. severo. * <>
CJ.7.21.6pr.: Imperatores valer., gallien.
Si mater tua quasi ingenua communi opinione vixit et
quinquennium a die mortis eius excessit, potes rem publicam et pupillos, si
tibi status quaestionem movere temptaverint, nota praescriptione repellere. *
valer. et gallien. aa. pollae. * <a 260 pp. vi id. iun. saeculare ii et
donato conss.>
CJ.7.21.6.1: Imperatores valer., gallien.
An autem pro ingenua in diem mortis egerit, in iudicio
requiretur. quod si varietas interveniat, posteriora tempora spectari convenit.
<a 260 pp. vi id. iun. saeculare ii et donato conss.>
CJ.7.21.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pater tuus veluti ingenuus vixit nec status
controversiam, quasi fisci servus esset, apud praesidem provinciae, qui super
huiusmodo quaestionibus iudicare solet, sed apud curatorem rei publicae non
competentem iudicem passus est, postque mortem eius quinquennium fluxit, status
tuus ex praescriptione, quae ex senatus consulto emanat, protectus est. *
diocl. et maxim. aa. heliodoro. * <>
CJ.7.21.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Repetitio peculii rerum servi tui, si nullo iusto titulo
intercedente corpora ab aliquo possideantur, nulla temporis praescriptione
mutilabitur. nec enim senatus consultum, quo super non retractandis defunctorum
statibus sancitum est, intervenit, si defunctus in fuga conversatus atque
latitans decessit. * diocl. et maxim. aa. et cc. theodoro. * <a 299? d. x k.
dec. mel. diocletiano et maximiano aa. conss.>
CJ.7.22.0. De longi temporis praescriptione, quae pro
libertate et non adversus libertatem opponitur.
CJ.7.22.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Mala fide morato in libertae diu prodesse non potest
temporis praescriptio. unde cum confitearis fuga te ab eo cuius meministi
recessisse, intellegis ex hoc solo sine dolo malo in possessione te libertatis
non esse. * diocl. et maxim. aa. et cc. muciano. * <a a. 293 d. x k. sept. aa.
conss.>
CJ.7.22.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praestat firmam defensionem libertatis ex iusto initio longo
tempore obtenta possessio. favor enim libertatibus debitus et salubris iam
pridem ratio suasit, ut his, qui bona fide in possessione libertatis per
viginti annorum spatium sine interpellatione morati essent, praescriptio
adversus inquietudinem status eorum prodesse deberet, ut et liberi et cives
fiant romani. * diocl. et maxim. aa. et cc. carterio. * <a 300 d. vii k.
iul. antiochiae constantio iii et maximiano iii cc. conss.>
CJ.7.22.3: Imperatores Constantinus, licin.
Solam temporis longinquitatem, etiamsi sexaginta annorum
curricula excesserunt, libertatis iura minime mutilare oportere congruit
aequitati. * constant. et licin. aa. litt. ad dionysium vice praef. * <a 314
d. iii k. mai. volusiano et anniano conss.>
CJ.7.23.0. De peculio eius qui libertatem meruit.
CJ.7.23.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Longe diversam causam eorum, qui a superstitibus
manumittuntur, item illorum, quibus testamento libertas relinquitur, esse
dissimulare non debueras, cum superiore quidem casu concessum tacite peculium,
si non adimatur, posteriore vero, nisi specialiter fuerit datum, penes
successorem remanere sit iuris evidentis. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufino.
* <a 294 s. v non. oct. cc. conss.>
CJ.7.24.0. De senatus consulto claudiano tollendo.
CJ.7.24.1pr.: Imperator Justinianus
Cum in nostris temporibus, in quibus multos labores pro
libertate subiectorum sustinuimus, satis esse impium credidimus quasdam
mulieres libertate sua fraudari et, quod ab hostium ferocitate contra naturalem
libertatem inductum est, hoc a libidine nequissimorum hominum inferri,
claudianum senatus consultum et omnem eius observationem circa denuntiationes
et iudicium sententias conquiescere in posterum volumus, ne, quae libera
constituta est, vel semel decepta vel infelici cupidine capta vel alio
quocumque modo contra natalium suorum ingenuitatem deducatur in servitutem et
sit pessimum dedecus cognationis suae fulgori, ut, quae forsitan decoratos
dignitatibus habeat cognatos, haec in alienum cadat dominium et dominum
pertimescat forsitan cognatis suis inferiorem. quod et in libertis observari
oportet: semel etenim libertate potitam per tale dedecus in servitutem reduci
religio temporum meorum nullo patitur modo. * iust. a. hermogeni mag. off. *
<a 531-534 >
CJ.7.24.1.1: Imperator Justinianus
Sed ne servi vel adscripticii putent sibi impunitum esse
tale conamen, quod maxime in adscripticios verendum est, ne liberarum mulierum
nuptiis ab his excogitatis paulatim huiusmodi hominum condicio decrescat,
sancimus, si quid tale fuerit vel a servo vel adscripticio perpetratum, liberam
habere potestatem dominium eius sive per se sive per praesidem provinciae talem
servum vel adscripticium castigatione competenti corrigere et abstrahere a tali
muliere. quod si neglexerit, sciat in suum damnum huiusmodi desidiam
reversuram. <a 531-534 >
CJ.7.25.0. De nudo ex iure quiritium tollendo.
CJ.7.25.1: Imperator Justinianus
Antiquae subtilitatis ludibrium per hanc decisionem
expellentes nullam esse differentiam patimur inter dominos, apud quos vel nudum
ex iure quiritium vel tantummodo in bonis reperitur, quia nec huiusmodi esse
volumus distinctionem nec ex iure quiritum nomen, quod nihil aenigmate
discrepat nec umquam videtur neque in rebus apparet, sed est vacuum et
superfluum verbum, per quod animi iuvenum, qui ad primam veniunt legum
audientiam, perterriti ex primis eorum cunabulis inutiles legis antiquae
dispositiones accipiunt. sed sit plenissimus et legitimus quisque dominus sive
servi sui sive aliarum rerum ad se pertinentium. * iust. a. iuliano pp. * <a
530-531 >
CJ.7.26.0. De usucapione pro emptore vel transactione.
CJ.7.26.1: Imperator Antoninus
Mancipia tua si ab eis distracta sunt, qui ius vendendi non
habuerunt, vindicare ea potes. nec enim usucapi ab emptoribus potuerunt, cum
illicita venditione furtum contractum sit. * ant. a. flaviano. * <a 213 pp.
id. aug. anonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.7.26.2: Imperator Alexander Severus
Si contra defuncti voluntatem servos, quos propter perfectae
artis peritiam heredibus suis defunctus servari testamento praecepit, tutores
vendiderunt, usucapi non potuerunt. * alex. a. Marcellino. * <a 224 d. v
non. mart. iuliano et crispino conss.>
CJ.7.26.3: Imperator Alexander Severus
Si matrem eius, cuius nomine quaestionem pati dicis, bona
fide emptam possidere coepisti, etiamsi ipsa in causam furtivam incidit, tamen
postea conceptum apud te partum usucapere potuisti. * alex. a. nepotillae. *
<>
CJ.7.26.4: Imperator Alexander Severus
Venditioni ancillae consensum dedisse diversam partem si
probaveris, retractando contractum, quem ipsa ratum habuit, non audietur. sed
et hac probatione cessante si bona fide emptam ancillam venditore bona fide
distrahente temporis spatio usuceperis, intentio proprietatem vindicantis
tenere non potest. * alex. a. achilleo. * <pp. iii id. april.>
CJ.7.26.5pr.: Imperator Gordianus
Si partem possessionis mala fide possessor venumdedit, id
quidem, quod ab ipso tenetur, omnimodo cum fructibus recipi potest, portio
autem, quae distracta est, ita demum recte petitur a possidente, si sciens
alienam comparavit vel bona fide emptor nondum complevit usucapionem. * gord.
a. marino. * <a 238 pp. xii k. april. pio et pontiano conss.>
CJ.7.26.5.1: Imperator Gordianus
Violenter autem possessione amissa, priusquam in domini
potestatem perveniat, usucapio emptori, etsi bona fide mercatus est, non
competit. <a 238 pp. xii k. april. pio et pontiano conss.>
CJ.7.26.6: Imperator Philippus
Cum sit probatum rem pignori fuisse obligatam et postea a
debitore distractam, palam est non potuisse eam quasi furtivam usucapi. *
philipp. a. cum consilio collocutus dixit: * < s. die et consule.>
CJ.7.26.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sciens servum alienum citra domini voluntatem venumdans
furtum committit. quod rei vitium, priusquam ad dominum eius revertatur
possessio, non permittit usucapionem fieri, licet bona fide possideatur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. pecudi. * <a 294 d. v id. febr. cc. conss.>
CJ.7.26.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex causa transactionis habentes iustam causam possessionis
usucapere possunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. severo. * <a 294 >
CJ.7.26.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eum, qui a pupillo sine tutoris auctoritate distrahente
comparavit, nullum temporis spatium defendit. sed si locupletior factus
emptoris pecunia post pubertatem occasionem iuris ad iniquum trahat compendium,
doli mali submovebitur exceptione. * diocl. et maxim. aa. et cc. gaio. * <a
294 s. viii id. dec. cc. conss.>
CJ.7.27.0. De usucapione pro donato.
CJ.7.27.1: Imperator Alexander Severus
Sive fuit dominus, qui tibi loca de quibus supplicasti
donavit, sive a non domino bona fide donata suscepisti eaque usucepisti,
auferri tibi quod iure quaesitum est non potest. * alex. a. macedonio. *
<pp. v id. mart.>
CJ.7.27.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Donantem ancillam alienam nihil domino deminuere non est
ambigui iuris: furtum etiam contrahere citra voluntatem domini contractantem,
ut eius rei nec usucapio possit procedere. * diocl. et maxim. aa. et cc.
capitoni. * <a 293 s. v id. april. aa. conss.>
CJ.7.27.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Irritam facere donationem perfectam nemini licet. utque hoc
verum est, sic error falsae causae ratione fidei bonae non defenditur. quod et
in dominio pro usucapione quaerendo servatur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
rhodano. * <>
CJ.7.28.0. De usucapione pro dote.
CJ.7.28.1: Imperator Alexander Severus
Res mobiles in dotem datae, quamvis alienae, si sine vitio
tamen fuerunt, a bona fide accipiente pro dote usucapiuntur. * alex. a.
taurino. * <>
CJ.7.29.0. De usucapione pro herede.
CJ.7.29.1: Imperator Antoninus
Cum pro herede usucapio locum non habeat, intellegis neque
matrem tuam, cui heres extitisti, neque te usu mancipia ex ea causa capere
posse. * ant. a. zoilo. * <a 215 pp. vii k. iul. romae laeto et cereale
conss.>
CJ.7.29.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nihil pro herede posse usucapi suis existentibus heredibus
obtinuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. marinae. * <a 293 pp. v k. febr. aa.
conss.>
CJ.7.29.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Opinione falsa mortis pro herede possessio rerum absentis
procedere non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. diocletiano. * <>
CJ.7.29.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Usucapio non praecedente vero titulo procedere non potest
nec prodesse neque tenenti neque heredi eius potest, nec obtentu velut ex
hereditate, quod alienum fuit, domini intentio ullo longi temporis spatio
absumitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. serapioni. * <a 294 d. vii k. ian.
cc. conss.>
CJ.7.30.0. Communia de usucapionibus.
CJ.7.30.1: Imperator Alexander Severus
Qui ex conducto possidet, quamvis corporaliter teneat, non
tamen sibi, sed domino rei creditur possidere. neque enim colono vel conductori
praediorum longae possessionis praescriptio quaeritur. * alex. a. sabino. *
<a 226 pp. vii k. april. alexandro a. ii et Marcello conss.>
CJ.7.30.2: Imperator Alexander Severus
Iam pridem quidem mancipium, de quo supplicas, comparasse te
dicis: sed si cogitaveris fisci mei rem usucapi non posse, respondere te
actionibus fisci mei intellegis nec alias posse proprietatem obtinere, quam si
non ex ancilla fiscali natum fuisse constiterit. * alex. a. onesimae. * <a
231 pp. non. mart. pompeiano et peligno conss.>
CJ.7.30.3: Imperator Alexander Severus
Si mala fide servum tuum sciens antiochus tenuit,
intentionem tuam contra successorem eius, licet bona fide possidet, propter
initii vitium usucapio non absumpsit. * alex. a. pantherio. * <>
CJ.7.31.0. De usucapione transformanda et de sublata
differentia rerum mancipi et nec mancipi.
CJ.7.31.1pr.: Imperator Justinianus
Cum nostri animi vigilantia ex iure quiritum nomen et
substantiam sustulerit et communes exceptiones in omni loco valeant, id est
decem vel viginti vel triginta annorum vel si quae sunt aliae maioris aevi
continentes prolixitatem, satis inutile est usucapionem in italicis quidem
solis rebus admittere, in provincialibus autem recludere. sed et si quis res
alienas, italicas tamen, bona fide possidebat per biennium, miseri rerum domini
excludebantur et nullus eis ad eas reservabatur regressus. quae et nescientibus
dominis procedebant: quo nihil inhumanius erat, si homo absens et nesciens tam
angusto tempore suis cadebat possessionibus. * iust. a. iohanni pp. * <a 531
d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.31.1.1: Imperator Justinianus
Ideo per praesentem legem et in italicis solis rebus, quae
immobiles sunt vel esse intelleguntur, sicut annalem exceptionem, ita et
usucapionem transformandam esse censemus, ut tantummodo et hic decem vel
viginti annorum vel triginta et aliarum exceptionum tempora currant, huiusmodi
angustiis penitus semotis. <a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.31.1.2: Imperator Justinianus
Cum autem antiqui et in rebus mobilibus vel se moventibus,
quae fuerant alienatae vel quocumque modo, bona fide tamen, detentae, usucapionem
extendebant, non in italico solo nexu, sed in omnem orbem terrarum, et hanc
annali tempore concludebant, et eam duximus esse corrigendam, ut, si quis
alienam rem mobilem seu se moventem in quacumque terra sive italica sive
provinciali bona fide per continuum triennium detinuerit, is firmo iure eam
possideat, quasi per usucapionem ei adquisitam. <a 531 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.31.1.3: Imperator Justinianus
Hoc tantummodo observando, ut in his omnibus casibus ab
initio bona fide eam capiat, secundum quod exigit longi temporis praescriptio,
et ut continuetur ei possessio etiam anterioris iusti possessoris et
connumeretur in decennium vel viginti annorum spatium vel triennium, quod in
rebus mobilibus observandum esse censemus, ut in omnibus iusto titulo
possessionis antecessoris iusta detentio, quam in re habuit, non interrumpatur
ex posteriore forsitan alienae rei scientia, licet ex titulo lucrativo ea
coepta est. <a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.7.31.1.4: Imperator Justinianus
Ita etenim ampliatur quidem longi temporis materia, quae ei
subdita est, minuitur autem usucapionum compendiosa dominis iactura et eius
iura nocentia. <a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.7.31.1.5: Imperator Justinianus
Cum etiam res dividi mancipi et nec mancipi sane antiquum
est et merito antiquari oportet, sit et rebus et locis omnibus similis ordo,
inutilibus ambiguitatibus et differentiis sublatis. <a 531 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.32.0. De adquirenda et retinenda possessione.
CJ.7.32.1: Imperatores Severus, Antoninus
Per liberam personam ignoranti quoque adquiri possessionem
et, postquam scientia intervenerit, usucapionis condicionem inchoari posse tam
ratione utilitatis quam iuris pridem receptum est. * sev. et ant. aa. attico. *
<a 196 pp. vi k. dec. dextro ii et prisco conss.>
CJ.7.32.2: Imperator Alexander Severus
Minus instructus est, qui te sollicitum reddidit, quasi in
vacuam possessionem eius, quod per procuratorem emisti, non sis inductus, cum
ipse proponas diu te in possessione fuisse omniaque ut dominum gessisse. licet
enim instrumento non sit comprehensum, quod tibi tradita sit possessio, ipsa
tamen rei veritate id consecutus es, si sciente venditore in possessione
fuisti. * alex. a. gauro. * <>
CJ.7.32.3: Imperator dec.
Donatarum rerum a quacumque persona infanti vacua possessio
tradita corpore quaeritur. quamvis enim sint auctorum sententiae dissentientes,
tamen consultius videtur interim, licet animi plenus non fuisset adfectus,
possessionem per traditionem esse quaesitam: alioquin, sicuti viri
consultissimi papiniani responso continetur, ne quidem per tutorem possessio
infanti poterit adquiri. * dec. a. rufo. * <a 250 pp. v k. april. decio a.
ii et grato conss.>
CJ.7.32.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet possessio nudo animo adquiri non possit, tamen solo
animo retineri potest. si igitur desertam praediorum possessionem non
derelinquendi adfectione transacto tempore non coluisti, sed ex metus
necessitate culturam eorum distulisti, praeiudicium tibi ex transmissi temporis
iniuria generari non potest. * diocl. et maxim. aa. nepotianae. * <a 290 pp.
k. aug. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.7.32.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum nemo causam sibi possessionis mutare possit proponasque
colonum nulla extrinsecus accedente causa ex colendi occasione ad iniquae
venditionis vitium esse prolapsum, praeses provinciae inquisita fide veri
domini tui ius convelli non sinet. * diocl. et maxim. aa. mennoni. * <>
CJ.7.32.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si nulla iusta ex causa ingressum agrum sive vineas eum
cuius meministi praeses reppererit nec ulla praescriptione vestra interpellatur
petitio, restituere te possessioni cum omni causa non dubitabit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. valerio. * <a 293 s. id. april. aa. conss.>
CJ.7.32.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Improba possessio firmum titulum possidendi nullum praestare
potest. unde ingredientem in vacuam possessionem alieni fundi non consentiente
domino vel actore, qui eius rei concedendi potestatem habuit, causam iustam
possessionis adipisci non potuisse certum est. * diocl. et maxim. aa. et cc.
asyncrito. * <a 293 pp. v id. dec. aa. conss.>
CJ.7.32.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Per procuratorem utilitatis causa possessionem et, si
proprietas ab hac separari non possit, dominium etiam quaeri placuit. * diocl.
et maxim. aa. et cc. cyrillo. * <a 294 pp. xviii k. mart. sirmi cc.
conss.>
CJ.7.32.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec ex vera venditione possessionem, quam non fuerat emptor
adeptus, improbe retinere potest: ac multo minus is, qui adseveratione falsa
velut emptor, cum sine obligatione pignoris pecuniam mutuo dedisset, fundum
inrumpens alienum retinendi iustam habet causam. * diocl. et maxim. aa. et cc.
sergio. * <a 294 pp. iii non. april. sirmi cc. conss.>
CJ.7.32.10: Imperator Constantinus
Nemo ambigit possessionis duplicem esse rationem, aliam quae
iure consistit, aliam quae corpore, utramque autem ita demum esse legitimam,
cum omnium adversariorum silentio ac taciturnitate firmetur: interpellatione
vero et controversia progressa non posse eum intellegi possessorem, qui, licet
corpore teneat, tamen ex interposita contestatione et causa in iudicium deducta
super iure possessionis vacillet ac dubitet. * const. a. ad maternum. * <a
314 p. xi k. febr. triveris volusiano et anniano conss.>
CJ.7.32.11: Imperatores Arcadius, Honorius
Vitia possessionum a maioribus contracta perdurant et
successorem auctoris sui culpa comitatur. * arcad. et honor. aa. petronio vic.
hispaniarum. * <a 397 d. xv k. ian. mediolano caesario et attico conss.>
CJ.7.32.12pr.: Imperator Justinianus
Ex libris sabinianis quaestionem in divinas nostri numinis
aures relatam tollentes definimus, ut sive servus sive procurator vel colonus
vel inquilinus vel quispiam alius, per quem licentia est nobis possidere,
corporaliter nactam possessionem cuiuscumque rei eam derelinquerit vel alii
prodiderit, desidia forte vel dolo, ut locus aperiatur alii eandem possessionem
detinere, nihil penitus domino praeiudicium generetur, ne ex aliena malignitate
alienum damnum emergat, sed et ipse, si liberae condicionis est, competentibus
actionibus subiugetur, omni iactura ab eo restituenda domino rei vel ei, circa
quem neglegenter vel dolose versatus est. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 -
532 >
CJ.7.32.12.1: Imperator Justinianus
Sin autem necdum sub manibus procuratoris vel coloni vel
inquilini vel servi possessio facta est, sed eam accipere desidia vel dolo
supersedit, tunc ipse qui eum transmisit ex mala sua electione praeiudicium
circa possessionem patiatur, ex memoratarum personarum vel machinatione vel
neglegentia accedens. <a 531 - 532 >
CJ.7.32.12.2: Imperator Justinianus
Hoc etenim tantummodo sancimus, ut dominus nullo modo
aliquod discrimen sustineat ab his quos transmiserit, non ut etiam lucrum sibi
per eos adquirat, cum et antiqua regula, quae definivit deteriorem condicionem
per servum domini nullo fieri modo, tunc locum habet, cum de damno dominus
periclitetur, non cum sibi lucrum per servum adquiri desiderat: salva videlicet
et in hoc casu domino rei vel ei, qui ad eam detinendam praefatas transmiserit
personas, adversus eas omni actione, si qua ex legibus ei competit servata.
<a 531 - 532 >
CJ.7.33.0. De praescriptione longi temporis decem vel
viginti annorum.
CJ.7.33.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Cum post motam et omissam quaestionem res ad nova dominia
bona fide transierint et exinde novi viginti anni intercesserint sine
interpellatione, non est inquietanda quae nunc possidet persona, quae sicut
accessione prioris domini non utitur, qui est inquietatus, ita nec impedienda est,
quod ei mota controversia sit. * sev. et ant. aa. iuliano pp. * <d. iii et
antonino aa. conss.>
CJ.7.33.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Quod si prior possessor inquietatus est, etsi postea per
longum tempus sine aliqua interpellatione in possessione remansit, tamen non
potest uti longi temporis praescriptione. <d. iii et antonino aa. conss.>
CJ.7.33.1.2: Imperatores Severus, Antoninus
Quod etiam in re publica servari oportet. <d. iii et
antonino aa. conss.>
CJ.7.33.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Longi temporis praescriptio his, qui bona fide coeptam
possessionem continuatam nec interruptam inquietudine litis tenuerunt, solet
patrocinari. * diocl. et maxim. aa. * <a 286 pp. v k. dec. maximo ii et
aquilino conss.>
CJ.7.33.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si vineae, quas mater tua vitrico in dotem dedit, tuae
proprietatis sunt nec ulla praescriptio ex transacti temporis prolixitate
adolevit, praeses provinciae restitui tibi eas efficiet. * diocl. et maxim. aa.
et cc. antonio. * <a 293 >
CJ.7.33.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Diutina possessio iure tantum successionis sine iusto titulo
obtenta prodesse ad praescriptionem hac sola ratione non potest. * diocl. et
maxim. aa. et cc. hermo. * <a 293 pp. iiii id. april. aa. conss.>
CJ.7.33.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec petentem dominium ab eo, cui petentis solus error causam
possessionis sine vero titulo praestitit, silentii longi praescriptione depelli
iuris evidentissimi est. * diocl. et maxim. aa. et cc. sotericho. * <a 293
s. sirmi xi k. mai. aa. conss.>
CJ.7.33.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si fraude et dolo, licet inter maiores annis, facta venditio
est, hanc confirmare non potuit consequens tempus, cum longi temporis
praescriptio in malae fidei contractibus locum non habeat. * diocl. et maxim.
aa. et cc. pars epist.Ad primosum praes. syriae.* <a 293 accepta.>
CJ.7.33.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Longi temporis praescriptione munitis instrumentorum amissio
nihil iuris aufert nec diuturnitate possessionis partem securitatem maleficium
alterius turbare potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. antheae.* <a 293 d.
prid. k. ian. aa. conss.>
CJ.7.33.8pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si is contra quem supplicas matris tuae quondam mancipia
quasi filius ex causa tantum adoptionis defendit, adfectio destinatae illicitae
adoptionis ad horum dominium ei quaerendum sola non sufficit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. celso.* <a 294 >
CJ.7.33.8.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quapropter mancipia petere non prohiberis nullam timens
temporis praescriptionem , si hoc tantum initio procedente is contra quem
supplicas horum possessionem adeptus est. <a 294 >
CJ.7.33.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Emptor bona fide contra praesentem decennii praescriptione,
cuius initio contestationem haberi sufficit, posteaquam suam impleverit
intentionem petitor, adhibita probatione iustae possessionis defensus absolvi
recte postulat. * diocl. et maxim. aa. et cc. demostheni.* <a 294>
CJ.7.33.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec bona fide possessionem adeptis longi temporis
praescriptio post moram litis contestatae completa proficit, cum post motam
controversiam in praeteritum aestimetur. * diocl. et maxim. aa. et cc. regino.*
<a 294 pp. v id. dec. cc. conss.>
CJ.7.33.11: Imperator Justinianus
Super longi temporis praescriptione, quae ex decem vel
viginti annis introducitur, perspicuo iure sancimus, ut, sive ex donatione sive
ex alia lucrativa causa bona fide quis per decem vel viginti annos rem
detinuisse probetur, adiecto scilicet etiam tempore prioris possessoris,
memorata longi temporis exceptio sine dubio ei competat nec occasione
lucrativae causae repellatur. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. k. iun. dn.
iustiniano pp. a. ii cons.>
CJ.7.33.12pr.: Imperator Justinianus
Cum in longi temporis praescriptione tres emergebant
veteribus ambiguitates, prima proter res, ubi positae sunt, secunda propter
personas, sive utriusque sive alterutrius praesentiam exigimus, et tertiae, si
in eadem provincia vel si in eadem civitate debent esse personae tam petentis
quam possidentis et res, pro quibus certatur: omnes praesentis legis
amplectimur definitione, ut nihil citra eam relinquatur. * iust. a. iohanni pp.
* <a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis
vv.Cc. >
CJ.7.33.12.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque debere in huiusmodi specie utriusque
personae tam petentis quam possidentis spectari domicilium, ut tam is qui
dominii vel hypothecae quaestionem inducit quam is qui res possidet domicilium
in uno habeant loco, id est in una provincia. hoc etenim nobis magis eligendum
videtur, ut non civitate concludatur domicilium, sed magis provincia, et si
uterque domicilium in eadem habet provincia, causam inter praesentes esse videri
et decennio agentem excludi. <a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv.Cc. >
CJ.7.33.12.2: Imperator Justinianus
De rebus autem, de quibus dubitatio est, nulla erit
differentia, sive in eadem provincia sint sive in vicina vel trans mare positae
et longo spatio separatae. <a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv.Cc. >
CJ.7.33.12.3: Imperator Justinianus
Sin autem non in eadem provincia uterque domicilium habeat,
sed alter in alia, alius in altera, tunc ut inter absentes causam disceptari et
locum esse viginti annorum exceptioni. nihil enim prohibet, sive in eadem
provincia res constitutae sint sive in alia, super his controversiam in iudicio
provinciali moveri et multo magis in hac florentissima civitate. <a 531 d.V
k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc. >
CJ.7.33.12.3a: Imperator Justinianus
Quid enim prodest in ipsa provincia esse possessionem an in
alia, cum ius vindicationis incorporale est et, ubicumque res positae sunt, et
dominium earum et vinculum ad dominum vel creditorem possit reverti? ideo enim
nostri maiores subtilissimo animo et divino quodam motu ad actiones et earum
iura pervenerunt, ut incorporales constitutae possint ubicumque ius suum et
effectum corporalem extendere. <a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv.Cc. >
CJ.7.33.12.3b: Imperator Justinianus
Sit igitur secundum hanc definitionem causa perfectissime
composita et nemo posthac dubitet, neque inter praesentes neque inter absentes
quid statuendum sit, ut bono initio et possessione tenentis et utriusque partis
domicilio requisito sit expedita quaestio pro rebus ubicumque positis, nulla
scientia vel ignorantia expectanda, ne altera dubitationis inextricabilis oriatur
occasio. <a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv.Cc. >
CJ.7.33.12.4: Imperator Justinianus
Eodem observando et si res non soli sint, sed incorporales,
quae in iure consistunt, veluti usus fructus et ceterae servitutes. <a 531
d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc. >
CJ.7.34.0. In quibus causis cessat longi temporis
praescriptio.
CJ.7.34.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si is, cui colendum fundum dedisti, post instrumenta, quibus
dominium ad te pertinere probari posset, per novercam tuam subtraxit, hoc solo
praescriptione temporis defendi non potest. * diocl. et maxim. aa. Marcellinae.
* <a xxx >
CJ.7.34.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In servorum proprietatis negotio cum usucapio locum habeat,
ad quaestionem longi temporis praescriptionis superfluo pervenitur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. dionysio. * <a xxx >
CJ.7.34.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Unus individuum commune pro solido possidens intervallo
temporis, quominus socius portionem vindicare vel eum communi dividundo iudicio
provocare possit, non defenditur, cum neque familiae erciscundae iudicium neque
communi dividundo actio excluditur longi temporis praescriptione. * diocl. et
maxim. aa. et cc. apollinario. * <a 294 iii k.April.Sirmi cc. conss.>
CJ.7.34.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Hereditatem quidem petentibus longi temporis praescriptio
nocere non potest. verum his, qui nec pro herede nec pro possessore, sed pro
emptore vel donato seu alio titulo res quae hereditariae sunt vel fuerunt
possident, cum ab his successio vindicari non possit, nihil haec iuris
definitio noceat. * diocl. et maxim. aa. et cc. liviae. * <a xx iii id.
sept.>
CJ.7.34.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si puerum non pro derelicto habitum, sed ab hostibus
vulneratum sumptibus tuis, sicut adseveras, liberum existimans curasti longi
temporis praescriptione, quominus dominus eius offerens erogata recte vindicet,
defendi non potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. zosimo. * <a xxx >
CJ.7.35.0. Quibus non obiciatur longi temporis praescriptio.
CJ.7.35.1: Imperator Alexander Severus
Tempus expeditionis adversus petitiones, si quae competisse
iuste probari possunt, praescriptionem non parit. * alex. a. venuleio veterano.
* <a 224 pp.Vi non.Iul.Iuliano et crispino conss.>
CJ.7.35.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum per absentiam tuam eos, de quibus quereris, in res iuris
tui inruisse adseveres teque ob medendi curam comitatu nostro discedere non
posse palam sit, praefectus praetorio nostro accitis his quos causa contingit
inter vos cognoscet. * diocl. et maxim. aa. aurelio archiatro. * <a 286
pp.Xii k.Mart.Nicomediae maximo ii et aquilino conss.>
CJ.7.35.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non necessario autem petis ex longi temporis diurnitate
praescriptionem tibi non opponi, quando iustae absentiae ratio et necessitatis
publicae obsequium ab huiusmodi praeiudicio te defendat. <a 286 pp.Xii
k.Mart.Nicomediae maximo ii et aquilino conss.>
CJ.7.35.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non est incognitum id temporis, quod in minore aetate
transmissum est, in longi temporis praescriptione non computari. ea enim tunc
currere incipit, quando ad maiorem aetatem dominus rei pervenerit. * diocl. et
maxim. aa. numidio correctori italiae. * <a 290 pp.Iii id. sept.Ipsis iiii
et iii aa. conss.>
CJ.7.35.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si possessio inconcussa sine controversia perseveraverit,
firmitatem suam teneat obiecta praescriptio: quam contra absentes vel rei
publicae causa vel maxime fortuito casu nequaquam valere decernimus. * diocl.
et maxim. aa. et cc. crispino. * <a 292 pp.Iiii k.Mart. hannibaliano et
asclepiodoto conss.>
CJ.7.35.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Neque mutui neque commodati aut depositi seu legati vel
fideicommissi vel tutelae seu alii cuilibet personali actioni longi temporis
praescriptionem obici posse certi iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc.
ianuario. * <a 293 s. k. febr. aa. conss.>
CJ.7.35.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ab hostibus captus ac postliminio reversus actione in rem
directa vel qualibet alia dominium vindicando temporis adversarii possessionem
frustra times, cum adversos eos, qui restitutionis auxilio quacumque ratione
iuvantur, huiusmodi factum non opituletur. * diocl. et maxim. aa. et cc. doleo.
* <a 294 vi id. nov. heracleae cc. conss.>
CJ.7.35.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praescriptione bona fide possidentes adversus praesentem
annorum decem, absentem autem viginti muniuntur. quod tempus, si ex alicuius
persona de petitorum parte restitutionis praetendatur auxilium, deducto eo,
quo, si quid fuerit gestum, succurri solet, residuum computari rationis est. *
diocl. et maxim. aa. et cc. cassandro. * <>
CJ.7.35.8: Imperator Justinianus
Sancimus his solis militibus, qui expeditionibus occupati
sunt, ea tantummodo tempora, quae in eadem expeditione percurrunt, in
exceptionibus declinandis opitulari: illis temporibus, per quae citra
expeditionum necessitatem in aliis locis vel in suis aedibus degunt, minime eos
ad vindicandum hoc privilegium adiuvantibus. * iust. a. menae pp. * <a 529
d. k. april. constantinopoli decio vc. cons.>
CJ.7.36.0. Adversus creditorem.
CJ.7.36.1: Imperator Gordianus
Diuturnum silentium longi temporis praescriptione
corroboratum creditoribus pignus persequentibus inefficacem actionem
constituit, praeterquam si debitores vel qui in iura eorum successerunt
obligatae rei possessioni incumbant. ubi autem creditori a possessore longi
temporis praescriptio obicitur, personalis actio adversus debitorem salva ei
competit. * gord. a. veneriae. * <>
CJ.7.36.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si debitori heres non extitisti, sed iusta viginti annorum
possessione collata in te donatio roborata est, neque personali actione, quia
debitori non successisti, conveniri te iuris ratio permittit nec data pignori
praedia post intervallum longi temporis tibi auferenda sunt, quando etiam
praesentibus creditoribus decem annorum praescriptionem opponi posse tam
rescriptis nostris quam priorum principum statutis probatum sit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. Marcellae. * <>
CJ.7.37.0. De quadriennii praescriptione.
CJ.7.37.1: Imperator Constantinus
Notum est a fisco quaestionem post quadriennium continuum
super bonis vacantibus inchoandam non esse. additum etiam est et eos, qui
nostra largitate nituntur, nulla inquietudine lacessendos nec his a fisco
nostro controversiam commovendam, qui quoquo modo aut titulo easdem res
possederint. * const. a. ad orfitum. * <>
CJ.7.37.2pr.: Imperator Zeno
Omnes, qui quascumque res mobiles vel immobiles seu se
moventes vel in actionibus aut quocumque iure constitutas a sacratissimo
aerario comparaverint, eos quin etiam, quibus quaecumque res mobiles seu
immobiles seu se moventes aut in actionibus vel quocumque iure constitutae
munificentiae principalis nomine datae fuerint, omnibus pariter privilegiis,
quae ex divinis sanctionibus inclitae recordationis leonis et nostrae pietatis
super certis patrimoniis antea emptores consecuti sunt, perpotiri et ita
cunctos huiusmodi beneficiis seu privilegiis perfrui, tamquam si super singulis
substantiis seu patrimoniis etiam nunc vel postea data fuisset huiusmodi
dispositio: nec posse contra emptores praedictarum rerum factos iam vel
futuros, vel contra eos, quibus super huiusmodi rebus largitas nostra delata
est vel fuerit, aliquas actiones in rem dominii vel hypothecae gratia vel in
personam, civiles seu praetorias, vel ex legibus aut sacratissimis
constitutionibus descendentes vel quaslibet alias, licet nominatim praesenti
sanctione non sint comprehensae, moveri: data volentibus licentia intra
quadriennium contra sacratissimum aerarium, si quas sibi competere actiones
existimant, exercere, ita tamen, ut post elapsum quadriennium nec sacratissimum
fiscum lice re sibimet quibuslibet actionibus pulsare cognoscant. * zeno a.
aeneae com. rer. privat. * <>
CJ.7.37.2.1: Imperator Zeno
Ad haec fiscalium rerum emptoribus cum ratione iustitiae
consulentes iubemus, quotiens competens scrinium gestis intervenientibus distractarum
rerum pretia sese deposuerit suscepisse, minime post huiusmodi solutae pecuniae
depositionem emptores quasi non numeratis pecuniis molestari vel necessitatem
isdem emptoribus imponi, licet non sollemnem consecuti fuerint securitatem,
soluta fuisse pretia probare. sed cum sit in arbitrio pretia suscipientis
minime deponere sese quod non accepit suscepisse, ita convenit nec emptores
plenissimam ex huiusmodi depositione super pretii solutione securitatem
consecutos ullum ( sicut dictum est) ulterius probatione gravamen penitus
formidare. <>
CJ.7.37.3pr.: Imperator Justinianus
Bene a zenone divae memoriae fiscalibus alienationibus
prospectum est, ne homines, qui ex nostro aerario donationis vel emptionis vel
cuiuslibet alienationis titulo quicquam accipiunt, si quid circa contractum
contrarium emerserit vel evictionis vel alterius inquietudinis gratia ad
dominium vel hypothecam respiciens , aliquid sustineant detrimentum: sed
adversus emptores quidem vel donationem accipientes vel per alios titulos alienationis
quicquam detinentes minime quaecumque actiones moveantur, sed tantummodo contra
aerarium usque ad quadriennium tantum, quo translapso neque adversus fiscum
remaneat aliqua actio. * iust. a. floro com. rer. privat. et curat. dominic.
domus et petro viro ill. curat. divin. domus sereniss. augustae et macedonio
viro ill. curat. et ipsi dominicae domus.* <a 531 d. v k. dec.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. c c.>
CJ.7.37.3.1: Imperator Justinianus
Sed scimus hoc quidem in fiscalibus alienationibus naviter
observari, sed non simili modo rem fuisse observatam circa eas res, quae a
sacratissimis imperatoribus non a fiscalibus rebus, sed ex privata eorum
substantia procedunt. <a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.7.37.3.1a: Imperator Justinianus
Quod satis inrationabile est. quae enim differentia
intoducitur, cum omnia principis esse intellegantur, sive a sua substantia sive
ex fiscali fuerit aliquid alienatum? eodemque modo et si a serenissima augusta
aliquid alienetur, quare non eadem utatur praerogativa? sed curatores nostri,
per quos solemus substantiam nostram gubernare, necesse habeant in
venditionibus rerum et evictionem et alia quae sunt privatae utilitatis pacta
emptionalibus instrumentis addere vel quasdam tales obligationes in
alienationum instrumentis agnoscere vel in permutationibus vel in
transactionibus, si et hoc fuerit celebratum? <a 531 d. v k. dec.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.37.3.1b: Imperator Justinianus
Hoc enim est eorum, qui nec maiestatem imperialem agnoscunt
et quantum inter privatam fortunam et regale culmen medium est, et nostros
curatores, per quos res divinarum domuum aguntur, aliquibus iniuriis vel damnis
adficere conantur. <a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.37.3.1c: Imperator Justinianus
Quae omnia resecantes per hanc generalem et in perpetuum
valituram legem sancimus omnes alienationes de aula procedentes, sive a nostra
clementia sive a serenissima augusta coniuge nostra sive ab his, qui postea
digni fuerint nomine imperiali, sive iam alienatum quid est sive postea fuerit,
sine omni inquietudine permanere, sive res eis per nosmet ipsos sive
procuratores, ex epistalmate tamen nostro, fuerint adsignatae. <a 531 d. v
k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.37.3.1d: Imperator Justinianus
Et nemo audeat eos, qui res accipiunt per quemcumque titulum
alienationis sive mobiles sive immobiles seu se moventes vel iura incorporalia
vel panes civiles, iudiciis adficere vel sperare aliquam contra eos esse sibi
viam apertam sed omnis aditus excludatur, omnis motus et spes huiusmodi
petulantiae. <a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.7.37.3.2: Imperator Justinianus
Sed adversus domos nostras habeant, intra quadriennium
tamen, secundum imitationem fisci, quas existimant posse sibi competere
actiones in rem vel hypothecariam, ut ex nostra iussione causa moveatur et
competentem mereatur effectum. quod si quadriennium fuerit emensum, nec
adversus nostram domum habeat quis quamcumque actionem. <a 531 d. v k. dec.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.37.3.3: Imperator Justinianus
Quia igitur multa scimus tam nosmet ipsos quam serenissimam
augustam coniugem nostram variis personis iam donasse et vendidisse et per
alios titulos adsignasse , et maxime sacrosanctis ecclesiis et xenonibus et
ptochotrophiis et episcopis et monachis et aliis innumerabilibus personis, et
eandem liberalitatem ex nostra substantia sive serenissimae coniugis nostrae
esse confectam, sancimus etiam eos firmo iure habere quod consecuti sunt, ita
ut contra illos quidem nulla moveatur actio, intra quadriennium autem ex
praesenti die numerandum pateat omnibus aditus contra nostras divinas domos
suas actiones super isdem rebus movere, scituris, quod praefato quadriennio
finito neque adversus nostras domos aliquis eis reservetur regressus. <a 531
d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.37.3.4: Imperator Justinianus
Cum enim multa privilegia augusta fortuna meruit et in
donationibus sine insinuatione gestorum omnem firmitatem habentibus et super
rebus, quas pro tempore serenissimus princeps divinae augustae constante
matrimonio donaverit vel ipse a serenissima augusta per donationis titulum
consequatur, ut maneat ilico donatio plena, nullo alio adfirmationis tempore
expectando, ita et hoc videatur imperiale esse privilegium. qui enim suis
consiliis suisque laboribus pro toto orbe terrarum die noctuque laborant, quare
non habeant dignam sua praerogativam fortuna ? <a 531 d. v k. dec.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.37.3.5: Imperator Justinianus
Quae igitur pro augusto honore et cautela res accipientium
nostra statuit aeternitas, haec tam sublimitas tua quam ceteri omnes iudices
nostri observare festinent, ex eo tempore valitura, ex quo nutu divino
imperiales suscepimus infulas. <a 531 d. v k. dec. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.38.0. Ne rei dominicae vel templorum vindicatio
temporis exceptione submoveatur.
CJ.7.38.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Saepenumero praeceptum est, ut servi atque liberti, colonique
praeterea rei nostrae nec non etiam eorum suboles ac nepotes, quicumque de
nostris possessionibus recessissent ac se ad diversa militiae genera
contulissent, cingulo, in quo obrepserant fraudulenter, exuti, si ad aliquas
fortasse transcenderint dignitates, omni temporis definitione submota nostro
patrimonio redderentur. * valentin. et valens aa. ad probum pp. galliarum. *
CJ.7.38.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Universas terras, quae a colonis dominicis iuris rei
publicae vel iuris templorum in qualibet provincia venditae vel ullo alio pacto
alienatae sunt, ab his qui perperam atque contra leges eas detinent, nulla
longi temporis praescriptione officiente iubemus restitui, ita ut nec pretium
quidem iniquis comparatoribus reposcere liceat. * valentin. theodos. et arcad.
aaa. dextro com. rer. privat.* <a 387 d. v non. iul. constantinopoli
valentiniano a. iii et eutropio conss.>
CJ.7.38.3pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Si qua usquam loca ad sacrum dominium pertinentia cuiuslibet
temeritas occupavit , secundum veteris census fidem in sua iura retrahentur. *
arcad. et honor. aa. ad paulum com. domorum. * <a 396 d. v k. april.
constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.7.38.3.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Rescripta igitur obreptionibus impetrata cum praescriptione
longi temporis et novi census praeiudicio submovebit auctoritas tua, atque ita
omnia suo corpori quae sunt avulsa restituet. neque enim incubatio diuturna aut
novella professio proprietatis nostrae privilegium abolere poterit. <a 396
d. v k. april. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.7.39.0. De praescriptione xxx vel xl annorum.
CJ.7.39.1pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum adseveras te absente eos, qui oculos praediis tuis
imposuerant, operam dedisse, ut annonariae collationis praetextu vili pretio ab
officio praesidali praedia tua distraherentur, si legitimi temporis spatium ex
venditionis die fluxit, qui provinciam regit inter vos cognoscet et, quod
publico iure praescriptum est, statuet. * diocl. et maxim. aa. arrianae. *
<>
CJ.7.39.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si autem nondum ex die publicae venditionis legitimum tempus
transmissum sit, iudex examinatis adlegationibus tuis quod rei qualitas
dictaverit sequetur, non ignarus, si iniustam esse emptionem perspexerit,
pretium, quod pro vitioso contractu datum est, secundum principalium statutorum
tenorem mala fide emptoribus restitui non oportere. <>
CJ.7.39.2pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Male agitur cum dominis praediorum, si tanta precario
possidentibus praerogativa defertur, ut eos post quadraginta annorum spatia
qualibet ratione decursa inquietare non liceat, cum lex constantiniana iubeat
ab his possessionis initium non requiri, qui sibi potius quam alteri
possederunt, eos autem possessores non convenit appellari, qui ita tenent, ut
ob hoc ipsum solitam debeant praestare mercedem. * valentin. et valens aa. ad
volusianum pu. * <a 365 d. viiii k. aug. valentiniano et valente aa.
conss.>
CJ.7.39.2.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Nemo igitur, qui ad possessionem conductor accedit, diu
alienas res tenendo ius sibi proprietatis usurpet, ne cogantur domini aut
amittere quod locaverunt aut conductores utiles sibi fortassis excludere aut
annis omnibus super dominio suo publice protestari. <a 365 d. viiii k. aug.
valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.7.39.3pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Sicut in rem speciales, ita de universitate ac personales
actiones ultra triginta annorum spatium minime protendantur. sed si qua res vel
ius aliquod postuletur vel persona qualicumque actione vel persecutione
pulsetur, nihilo minus erit agenti triginta annorum praescriptio metuenda:
eodem etiam in eius valente persona, qui pignus vel vel hypothecam non a suo debitore,
sed ab alio per longum tempus possidente nititur vindicare. * honor. et
theodos. aa. asclepiodoto pp. * <a 424 d. xviii k. dec. constantinopoli
victore cons.>
CJ.7.39.3.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Quae ergo ante non motae sunt actiones, triginta annorum
iugi silentio, ex quo competere iure coeperunt, vivendi ulterius non habeant
facultatem. nec sufficiat precibus oblatis speciale quoddam, licet per
adnotationem, promeruisse responsum, vel etiam iudiciis adlegasse, nisi
adlegato sacro rescripto aut in iudicio postulatione deposita fuerit subsecuta
per exsecutorem conventio. <a 424 d. xviii k. dec. constantinopoli victore
cons.>
CJ.7.39.3.1a: Imperatores Honorius, Theodosius
Non sexus fragilitate, non absentia, non militia contra hanc
legem defendenda, sed pupillari aetate dumtaxat, quamvis sub tutoris defensione
consistit, huic eximenda sanctioni nam cum ad eos annos pervenerit, qui ad
sollicitudinem pertinent curatoris, necessario eis similiter ut aliis annorum
triginta intervalla servanda sunt. <a 424 d. xviii k. dec. constantinopoli
victore cons.>
CJ.7.39.3.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Hae autem actiones annis triginta continuis extinguantur,
quae perpetuae videbantur, non illae, quae antiquitus temporibus limitantur.
<a 424 d. xviii k. dec. constantinopoli victore cons.>
CJ.7.39.3.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Post hanc vero temporis definitionem nulli movendi ulterius
facultatem patere censemus, etiamsi se legis ignorantia excusare temptaverit.
<a 424 d. xviii k. dec. constantinopoli victore cons.>
CJ.7.39.4pr.: Imperator Anastasius
Omnes nocendi quibuslibet modis artes omnibus amputantes
cunctas quidem temporales exceptiones, quae ex vetere iure vel principalibus
decretis descendunt, tamquam si per hanc legem specialiter ac nominatim
fuissent enumeratae, cum suo robore durare et suum cunctis, quibus competunt
vel in posterum competere valuerint, pro suo videlicet tenore praesidium in
perpetuum deferre decernimus. * anastas. a. matroniano pp. * <a 491 d. iiii
k. aug. constantinopoli olybrio cons.>
CJ.7.39.4.1: Imperator Anastasius
Quidquid autem praeteritarum praescriptionum vel verbis vel
sensibus minus continetur, implentes per hanc in perpetuum valituram legem
sancimus, ut, si quis contractus, si qua actio, quae, cum non esset expressim
saepe dictis temporalibus praescriptionibus concepta, quorundam tamen vel
fortuita vel excogitata interpretatione saepe dictarum exceptionum laqueos
evadere posse videatur, huic saluberrimae nostrae sanctioni succumbat et
quadraginta curriculis annorum procul dubio sopiatur, nullumque ius privatum
vel publicum in quacumque causa in quacumque persona, quod praedictorum
quadraginta annorum extinctum est iugi silentio, moveatur. <a 491 d. iiii k.
aug. constantinopoli olybrio cons.>
CJ.7.39.4.2: Imperator Anastasius
Sed quicumque super quolibet iure, quod per memoratum tempus
inconcussum et sine ulla re ipsa illata iudiciaria conventione possedit,
superque sua condicione, qua per idem tempus absque ulla iudiciali sententia
simili munitione potitus est , sit liber et praesentis saluberrimae legis
plenissima munitione securus. <a 491 d. iiii k. aug. constantinopoli olybrio
cons.>
CJ.7.39.5: Imperator Anastasius
Praescriptionem quadraginta annorum ab his, qui ad curialem
condicionem vocantur , opponi non patimur, sed genitalem statum semper eos
agnoscere compelli sancimus. sacra etenim nostrae pietatis lex de aliis
loquitur condicionibus nec anterioribus constitutionibus per eandem novellam
legem derogatur, quae manifestissime curiales et liberos eorum explosis
temporalibus praescriptionibus patriis suis reddi praecipiunt. * anastas. a. ad
thomam pp. per illyricum. * <>
CJ.7.39.6pr.: Imperator Anastasius
Comperit nostra serenitas quosdam sacratissimam nostrae
pietatis constitutionem, quae de annorum quadraginta loquitur praescriptione,
ad praeiudicium etiam publicarum functionum solutionis trahere conari et, si
quid per tanti vel amplioris temporis lapsum minime vel minus quam oportuerat
tributorum nomine solutum est, non posse requiri seu profligari contendere, cum
huiusmodo conamen manifestissime sensui propositoque nostrae legis obviare
noscatur. * anastas. a. leontio pp. * <>
CJ.7.39.6.1: Imperator Anastasius
Ideoque iubemus eos, qui rem aliquam per continuum annorum
quadraginta curriculum sine quadam legitima interpellatione possederunt, de
possessione quidem rei seu dominio nequaquam removeri, functiones autem seu
civilem canonem vel aliam quandam publicam collationem impositam ei dependere
compelli nec huic parti cuiuscumque temporis praescriptionem oppositam admitti.
<>
CJ.7.39.7pr.: Imperator Justinus
Cum notissimi iuris sit actionem hypothecariam in extraneos
quidem suppositae rei detentores annorum triginta finiri spatiis, si non
interruptum erit silentium , ut lege cautum est, id est etiam per solam
conventionem, aut si aetas impubes excipienda monstretur, in ipsos vero
debitores aut heredes eorum primos vel ulteriores nullis expirare lustrorum
cursibus: nostrae provisionis esse perspeximus hoc quoque emendare, ne
possessores eiusmodi prope immortali timore teneantur. * iustinus a. archelao
pp. * <a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.>
CJ.7.39.7.1: Imperator Justinus
Quamobrem iubemus hypothecarum persecutionem, quae rerum
movetur gratia vel apud debitores consistentium vel apud debitorum heredes, non
ultra quadraginta annos , ex quo competere coepit, prorogari, nisi conventio
aut aetas, sicut dictum est , intercesserit, ut diversitas utriusque rerum
persecutionis, quae in debitorem aut heredes eius quaeque movetur in extraneos,
in solo sit annorum numero, verum in aliis omnibus ambo similes sint: in
actione scilicet personali his custodiendis, quae prisca constitutionum sanxit
iustitia. <a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.>
CJ.7.39.7.2: Imperator Justinus
Sed cum illud etiam in forensibus controversiis
ventilabatur, an creditor anteriora iura praetendens potest posteriorem
creditorem hypothecam tenentem et ultra triginta annos inquietare utpote
imaginem debitoris obtinentem eique possidentem, necessarium duximus et hoc
dirimere. <a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.>
CJ.7.39.7.2a: Imperator Justinus
Et sancimus, donec communis debitor vivit, non posse
creditori anteriori triginta annorum exceptionem opponi, sed locum esse
quadraginta annorum praescriptioni , quia, dum ille vivit, merito anterior
creditor confidit, utpote apud debitorem eius possessione per posteriorem
creditorem constituta. <a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo
conss.>
CJ.7.39.7.2b: Imperator Justinus
Ex quo autem in fata sua debitor decesserit, ex eo quasi suo
nomine possidentem posteriorem creditorem merito posse triginta annorum
opponere praescriptionem. et secundum hanc distinctionem computationem temporum
adhibendam, ut ex persona quidem sua posterior creditor triginta annos, quos
ipse post mortem debitoris possedit, opponat: sin autem coniungere voluerit
suae possessioni quam post mortem debitoris habuit, etiam tempus, quo vivente
debitore vel ipse creditor vel communis debitor detinuit, tunc quadraginta
annorum exceptionis iura tractari et, quantum deest ad quadraginta annorum
possessionem, per quam et ipse debitor creditorem repellere potuerat hoc se
possedisse ostendat. <a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo
conss.>
CJ.7.39.7.3: Imperator Justinus
Eodem iure pro temporum computatione observando et si
posterior creditor anteriori creditori offere debitum paratus est et is
creditor longaevam possessionis praescriptionem ei opponere conatur. <a 525
d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.>
CJ.7.39.7.4: Imperator Justinus
Illud autem plus quam manifestum est, quod in omnibus
contractibus, in quibus sub aliqua condicione vel sub die certa vel incerta
stipulationes et promissiones vel pacta ponuntur, post condicionis exitum vel
post institutae diei certae vel incertae lapsum praescriptiones triginta aut
quadraginta annorum, quae personalibus vel hypothecariis actionibus opponuntur,
initium accipiunt. <a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.>
CJ.7.39.7.4a: Imperator Justinus
Unde evenit, ut in matrimoniis, in quibus redhibitio dotis
vel ante nuptias donationis in diem incertam mortis vel repudii differri
adsolet, post coniugii dissolutionem earundem curricula praescriptionum
personalibus itidem actionibus vel hypothecariis opponendarum incipiant. <a
525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.>
CJ.7.39.7.5: Imperator Justinus
Immo et illud procul dubio est, quod si quis eorum, quibus
aliquid debetur, res sibi suppositas sine violentia tenuerit, per hanc
detentionem interruptio fit praeteriti temporis, si minus effluxit triginta vel
quadraginta annis, et multo magis, quam si esset interruptio per conventionem
introducta, cum litis contestationem imitatur ea detentio. <a 525 d. k. dec.
constantinopoli philoxeno et probo conss.>
CJ.7.39.7.5a: Imperator Justinus
Sed et si quis debitorum ad agnoscendum suum debitum
secundam cautionem in creditorem exposuerit, tempora memoratarum
praescriptionum interrupta esse videbuntur, quantum ad priorem cautionem
pertinet, quae scilicet innovata permansit, tam in personalibus quam in
hypothecariis actionibus. namque improbum est debitorem contradicere, qui, ne
sub accusatione creditoris fiat, secundam in eum super eo debito cautionem
exposuit. <a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.>
CJ.7.39.7.6: Imperator Justinus
In his etiam promissionibus vel legatis vel aliis
obligationibus, quae dationem per singulos annos vel menses aut aliquod
singulare tempus continent, tempora memoratarum praescriptionum non ab exordio
talis obligationis, sed ab initio cuiusque anni vel mensis vel alterius
singularis temporis computari manifestum est. <a 525 d. k. dec.
constantinopoli philoxeno et probo conss.>
CJ.7.39.7.7: Imperator Justinus
Nulla scilicet danda licentia vel ei, qui iure emphyteutico
rem aliquam per quadraginta vel quoscumque alios annos detinuerit, dicendi ex
transacto tempore dominium sibi in isdem rebus quaesitum esse, cum in eodem
statu semper manere datas iure emphyteutico res oporteat, vel conductori seu
procuratori rerum alienarum dicendi ex quocumque temporum curriculo non debere
se domino volenti post completa conductionis tempora possessionem recipere eam
reddere. <a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.>
CJ.7.39.8pr.: Imperator Justinianus
Si quis emptionis vel donationis vel alterius cuiuscumque
contractus titulo rem aliquam bona fide per decem vel viginti annos possederit
et longi temporis exceptionem contra dominos eius vel creditores hypothecam
eius praetendentes sibi adquisierit posteaque fortuito casu possessionem eius
rei perdiderit, posse eum etiam actionem ad vindicandam eandem rem habere
sancimus. hoc enim et veteres leges, si quis eas recte inspexerit, sanciebant.
* iust. a. menae pp. ii. * <a 528 d. iii id. dec. constantinopoli dn.
iustiniano a. ii cons.>
CJ.7.39.8.1: Imperator Justinianus
Quod si quis eam rem desierit possidere, cuius dominus vel
is qui suppositam eam habebat exceptione triginta vel quadraginta annorum
expulsus est, praedictum auxilium non indiscrete, sed cum moderata divisione ei
praestare censemus, ut, si quidem bona fide ab initio eam rem tenuit, simili
possit uti praesidio, sin vero mala fide eam adeptus est, indignus eo videatur,
ita tamen, ut novus possessor, si quidem ipse rei dominus ab initio fuit vel
suppositam eam habebat et memoratae exceptionis necessitate expulsus est,
commodum detentionis sibi adquirat. <a 528 d. iii id. dec. constantinopoli
dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.7.39.8.1a: Imperator Justinianus
Sin vero nullum ius in eadem re quocumque tempore habuit,
tunc licentia sit priori domino vel creditori, qui nomine hypothecae rem
obligatam habuit, et heredibus eorum ab iniusto detentore eam vindicare, non
obsistente ei, quod prior possessor triginta vel quadraginta annorum exceptione
eum removerat, nisi ipse iniustus possessor triginta vel quadraginta annorum ex
eo tempore computandorum, ex quo prior possessor, qui et vicit, ea possessione
cecidit, exceptione munitus sit. <a 528 d. iii id. dec. constantinopoli dn.
iustiniano a. ii cons.>
CJ.7.39.8.2: Imperator Justinianus
Sed haec super illis detentoribus censemus, qui sine
violentia eandem rem nancti sunt. nam si quis violenter eam abstulit, omnimodo
licebit priori possessori sine ulla distinctione eam vindicare. <a 528 d.
iii id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.7.39.8.3: Imperator Justinianus
Sed et si quis non per vim, sed sententia iudicis eam
detinuit, ea tamen occasione, quod absens prior possessor et ad litem vocatus
minime respondit, licebit ei ad similitudinem ceterorum, qui rei dominium
habent, intra annum se offerenti cautionemque suscipiendae litis danti eandem
rem recipere superque ea cognitionalia subire certamina. <a 528 d. iii id.
dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.7.39.8.4: Imperator Justinianus
Exceptionem etiam triginta vel quadraginta annorum in illis
contractibus, in quibus usurae promissae sunt, ex illo tempore initium capere
sancimus, ex quo debitor usuras minime persolvit. <a 528 d. iii id. dec.
constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.7.39.9pr.: Imperator Justinianus
Saepe quidam suos obnoxios in iudicium vocantes et
iudiciariis certaminibus ventilatis non ad certum finem lites producebant, sed
taciturnitate in medio tempore adhibita, propter potentiam forte fugientium vel
suam imbecillitatem vel alios quoscumque casus ( cum sortis humanae multa sunt,
quae nec dici nec enumerari possint), deinde iure suo lapsi esse videbantur eo,
quod post cognitionem novissimam triginta annorum spatium effluxerit, et
huiusmodi exceptione opposita suas fortunas ad alios translatas videntes merito
quidem, sine remedio autem lugebant. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 >
CJ.7.39.9.1: Imperator Justinianus
Quod nos corrigentes eandem exceptionem, quae ex triginta
annis oritur, in huiusmodi casu opponi minime patimur, sed licet personalis
actio ab initio fuerit instituta, tamen eam in quadragesimum annum extendimus,
cum non sit similis, qui penitus ab initio tacuit, ei, qui et postulationem
deposuit et in iudicium venit et subiit certamina, litem autem implere per
quosdam casus praepeditus est. <a 529 >
CJ.7.39.9.2: Imperator Justinianus
Sed licet ipse actor defecerit, suae posteritati huiusmodi
causae cursum eum relinquere posse definimus, ut eius heredibus vel
successoribus liceat eam adimplere, nullo modo triginta annorum exceptione
sublatam. <a 529 >
CJ.7.39.9.3: Imperator Justinianus
Quod tempus, id est quadraginta annorum spatium, ex eo
numerari decernimus, ex quo novissima processit cognitio, post quam utraque
pars cessavit. <a 529 >
CJ.7.40.0. De annali exceptione italici contractus tollenda
et de diversis temporibus et exceptionibus et praescriptionibus et
interruptionibus earum.
CJ.7.40.1pr.: Imperator Justinianus
Super annali exceptione, quae ex italicis contractibus
oritur, tantae moles altercationum in omnibus iudiciis exortae sunt, quantas et
enumerari difficile et explanari impossibile est. * iust. a. iuliano pp. *
<a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.40.1.1: Imperator Justinianus
Primum etenim naturae eius observatio cum omni
scrupulositate et difficultate composita est, cum multa concurrere debent, ut
ea nascatur. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv.
cc. conss.>
CJ.7.40.1.1a: Imperator Justinianus
Deinde illud spatium annale alii quidem ita effuse
interpretabantur, ut possit usque ad decennium extendi, alii iudicantes usque
ad quinquennium standum esse putaverunt. et in nostris temporibus saepius super
huiusmodi calculo a iudicibus variatum est, unde nec facile suum effectum in
litigiis ostendere huiusmodi exceptio valuit. <a 530 d. xv k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.40.1.1b: Imperator Justinianus
Cum itaque nobis aliae temporales exceptiones vel
praescriptiones sufficiant, huiusmodi difficultatibus illigari nostro subiectos
imperio minime patimur. ideoque memorata annali exceptione penitus quiescente
aliae omnes legitimae exceptiones vel praescriptiones in iudiciis suum vigorem
ostendant, sive quae super decennio vel viginti vel triginta vel quadraginta
annis introductae sunt, sive quae minoribus spatiis concluduntur. <a 530 d.
xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.40.1.1c: Imperator Justinianus
Ad haec cum nihil prohibet etiam ea, quae aliquam
dubitationem acceperunt, clarioribus et compendiosis sanctionibus renovare,
iubemus omnes personales actiones , quas verbosa quorundam interpretatio
iactare extra metas triginta annorum conabatur, triginta annorum spatiis
concludi, nisi legitimus modus, qui et veteribus et nostris legibus enumeratus
est, interruptionem temporis introduxerit: sola hypothecaria actione
quadraginta annorum utente curriculis. <a 530 d. xv k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.40.1.1d: Imperator Justinianus
Nemo itaque audeat neque actionis familiae erciscundae neque
communi dividundo neque finium regundorum neque pro socio neque furti neque vi
bonorum raptorum neque alterius cuiuscumque personalis actionis vitam longiorem
esse triginta annis interpretari: sed ex quo ab initio competit et semel nata
est, et non iteratis fabulis saepe recreata, quemadmodum in furti dicebatur,
post memoratum tempus finiri. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.40.1.1e: Imperator Justinianus
Exceptis omnibus actionibus, licet personales sint, quae in
iudicium deductae sunt et cognitionalia acceperunt certamina et postea silentio
traditae sunt, in quibus non triginta, sed quadraginta annos esse expectandos,
ex quo novissimum litigatores tacuerunt, nostra lex antea promulgavit. <a
530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.40.1.2: Imperator Justinianus
Ne autem imperfecta sanctio videatur, cum in maternis quidem
rebus filiis familias tempore exceptionum currere dispositum erat, ex quo
sacris paternis absoluti sunt, in aliis autem, quae minime adquiri possunt, hoc
non fuerat specialiter constitutum, apertissima definitione sancimus filiis
familias omnibus in his casibus, in quibus habent res minime patribus suis
adquisitas, nullam temporalem exceptionem opponi, nisi ex quo actionem movere
potuerint, id est postquam manu paterna vel eius in cuius potestate erant
constituti fuerint liberati. quis enim incusare eos poterit, si hoc non
fecerint, quod et si maluerint, minime adimplere lege obviante valebant? <a
530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.40.2pr.: Imperator Justinianus
Ut perfectius omnibus consulamus et nemini absentia vel
potentia vel infantia penitus adversarii sui noceat, sed sit aliqua inter
desides et vigilantes differentia, sancimus: si quando afuerit is, qui res
alienas vel creditori obnoxias detinet, et desiderat dominus rei vel creditor
suam intentionem proponere et non ei licentia sit, absente suo adversario qui
rem detinet, vel infantia vel furore laborante et neminem tutorem vel curatorem
habente, vel in magna potestate constituto, licentia ei detur adire praesidem
vel libellum ei porrigere et hoc in querimoniam deducere intra constituta
tempora et interruptionem temporis facere: et sufficere hoc ad plenissimam
interruptionem. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.40.2.1: Imperator Justinianus
Sin autem nullo poterit modo praesidem adire, saltem ad
episcopum locorum eat vel defensorem civitatis et suam manifestare voluntatem
in scriptis deproperet. sin autem afuerit vel praeses vel episcopus vel
defensor, liceat ei et proponere publice, ubi domicilium habet possessor, seu
cum tabulariorum subscriptione vel , si civitas tabularios non habeat, cum
trium testium subscriptione: et hoc sufficere ad omnem temporalem
interruptionem sive triennii sive longi temporis sive triginta vel quadraginta
annorum sit. <a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.7.40.2.2: Imperator Justinianus
Omnibus aliis, quae de longi temporis praescriptione vel
triginta vel quadraginta annorum curriculis constituta sunt sive ab antiquis
legum conditoribus sive a nostra maiestate, in suo robore duraturis. <a 531
d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.40.3pr.: Imperator Justinianus
Si ex multis causis quendam obnoxium habens, et maxime ex
similibus quantitatibus, in unius quidem causae summam libellum conventionis
composuerit, causam tamen non expresserit, apud veteres agitabatur, an videatur
omnes causas in iudicium deduxisse aut vetustissimam earum aut nihil fecisse,
cum eius sensus incertus esse apparebat. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d.
xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.40.3.1: Imperator Justinianus
Sed et in iudiciis in multis casibus tales altercationes
ventilatas invenimus, et maxime propter longi temporis interruptionem. si enim
personalis forte fuerat mota actio, hypothecariae autem actionis nulla mentio
procedebat, quidam putabant personalem quidem esse temporis interruptione
perpetuatam, hypothecariam autem evanescere taciturnitate sopitam. <a 531 d.
xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.40.3.2: Imperator Justinianus
Et si quis generaliter dixerat obnoxium sibi aliquem
constitutum, aliae dubitationes emergebant, si omnes ei competentes actiones
huiusmodo narratione contineri credantur, an vero quasi silentio circa eas
habito tempore expirare, nullo ex incerta libelli confectione adminiculo eis
adquisito. <a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.7.40.3.3: Imperator Justinianus
Sancimus itaque nullam in iudiciis in posterum locum habere
talem confusionem, sed qui obnoxium suum in iudicium clamaverit et libellum
conventionis ei transmiserit, licet generaliter nullius causae mentionem
habentem vel unius quidem specialiter, tantummodo autem personales actiones vel
hypothecarias continentem, nihilo minus videri ius suum omne eum in iudicium
deduxisse et esse interrupta temporum curricula, cum contra desides homines et
sui iuris contemptores odiosae exceptiones oppositae sunt. <a 531 d. xv k.
nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.41.0. De adluvionibus et paludibus et de pascuis ad
alium statum translatis.
CJ.7.41.1: Imperator Gordianus
Quamvis fluminis naturalem cursum opere manu facto alio non
liceat avertere, tamen ripam suam adversus rapidi amnis impetum munire
prohibitum non est. et cum fluvius priore alveo derelicto alium sibi facit,
ager quem circumivit prioris domini manet. quod si paulatim ita auferat aliique
parti applicet, id adluvionis iure ei quaeritur, cuius fundus crescit. * gord.
a. marco. * <a 239 pp. iii k. dec. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.7.41.2: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Hi, quos inundatio nili fluminis reddidit ditiores, pro terris
quas possident tributorum praestationem agnoscant. et qui suum deplorant
patrimonium imminutum, alieno saltem functionis onere liberentur et nostrae
serenitatis largitate defensi, locorum etiam possessione contenti, pro agitandi
census examine respondeant devotioni. * arcad. honor. et theodos. aaa. caesario
pp. * <a 403 d. iii id. iun. theodosio a. et rumorido conss.>
CJ.7.41.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ea, quae per adluvionem sive in aegypto per nilum sive in
aliis provinciis per diversa flumina possessoribus adquiruntur, neque ab
aerario vendi neque a quolibet peti nec separatim censeri vel functiones exigi
hac perpetuo lege valitura sancimus, ne vel adluvionum ignorare vitia vel rem
noxiam possessoribus videamur indicere. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. *
<a 440 d. xi k. oct. constantinopoli valentiniano a. v et anatolio
conss.>
CJ.7.41.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Similiter ne ea quidem, quae paludibus antea vel pascuis
videbantur adscripta, si sumptibus possessorum nunc ad frugum fertilitatem
translata sunt, vel vendi vel peti vel quasi fertilia separatim censeri vel
functiones exigi concedimus, ne doleant diligentes operam suam agri dedisse
culturae nec diligentiam suam damnosam intellegant. <a 440 d. xi k. oct.
constantinopoli valentiniano a. v et anatolio conss.>
CJ.7.41.3.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Cuius legis temeratores quinquaginta librarum auri
condemnatione coerceri decernimus: inter quos habendum est officium quoque tuae
sedis excelsae, si aliquid eiusmodi suggesserit disponendum vel si preces
instruxerit petitoris. <a 440 d. xi k. oct. constantinopoli valentiniano a.
v et anatolio conss.>
CJ.7.42.0. De sententiis praefectorum praetorio.
CJ.7.42.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Litigantibus in amplissimo praetorianae praefecturae
iudicio, si contra ius se laesos adfirment, non provocandi, sed supplicandi
licentiam ministramus, licet pro curia vel qualibet publica utilitate seu alia
causa dicatur prolata sententia ( nec enim publice prodest singulis legum
adminicula denegari) : ita videlicet, ut intra biennium tantum nostro numini
contra cognitionales sedis praetorianae praefecturae sententias, post
successionem iudicis numerandum, supplicandi eis tribuatur facultas. * theodos.
et valentin. aa. thalassio pp. illyrici. * <a 439 d. iii id. aug.
constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.7.43.0. Quomodo et quando iudex sententiam proferre debet
praesentibus partibus vel una absente.
CJ.7.43.1: Imperator t. ael. ant.
Non semper compelleris, ut adversus absentem pronunties,
propter subscriptionem patris mei, qua significavit etiam contra absentes
sententiam dari solere. id enim eo pertinet, ut absentem damnare possis, non ut
omnimodo necesse habeas. * t. ael. ant. publicio. * < sine die et conss.>
CJ.7.43.2: Imperator Gordianus
Cessante quoque causa peremptorii edicti adversus eos, qui
admoniti iudicio adesse noluerunt, sententiam ab iudice posse ferri certum est.
* gord. a. severo. * <a 238 s. iiii k. aug. pio et pontiano conss.>
CJ.7.43.3: Imperator Gordianus
Ab eo iudicato recedi non potest, quod vobis absentibus et
ignorantibus atque indefensis dicitis esse prolatum, si ubi primum cognovistis,
non ilico de statutis querellam detulistis. ita enim firmitatem sententia, quae
ita prolata est, non habebit, si ei non sit commodatus adsensus. * gord. a.
antistio. * <a 239 pp. iiii id. iun. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.7.43.4: Imperator Philippus
Si, ut proponis, pars diversa die feriato absente et
ignorante te ab iudice dato sententiam pro partibus suis, quasi contumaciter
deesses, impetravit, non immerito praeses denuo negotium alterius iudicis
notioni terminandum commisit. * philipp. a. domitio. * <a 244 pp. v id. oct.
peregrino et aemiliano conss.>
CJ.7.43.5: Imperator Philippus
Si, ut proponis, praeses provinciae, cum certum locum causae
cognoscendae dedisset, alibi per obreptionem aditus sententiam adversus te
absentem protulit, quod ita gestum est, ad effectum iuris spectare minime
oportet. * philipp. a. et philipp. c. longino. * <>
CJ.7.43.6: Imperatores valer., gallien.
Si praeses quasi desertam ab adultis tuis causam
appellationis, quae ab adiutore suo facta fuerat, circumduxit eo tempore, quo
adulti curatores non habebant, repetitus notionem suam exhibebit. neque enim
debet adultis nocere, quidquid eo tempore statutum est, quo defensione iusta et
curatoris auxilio fuerant destituti. * valer. et gallien. aa. domitio. *
<>
CJ.7.43.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ea, quae statuuntur adversus absentes non per contumaciam,
scilicet denuntiationibus nequaquam ex more conventos, iudicatae rei firmitatem
non obtinere certum est. * diocl. et maxim. aa. marino. * <a 290 pp. iii k.
april. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.7.43.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Consentaneum iuri fuit temporibus ad praesentiam partis
adversae praescriptis praesidem provinciae impleta iuris sollemnitate et
adversario tuo trinis litteris vel uno pro omnibus peremptorio edicto, ut
praesentiam sui faceret, commonefacto, si in eadem contumacia perseveravit,
praesentis adlegationes audire. quod vel successor eius facere curabit. a quo
ter citatus si contumaciter praesentiam sui facere neglexerit, non abs re erit
vel ad cogendum eum, ut se repraesentaret , possessionem bonorum cui incumbit
ad te transferre et adversarium petitorem constituere, vel auditis
defensionibus tuis id quod iuris ratio exegerit iudicare. * diocl. et maxim.
aa. claudiae. * <a 290 pp. iii k. oct. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.7.43.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tres denuntiationes ad peremptorii edicti vicem adversus
contumaces convalescere salubriter statutum est. * diocl. et maxim. aa.
leontio. * <a 290 pp. xi k. nov. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.7.43.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum non voluntatis tuae arbitrio, sed necessitate profectus
sis, quidquid contra absentem statutum fuerit, quando absentiae necessaria
causa sit, officere tibi iuris ratio non permittit. * diocl. et maxim. aa.
blaesio. * <a 291 pp. iii id. mai. tiberiano et dione conss.>
CJ.7.43.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum praesentibus partibus litem inchoatam proponas, si,
posteaquam contra te licet absentem pronuntiatum est, intra praefinitum diem
non appellasti, latam sententiam rescindi postulanti multae sacrae
constitutiones refragantur. * diocl. et maxim. aa. et cc. valerio. * <>
CJ.7.44.0. De sententiis ex periculo recitandis.
CJ.7.44.1: Imperatores valer., gallien.
Arbitri nulla sententia est, quam scriptam edidit
litigatoribus, non ipse recitavit. si igitur nihil fallis, omissa provocationis
mora ex integro iudicari impetrabis a rectore provinciae. * valer. et gallien.
aa. quinto. * <>
CJ.7.44.2pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Hac lege perpetua credimus ordinandum, ut iudices, quos
cognoscendi et pronuntiandi necessitas teneret, non subitas, sed deliberatione
habita post negotium sententias ponderatas sibi ante formarent et emendatas
statim in libellum secuta fidelitate conferrent scriptasque ex libello partibus
legerent, sed ne sit eis posthac copia corrigendi vel mutandi. * valentin.
valens et grat. aaa. ad probum pp. * <a 371 d. xii k. febr. gratiano a. ii
et probo conss.>
CJ.7.44.2.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Exceptis tam viris eminentissimis praefectis praetorio quam
aliis illustrem administrationem gerentibus ceterisque illustribus iudicibus,
quibus licentia conceditur etiam per officium suum et eos, qui ministerium suum
eis accommodant, sententias definitivas recitare. <a 371 d. xii k. febr. gratiano
a. ii et probo conss.>
CJ.7.44.3pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Statutis generalibus iussimus, ut universi iudices, quibus
reddendi iuris in provinciis permisimus facultatem, cognitis causis ultimas
definitiones de scripti recitatione proferant. * valentin. valens et grat. aaa.
ad probum pp. * <a 374 d. iii non. dec. triveris gratiano a. iii et equitio
conss.>
CJ.7.44.3.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Huic adicimus sanctioni, ut sententia, quae dicta fuerit,
cum scripta non esset, nec nomen quidem sententiae habere mereatur nec ad
rescissionem perperam decretorum appellationis sollemnitas requiratur. <a
374 d. iii non. dec. triveris gratiano a. iii et equitio conss.>
CJ.7.45.0. De sententiis et interlocutionibus omnium
iudicum.
CJ.7.45.1: Imperatores Severus, Antoninus
Non videtur nobis rationem habere sententia decessoris tui,
qui cum cognovisset inter petitorem et procuratorem, non procuratorem, sed
ipsam dominam litis condemnavit, cuius persona in iudicio non fuit. potes
igitur ut re integra de causa cognoscere. * sev. et ant. aa. quintiliano. *
<a 208 d. iiii k. iun. antonino a. iii et geta conss.>
CJ.7.45.2: Imperator Antoninus
Si arbiter datus a magistratibus, cum sententiam dixit, in
libertate morabatur, quamvis postea in servitutem depulsus sit, sententia ab eo
dicta habet rei iudicatae auctoritatem. * ant. a. sextilio. * <>
CJ.7.45.3: Imperator Alexander Severus
Praeses provinciae non ignorat definitivam sententiam, quae
condemnationem vel absolutionem non continet, pro iusta non haberi. * alex. a.
vettio. * <a 223 pp. k. oct. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.7.45.4: Imperator Alexander Severus
Prolatam a praeside sententiam contra solitum iudiciorum
ordinem auctoritatem rei non obtinere certum est. * alex. a. severae. * <a
229 pp. xv k. ian. alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.7.45.5: Imperator Philippus
Cum eorum, qui principaliter fisco tenebantur, bona ea lege
fideiussoribus procurator tradi iusserit, ut ipsi indemnitatem fisco
praestarent, nec a sententia eius intercesserit provocatio, consequens est
datae formae obtemperari. * philipp. a. et philipp. c. montano. * <>
CJ.7.45.6: Imperatores carus, carinus, numer.
Cum sententiam praesidis irritam esse dicis, quod non
publice, sed in secreto loco officio eius non praesente sententiam suam dixit,
nullum tibi ex his quae ab eo decreta sunt praeiudicium generandum esse
constat. * carus carinus et numer. aaa. zoilo. * <a 283 pp. v k. dec. caro
et carino conss.>
CJ.7.45.7pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex stipulatione parta actione pacisci proximis personis
suadendo praeses provinciae verborum obligationem, quam certo iure tolli tantum
licet, extinguere non potest, nec vox omnis iudicis iudicati continet
auctoritatem, cum potestatem sententiae certis finibus concludi saepe sit
constitutum. * diocl. et maxim. aa. et cc. isidorae. * <>
CJ.7.45.7.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quapropter si nihil causa cognita secundum iuris rationem
pronuntiatum est, vox pacisci suadentis praesidis actionem tuam perimere, si
quam habuisti, minime potuit. <>
CJ.7.45.8pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Libera quidem theodota, quam ex emptionis causa vel in
solutum creditori traditam proponis, pronuntiata citra provocationis auxilium
sententia rescindi non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. licinio. *
<>
CJ.7.45.8.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Verum si mota quaestione, praemissa denuntiatione ei, qui
auctor huius mulieris fuit, iudicatum processit, quanti tua interest, empti, si
emisti, vel ob debitum reddendum, si in solutum data est, repetere non
prohiberis. <>
CJ.7.45.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Post sententiam, quae finibus certis concluditur, ab eo qui
pronuntiaverat vel eius successore de quaestione, quae iam decisa est, statuta
rei iudicatae non obtinent auctoritatem: nam nec de possessione pronuntiata
proprietati ullum praeiudicium adferunt nec interlocutiones ullam causam
plerumque perimunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. domno. * <a 294 s. iii non
april. cc. conss.>
CJ.7.45.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nulli, qui statuendi non habet facultatem, interdicere
patriae cuiquam permittitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. menodoro. * <>
CJ.7.45.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum iudex in definitiva sententia iusiurandum solummodo
praestari praecipiat, non tamen addat, quid ex recusatione vel praestatione
sacramenti fieri oportet, huiusmodi sententiam nullam vim obtinere palam est. *
diocl. et maxim. aa. et cc. titiano. * <>
CJ.7.45.12: Imperatores Arcadius, Honorius
Iudices tam latina quam graeca lingua sententias proferre
possunt. * arcad. et honor. aa. iuliano procons. africae. * <a 397 d. v id.
ian. mediolani caesario et attico conss.>
CJ.7.45.13: Imperator Justinianus
Nemo iudex vel arbiter existimet neque consultationes, quas
non rite iudicatas esse putaverit, sequendum, et multo magis sententias
eminentissimorum praefectorum vel aliorum procerum ( non enim, si quid non bene
dirimatur, hoc et in aliorum iudicum vitium extendi oportet, cum non exemplis,
sed legibus iudicandum est), nec si cognitionales sint amplissimae praefecturae
vel alicuius maximi magistratus prolatae sententiae: sed omnes iudices nostros
veritatem et legum et iustitiae sequi vestigia sancimus. * iust. a. demostheni
pp. * <a 529 d. iii k. nov.>
CJ.7.45.14: Imperator Justinianus
Cum papinianus summi ingenii vir in quaestionibus suis rite
disposuit non solum iudicem de absolutione rei iudicare, sed ipsum actorem, si
e contrario obnoxius fuerit inventus, condemnare, huiusmodi sententiam non
solum roborandam, sed etiam augendam esse sancimus, ut liceat iudici vel contra
actorem ferre sententiam et aliquid eum daturum vel facturum pronuntiare, nulla
ei opponenda exceptione, quod non competens iudex agentis esse cognoscitur. cuius
enim in agendo observavit arbitrium, eum habere et contra se iudicem in eodem
negotio non dedignetur. * iust. a. demostheni pp. * <>
CJ.7.45.16: Imperator Justinianus
Cum solitum est in sententiis iudicum sic interlocutionem
proferri, ut non liceat partibus ante definitivam sententiam ad appellationis
vel recusationis venire auxilium, quidam putabant non licere ante litem
contestatam nec iudicem recusare, quemadmodum nec ab eo appellare. cum enim
simul utrumque vocabulum ponitur tam appellationis quam recusationis,
provocatio autem ante litem contestatam non potest porrigi, putabant, quod nec
recusare quidem iudicem cuidam conceditur ante litem contestatam. quod minime
vetitum est. caveant itaque iudices huiusmodi sermonem simul et sine certa
distinctione proferre. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. xv k. dec.
lampadio et oresta vv. cc. conss.>
CJ.7.46.0. De sententia, quae sine certa quantitate prolata
est.
CJ.7.46.1: Imperatores Severus, Antoninus
Cum iudicem, quoad pecunia condemnationis soluta fuisset,
pendendis usuris legem dixisse profitearis, non contra iuris formam sententiam
datam palam est. * sev. et ant. aa. aelianae. * <a xxx >
CJ.7.46.2: Imperator Alexander Severus
Quamquam pecuniae quantitas sententia curatoris rei publicae
non continetur, sententia tamen eius rata est, quoniam indemnitatem rei
publicae praestari iussit. * alex. a. Marcellino. * < >
CJ.7.46.3: Imperator Gordianus
Haec sententia: " omnem debiti quantitatem cum usuris
competentibus solve" iudicati actionem parare non potest, cum apud iudices
ita demum sine certa quantitate facta condemnatio auctoritate rei iudicatae
censeatur, si parte aliqua actorum certa sit quantitas comprehensa. * gord. a.
aemilio. * <a xxx >
--------------------------------------------------: CJ. c.7.46.4:
Imperator Gordianus
Haec sententia: " quae bona fide accepisti, solve , cum
incertum esset quid accepisset quantumque ab eo peteretur, praesertim cum ipse
qui extra ordinem iudicabat interlocutus sit dotem datam quae repeteretur non
liquidam esse, iudicati auctoritate non nititur. cum igitur is qui postea
iudicabat contra te certam sententiam protulit neque ab statutis provocaveris,
ipsa tuo facto confirmasti iudicatum. * gord. a. saturninae. * <a xxx >
CJ.7.47.0. De sententiis, quae pro eo quod interest
proferuntur.
CJ.7.47.1pr.: Imperator Justinianus
Cum pro eo quod interest dubitationes antiquae in infinitum
productae sunt, melius nobis visum est huiusmodi prolixitatem prout possibile
est in angustum coartare. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. sept.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.7.47.1.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque in omnibus casibus, qui certam habent
quantitatem vel naturam, veluti in venditionibus et locationibus et omnibus
contractibus, quod hoc interest dupli quantitatem minime excedere: in aliis
autem casibus, qui incerti esse videntur, iudices, qui causas dirimendas
suscipiunt, per suam subtilitatem requirere, ut, quod re vera inducitur damnum,
hoc reddatur et non ex quibusdam machinationibus et immodicis perversionibus in
circuitus inextricabiles redigatur, ne, dum in infinitum computatio reducitur,
pro sua impossibilitate cadat, cum scimus esse naturae congruum eas tantummodo
poenas exigi, quae cum competenti moderatione proferuntur vel a legibus certo
fine conclusae statuuntur. <a 531 d. k. sept. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.7.47.1.2: Imperator Justinianus
Et hoc non solum in damno, sed etiam in lucro nostra
amplectitur constitutio, quia et ex eo veteres quod interest statuerunt: et sit
omnibus, secundum quod dictum est, finis antiquae prolixitatis huius
constitutionis recitatio. <a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum
lampadii et orestae vv. cc.>
CJ.7.48.0. Si non a competenti iudice iudicatum esse
dicatur.
CJ.7.48.1: Imperator Alexander Severus
Iudex ad certam rem datus, si de aliis pronuntiavit, quam
quod ad eam speciem pertinet, nihil egit. * alex. a. sabiniano. * <a 223 iii
non. ian. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.7.48.2: Imperator Gordianus
Si militaris iudex super ea causa, de qua civilibus
actionibus disceptandum fuit , non datus, a quo dari poterat, cognovit, etiam
remota appellatione id quod ab eo statutum est firmitatem non habet iudicati. *
gord. a. liciniae. * <a xxx >
CJ.7.48.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si de proprietate datus iudex adversus te nihil super hac
statuit, rector aditus provinciae causam hanc cognoscere suaque decidere
sententia curabit, cum et, si quid de possessione pronuntiatum probetur, hoc
causae proprietatis minime noceat. * diocl. et maxim. aa. et cc. philetae. *
<a 294 s. non. nov. heracleae cc. conss.>
CJ.7.48.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Et in privatorum causis huiusmodi forma servetur, ne
quemquam litigatorum sententia non a suo iudice dicta constringat. * grat.
valentin. et theodos. aaa. ad potitum vic. * <a 379 d. x k. oct. romae
ausonio et olybrio conss.>
CJ.7.49.0. De poena iudicis, qui male iudicavit, vel eius,
qui iudicem vel adversarium corrumpere curavit.
CJ.7.49.1: Imperator Antoninus
Constitit in quacumque causa sive privata sive publica sive
fiscali, ut, cuicumque data fuerit pecunia, vel iudici vel adversario, amittat
actionem is, qui diffidentia iustae sententiae in pecuniae corruptela spem
negotii reposuerit. * ant. a. ad gaudium. * <a 212 d. xiiii k. ian. duobus
aspris conss.>
CJ.7.49.2: Imperator Constantinus
De eo, qui pretio depravatus aut gratia perperam
iudicaverit, ei vindicata quem laeserit non solum existimationis dispendiis,
sed etiam litis discrimine praebeatur. * const. a. ad felicem praes. corsicae.
* <a 319 d. viii k. nov. sirmi constantino a. v et licinio c.Conss.>
CJ.7.50.0. Sententiam rescindi non posse.
CJ.7.50.1: Imperator Gordianus
Neque suam neque decessoris sui sententiam quemquam posse
revocare in dubium non venit: nec necesse esse ab eiusmodi decreto interponere
provocationem explorati iuris est. * gord. a. secundo. * < pp. k. mart.>
CJ.7.50.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Peremptorias exceptiones omissas initio, antequam sententia
feratur, opponi posse perpetuum edictum manifeste declarat. * diocl. et maxim.
aa. et cc. alexandrae. * <a 294 vii k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.7.50.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si aliter actum fuerit, in integrum restitutio
permittitur. nam iudicatum contra maiores annis viginti quinque non oppositae
praescriptionis velamento citra remedium appellationis rescindi non potest.
<a 294 vii k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.7.50.3: Imperator Constantinus
Impetrata rescripta non placet admitti, si decisae semel
causae fuerint iudiciali sententia, quam provocatio nulla suspendit: sed eos,
qui tale rescriptum meruerint, etiam limine iudiciorum expelli. * const. a. ad
proculum. * <a 319 d. vi k. ian. constantino a. v et licinio conss.>
CJ.7.51.0. De fructibus et litis expensis.
CJ.7.51.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Hoc fructuum nomine continetur, quod iustis sumptibus
deductis superest. * diocl. et maxim. aa. et cc. actae. * <a 294 iii non.
april cc. conss.>
CJ.7.51.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Litigator victus, qui post conventionem rei incubarit
alienae, non in sola rei redhibitione teneatur nec tantum fructuum
praestationem aut eorum quos ipse percepit agnoscat, sed eos, quos percipi
oportuisse, non quos eum redegisse constabit, exsolvat ex eo, ex quo re in
iudicium deducta scientiam malae possessionis accepit. heredis quoque
succedentis in vitium par habenda fortuna est. * valentin. et valens aa.
olybrio pu. * <a 369 d. vii k. mart. treviris valentiniano np. et victore
conss.>
CJ.7.51.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Terminato transactoque negotio posthac nulli actio neque ex
rescripto super sumptuum repetitione praestetur, nisi iudex, qui de principali
negotio sententiam promulgavit, cominus partibus constitutis iuridica
pronuntiatione signaverit victori causae restitui debere expensas aut super his
querellam iure competere. post absolutum enim dimissumque iudicium nefas est
litem alteram consurgere ex litis primae materia. * honor. et theodos. aa.
asclepiodoto pp. * <a 423 d.Iii k.April.Constantinopoli asclepiodoto et
mariniano conss.>
CJ.7.51.4: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Non ignoret is, cuius ex interpellatione aliquis secundum
datam formam in longinqua fuerit protractus examina, quod, si culpa sui fuerit
dilata cognitio vel minime actioni suae adfuerit vel delata probaverit, pro
calumnia quidem poenam luat legibus constitutam, pro vero pecuniaria causa post
dispendia, post sumptus considerata quantitate postulatorum vel medii itineris
intervallo condemnationem pro aestimatione iudicis sustinebit. * edictum
valentiniani et marciani aa. ad pop. * <a 450 d.V id.Oct.Constantinopoli
valentiniano a. vii et avieno conss.>
CJ.7.51.6: Imperator Anastasius
Cum quidam per leges sacrasque constitutiones, alii per
speciales largitates sibi praestituta privilegia praetendunt tam super
sportulis pro conventionibus usque ad certam quantitatem praebendis quam super
expensis litium vel minuendis vel penitus non agnoscendis, per hanc legem decernimus,
ut, quicumque huiusmodi privilegio munitus est vel postea talem praerogativam
quolibet modo meruerit, sciat , et si quos ipse utpote obnoxius sibi pro
quacumque criminali vel civili causa constitutos in accusationem deduxerit, hos
nihilo minus isdem privilegiis potituros, quoniam non est ferendum eos, qui
praefatas praerogativas, ut ante latum est, praetendunt, aliquid plus ab
adversariis suis quaerere concedi, quam ipsi ab aliis pulsati facere patiantur:
ita scilicet, ut haec forma modis omnib us observetur super privilegiis per
liberalitates vel generaliter quibusdam officiis aut scholis seu dignitatibus
vel specialiter certis personis praestitis vel postea praebendis, sive hoc
ipsum expressim principalibus dispositionibus vel adfatibus insertum sive
praetermissum sit vel fuerit. * anastas. a. stephano mag. mil. * <a xxx >
CJ.7.52.0. De re iudicata.
CJ.7.52.1: Imperator Antoninus
Rebus quidem iudicatis standum est. sed si probare poteris
eum cui condemnatus es id quod furto amisisse videbatur recepisse, adversus
iudicati agentem doli exceptione opposita tueri te poteris. * ant. a.
stellatori. * <a 213 xii k.Mart.Antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.7.52.2: Imperator Antoninus
Res iudicatae si sub praetextu computationis instaurentur,
nullus erit litium finis. * ant. a. pacationo. * <a 215 pp.Prid.Non... romae
laeto et cereale conss.>
CJ.7.52.3: Imperator Antoninus
Si pecuniam, quam mala ratione intercepisse vos apparuit,
iussi sitis inferre cum poena et comperto praecepto praesidis non provocaveritis,
universam quantitatem debetis inferre. * ant. a. demetrio. * <a xxx >
CJ.7.52.4: Imperator Gordianus
Sub specie novorum instrumentorum postea repertorum res
iudicatas restaurari exemplo grave est. * gord. a. antonino. * <a xxx d. vii
id. mart.>
CJ.7.52.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad solutionem dilationem petentem adquievisse sententiae
manifeste probatur, sicut eum, qui quolibet modo sententiae adquieverit. nec
enim instaurari finita rerum iudicatarum patitur auctoritas. * diocl. et maxim.
aa. et cc. valentino. * <a 294 s. prid. id. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.7.52.6: Imperatores Honorius, Theodosius
Gesta, quae sunt translata in publica monumenta, habere
volumus perpetuam firmitatem. neque enim morte cognitoris perire debet publica fides.
* honor. et theodos. aa. iuliano procons. africae. * <a 414 d. iii k. sept.
romae constantio et constante conss.>
CJ.7.53.0. De exsecutione rei iudicatae.
CJ.7.53.1: Imperatores Severus, Antoninus
Nimis propere iudex pignora Marcellae capi ac distrahi
iussit ante rem iudicatam. prius est ergo, ut servato ordine actionem adversus
eam dirigas et causa cognita sententiam accipias. * sev. et ant. aa. iustino. *
<a 206 pp. iii k. febr. albino et aemiliano conss.>
CJ.7.53.2: Imperator Antoninus
Si causam iudicati non novasti, rem iudicatam praeses
provinciae etiam pignoribus captis ac distractis ad emolumentum perduci
iubebit. quod si novata causa est , ex stipulatu tibi actio competit et iudice
accepto secundum iuris formam experire. * ant. a. maximo. * <a xxx >
CJ.7.53.3: Imperator Antoninus
Ordo rei gestae et mora solutionis, quae intercessit,
constantius desiderat remedium. si itaque praesidem provinciae, qui rem
iudicatam exsequi debet, adieris et adlegaveris res soli, quae pignori datae
sunt, diu subhastatas ex compacto sive ambitione diversae partis emptorem non
invenire, in possessionem earum te mittet, ut vel hoc remedio res tam diu
tracta ad effectum perducatur. * ant. a. agrippae. * <a 214 d. xi k. iul.
messala et sabino conss.>
CJ.7.53.4: Imperator Antoninus
Stipendia retineri propterea, quod condemnatus es, non
patietur praeses provinciae, cum rem iudicatam possit aliis rationibus exsequi.
* ant. a. Marcello mil. * <a 216 pp. iii non. iun. sabino ii et anullino
conss.>
CJ.7.53.5: Imperator Gordianus
Etiam nomen debitoris in causa iudicati capi posse ignotum
non est. * gord. a. amando. * <a 242 pp. iii id. oct. attico et praetextato
conss.>
CJ.7.53.6: Imperator Philippus
Si, ut proponis, rerum iudicatarum exsecutor datus partes
sibi iudicis vindicavit et contra ea, quae pridem pro partibus tuis fuerunt
statuta, aliquid pronuntiandum putavit, sententia ab eo dicta vim rei iudicatae
obtinere nequaquam potest. * philipp. a. et philipp. c. titiano. * <a xxx
>
CJ.7.53.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si longis apertisque frustrationibus partis adversae
restitutio remorata est, etiam servis rebus humanis exemptis a frustratore
aestimatio eorum restituenda est. animalia quoque cum fetubus tibi intercessu
praesidis repraesentabuntur. * diocl. et maximianus aa. theodoro. * <a xxx
>
CJ.7.53.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Exsecutorem eum solum esse manifestum sit, qui post
sententiam, inter partes audita omni et discussa lite, prolatam iudicatae rei
vigorem ad effectum videtur adducere. * diocl. et maxim. aa. et cc. * <a
sine die et consule.>
CJ.7.53.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eos, quos debitores tuos esse contendis, apud rectorem
conveni provinciae, qui, sive confessi debitum sive negantes et convicti
fuerint condemnati nec intra statutum spatium solutioni satisfecerint, cum
latae sententiae pignoribus etiam captis ac distractis secundum ea quae saepe
constituta sunt meruerunt exsecutionem, iuris formam tibi custodiet. * diocl.
et maxim. aa. et cc. glyconi. * <a 294 s. non. nov. cc. conss.>
CJ.7.54.0. De usuris rei iudicatae.
CJ.7.54.1: Imperator Antoninus
Fiscus, qui bona secundum se dicta sententia persequitur,
eas quoque rationes habiturus est, ut, qui post legitimum tempus placitis non
obtemperavit, usuram centesimam temporis quod postea fluxerit solvat. * ant. a.
procuratoribus hereditatium. * <a xxx >
CJ.7.54.2: Imperator Justinianus
Eos, qui condemnati solutionem pecuniarum, quas dependere
iussi sunt, ultra quattuor menses a die condemnationis vel, si provocatio
fuerit oblata, a die confirmationis sententiae connumerandos distulerint,
centesimas usuras exigi praecipimus: nec priscis legibus, quae duas centesimas
eis inferebant, nec nostra sanctione, quae dimidiam centesimae statuit, locum
in eorum personam habentibus. * iust. a. menae pp. * <a 529 d. vii id.
april. constantinopoli decio cons. >
CJ.7.54.3pr.: Imperator Justinianus
Sancimus, ut si quis condemnatus fuerit, post datas a nobis
quadrimenstres indutias centesimas quidem usuras secundum naturam iudicati eum
compelli solvere, sed tantummodo sortis et non usurarum, quae ex pristino
contractu in condemnationem deductae sunt. cum enim iam constituimus usurarum
usuras penitus esse delendas, nullum casum relinquimus, ex quo huiusmodi
machinatio possit induci. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. v k. dec.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.54.3.1: Imperator Justinianus
Si enim sine emendatione relinquatur, aliquid absurdum atque
inelegans necesse est evenire, cum utiliter ex contractibus descendentes
plerumque minores centesimae ex nostra lege factae sunt et necesse est
minoribus usuris graviores supponi. si enim ex iudicati actione centesimae
omnimodo currunt usurae, ex contractibus autem hoc raro contingit in capitulis
lege nostra tantummodo exceptis, huiusmodo iniquitatem ipsa necessitas rerum
introducebat. <a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.7.54.3.2: Imperator Justinianus
Et ideo pio remedio causam corrigentes sancimus sortis
tantummodo usuras usque ad centesimam currentes ex iudicati actione profligari,
non autem usurarum quantascumque usuras. si enim novatur iudicati actione prior
contractus, necesse est usurarum quidem, quae anterioris contractus sunt,
cursum post sententias inhiberi, alias autem usuras ex iudicati actione
tantummodo sortis procedere, et non ideo, quod forsitan consummata est
quantitas sortis et usurarum, totius summae usuras postea colligi, sed sortis
tantummodo. <a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.7.54.3.3: Imperator Justinianus
Et cum antiquitas pessimo exemplo reis quidem condemnatis
laxamentum duorum mensum praestabat, fideiussores autem eorum eodem uti
beneficio non concedebat, ut liceret victoribus relictis propter legem
condemnatis personis a fideiussoribus eorum vel mandatoribus statim pecunias
vel res in condemnatione positas exigere, huiusmodi acerbitatem resecantes
sancimus quadrimenstres indutias, quas dedimus condemnatis, etiam ad
fideiussores eorum et mandatores extendi, ne legi fiat derogatum. cum enim
interventor solvere compellatur et ipse reum coerceat ad invitam solutionem,
nullum condemnatus habebat nostrae sensum humanitatis, quia per medium
fideiussorem statim pecunias persolvere compellebatur. <a 531 d. v k. de c.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.55.0. Si plures una sententia condemnati sunt.
CJ.7.55.1: Imperator Alexander Severus
Si non singuli in solidum, sed generaliter tu et collega
tuus una et certa quantitate condemnati estis nec additum, ut, quod ab altero
servari non possit, alter suppleret, effectus sententiae virilibus portionibus
discretus est. ideoque parens pro tua portione sententiae ob cessationem
alterius ex causa iudicati conveniri non potes. * alex. a. victori. * <a 229
pp.K.Iul.Alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.7.55.2: Imperator Gordianus
Quotiens a tutoribus singulis procuratoribus datis
insequitur in omnium persona condemnatio, periculum sententiae videri esse
divisum. ideoque quod ab uno servari non potuerit, a ceteris exigi non posse
explorati iuris est. * gord. a. anniano. * <a 242 pp.Xv k.April.Attico et
praetextato conss.>
CJ.7.56.0. Quibus res iudicata non nocet.
CJ.7.56.1: Imperator Alexander Severus
Si neque mandasti fratri tuo defensionem rei tuae neque quod
gestum est ratum habuisti, praescriptio rei iudicatae tibi non oberit. et ideo
non prohiberis causam tuam agere sine praeiudicio rerum iudicatarum. * alex. a.
masculino. * <a 222 pp. non.Mai.Alexandro a. cons.>
CJ.7.56.2: Imperator Gordianus
Res inter alios iudicatae neque emolumentum adferre his, qui
iudicio non interfuerunt, neque praeiudicium solent inrogare. ideoque nepti
tuae praeiudicare non potest, quod adversus coheredem eius iudicatum est, si
nihil adversus ipsam statutum est. * gord. a. athenio. * <a 239 pp.V
id.Iul.Gordiano a.Et aviola conss.>
CJ.7.56.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Iuris manifestissimi est et in accusationibus his, qui
congressi iudicio non sunt, officere non posse, si quid forte praeiudicii
videatur oblatum. * diocl. et maxim. aa. honorato. * <a 289 pp.Xiiii
k.Sept.Basso et quintiliano conss.>
CJ.7.56.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec in simili negotio res inter alios actas absenti
praeiudicare saepe constitutum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. soteriano. *
<a 294 s.Iii k.Dec.Cc. conss.>
CJ.7.57.0. Comminationes epistulas programmata
subscriptiones auctoritatem rei iudicatae non habere.
CJ.7.57.1: Imperator Antoninus
Nec vim stipulationis obtinere potest comminatio iudicis,
qui certas usuras praestaturos eos dixit, qui intra certum diem debitum non
exsolvissent. * ant. a. rogatiano. * <a 213 pp.Prid.Id.Ian.Antonino a.Iiii
et balbino conss.>
CJ.7.57.2: Imperator Alexander Severus
Rei iudicatae effectum non habet, quod per epistulam rector
provinciae solvere vos pecuniam rei publicae iussit. * alex. a. maximiano. *
<a 223 pp.Iiii id.Mart.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.7.57.3: Imperator Alexander Severus
Ea, quae causa cognita statuuntur, subscriptionibus revocari
non posse saepe rescriptum est. * alex. a. zotico. * <a 227 pp.Vi
id.Sept.Albino et maximo conss.>
CJ.7.57.4: Imperator Gordianus
Interlocutio praesidis apud acta signata: " nisi
solutioni debiti is qui convenitur obsequium praestitisset, duplum seu quadruplum
inferat" voluntas potius comminantis quam sententia iudicantis est, cum
placitum eiusmodi ne rei iudicatae auctoritatem obtineat, iuris ratio declaret.
* gord. a. asclepiadi. * <a 239 pp.Iii id.Dec.Gordiano a.Et aviola
conss.>
CJ.7.57.5: Imperator Gordianus
Iudex, qui disceptationi locum dederat, partium adlegationes
audire et examinare debuit. nam subscriptionem ad libellum datam talem, quae
diversam partem in possessionem fundi mitteret, vicem rei iudicatae non
obtinere non ambigitur. * gord. a. iucundo. * <a 241 pp.Xii k.Febr.Gordiano
a. ii et pompeiano conss.>
CJ.7.57.6: Imperator Philippus
Programma, si quod a praeside propositum est, vim rei
iudicatae nequaquam potest obtinere. nec comminationem vim rei iudicatae
continere manifestum est. * philipp. a. et philipp. c. cassiano. * <a xxx
pp.X k.April. ... conss.>
CJ.7.57.7: Imperator Constantinus
Quod magno conflictu sententia decerni solet, id paucis
litteris temere adscriptis definiri fas non est. * const. a. ad bassum pp. *
<a 320 d.Xv k.April.Constantino a.Vi et constantino c. conss.>
CJ.7.58.0. Si ex falsis instrumentis vel testimoniis
iudicatum erit.
CJ.7.58.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si tabulas testamenti, quas secutus proconsul vir
clarissimus sententiam dixit, falsas dicere vis, praebebit notionem suam non
obstante praescriptione rei iudicatae, quia nondum de falso quaesitum est. *
sev. et ant. aa. vipsaniae. * <a xxx pp.V... conss.>
CJ.7.58.2: Imperator Alexander Severus
Et qui non provocaverunt, si instrumentis falsis se victos
esse probare possunt, cum de crimine docuerint, ex integro de causa audiuntur.
* alex. a. optato. * <a 224 pp.Xvi k.Oct.Iuliano et crispino conss.>
CJ.7.58.3: Imperator Alexander Severus
Falsam quidem testationem, qua diversa pars in iudicio adversus
te usa est, ut proponis, solito more arguere non prohiberis. sed causa iudicati
in irritum non devocatur, nisi si probare poteris eum qui iudicaverat secutum
eius instrumenti fidem, quod falsum esse constiterit, adversus te pronuntiasse.
* alex. a. clementi. * <a xxx pp.Vii k. sept.>
CJ.7.58.4: Imperator Gordianus
Iudicati exsecutio solet suspendi et soluti dari repetitio,
si falsis instrumentis circumventam esse religionem iudicantis crimine postea
falsi illato manifestis probationibus fuerit ostensum. * gord. a. herennio. *
<a xxx pp.V id.Sept.>
CJ.7.59.0. De confessis.
CJ.7.59.1: Imperator Antoninus
Confessos in iure pro iudicatis haberi placet. quare sine
causa desideras recedi a confessione tua, cum et solvere cogeris. * ant. a.
iuliano. * <a 211 accepta prid.K.Oct.Gentiano et basso conss.>
CJ.7.60.0. Inter alios acta vel iudicata aliis non nocere.
CJ.7.60.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Inter alios res gestas aliis non posse facere praeiudicium
saepe constitutum est. unde licet quosdam de heredibus eius, quem debitorem
tuum fuisse significas, solvisse commemores, tamen ceteri non alias ad
solutionem urguentur, nisi debitum fuerit probatum. * diocl. et maxim. aa. et
cc. epagatho. * <a 293 v k.April.Byzantio aa. conss.>
CJ.7.60.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Inter alios factam transactionem absenti non posse facere
praeiudicium notissimi iuris est. quapropter adito praeside provinciae aviam
tuam mancipium tibi donasse proba ac, si hoc iure ad te pertinere perspexerit,
restitui tibi providebit. neque enim, si te absente divisionem eius fecerint,
aliquid iuri tuo derogari poterit. * diocl. et maxim. aa. et cc. severae. *
<a 293 s.Id.April.Byzantio aa. conss.>
CJ.7.60.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si cum fratre tuo matri successisti, frater pro portione tua
cum debitoribus hereditariis paciscendo vel agendo, non ex tua voluntate, pro
hereditaria parte tibi quaesitam obligationem extinguere non potuit. * diocl.
et maxim. aa. et cc. fortunatae. * <a 294 v id.Oct.Retiariae cc. conss.>
CJ.7.61.0. De relationibus.
CJ.7.61.1pr.: Imperator Constantinus
Si quis iudicum duxerit esse referendum, nihil inter partes
pronuntiet, sed magis super quo haesitandum putaverit, nostram consulat
scientiam aut, si tulerit sententiam, minime postea, ne a se provocetur,
relatione promissa terreat litigantes, sciens, quod, si hoc fecerit, nihilo
minus iure appellationum res agitabitur. * const. a. profuturo praef. annonae.
* <a 319 d.Iiii id.Febr.Sirmio constantino a. et licinio c. conss.>
CJ.7.61.1.1: Imperator Constantinus
Sed nec ad nos mittatur aliquid, quod plena instructionem
indigeat. <a 319 d.Iiii id.Febr.Sirmio constantino a. et licinio c.
conss.>
CJ.7.61.1.2: Imperator Constantinus
Quotiens autem ad nostram scientiam iudex se polliceatur
relaturum, consultationis exemplum litigatoribus ilico edi apud acta iubeat,
ut, si cui forte relatio minus plena vel contraria videatur, is refutatorias
preces similiter apud acta sine aliqua frustratoria dilatione offerat. <a
319 d.Iiii id.Febr.Sirmio constantino a. et licinio c. conss.>
CJ.7.61.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Super delictis provincialium numquam rectores provinciarum
ad scientiam principum putent esse referendum, nisi ediderint prius
consultationis exemplum. quippe tunc demum relationibus plena maturitas est,
cum vel adlegationibus refelluntur vel probantur adsensu. * valentin. et valens
aa. ad viventium pp. * <a 368 d.Iii k.Ian.Treviris valentiniano et valente
aa. conss.>
CJ.7.61.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Si quando ratio aut necessitas est in negotiis nostra
iudicia requirendi expectandique responsa, omnem omnino causam relationis
series comprehendat, ut recitata consultatione, quae ita est dirigenda,
propemodum actorum recensione non opus sit: actis etiam necessario sociandis. *
valentin. et valens aa. ad apodemium. * <a 369 d.Vi id.Mai.Treviris
valentiniano np.Et victore conss.>
CJ.7.62.0. De appellationibus et consultationibus.
CJ.7.62.1: Imperator Severus
Prius de possessione pronuntiare et ita crimen violentiae
excutere praeses provinciae debuit. quod cum non fecerit, iuste provocatum est.
* sev. a. sent. d. in pers. marci prisci id. ian. pompeiano et avtio conss.
severus a. dixit:* <a 209 >
CJ.7.62.2: Imperator Alexander Severus
Novum quod postulas non est, quod, etsi rescripti mei
auctoritas intercesserit, provocandi tamen facultas tibi non denegetur. * alex.
a. plariano. * <a xxx >
CJ.7.62.3: Imperator Gordianus
Appellatione interposita, licet ab iudice repudiata sit, in
praeiudicium deliberationis nihil fieri debere et in eo statu omnia esse, quo
tempore pronuntiationis fuerint, saepissime constitutum est. * gord. a.
victori. * <a xxx pp.Iiii >
CJ.7.62.4: Imperator Philippus
Si ad scribatum nominatus non provocasti, convelli statuta
non possunt. * philipp. a. et philipp. c. probo. * <a xxx >
CJ.7.62.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praeses provinciae, ad quem appellasti, si non vitio
neglegentiae vestrae tempus , quod ad reddendos apostolos praescriptum est,
exemptum esse animadverterit, sed ex fatalis casus necessitate, diem functo eo
qui eos perferebat, id accidisse cognoverit, iuxta perpetui iuris formam
desiderio vestro medebitur. * diocl. et maxim. aa. valerio. * <>
CJ.7.62.6pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eos, qui de appellationibus cognoscent ac iudicabunt, ita
iudicium suum praebere convenient, ut intellegant, quod, cum appellatio post
decisam per sententiam litem interposita fuerit, non ex occasione aliqua
remittere negotium ad iudicem suum fas sit, sed omnem causam propria sententia
determinare conveniat, cum salubritas legis constitutae ad id spectare
videatur, ut post sententiam ab eo qui de appellatione cognoscit recursus fieri
non possit ad iudicem, a quo fuerit provocatum. quapropter remittendi
litigatores ad provincias remotam occasionem atque exclusam penitus
intellegant, cum super omni causa interpositam provocationem vel iniustam
tantum liceat pronuntiare vel iustam. * diocl. et maxim. aa. et cc.Dicunt: *
< s. die et consule.>
CJ.7.62.6.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quid autem in agendo negotio minus se adlegasse litigator
crediderit, quod in iudicio acto fuerit omissum, apud eum qui de appellatione
cognoscit persequatur , cum votum gerentibus nobis aliud nihil in iudiciis quam
iustitiam locum habere debere necessaria res forte transmissa non excludenda
videatur. < s. die et consule.>
CJ.7.62.6.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quis autem post interpositam appellationem necessarias
sibi putaverit esse poscendas personas, quo apud iudicem qui super appellatione
cognoscet veritatem possit ostendere, quam existimabit occultam, hocque iudex
fieri prospexerit, sumptus isdem ad faciendi itineris expeditionem praebere
debebit, cum id iustitia ipsa persuadeat ab eo haec recognosci, qui evocandi
personas sua interesse crediderit. < s. die et consule.>
CJ.7.62.6.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Super his vero, qui in capitalibus causis constituti
appellaverint ( quos tamen et ipsos vel qui pro his provocabunt non nisi audita
omni causa atque discussa post sententiam dictam appellare conveniet), id
observandum esse sancimus, ut inopia idonei fideiussoris retentis in custodia
reis opiniones suas iudices exemplo appellatoribus edito ac refutatorios eorum
ad scrinia quorum interest transmittant, quibus gestarum rerum fides manifesta
relatione pandatur, ut meritis eorum consideratis pro fortuna singulorum
sententia proferatur. < s. die et consule.>
CJ.7.62.6.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ne temere autem ac passim provocandi omnibus facultas
praeberetur, arbitramur eum, qui malam litem fuerit persecutus, mediocriter
poenam a competenti iudice sustinere. < s. die et consule.>
CJ.7.62.6.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sin autem in iudicio propriam causam quis fuerit persecutus atque
superatus voluerit provocare, eodem die vel altero libellos appellatorios
offerre debebit. is vero, qui negotium tuetur alienum, supra dicta condicione
etiam tertio die provocabit. < s. die et consule.>
CJ.7.62.6.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Apostolos post interpositam provocationem etiam non petente
appellatore sine aliqua dilatione iudicem dare oportet, cautione videlicet de
exercenda provocatione in posterum minime praebenda. < s. die et
consule.>
CJ.7.62.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui ad civilia munera vel decurionatum vel honores
devocantur, licet vacationem a principibus acceperint, si appellationis auxilio
non utantur, consensu suo nominationem confirmant. cum igitur ad munus vocatus
appellaveris a praeside provinciae, iuste te appellasse ostende. * diocl. et
maxim. aa. et cc. neoni. * <a xxx >
CJ.7.62.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si contra maiorem quinque et viginti annis sententia lata
provocationis secutae tempore praefinito causas non esse repraesentatas nec
appellatione pendente transactione finitum negotium rector animadverterit, res
iudicatas exsequi curabit. * diocl. et maxim. aa. et cc. oppiano. * <a xxx
>
CJ.7.62.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Dominus litis causam appellationis, quam procurator suus
litigando interposuit, etiam absente procuratore exsequi potest. * diocl. et
maxim. aa. et cc. have heraclida carissime nobis. * <a xxx >
CJ.7.62.10pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si actor a curatore ordinatus deteriorem calculum reportaverit,
tam ipse quam curator ad provocationis auxilium possunt pervenire, curator vero
solus provocationis litem exercebit. * diocl. et maxim. aa. et cc. titiano. *
<a 294 s. prid. k. oct. viminacii cc. conss.>
CJ.7.62.10.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sin autem interim adulescens veniam aetatis impetraverit vel
ad legitimam aetatem pervenerit, potest suo nomine appellationem exercere.
<a 294 s. prid. k. oct. viminacii cc. conss.>
CJ.7.62.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cives et incolae, manifestas etiam excusationes habentes, si
sub iusta nominatione non appellaverint, ad probationem earum non admittuntur.
* diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio. * <a xvii k. ian.>
CJ.7.62.12: Imperator Constantinus
Minime fas est, ut in civili negotio libellis appellatoriis
oblatis aut carceris cruciatus aut cuiuslibet iniuriae genus seu tormenta vel
etiam contumelias perferat appellator, absque his criminalibus causis, in
quibus, etiamsi possunt provocare, eum tamen statum debent obtinere, ut post
provocationem in custodia, si fideiussoris idonei copiam non habeant,
perseverent. * const. a. ad catullinum. * <a 314 d. iii non. nov. treviris.
acc. xv k. mai. hadrumeto volusiano et anniano conss.>
CJ.7.62.13: Imperator Constantinus
Ex illo tempore, quo in civilibus causis, quae inter
privatos moventur, consultaturum vel relaturum te esse promiseris vel
appellationis a te interpositae sollemnia completa fuerint, nihil posthac tibi
quodlibet speciale ac requisitum vel quibuscumque modis favoris gratiam
praeferens audiendum est, sed observandum, ut iuxta priora statuta
sollemnitatis more expleto gesta ad comitatum omnia dirigantur. * const. a.
petronio probiano suo salutem. * <a 316 d. id. aug. arelato. pp. id. oct.
theveste sabino et rufino conss.>
CJ.7.62.14: Imperator Constantinus
Litigatoribus copia est etiam non conscriptis libellis ilico
appellare voce, cum res poposcerit iudicata, tam in civilibus quam in
criminalibus causis. * const. a. ad bassum pu. * <a 317 d. viii id. iun.
sirmio gallicano et basso conss.>
CJ.7.62.15: Imperator Constantinus
Ne causas, quae in nostram venerint scientiam, rursus
transferri ad iudicia necesse sit, instructiones necessarias plene actis inseri
praecipimus. nam cogimur a proferenda sententia temperare, quoniam verendum
est, ne lis incognito negotio dirimatur, adempta copia conquerendi. quare
perennibus inuretur iudex notis, si cuncta, quae litigatores instructionis
probationisque causa recitaverint, indita actis vel subiecta non potuerint
inveniri. * const. a. ad severum vic. * <a 319 d. x k. iul. aquileiae
constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.7.62.16: Imperator Constantinus
Etiam eos, qui imaginem principalis disceptationis
accipiunt, appellationum adminicula necesse est accipere. * const. a. ad
maximum. * <a 321 d. prid. id. ian. sirmio crispio ii et constantino ii cc.
conss. >
CJ.7.62.17: Imperator Constantinus
Si apud utrumque praetorem, dum quaestio ventilatur, ab
aliqua parte auxilium provocationis fuerit obiectum, praefecturae urbis
iudicium sacrum appellator observet. * const. a. ad iulianum pu. * <a xxx
>
CJ.7.62.18: Imperator Constantinus
Quoniam nonnulli fisci debitores, cum iussi fuerint debitam
summam exsolvere, interposito provocationis auxilio vim exsecutionis eludunt
nec iam opinionis exemplum nec refutatorias preces curant petere vel offerre,
placuit, ut, si intra dies sollemnitatibus praestitutos ad facienda haec
appellatoris cura defuerit, deserta ab eo provocatio aestimetur moxque debitum
exigatur. * constant. a. victori rationali urb. romae. * <a 327 d. prid. k.
aug. constantino et maximo conss.>
CJ.7.62.19pr.: Imperator Constantinus
A proconsulibus et comitibus et his qui vice praefectorum
cognoscunt, sive ex appellatione sive ex delegato sive ex ordine iudicaverint,
provocari permittimus, ita ut appellanti iudex praebeat opinionis exemplum et
acta cum refutatoriis partium suisque litteris ad nos dirigat. a praefectis
autem praetorio provocare non sinimus. * const. a. ad universos provinciales. *
<a 331 d. k. aug. pp. k. sept. constantinopoli basso et ablabio conss.>
CJ.7.62.19.1: Imperator Constantinus
Quod si victus oblatam nec receptam ab iudice appellationem
adfirmet, praefectos adeat, ut apud eos de integro litiget tamquam appellatione
suscepta. superatus enim si iniuste appellare videbitur, lite perdita notatus
abscedet: aut si vicerit, contra eum iudicem, qui appellationem non receperit,
ad nos referre necesse est, ut digno supplicio puniatur. <a 331 d. k. aug.
pp. k. sept. constantinopoli basso et ablabio conss.>
CJ.7.62.20: Imperator Constantius
Et in maioribus et in minoribus negotiis appellandi facultas
est. nec enim iudicem oportet iniuriam sibi fieri existimare eo, quod litigator
ad provocationis auxilium convolavit. * constantius a. albino. * <a 341 d.
vii id. april. Marcellino et probino conss.>
CJ.7.62.21: Imperator Constantius
Quoniam iudices ordinarii provocationes aestimant
respuendas, placet, ut, si quis appellationem suscipere recusaverit, quae non
contra exsecutionem, sed adversus sententiam iurgium terminantem fuerit
interposita, triginta auri pondo cogatur largitionibus nostris inferre:
triginta alia officio eius itidem soluturo, nisi ei pertinaciter restiterit
atque actis contradixerit et, quid iure sit constitutum, ostenderit. *
constantius a. ad lollianum pp. * <a 355 d. viii k. aug. messadensi. pp.
capuae arbitione et lolliano conss.>
CJ.7.62.22: Imperator Constantius
Lata sententia, quae pertinet ad bona vacantia et ad ea,
quae indignis legibus cogentibus auferuntur, si quis putaverit provocandum, vox
eius debebit admitti. * constantius a. ad volusianum pp. * <a 355 d. iii k.
aug. arbitione et lolliano conss.>
CJ.7.62.23: Imperator Constantius
Cum appellatio interposita fuerit per bithyniam paphlagoniam
lydiam hellespontum , insulas etiam ac phrygiam salutarem, europam ac rhodopam
et haemimontum, praefecturae urbis iudicium sacrum appellator observet. *
constantius a. ad senatum. * <a 361 d. v non mai. tauro et florentio
conss.>
CJ.7.62.24: Imperatores Valentinianus, Valens
Iudicibus non solum appellationis suspiciendae necessitas
videtur imposita, verum etiam triginta dierum spatia ex die sententiae definita
sunt, intra quae gesta una cum relatione litigatoribus convenit praestari:
iudice et officio eius, si statuta fuerint aliqua parte mutilata, multae
subiacentibus. * valentin. et valens aa. s. d. ord. civitatis carthaginensium.*
<a 364 d. prid. non. febr. mediolani divo ioviano et varroniano conss.>
CJ.7.62.25: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Et in multis ab iudicibus inferendis appellationes iubemus
admitti. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad syagrium pp. * <a 380 d.
xiiii k. iul. gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.7.62.26: Imperatores Gratianus, Valentinianus
Cum post sententiam discussoris vel rationalis fuerit
provocatum, ad sinceritatem tuam negotium transferatur, ut, si mediocritas
negotii aut longinquitas regionis ad iudicium tuum litigatores venire non
patitur, iudicio rectoris provinciae, quem ipse probaveris, negotium deleges. *
grat. valentin. aaa. et arcad. a. ad pelagium com. rer. * <a 385 d. xv k.
mart. mediolano arcadio a. et bautone conss.>
CJ.7.62.27: Imperatores Arcadius, Honorius
Nominationes libellis vel edictis factae citra consilium
publicum non valent: de quibus nec appellare necesse est, si sollemnitas deest.
* arcad. et honor. aa. ennodio procons. africae. * <a 395 d. xvii k. iun.
mediolani olybrio et probino conss.>
CJ.7.62.28: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis libellos appellatorios ingesserit, sciat se habere
licentiam arbitrium commutandi et suos libellos recuperandi, ne iustae
paenitudinis humanitas amputetur. * arcad. et honor. aa. nebridio procons.
asiae. * <a 396 d. xi k. aug. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii
aa. conss.>
CJ.7.62.29pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Addictos supplicio et pro criminum immanitate damnatos nulli
clericorum vel monachorum, eorum etiam quos synoditas vocant, per vim atque
usurpationem vindicare liceat ac tenere. * arcad. et honor. aa. ad eutychianum
pp. * <a 398 d. vi k. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.7.62.29.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Quibus in causa criminali humanitatis consideratione, si
tempora suffragantur, interponendae provocationis copiam non negamus, ut ibi
diligentius examinetur, ubi contra hominis salutem per errorem vel gratia
cognitoris oppressa putatur esse iustitia: ea condicione, ut, si proconsules
vel omnes orientis, augustalis, vicarii fuerint cognitores, non tam ad
clementiam nostram quam ad amplissimas potestates sciant esse referendum. eorum
enim de his plenum volumus esse iudicium , qui, si ita res est et crimen
exegerit, rectius possint punire damnatos. <a 398 d. vi k. aug. mnizo
honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.7.62.30: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis provocatione interposita suspecti iudicis velit
prolatam evitare sententiam, in hac voce liberam habeat potestatem nec timeat
contumeliam iudiciorum, cum et ab ipsa iniuria possit facile provocare, maxime
cum a solo tantum praefecto praetorio non sine dispendio causae provocare permissum
sit. sciant igitur cuncti sibi ab iniuriis et suspectis iudicibus et in
capitali supplicio ac fortunarum dispendio provocationem esse concessam. *
arcad. et honor. aa. theodoro pp. * <a 399 d. vii id. iun. mediolani
theodoro cons.>
CJ.7.62.31pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Si appellationem oblatam, in qua vel tuae amplitudinis vel
urbanae praefecturae sacrum auditorium postulatur, iudex non susceperit vel
suscepta appellatione apostulorum copiam denegaverit, ad deponendam super hac
iniquitate querimoniam nec non etiam conveniendum adversarium ex sententia
prolata iuxta antiquuum ius anni metas habeat litigator: vel si huiusmodi
appellatio suscepta non fuerit, in qua inferiorum iudicum sacra desideratur
auditio, ad haec eadem facienda sex menses habeat litigator. * honor. et
theodos. aa. asclepiodoto pp. * <a 423 d. iii k. april. constantinopoli
asclepiodoto et mariniano conss.>
CJ.7.62.31.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Si vero arbiter appellationem suscipere aut relationem dare
contempserit, quattuor mensum tempora observentur: ut his quae statuimus
actitatis pareat appellator temporibus, quae de appellationibus definita
noscuntur. <a 423 d. iii k. april. constantinopoli asclepiodoto et mariniano
conss.>
CJ.7.62.32pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Praecipimus ex appellationibus spectabilium iudicum, quae
per consultationes nostri numinis disceptationem implorant, non nostram
ulterius audientiam expectari , ne nostris occupationibus, quibus pro utilitate
mundi a singulorum nonnumquam negotiis avocamur, aliena fraudari commoda
videantur. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. * < >
CJ.7.62.32.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed si a proconsulibus vel augustali vel comite orientis vel
vicariis fuerit appellatum, virum illustrem praefectum praetorio, qui in nostro
est comitatu, virum etiam illustrem quaestorem nostri palatii sacris iudiciis
praesidentes disceptationem iubemus adripere eo ordine, ea observatione, isdem
temporibus, quibus ceterae quoque lites fatali die post appellationem in sacris
auditoriis terminantur. et hoc, licet quidam praedictorum spectabilium iudicum
iure concesso ut sacri iudices appellationes acceperint. < >
CJ.7.62.32.1a: Imperatores Theodosius, Valentinianus
( 1) quod si a duce fuerit appellatum, si idem et praeses
sit, praefectura necessario tantum iure ordinario in sacro auditorio iudicabit.
< >
CJ.7.62.32.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
In his autem omnibus iudiciis, quae consultationum
introduximus loco, vel apostolos vel ea quae apud eum gesta sunt, contra cuius
sententiam dicitur appellatum , suscipere ab appellatoribus et cognitiones
inducere apud viros illustres praedictos iudices et ea quae geruntur excipere
scribere scriptaque litigatoribus edere nostros epistulares praecipimus:
officiis videlicet eorum, cum quibus vir illustris quaestor iudicat,
exsequentibus iudicata. < >
CJ.7.62.32.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Haec, si appellatio fuerit oblata iudici, qui non ex
delegatione cognoscit. eorum enim sententiis appellatione suspensis, qui ex
delegatione cognoscunt, necesse est eos aestimare, iuste nec ne fuerit
appellatum, qui causas delegaverint iudicandas. < >
CJ.7.62.32.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Huic saluberrimae legi illud etiam consultissimae credidimus
inserendum, ut, si privato, non illustri, uni pluribusve, ut adsolet, nostra
serenitas adita delegaverit causam et eius eorumve definitio fuerit
appellatione suspensa, vir quidem magnificus praefectus praetorio, qui in
nostro est comitatu, cum viro illustri quaestore temporali iudicet die. <
>
CJ.7.62.32.4a: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nostri vero libellenses quae apud arbitros gesta sunt
suscipiant, cognitiones inducant et ea quae geruntur excipiant scribant
scriptaque litigatoribus edant: qui etiam apud arbitros, licet illustres sint,
ex delegatione nostra cognoscentes excipiunt, si in sacratissimo nostri numinis
comitatu causae dicantur. < >
CJ.7.62.32.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sane si illustrium ac magnificorum iudicum sententiae
fuerint appellatione suspensae, eorum videlicet, quorum sententias licet
appellatione suspendi, per consultationem nostram volumus audientiam expectari,
licet antea privato homini, id est non illustri, lite a nobis delegata is
postea tempore definitionis illustri decoratus dignitate reperiatur: eodem
observando et si alter ei coniunctus sit arbiter, qui non illustrem meruit
dignitatem. < >
CJ.7.62.32.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quidquid autem hac lege specialiter non videtur expressum,
id veterum legum constitutionumque regulis omnes relictum intellegant. <
>
CJ.7.62.33: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Eo casu, quo apparitor magisteriae potestatis a curia vel
officio cohortali de statu in provincia patiatur controversiam vel ut tributa
vel functiones debens in provincia detinetur, si sententia rectoris provinciae
fuerit appellatione suspensa, cum tua sublimitate viro quoque magnifico
magistro militum cognoscente causae iubemus merita ponerari, licet magister
militum rectori provinciae causam delegaverit perorandam. * theodos. et
valentin. aa. cyro pp. * <a 441 d. prid. non. mart. constantinopoli cyro vc.
cons.>
CJ.7.62.34pr.: Imperator Justinus
Iubemus, si qua suggestio maioris vel minoris iudicis ad
nostram referatur clementiam de negotio, quod iudicandum ei tradidimus vel de
quo pro sua iurisdictione iudicaverit, petentis a nostro numine finem eidem
imponi negotio, quod ab eo disceptatum est, sive additum sit eidem suggestioni,
quid referenti placeat ( dum id partibus per sententiae recitationem manifestum
non fecit) sive nihil huiusmodi adiectum sit, sed simpliciter nostri numinis
responsum expectat, non prius eam discerni, quam per sacram pragmaticam nostri
numinis iussionem duo magnifici viri vel patricii vel consulares vel
praefectorii, quos pro tempore nos elegerimus, iubeantur adiungi viro illustri
pro tempore quaestori nostri palatii et una cum eo in scriptis relationem
discernere ( sive praesentibus partibus, si hoc prospexerint, sive absentibus)
et responsum relationi dandum sua sententia manifestare: ut tamen dispositio
huiusmodi excellentissimorum iudicum omnimodo rata sit, nulli danda licentia
provocationem contra eorum offerre sententiam vel aliam quamcumque dubitationem
introducere. * iustinus a. demostheni pp. * <a 520 - 524 >
CJ.7.62.34.1: Imperator Justinus
Quam observationem non solum, si unus iudex suggestione vel
relatione usus fuerit, tenere censemus, sed etiam si duobus vel amplioribus
datis iudicibus in unam sententiam minime omnes convenerint, sed diversas suas
sententias unusquisque nostrae mansuetudini rettulerit vel omnes nos
consuluerint, quid decernendum sit. <a 520 - 524 >
CJ.7.62.37pr.: Imperator Justinianus
In offerendis provocationibus, ex quibus consultationum more
negotium in nostrum sacrum palatium introduci solebat, hoc addendum esse
censemus, ut, si quidem non excedat litis aestimatio decem librarum auri
quantitatem, ex ipsa scilicet sententia iudicis discernenda, non duobus, sicut
antea, magnificis iudicibus, sed uni tantummodo disceptatio negotii deputetur.
* iust. a. menae pp. * <a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio
cons.>
CJ.7.62.37.1: Imperator Justinianus
Sin vero memoratam excedens quantitatem viginti libris auri
terminetur, duobus tradatur magnificis iudicibus, viris scilicet devotis
epistularibus cognitionalia certamina excipientibus, ita tamen ut, si
dissentirent, virum illustrem pro tempore quaestorem adhibeant, ut eo
dubietatem dirimente finiatur negotium: <a 529 d. viii id. april.
constantinopoli decio cons.>
CJ.7.62.37.2: Imperator Justinianus
His videlicet litibus, quarum aestimatio viginti librarum
auri quantitatem excedit, in commune auditorium florentissimorum sacri nostri
palatii procerum introducendis: <a 529 d. viii id. april. constantinopoli
decio cons.>
CJ.7.62.37.3: Imperator Justinianus
Ut tamen secundum iam statuta liceat quidem non solum victo,
sed etiam victori consultationem ad unum vel duos iudices mittendam intra
bienni tempus ei vel eis intimare: post excessum enim memorati temporis
huiusmodi licentiam amputamus. <a 529 d. viii id. april. constantinopoli
decio cons.>
CJ.7.62.37.4: Imperator Justinianus
Quae vero fuerint ab eo vel eis decreta, nulla provocatione
suspendatur. <a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio cons.>
CJ.7.62.37.5: Imperator Justinianus
Novas etiam adsertiones a partibus apud eundem vel eosdem
iudices addi ad exemplum consultationis ad sacrum nostrum palatium
introducendae permittimus. <a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio
cons.>
CJ.7.62.38: Imperator Justinianus
Si quando duciano iudicio appellatio fuerit oblata, sive ab
ipsa qualitate iudicis sive ex divina delegatione viro spectabili duci
destinata, sive inter spectabiles idem dux connummeretur sive illustri
dignitate decoratur sive etiam maiore, cum etiam magisteriae potestatis homines
nec non consulares saepe utilitate publica poscente ad huiusmodi curam
perveniunt, nullo discrimine habito non dignitatem, sed ducatus magistratum
spectari et appellationem ex quocumque duce venientem non ut antea erat dispositum,
sed apud virum sublimissimum magistrum officiorum nec non virum
excellentissimum nostri palatii quaestorem communi audientia praeposita in
sacro auditorio more consultationem, viris devotis epistularibus excipientibus,
ventilari: nulla veteris legis in hac causa observatione custodienda, sed apud
eosdem tantummodo excellentissimos iudices causa trutinanda. * iust. a.
demostheni pp. * <a 529 >
CJ.7.62.39pr.: Imperator Justinianus
Ampliorem providentiam subiectis conferentes, quam forsitan
ipsi vigilantes non inveniunt, antiquam observationem emendamus, cum in
appellationum auditoriis in solus post sententiam iudicis emendationem
meruerat, qui ad provocationis convolasset auxilium, altera parte, quae hoc non
fecisset, sententiam sequi, qualiscumque fuisset, compellenda. * iust. a.
iuliano pp. * <a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv.
cc. conss.>
CJ.7.62.39.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque, si appellator semel in iudicium venerit et
causas appellationis suae proposuerit, habere licentiam et adversarium eius, si
quid iudicatis opponere maluerit, si praesto fuerit, hoc facere et iudiciale
mereri praesidium: sin autem absens fuerit, nihilo minus iudicem per suum
vigorem eius partes adimplere. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.62.39.1a: Imperator Justinianus
( 1) in refutatoriis autem libellis, qui solent maxime in
sacro auditorio prudentissimorum nostrorum procerum recitari, caveant tam
litigatores quam libellorum dictatores verbosis uti adsertionibus et ea quae
iam perorata sunt iterum resuscitare, sed haec sola eis inscribere, quae
compendiosa narratione causas provocationis possunt explanare vel aliquid novi
continent vel addere quod derelictum est: scituri, quod si hoc fuerit
praetermissum, non deerit adversus libellorum conditores amplissimi iudicii
competens indignatio, quod sufficiant gestorum volumina introducta et virorum
spectabilium magistrorum scriniorum breves omnia apertissime ostendere. <a
530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.62.39.2: Imperator Justinianus
Sed cum scimus legem nostram esse promulgatam, per quam more
consultationum in causis quidem, quae usque ad decem libras auri extenduntur,
unum iudicem sanximus superponi, viginti autem duos sublimissimos iudices, sed
cum prima quidem facie lis videbatur non tantam summam excedere, in definitiva
autem sententia apparebat iudici vel iudicibus etiam maiorem quantitatem debere
imponere, non erat eis possibile formam qua erant conclusi excedere. <a 530
d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.62.39.2a: Imperator Justinianus
Sed nos definimus et omnem eis damus facultatem, si hoc ita
fuerit subsecutum, licere eis et ampliorem summam praefata quantitate in qua
dati sunt iudices excedere, et non ad modum suae rationis, sed ad veritatis
indaginem ferre sententiam, ne tanti iudices quasi vinculis praepediti non
possint legum veritati et iudiciali vigori per omnia satisfacere. <a 530 d.
vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.7.63.0. De temporibus et reparationibus appellationum seu
consultationum.
CJ.7.63.1: Imperator Constantinus
Si quis per absentiam nominatus vel ad duumviratus
aliorumque honorum infulas vel munus aliquod evocatus ad provocationis auxilium
cucurrerit, ex eo die interponendae appellationis duorum mensum tempora ei
computanda sunt, ex quo contra se celebratam nominationem didicisse
monstraverit. nam praesenti, qui factam nominationem cognovit et appellare voluerit,
statim debet duorum mensum spatium computari. * const. a. ad crispinum. * <a
320 d. viii id. iul. constantino a. vi et constantio c. conss.>
CJ.7.63.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Tempora fatalium dierum pro saeculi nostri beatitudine
credidimus emendanda ubique dilationum materias amputantes. et primi quidem
fatalis diei tempora post appellationem, sive a viro clarissimo rectore
provinciae sive a spectabili iudice fuerit appellatum, sex mensuum esse
iubemus. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. * <a 440 d. xii k. iun.
valentiniano a. v et anatolio conss.>
CJ.7.63.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si primo fatali die lapsus est appellator, tricesimum
primum diem alterum volumus esse fatalem. quod si eo quoque appellator
exciderit, tertium similiter totidem diebus intermissis fatalem observari
decernimus. quod si tertius quoque lapsus fuerit temporalis, quartum etiam
fatalem post tricesimum primum diem similiter observari decernimus. <a 440
d. xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.>
CJ.7.63.2.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si ita contigerit, ut quattuor fatalibus diebus qui
appellavit exciderit, tunc intra trium alium mensuum spatium a nostro numine
reparationem peti praecipimus: qua petita nec adversarium decernimus admoneri
nec temporalem diem a petitione reparationis numerari, sed trium mensum spatio
ex quarto, fatali numerando causam induci praecipimus, licet ante unum diem
reparatio fuerit impetrata, licet adlegata in iudicio virorum illustrium
praefectorum non fuerit. <a 440 d. xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio
conss.>
CJ.7.63.2.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nec hoc parti nocebit adversae, cum non dubius, sed notus
omnibus dies fatalis appareat. haec, si adversus viri clarissimi rectoris
provinciae vel spectabilium iudicum sententias fuerit appellatum. <a 440 d.
xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.>
CJ.7.63.2.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
( 1) quod si arbitro in provincia ex delegatione sacra disceptante
appellatio subsequatur, post priorem fatalem lapsum tres alii tantum fatales
dies similiter ut supra dictum est servabuntur, nulla reparatione a nostro
numine postulanda, ita ut nonaginta tribus diebus elapsis iudicata congruae
exsecutioni mandentur. <a 440 d. xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio
conss.>
CJ.7.63.2.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sin autem ex sententia praetorianae praefecturae vel
magistri officiorum vel alio illustri dignitate decorato arbiter in hac
sacratissima civitate fuerit delegatus et appellatio contra definitionem vel
sententiam eius subsecuta fuerit, primus quidem fatalis dies duorum mesum, alii
vero tres ad similitudinem supra dictorum fatalium numerentur. <a 440 d. xii
k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.>
CJ.7.63.2.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Qui vero delegatum vel a spectabili iudice seu praeside
provinciae arbitrum appellaverit, primum quidem fatalem diem duorum mensum,
tres vero alios ad similitudinem praedictorum fatalium dierum habeat. <a 440
d. xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.>
CJ.7.63.2.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus
( 2) illud etiam circa observationem fatalium dierum
custodiri decernimus, ut, si forte temporales in feriatos quoquo modo
inciderint, praecendentes eos dies ut temporales a litigantibus observentur.
quod si quis secus, ac iura praecipiunt, lapsus die fuerit temporali et hoc
primo loco vel a praesente adversario vel etiam a iudice, si solus litigat,
appellatori fuerit oppositum probatumque, pro eo habebitur appellator, ac si
sententiam quoquo modo non coactus susceperit. <a 440 d. xii k. iun.
valentiniano a. v et anatolio conss.>
CJ.7.63.3: Imperator Justinus
Nemo arbitretur in posterum licentiam futuram
consultationibus ultra statuti temporis vivendi spatia neque per oblationem
precum neque per sacrum rescriptum super reparatione temporum indulgendum neque
sub praetextu quodam altero: sed omnibus incumbendum esse vigilanti diligentia,
quo provocationes eorum intra statutum tempus introducantur, ita ut etiam gesta
in iudicio, contra quod provocatum est, non prope finem temporis tradantur
scrinio sacrarum epistularum, ne praepediatur per astutias fatalis rei
terminus, sed aut statim, postquam appellatum sit, aut non minus quam ante
dimidiam partem temporis praebeantur scrinio, ne, quod per angustias contingit
temporum, tardus appellationis fautor suo dispendio refutetur. * iustinus a.
apioni pp. * <a 518 d. k. dec. constantinopoli magno cons.>
CJ.7.63.4pr.: Imperator Justinus
Per hanc divinam sanctionem decernimus, ut licentia quidem
pateat in exercendis consultationibus tam appellatori quam adversae parti novis
etiam adsertionibus utendi vel exceptionibus, quae non ad novum capitulum
pertinent, sed ex illis oriuntur et illis coniunctae sunt, quae apud anteriorem
iudicem noscuntur propositae. * iustinus a. tatiano mag. off. * <a 520 d. v
k. iun. constantinopoli rusticio cons.>
CJ.7.63.4.1: Imperator Justinus
Sed et si qua dicta quidem adlegatio monstrabitur vel
instrumentum prolatum aliquod, probationes tamen illo quidem defuerunt tempore,
verum apud sacros cognitores sine procrastinatione praeberi poterunt, id quoque
eos admittere, quo exercitatis iam negotiis pleniore subveniatur veritatis
lumine. <a 520 d. v k. iun. constantinopoli rusticio cons.>
CJ.7.63.5pr.: Imperator Justinianus
Cum anterioribus legibus ex omni provincia ad hunc nostrum
sacratissimum comitatum similis cursus ad appellationes exercendas impertitus
est, necessarium nobis visum est huiusmodi spatiis iustum imponere libramentum.
* iust. a. triboniano quaest. sacri palatii. * <a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone
decio vc. conss.>
CJ.7.63.5.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque, si quidem ab aegyptiaco vel libyco limite
vel orientali tractu usque ad utrasque cilicias numerando vel armeniis et
gentibus et omni illyrico causa fuerit more appellationum transmissa, primum
semestre spatium in antiqua definitione permanere et a nihil penitus neque
deminui neque adcrescere. <a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.>
CJ.7.63.5.1a: Imperator Justinianus
Sin autem ex aliis nostri imperii partibus sive asianae sive
ponticae sive thraciae dioeceseos lis provocatione suspensa in hanc regiam
urbem perveniat, pro semestri spatio trium tantummodo mensum spatium eis
indulgeri: aliis trium mensum spatiis, id est nonaginta tribus diebus simili
modo sequentibus sive semestre tempus sive tres priores menses secundum locorum
definitionem, quam designavimus. <a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc.
conss.>
CJ.7.63.5.1b: Imperator Justinianus
Sed et aliis tribus mensibus, qui ex reparatione ab aula
concedi solent, in suo robore duraturis et prioribus accedentibus, ut partim
annale numeretur, partim novem mensum spatium consequatur. <a 529 d.Xv
k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.>
CJ.7.63.5.1c: Imperator Justinianus
( 1) et cum antea in fine cuiusque temporis unus fatalis
dies ex antiquis legibus constitutus est et saepe eveniebat ( cum multae sunt
occasiones mortales appellationum) vel aegritudine vel spatii prolixitate vel
per alias causas, quas nec dici nec enumerari facile sit, eundem diem fatalem
non observari et lites expirare et huiusmodi luctuosis infelicitatibus
patrimonia hominum titubare: propter hoc fortunae relevantes insidias sancimus
non in unum diem fatalem standum esse in posterum, sed sive ante quartum diem
fatalis luminis et ipsum fatalem sive post quinque dies, ex quo ortus fatalis
effluxerit, appellator venerit et litem instituendam curaverit et eam in
competens iudicium deduxerit, legi videri satisfactum, ne ingemiscat mortuae causae
dispendium, sed nostro gaudeat beneficio, cum nobis cognitum sit etiam ex
errore calculi dierum quem officium habuit saepe esse causas periclitatas: quod
in posterum non fieri ex remedio legis pra esentis sperandum est. <a 529
d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.>
CJ.7.63.5.1d: Imperator Justinianus
Eodem beneficio et in aliis omnibus fatalibus qui vel a
pedaneis iudicibus vel ab aliis, quos leges suis sanctionibus enumeraverunt,
custodiendo seu observando , ut decem fatales pro uno ubique instituantur.
<a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.>
CJ.7.63.5.2: Imperator Justinianus
In his autem casibus, in quibus biennium constitutum est,
quatenus more consultationum in regia urbe sub communi audientia
florentissimorum nostri palatii procerum ventilentur, biennii metas unius anni
terminis coartamus, ut intra eum et gesta colligere et ea viris devotis
epistularibus tradere et refutatorios libellos, si voluerint, offerre et litem
in sacrum nostrum consistorium introducere cogantur: nulli licentia deneganda
victrici parti, si voluerit, secundum quod iam constitutum est, et praemature
causam inducere neque annali spatio expectato. <a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone
decio vc. conss.>
CJ.7.63.5.3: Imperator Justinianus
Si tamen in sacro nostro consistorio lis exordium ceperit,
etsi non fuerit in eodem die completa, tamen perpetuari eam concedimus, cum
iniquum sit propter occupationes florentissimi ordinis, quas circa nostrae
pietatis ministeria habere noscitur, causas hominum deperire. <a 529 d.Xv
k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.>
CJ.7.63.5.4: Imperator Justinianus
Illud etiam merito addendum huic legi censemus, ut si qui
fatali die apud appellationis iudicem introductus, sive ex una parte sive
cognitionaliter causae appellationis imponat exordium, deinde relicta ea
discedat et in desidia reliquum tempus permaneat et annale tempus post
inchoatam litem praeterierit, victore neque sententiam ad effectum perducere
valente propter litem iam inchoatam neque iam terminum accipere inveniente, cum
appellatoris absentia eam finiri non facile concedit, huiusmodi iniquitatem
amputantes ( cum adversarius potest et minime praesente appellatore litem
exercere, quia hoc speciale privilegium eius est, qui appellationi examinandae
praesidet, posse ex una parte causam dirimere) iubemus eundem appellatorem,
nisi observaverit iudicium et causam usque ad finem p eregerit, sed per eum
steterit, quominus omnia litis certamina impleantur, appellatione defraudari et
sententiam contra eum latam in suo robore durare et ad effectum perduci,
tamquam si ab initio minime fuerit provocatum: nisi ipse appellator
evidentissime probationibus possit ostendere se quidem summa ope nisum voluisse
litem exercere, per iudicem autem stetisse vel aliam inexorabilem causam
subsecutam, propter quam hoc facere minime valuit. tunc etenim aliud ei annale
tempus indulgemus, quo effluente et lite minime finem accipiente cadere eum de
appellatorio iuvamine disponimus, cum sit ei apertissima facultas et nostram
adire maiestatem et tarditatem iudicis in querellam deducere et nostro
beneficio perpotiri. <a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.>
CJ.7.63.5.5: Imperator Justinianus
Cui consentaneum est, ut et in sententiis omnium
amplissimorum praefectorum praetorio ex divino oraculo retractandis eadem
observatio, quae supra dicta est, post ingressum unius vel utriusque partis tam
propter absentiam personarum quam propter statuta tempora teneat. <a 529
d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.>
CJ.7.63.5.6: Imperator Justinianus
Sin autem partes inter se scriptura interveniente
paciscendum esse crediderint nemini parti licere ad provocationis auxilium
pervenire vel ullum fatalem observare, eorum pactionem firmam esse censemus.
legum etenim austeritatem in hoc casu volumus pactis litigantium mitigari.
<a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.>
CJ.7.64.0. Quando provocare necesse non est.
CJ.7.64.1: Imperator Alexander Severus
Datam sententiam dicitis, quam ideo vires non habere
contenditis, quod contra res prius iudicatas, a quibus provocatum non est, lata
sit. cuius rei probationem si promptam habetis, et citra provocationis
adminiculum quod ita pronuntiatum est sententiae auctoritatem non obtinebit. *
alex. a. apollinario et aliis. * <a 222 pp. viii k. april. alexandro a.
cons.>
CJ.7.64.2pr.: Imperator Alexander Severus
Si, cum inter te et aviam defuncti quaestio de successione
esset, iudex datus a praeside provinciae pronuntiavit potuisse defunctum et
minorem quattuordecim annis testamentum facere ac per hoc aviam potiorem esse,
sententiam eius contra tam manifesti iuris formam datam nullas habere vires
palam est et ideo in hac specie nec provocationis auxilium necessarium fuit. *
alex. a. capitoni. * <>
CJ.7.64.2.1: Imperator Alexander Severus
Quod si, cum de aetate quaereretur, implesse defunctum
quartum decimum annum ac per hoc iure factum testamentum pronuntiavit, nec
provocasti aut post appellationem impletam causa destitisti, rem iudicatam
retractare non debes. <>
CJ.7.64.3: Imperator Gordianus
Si, ut proponis, suspensa apud amplissimos iudices cognitione
provocationis, quam te ob id interposuisse dicis, quod decurio nominatus esses,
ad duumviratum vocatus es, manifestum est praeiudicium futurae notioni
memoratorum iudicum fieri non potuisse. * gord. a. ingenuo. * <>
CJ.7.64.4: Imperatores valer., gallien.
Cum magistratus datos iudices et unum ex his pronuntiasse
proponas, non videtur appellandi necessitas fuisse, cum sententia iure non
teneat. * valer. et gallien. aa. et valer. nob. c. iuliano. * <>
CJ.7.64.5: Imperatores carus, carinus, numer.
Certa ratione et fine multare praesides possunt. quod si
aliter et contra legis statutum modum provinciae praeses multam vobis
inrogaverit, dubium non est id, quod contra ius gestum videtur, firmitatem non
tenere et sine appellatione posse rescindi. * carus carinus et numer. aaa.
domitiano. * <a 283 pp. id. ian. caro et carino conss.>
CJ.7.64.6: Imperatores carus, carinus, numer.
Cum non eo die, quo praeses provinciae praecepit, iudex ab
eodem datus pronuntiaverit, sed ductis diebus alieniore tempore sententiam
dedisse proponatur, ne ambages frustra interpositae provocationis ulterius
negotium protrahant, praeses provinciae superstitiosa appellatione submota ex
integro inter vos cognoscet. * carus carinus et numer. aaa. germano. * <>
CJ.7.64.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Venales sententias, quae in mercedem a corruptis iudicibus
proferuntur, et citra interpositae provocationis auxilium iam pridem a divis
principibus infirmas esse decretum est. * diocl. et maxim. aa. nicagorae. *
<a 285 pp. k. ian. diocletiano a. et aristobulo conss.>
CJ.7.64.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pater tuus, cum decurio creareris, non consensit et
quindecim annos aetatis agis, aditus praeses provinciae, si inhabilem te ad
obeundum decurionatus honorem esse perspexerit, quando huiusmodi aetati etiam
praetermissa appellatione subveniatur, iniquam nominationem removebit. * diocl.
et maxim. aa. constantio. * <a xxx >
CJ.7.64.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Veteranis, qui in legione vel vexillatione militantes post
vicesima stipendia honestam vel causariam missionem consecuti sunt, onerum et
munerum personalium vacationem concessimus. huius autem indulgentiae nostrae
tenore remunerantes fidam devotionem militum nostrorum etiam provocandi
necessitatem remisimus. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufino. * <a xxx >
CJ.7.64.10pr.: Imperator Justinianus
Omnem honorem salvum iudicibus reservantes, si quando una
pars quasi laesa per definitivam eorum sententiam provocatione usa fuerit,
interdicimus alteri parti quae vicit pro hoc tantummodo, quod nihil capere pro
sumptibus litis et detrimentis vel minus quam oportuerat iussa est,
provocationem offerre, cum ipsam decisionem litis recte factam esse
confiteatur: iudicibus scilicet sive florentissimis proceribus sacri nostri
palatii sive his, quibus pro minore litium aestimatione consultationes
delegantur, si perspexerint adiuvandum esse victorem sumptuum perceptione,
etiam sine provocatione eius hoc statuentibus et iustam eorundem sumptuum
quantitatem definientibus. * iust. a. menae pp. * <a 529 d. viii id. april.
constantinopoli decio vc. cons.>
CJ.7.64.10.1: Imperator Justinianus
Sed nec occasione consultationis introducendae victori
provocare concedimus, cum et priscis legibus liceat ei et sine provocationis
auxilio eandem consultationem differente suo adversario introducere et nos ei
nihilo minus hoc permittimus, iniuriam ex supervacua provocatione iudicibus
fieri prohibentes. <a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio vc.
cons.>
CJ.7.65.0. Quorum appellationes non recipiantur.
CJ.7.65.1: Imperator Antoninus
Eius, qui per contumaciam absens, cum ad agendam causam
vocatus esset, condemnatus est negotio prius summatim perscrutato, appellatio
recipi non potest. * ant. a. sabino. * <a 213 pp. non. iul. antonino a. iiii
et balbino conss.>
CJ.7.65.2pr.: Imperator Constantius
Observare curabis, ne quis homicidarum veneficorum
maleficorum adulterorum itemque eorum, qui manifestam violentiam commiserunt,
argumentis convictus, testibus superatus, voce etiam propria vitium scelusque
confessus audiatur appellans. * constantius a. ad hieroclem. * <a 344 d. v
id. dec. leontio et sallustio conss.>
CJ.7.65.2.1: Imperator Constantius
Sicut enim haec ita observari disposuimus, ita aequum est
testibus productis, instrumentis prolatis aliisque argumentis praestitis, si
sententia contra eum lata sit et ipse, qui condemnatus est aut minime voce sua
confessus sit aut formidine tormentorum tentus contra se aliquid dixerit,
provocandi licentiam ei non denegari. <a 344 d. v id. dec. leontio et
sallustio conss.>
CJ.7.65.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Nulli officialium a sententia proprii iudicis provocatio
tribuatur nisi in eo tantum negotio, quod ratione civili, super patrimonio
forte, apud proprium iudicem inchoarit, scilicet ut in eo tantum negotio a
sententia eius, cui paret iudici, quisquis velit officialis appellet, quod per
procuratorem persequi iure tribuitur. * valentin. et valens aa. ad modestum pp.
* <a 373 d. iiii id. iun. cyzico valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.7.65.4: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Abstinendum prorsus appellatione sancimus, quotiens fiscalis
calculi satisfactio postulatur aut tributariae functionis sollemne munus
exposcitur aut publici vel etiam privati, dummodo evidentis atque convicti
redhibitio debiti flagitatur, ut necessario in contumacem vigor iudiciarius
excitetur. * valentin. et valens et grat. aaa. ad olybrium pu. * <a 368 pp.
romae xv k. sept valentiniano et valente ii aa. conss.>
CJ.7.65.4a: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si clericus ante definitivam sententiam frustratoriae
dilationis causa ad appellationis auxilium convolaverit, multam quinquaginta
librarum argenti, quam contra huiusmodi appellatores sanctio generalis imponit,
cogatur expendere. hoc autem non fisco nostro volumus accedere, sed pauperibus
fideliter erogari. * valentin. et valens et grat. aaa. ad claudium pu. * <a
369 d. viii id. iul. valentiniano np. et victore conss.>
CJ.7.65.5pr.: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Ab exsecutione appellari non posse satis et iure et
constitutionibus cautum est, nisi forte exsecutor sententiae modum iudicationis
excedat. * valens grat. et valentin. aaa. ad thalassium procons. africae.*
<a 378 d. iii k. febr. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.7.65.5.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
A quo si fuerit appellatum, exsecutione suspensa decernendum
putamus, ut, si res mobilis est, ad quam restituendam exsecutoris opera fuerit
indulta, appellatione suscepta possessori res eadem detrahatur et idoneo
collocetur reddenda ei parti, pro qua sacer cognitor iudicaverit. <a 378 d.
iii k. febr. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.7.65.5.2: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Quod si de possessione vel de fundis exsecutio concessa erit
et eam suspenderit provocatio, fructus omnes, qui tempore interpositae
provocationis capti vel postea nati erunt, in deposito collocentur, iure fundi
penes eum qui appellaverit constituto. <a 378 d. iii k. febr. treviris
valente vi et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.7.65.5.3: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Sciant autem se provocatores vel ab exsecutione appellantes
vel ab articulo, si eos perperam intentionem cognitoris suspendisse claruerit,
quinquaginta librarum argenti animadversione multandos. <a 378 d. iii k.
febr. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.7.65.6: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quisquis, ne voluntas diem functi testamento scripta
reseretur, vel ne hi, quos scriptos patuerit heredes, in possessionem
mittantur, ausus fuerit provocare interpositamque appellationem is cuius de ea
re notio erit recipiendam esse crediderit, viginti librarum argenti multa et
litigatorem, qui tam importune appellaverit, et iudicem, qui tam ignave
coniventiam adhibuerit, involvat. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad
hypatium pu. * <a 379 d. non. april. triveris ausonio et olybrio conss.>
CJ.7.65.7: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Arcadius
Ante sententiae tempus et ordinem eventus nec a discussore
nec a rationali appellare liceat. * grat. valentin. et arcad. aaa. ad pelagium
com. rer. pri * <a 385 d. xv k. mart. mediolani arcadio a. et bautone
conss.>
CJ.7.65.8: Imperatores Arcadius, Honorius
Et publicarum necessitatum et privati aerarii deposcit
utilitas, ne commoda, quae domui nostrae debentur, callidis debitorum artibus
differantur. quamobrem eorum appellatione reiecta, qui aperte manifesteque
convicti sunt, hoc observari praecepti huius auctoritate censemus, ut ei, quem
constiterit esse publicum debitorem, appellationis beneficium denegetur. *
arcad. et honor. aa. apollodoro com. rer. privat. * <a 396 d. iiii id. aug.
mediolani arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.7.66.0. Si pendente appellatione mors intervenerit.
CJ.7.66.1: Imperator Alexander Severus
Etiam post mortem eius qui appellavit necesse est heredibus
eius vel reddi causas provocationis vel statutis adquiescere. * alex. a.
iuliano. * <a 222 pp. vi k. nov. alexandro a. cons.>
CJ.7.66.2: Imperator Alexander Severus
Eius, qui requirendus adnotatus appellaverat et ante actam
causam mortuus est, bona ad successorem pertinere parentibus meis placuit. *
alex. a. Marcellinae. * <a 222 pp. iii non. dec. alexandro cons.>
CJ.7.66.3: Imperator Alexander Severus
Si is, qui ademptis bonis in exilium datus appellaverit ac
pendente provocatione defunctus est, quamvis crimen in persona eius evanuerit,
tamen causam bonorum agi oportet. nam multum interest, utrum capitalis poena
inrogata bona quoque rei adimat, quo casu morte eius extincto crimine nulla
quaestio superesse potest, an vero non ex damnatione capitis, sed speciali
praesidis sententia bona auferantur: tunc enim subducto reo sola capitis causa
perimitur bonorum remanente quaestione. * alex. a. ulpio. * <a 228 pp. v id.
mart. modesto et probo conss.>
CJ.7.66.4: Imperator Gordianus
Si pater tuus ad decurionatum devocatus appellationem
interposuit eaque pendente concessit in fatum, honoris eius quaestio morte
finita est. * gord. a. alexandro. * <a 238 pp. prid. non. oct. pio et
pontiano conss.>
CJ.7.66.5: Imperator Gordianus
Quamvis ancilla, de cuius dominio disceptabatur et a rectore
provinciae contra te iudicatum fuerat, in fatum concesserit, tamen cum
appellationem super ea interpositam fuisse et in numero cognitionum pendere
proponas, ea provocatio suo ordine propter peculium ancillae audiri debet. *
gord. a. felici. * <a 238 pp. vii k. dec. pio et pontiano conss.>
CJ.7.66.6: Imperator Constantinus
Si unus ex litigatoribus adhuc pendente appellatione
defunctus sit, non residuum tantum temporis heredes eius habent, sed etiam
alios quattuor menses. sin autem ad deliberationem hereditatis certum tempus
indulgetur, post elapsum eius idem tempus quattuor mensum numerabitur, ne
ignorantes negotium vel etiam super adeunda hereditate dubitantes, priusquam
aliquod commodum sentiant, damnis adfici compellantur. * const. a. ad bassum
pu. * <a 321 d. xiii k. iun. sirmi crispo ii et constantino ii cc.
conss.>
CJ.7.67.0. De his qui per metum iudicis non appellaverunt.
CJ.7.67.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si contra te iure pronuntiatum est nec appellationis
imploratum auxilium, intellegis adquiescere te statutis oportere. in sacro enim
comitatu nostro timere nihil potuisti. * diocl. et maxim. aa. et cc. diophani.
* <a 293 s. xv k. iul. philippopoli aa. conss.>
CJ.7.67.2pr.: Imperator Julianus
His, qui tempore competenti non appellant, redintegrandae
audientiae facultas denegetur. omnes igitur, qui contra praefectos urbi,
magistros officiorum, magistros militum seu proconsules seu comites orientis
seu vicarios seu praefectos augustales vel alium iudicem sub specie formidinis
provocationem non arbitrantur interponendam, a revocanda lite pellantur. * iul.
a. germaniano pp. * <a 362 emissa xv k. iul. mamertino et nevitta conss.>
CJ.7.67.2.1: Imperator Julianus
Qui vero vim sustinuerunt contestatione publice proposita,
intra dies videlicet legitimos, quibus appellare licet, causas appellationis
evidenti adfirmatione distinguant, ut hoc facto tamquam interposita
appellatione isdem aequitatis adminicula tribuantur. <a 362 emissa xv k.
iul. mamertino et nevitta conss.>
CJ.7.68.0. Si unus ex pluribus appellaverit.
CJ.7.68.1: Imperator Alexander Severus
Si iudici probatum fuerit unam eandemque condemnationem eorum
quoque, quorum appellatio iusta pronuntiata est, fuisse nec diversitate
factorum separationem accipere, emolumentum victoriae secundum ea quae
constituta sunt ad te quoque pertinere non ignorabit. * alex. a. licinio. *
<a 223 pp. xiii k. sept. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.7.68.2: Imperator Alexander Severus
Si in una eademque causa unus appellaverit eiusque iusta
appellatio pronuntiata est, ei quoque prodest qui non appellaverit. quod si
aetatis auxilio unus contra sententiam restitutionem impetravit, maiori, qui
suo iure non appellaverit, hoc rescriptum non prodest. * alex. a. sereno. *
<a 224 s. iii id. sept. iuliano et crispino conss.>
CJ.7.69.0. Si de momentaria possessione fuerit appellatum.
CJ.7.69.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Cum de possessione et eius momento causa dicatur, etsi
appellatio interposita fuerit, tamen lata sententia sortiatur effectum. ita
tamen possessionis reformationem fieri oportet, ut integra omnis proprietatis
causa servetur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad eusignium pp. * <a
386 d. xiiii k. dec. mediolano honorio np. et euodio conss.>
CJ.7.70.0. Ne liceat in una eademque causa tertio provocare
vel post duas sententias iudicum, quas definitio praefectorum roboraverit, eas
retractare.
CJ.7.70.1: Imperator Justinianus
Si quis in quacumque lite iterum provocaverit, non licebit
ei tertio in eadem lite super isdem capitulis provocatione uti vel sententias
excellentissimorum praefectorum praetorio retractare: licentia danda
litigatoribus arbitro dato ipsius audientiam qui eum dedit ante litis
contestationem invocare et huiusmodi petitione minime provocationis vim
obtinente. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. k. iul. constantinopoli dn.
iustiniano a. ii cons.>
CJ.7.71.0. Qui bonis cedere possunt.
CJ.7.71.1: Imperator Alexander Severus
Qui bonis cesserint, nisi solidum creditor receperit, non
sint liberati. in eo enim tantum hoc beneficium eis prodest, ne iudicati
detrahantur in carcerem. * alex. a. irenaeo. * <a 223 pp. x k. dec. maximo
ii et aeliano conss.>
CJ.7.71.2: Imperator Philippus
Si quantitatem, quam ( licet rei publicae) condemnatus
debebas, inferre paratus es, frustra vereris, ne verbum bonorum cessionis
temere a te prolatum privare te necdum distractis facultatibus iuris rationibus
possit. * philipp. a. et philipp. c. abascanto. * <a 245 pp. xvi k. febr.
philippo a. et titiano conss.>
CJ.7.71.3: Imperatores valer., gallien.
Si pater tuus bonis cessit propter onera civilia, ipsius
facultates oportet inquiri, non patrimonium, quod tibi emancipatae quaesitum
dicis, inquietari. quod ut fiat, implorare aequitatem praesidis debes. * valer.
et gallien. aa. et valer. nobilissimus c. lenillae. * <a 259 pp. xiii k.
dec. aemiliano et basso conss.>
CJ.7.71.4pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Legis iuliae de bonis cedendis beneficium constitutionibus
divorum nostrorum parentium ad provincias porrectum esse, ut cessio bonorum
admittatur, notum est: non tamen creditoribus sua auctoritate dividere haec
bona et iure dominii tenere , sed venditionis remedio, quatenus substantia
patitur, indemnitati suae consulere permissum est. * diocl. et maxim. aa. et
cc. chiloni. * < >
CJ.7.71.4.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum itaque contra iuris rationem res iure dominii teneas
eius qui bonis cessit creditorem te dicens, longi temporis praescriptione
petitorem submoveri non posse manifestum est. quod si non bonis eum cessisse,
sed res suas in solutum tibi dedisse monstretur, praeses provinciae poterit de
proprietate tibi accommodare notionem. < >
CJ.7.71.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Propter honorem municipalem vel munus bonis cedentium
invidiosam admitti cessionem minime convenit, sed his obnoxios pro modo
substantiae fungi. * diocl. et maxim. aa. et cc. myroni. * < >
CJ.7.71.6: Imperator Theodosius
In omni cessione bonorum ex qualibet causa facienda
scrupulositate priorum legum explosa professio sola quaerenda est. idem dixit:
* in omni cessione sufficit voluntatis sola professio. * theodos. a. apud acta:
dixit: * <a 386 d.K.Mai.Honorio np.Et euodio conss.>
CJ.7.71.7: Imperator Justinianus
Cum et filii familias possint habere substantias, quae
patribus adquiri vetitae sunt, nec non peculium vel castrense vel quod patre
volente possident, quare cessio bonorum eis deneganda sit? cum, etsi nihil in
suo censu hi qui in potestate sunt parentum habeant, tamen, ne patiantur
iniuriam, debet bonorum cessio admitti. si enim et pater familias admittendus
est propter iniuriarum timorem ad cessionis flebile veniens adiutorium, quare
filiis familias utriusque sexus hoc ius denegamus? cum apertissimi iuris est et
inter patres familias et alieno iuri subiectos, si quid postea eis pinguius
accesserit, hoc iterum usque ad modum debiti posse a creditoribus legitimo modo
avelli. * iust. a. iuliano pp. * <a 531 d. x k. mart. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.7.71.8pr.: Imperator Justinianus
Cum solito more a nostra maiestate petitur, ut ad
miserabilis cessionis bonorum homines veniant auxilium et electio detur
creditoribus vel quinquennale spatium eis indulgere vel bonorum accipere
cessionem, salva eorum videlicet existimatione et omni corporali cruciatu
semoto: quotidie dubitabatur, si quidam ex creditoribus voluerint quinquennales
dare indutias, alii autem iam nunc cessionem accipere velint, qui audiendi
sunt. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 - 532>
CJ.7.71.8.1: Imperator Justinianus
In tali itaque dubitatione minime putamus esse ambiguum,
quod sentimus et quod humaniorem sententiam pro duriore elegimus. et sancimus,
ut vel ex cumulo debiti vel ex numero creditorum causa iudicetur. <a 531 -
532>
CJ.7.71.8.2: Imperator Justinianus
Et si quidem unus creditor aliis omnibus gravior in summa
debiti inveniatur, ut omnibus in unum coadunatis et debitis eorum computatis
ipse alios antecellat, ipsius sententia obtineat, sive indulgere tempus sive
cessionem accipere desiderat. <a 531 - 532>
CJ.7.71.8.3: Imperator Justinianus
Si vero plures quidem sint creditores, ex diversis autem
quantitatibus, et nunc amplior debiti cumulus minori summae praeferantur, sive
par sive discrepans numerus est creditorum, cum non ex frequentissimo ordine
feneratorum, sed ex quantitate debiti causa trutinatur. <a 531 - 532>
CJ.7.71.8.4: Imperator Justinianus
Pari autem quantitate debiti invenienda, dispari vero
creditorum numero, tunc amplior pars creditorum obtineat, ut, quod pluribus
placeat, hoc statueretur. <a 531 - 532>
CJ.7.71.8.5: Imperator Justinianus
Sin vero undique aequalitas emergat tam debiti quam numeri
creditorum, tunc eos anteponi, qui ad humaniorem declinant sententiam non
cessionem exigentes, sed indutias. <a 531 - 532>
CJ.7.71.8.6: Imperator Justinianus
Nulla quidem differentia inter hypothecarios et alios
creditores quantum ad hanc electionem observanda: in rebus autem officio iudicis
partiendis suam vim singulis creditoribus habentibus, quam eis legum praestabit
regula. <a 531 - 532>
CJ.7.71.8.7: Imperator Justinianus
Nullo praeiudicio creditorum cuidam ex quinquennii dilatione
circa temporalem praescriptionem generando. <a 531 - 532>
CJ.7.72.0. De bonis auctoritate iudicis possidendis seu
venumdandis et de separationibus.
CJ.7.72.1: Imperator Antoninus
In bonis mortui potiorem esse causam legatariorum, qui eum
utpote heredem convenire potuerunt, quam eorum, quibus ipse legavit, manifestum
est, cum prius legatum quasi aes alienum exigitur, legatum autem a mortuo
relictum post debiti detractionem inducitur. * ant. a. atticae. * <a xxx
>
CJ.7.72.2: Imperator Gordianus
Est iurisdictionis tenor promptissimus indemnitatisque remedium
edicto praetoris creditoribus hereditariis demonstratum, ut, quotiens
separationem bonorum postulant, causa cognita impetrent. praeoptabis igitur
convenientem desiderii tui fructum, si te non heredum fidem secutum, sed ex
necessitate ad iudicium eos provocare demonstraveris. * gord. a. aristoni. *
<a xxx >
CJ.7.72.3: Imperator Gordianus
Ex contractu, qui cessionem rerum antecessit, debitorem
contra iuris rationem conveniens, cum eum aequitas auxilio exceptionis muniat
ac tunc demum iteratam possis desiderare conventionem, cum tantum postea
quaesiit, quod praesidem ad eius rei licentiam debeat promovere. * gord. a.
claudianae. * <a xxx >
CJ.7.72.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Incivile est, quod postulas, ut unus ex chirographariis
creditoribus debitoris bona compellatur suscipere, satis ceteris eius
creditoribus facturus. * diocl. et maxim. aa. et cc. clearchianae. * <a 293
>
CJ.7.72.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si bona debitoris tui vacare constet et haec a fisco non
agnoscantur, in possessionem eorum mitti te a competenti iudice recte
postulabis. * diocl. et maxim. aa. et cc. abydonio. * <a 293 xvii k. ian.
aa. conss.>
CJ.7.72.6pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pro debito creditores addici sibi bona debitoris non iure
postulant. unde si quidem debitoris tui ceteri creditores pignori res
acceperunt, potiores eos quam te chirographarium creditorem haberi non
ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc.Agathemero. * <>
CJ.7.72.6.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si specialiter vel generaliter nemini probentur
obligatae ac sine successore communis debitor vel heres eius decessit, non
dominii rerum vindicatione, sed possessione bonorum itemque venditione aequali
portione pro rata debiti quantitate omnibus creditoribus consuli potest.
<>
CJ.7.72.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si uxor tua pro triente patruo suo heres extitit nec ab eo
quicquam exigere prohibita est, debitum a coheredibus pro besse petere non
prohibetur, cum ultra eam portionem qua successit actio non confundatur. sin
autem coheredes solvendo non sint, separatio postulata nullum ei damnum fieri
patiatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. domno. * <a 294 d. k. dec. cc.
conss.>
CJ.7.72.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In possessionem rei servandae uxor defuncti vel alii
creditores missi dominium ex hac causa tenentes adipisci minime possunt. *
diocl. et maxim. aa. et cc. aelidae. * <a 294 sub die vi k. ian. nicomediae
cc. conss.>
CJ.7.72.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum proponas eum contra quem supplicas ex administratione
tibi negotiorum obligatum, hunc secundum iuris rationem adito rectore
provinciae potes convenire. nam si ad circumscriptionem tui iuris latitat nec
defendatur et eum tuum esse debitorem constat, ad exemplum edicti bonorum eius
possessionem poteris impetrare: tempore autem transacto etiam venditionem eorum
a competenti iudice postulare non prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc.
aurelio gerontio. * <a 299 d. xiiii k. sept. diocletiano vii et maximiano vi
aa. conss.>
CJ.7.72.10pr.: Imperator Justinianus
Cum apud veteres quaestionem ortam invenimus super pecuniis
debitis, pro quibus hypothecae non sunt constitutae, propter res ad debitorem
pertinentes, dum is severiores creditores formidans sese celaverit, et illi de
rebus ad eum pertinentibus competentia ingrediantur iudicia postulentque in
possessionem rerum sese transmitti, si etiam alii creditores, quibus obnoxius
esse videtur, possint quandam habere communionem in rerum possessione:
huiusmodi dubitationem amputantes censemus per praesentem generalem divinam
constitutionem, ut, si non omnes huiu smodi debita praetendentes, sed ex his
certi ab iudiciali sententia in possessionem rerum mittantur, non solum hi, sed
etiam alii omnes talia debita praetendentes eadem commoditate potiantur et
possint cum prioribus rerum detentatoribus communionem habere in rebus, de
quibus ( sicut superius declaratur) prolata fuit sententia. quid enim iustius
est, quam omnes, qui ad res debitoris mitti debent , esse participes huiusmodi
commoditatis? * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.7.72.10.1: Imperator Justinianus
Ut autem non in perpetuum aliorum neglegentia illi, qui pro
suis debitis alacriores creditoribus aliis ostenduntur fuisse, praegraventur,
rectum nobis esse videtur tunc communionem habere in possessionem rerum alios
creditores, qui non hoc peregisse noscuntur, cum praesentes quidem in una
eademque degentes provincia , in qua et possessores rerum commorantur, intra
duorum annorum spatia, absentes autem intra quadriennium creditoribus
possessionem antelato modo detinentibus suum debitum certum faciant et expensas
secundum quantitatem debitorum persolvant eis, qui sententias consecuti sunt,
per sacramentum manifestandas eorum, qui eas adipiscendae gratia possessionis
rerum sustinuerunt, quia et secundum debita satis eis fieri explorati iuris
est. <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.7.72.10.1a: Imperator Justinianus
Post completum autem memoratum tempus nullam eis esse
licentiam eos qui possessionem adepti sunt molestare vel quibusdam damnis
adficere: actiones autem, quas ex legibus sibi competere putaverint, contra
suos exercere debitores. <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.7.72.10.2: Imperator Justinianus
Sin autem hi qui detinent possessiones vel ex sententia
iudicis res vendiderint vel alio quocumque legitimo modo omne ius, quod in
isdem rebus habere noscuntur, in alias personas post definitum a nobis tempus
transtulerint et certas pecunias acceperint, quidquid superfluum inventum
fuerit vel amplius quam eis debetur, hoc modis omnibus necesse est eos praesentibus
tabulariis signare et in cimeliarchio sanctae ecclesiae illius civitatis, in
qua huiusmodi contractus celebratur, deponere: attestatione videlicet prius per
memoratos tabularios conscribenda , praesente etiam eo qui res vendiderit vel
in alias personas transtulerit, ut per eam manifestetur tam quantitas
pecuniarum, quae pro venditione rerum vel translatione praestitae sunt, quam
earum, quae superfluae post dissolutum debitum inveniantur, ut, si quis postea
creditor apparuerit et debiti cautionem ostenderit, possit ex his satis sibi
facere, prius scilicet rectore provinciae sine aliquo damno causae faciente
examinationem et non concedente nec viros reverentissimos oeconomos vel
cimeliarcham sanctae ecclesiae, in qua pecuniae deponuntur, aliquod detrimentum
vel dispendium sustinere, per suam autem interlocutionem creditorem
praecipiente secundum modum debiti ex depositis pecuniis suum accipere debitum.
<a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc. anno secundo.>
CJ.7.72.10.3: Imperator Justinianus
Ut autem non liceat creditori in venditione vel translatione
rerum dolum vel aliquam machinationem vel circumscriptionem facere, iubemus
attestatione super hoc celebranda apud defensorem locorum gestis
intervenientibus insinuari, sive tantum ex pretio, quantum debetur, sive plus
sive minus colligitur, et praesentibus non tantum, sicut dictum est,
tabulariis, sed etiam viro reverentissimo cimeliarcha, apud quem, si ita
contigerit, superfluae pecuniae signatae deponendae sunt, iusiurandum
sacrosanctis evangeliis propositis venditorem vel translatorem rerum praestare,
quod neque per gratiam emptoris vel eius, ad quem res iure cessionis
transferuntur, nec dolo aliquo interveniente minorem iusto rerum pretio
quantitatem acceperit, sed eam, quam re vera cum omni studio potuerit invenire.
<a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc. anno secundo.>
CJ.7.73.0. De privilegio fisci.
CJ.7.73.1: Imperator Antoninus
Bona mariti tui si ob reliqua administrationis primipili a
fisco occupata sunt, res, quas tuas esse liquido probaveris, ab aliis separatae
tibi restituuntur. * ant. a. eutropiae. * <a xxx >
CJ.7.73.2: Imperator Antoninus
Quamvis ex causa dotis vir quondam tuus tibi sit
condemnatus, tamen si prius, quam res eius tibi obligarentur, cum fisco
contraxit, ius fisci causam tuam praevenit. quod si post bonorum eius
obligationem rationibus meis coepit esse obligatus, in eius bona cessat
privilegium fisci. * ant. a. valerianae. * <a 213 pp. xiiii k. nov. antonino
a. iiii et balbino conss.>
CJ.7.73.3: Imperator Antoninus
Si, cum pecuniam pro marito solveres, neque ius fisci in te
transferri impetrasti neque pignoris causa domum vel aliud quid ab eo
accepisti, habes personalem actionem nec potes praeferri fisci rationibus, a
quo dicis ei vectigal denuo locatum esse, cum eo pacto universa, quae habet
habuitve eo tempore, quo ad conductionem accessit, pignoris iure fisco
teneantur. salva igitur indemnitate fisci debitorem tuum pro pecunia, quam pro
eo fisco solvisti, more solito convenire non prohiberis. * ant. a. iulianae. *
<a 213 pp. iii k. ian. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.7.73.4: Imperator Antoninus
Si debitor, cuius fundum fuisse et ipse confiteris, prius
eum distraxit, quam fisco aliquid debuit, inquietandum te non esse procurator
meus cognoscet. nam etsi postea debitor extitit, non ideo tamen ea, quae de
dominio eius excesserunt, pignoris iure fisco potuerunt obligari. * ant. a.
quinto. * <a 215 pp. iii k. iul. laeto ii et cereale conss.>
CJ.7.73.5: Imperator Alexander Severus
Pecunia, quam creditor a debitore suo recepit, si postea ex
iusta causa fisco restituenda erit, sine usuris debetur, quia non fenus
contractum, sed suum recuperatum extraordinario iure aufertur. * alex. a.
magnae. * <a 225 pp. xv k. iun. fusco et dextro conss.>
CJ.7.73.6: Imperator Gordianus
Cum patrem tuum fisci debitorem fuisse demonstres eumque
nubenti tibi possessionem dedisse adleges, procuratorem ius fisci exsequentem
eam iure pignoris revocare potuisse intellegis. * gord. a. severianae. * <a
240 pp. non. iul. sabino et venusto conss.>
CJ.7.73.7: Imperatores valer., gallien.
Si in te ius fisci, cum reliqua debitoris, pro quo
satisfaciebas, tibi competens iudex adscripsit et transtulit, ab his
creditoribus, quibus fiscus potior habetur, res quas eo nomine tenes non
possunt inquietari. * valer. et gallien. aa. et valer. c. diodoro. * <a 259
pp. xv k. iun. aemiliano et basso conss.>
CJ.7.74.0. De privilegio dotis.
CJ.7.74.1: Imperatores Severus, Antoninus
Scire debes privilegium dotis, quo mulieres utuntur in
actione de dote, ad heredes non transire. * sev. et ant. aa. firmo. * <a 209
pp. k. mai. pompeiano et avito conss.>
CJ.7.75.0. De revocandis his quae per fraudem alienata sunt.
CJ.7.75.1: Imperator Antoninus
Si heres post aditam hereditatem ad eum cui cessit corpora
hereditaria transtulit, creditoribus permansit obligatus. si igitur in fraudem
tuam id fecit, bonis eius excussis usitatis actionibus, si tibi negotium fuerit
gestum, ea quae in fraudem alienata probabuntur revocabis. * ant. a. caesiae. *
<a 213 pp. ii id. oct. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.7.75.2: Imperator Alexander Severus
Si successione patris abstenta fuisti, ob ea quae in dotem
data sunt convenire te creditores nequeunt, quibus pignerata in dotem data non
docentur, nisi bonis defuncti non sufficientibus in fraudem creditorum dotem
constitutam probabitur. * alex. a. symphorianae. * <a 232? pp. x k. iul.
probo et maximo conss.>
CJ.7.75.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si paterna hereditate abstinuisti nec quicquam in fraudem
creditorum ex bonis eius in te donationis iure transscriptum est, a privatis
creditoribus praeses provinciae conveniri te non patietur. * diocl. et maxim.
aa. acyndino. * <a 290 pp. x k. iul. ipsis iiii et iii aaa. conss.>
CJ.7.75.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filios debitoris ei succedentes velut in creditorum fraudem
alienatorum facultatem revocandi non habere notissimi iuris est. * diocl. et
maxim. aa. et cc. epagatho. * <a 293 subscripta x k. mai. aa. conss.>
CJ.7.75.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ignoti iuris non est adversus eum, qui sententia condemnatus
intra statutum tempus satis non fecit nec defenditur, bonis possessis itemque
distractis per actionem in factum contra emptorem, qui sciens fraudem
comparavit, et eum, qui ex lucrativo titulo possidet, scientiae mentione
detracta creditoribus esse consultum. * diocl. et maxim. aa. et cc.
crescentino. * <a 293 s. x k. nov. aa. conss.>
CJ.7.75.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si actu sollemni praecedentem obligationem peremisti,
perspicis adversus fraudatorem intra annum in quantum facere potest vel dolo
malo fecit, quo minus possit , edicto perpetuo tantum actionem permitti. *
diocl. et maxim. aa. et cc. menandrae. * <a xxx >
LIBER OCTAVUS
CJ.8.1.0. De interdictis.
CJ.8.2.0. Quorum bonorum.
CJ.8.3.0. Quod legatorum.
CJ.8.4.0. Unde vi.
CJ.8.5.0. Si per vim vel alio modo absentis perturbata sit possessio.
CJ.8.6.0. Uti possidetis.
CJ.8.7.0. De tabulis exhibendis.
CJ.8.8.0. De liberis exhibendis seu de ducendis et de homine libero exhibendo.
CJ.8.9.0. De precario et de salviano interdicto.
CJ.8.10.0. De aedificiis privatis.
CJ.8.11.0. De operibus publicis.
CJ.8.12.0. De ratiociniis operum publicorum et de patribus civitatum.
CJ.8.13.0. De pignoribus.
CJ.8.14.0. In quibus causis pignus tacite contrahitur.
CJ.8.15.0. Si aliena res pignori data sit.
CJ.8.16.0. Quae res pignori obligari possunt vel non et qualiter pignus
contrahatur.
CJ.8.17.0. Qui potiores in pignore habeantur.
CJ.8.18.0. De his qui in priorum creditorum locum succedunt.
CJ.8.19.0. Si antiquior creditor pignus vendiderit.
CJ.8.20.0. Si communis res pignorata sit.
CJ.8.21.0. De praetorio pignore et ut in actionibus etiam debitorum missio praetorii
pignoris procedat.
CJ.8.22.0. Si in in causa iudicati pignus captum sit.
CJ.8.23.0. Si pignus pignori datum sit.
CJ.8.24.0. De partu pignoris et omni causa.
CJ.8.25.0. De remissione pignoris.
CJ.8.26.0. Etiam ob chirographariam pecuniam pignus teneri.
CJ.8.27.0. De distractione pignorum.
CJ.8.28.0. Debitorem venditionem pignorum impedire non posse.
CJ.8.29.0. Si vendito pignore agatur.
CJ.8.30.0. De luitione pignoris.
CJ.8.31.0. Si unus ex pluribus heredibus creditoris vel debitoris partem suam
debiti solverit vel acceperit.
CJ.8.32.0. Si pignoris conventionem numeratio secuta non sit.
CJ.8.33.0. De iure dominii impetrando.
CJ.8.34.0. De pactis pignorum et de commissoria lege in pignoribus rescindenda.
CJ.8.35.0. De exceptionibus sive praescriptionibus.
CJ.8.36.0. De litigiosis.
CJ.8.37.0. De contrahenda et committenda stipulatione.
CJ.8.38.0. De inutilibus stipulationibus.
CJ.8.39.0. De duobus reis stipulandi et duobus reis promittendi.
CJ.8.40.0. De fideiussoribus et mandatoribus.
CJ.8.41.0. De novationibus et delegationibus.
CJ.8.42.0. De solutionibus et liberationibus.
CJ.8.43.0. De acceptilationibus.
CJ.8.44.0. De evictionibus.
CJ.8.45.0. Creditorem evictionem non debere.
CJ.8.46.0. De patria potestate.
CJ.8.47.0. De adoptionibus.
CJ.8.48.0. De emancipationibus liberorum.
CJ.8.49.0. De ingratis liberis.
CJ.8.50.0. De postliminio et de redemptis ab hostibus.
CJ.8.51.0. De infantibus expositis liberis et servis et de his qui
sanguinolentos emptos vel nutriendos acceperunt.
CJ.8.52.0. Quae sit longa consuetudo.
CJ.8.53.0. De donationibus.
CJ.8.54.0. De donationibus quae sub modo vel condicione vel ex certo tempore
conficiuntur.
CJ.8.55.0. De revocandis donationibus.
CJ.8.56.0. De mortis causa donationibus.
CJ.8.57.0. De infirmandis poenis caelibatus et orbitatis et decimariis
sublatis.
CJ.8.58.0. De iure liberorum.
CJ.8.1.0. De interdictis.
CJ.8.1.1: Imperator Alexander Severus
Cum proponas radicibus arborum in vicina agathangeli area
positis crescentibus fundamentis domus tuae periculum adferri, praeses ad
exemplum interdictorum, quae in albo proposita habet: " si arbor in
alienas aedes impendebit", item: " si arbor in alienum agrum
impendebit", quibus ostenditur ne per arboris quidem occasionem vicino
nocere oportere, rem ad suam aequitatem rediget. * alex. a. apro evocato. *
<a 224 pp. vii k. april. iuliano et crispino conss.>
CJ.8.1.2: Imperatores valer., gallien.
Praeses provinciae in eum, qui eiusdem provinciae non est,
nec ex interdicto potest cognoscere. * valer. et gallien. aa. messiae. * <a
260 pp. vii k. mai. saeculare et donato conss.>
CJ.8.1.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Incerti iuris non est orta proprietatis et possessionis lite
prius possessionis decidi oportere quaestionem competentibus actionibus, ut ex
hoc ordine facto de dominii disceptatione probationes ab eo qui de possessione
victus est exigantur. interdicta autem licet in extraordinariis iudiciis
proprie locum non habent, tamen ad exemplum eorum res agitur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. pompeiano. * <a 293 subscripta v k. ian. sirmi aa.
conss.>
CJ.8.1.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis quodlibet interdictum efflagitet, ruptis veteribus
ambagibus inter ipsa cognitionum auspicia rationem exprimere ac suas
adlegationes iubeatur proponere. * arcad. et honor. aa. aemiliano pu. * <a
406 d. xiii k. aug. constantinopoli arcadio a. vi et probo conss.>
CJ.8.2.0. Quorum bonorum.
CJ.8.2.1: Imperatores Severus, Antoninus
Hereditatem eius, quem patrem tuum fuisse dicis, petiturus
iudicibus qui super ea re cognituri erunt de fide intentionis adlega. quamvis
enim bonorum possessionem ut praeteritus agnovisti, tamen interdicto quorum
bonorum non aliter possessor constitui poteris, quam si te defuncti filium esse
et ad hereditatem vel bonorum possessionem admissum probaveris. * sev. et ant.
aa. .To. * <a 197 pp. viii k. ian. laterano et rufino conss.>
CJ.8.2.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ex edicto sororis patruelis intestato sine liberis
defunctae recte petita bonorum possessione quaesisti successionem ac negotium
integrum est, quae cum moreretur eius fuerunt, secundum edicti quorum bonorum
tenorem ab his, qui pro herede vel pro possessore possident dolove malo
fecerint, quo magis desierint possidere, tibi rector provinciae restitui
efficiet. * diocl. et maxim. aa. et cc. marco. * <a 294 s. vi k. april. cc.
conss.>
CJ.8.2.3pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Constat virum a bonis intestate uxoris superstitibus
consanguineis esse extraneum, cum prudentium omnium responsa et lex ipsa
naturae successores eos faciat. * arcad. et honor. aa. petronio vic. * <a
395 d. vi k. aug. mediolani olybrio et probino conss.>
CJ.8.2.3.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Ergo iubemus, ut omnibus frustrationibus amputatis per
interdictum quorum bonorum in petitorem corpora transferantur, secundaria
actione proprietatis non exclusa. <a 395 d. vi k. aug. mediolani olybrio et
probino conss.>
CJ.8.3.0. Quod legatorum.
CJ.8.3.1pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Heredi scripto satis idonec lege falcidia, si exhausta
legatis successio probetur, per quartae retentionem prospectum est. * diocl. et
maxim. aa. et cc. latinae. * <a 293 d. xvi k. ian. aa. conss.>
CJ.8.3.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Unde si legatarius vel fideicommissarius non consentiente
patre tuo, quem adseveras testatori successisse et bonorum possessionem
accepisse, relicta sibi legata vel fideicommissa detinuit, secundum sententiam
interdicti, quod adversus legatarios scriptis heredibus propositum est, oblata
satisdatione, quam praestari oportet, in possessione constitui, ut ita
retentione competenti utaris, experiri potes. <a 293 d. xvi k. ian. aa.
conss.>
CJ.8.4.0. Unde vi.
CJ.8.4.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Recte possidenti ad defendendam possessionem, quam sine
vitio tenebat, inculpatae tutelae moderatione illatam vim propulsare licet. *
diocl. et maxim. aa. et cc. theodoro. * <a 290 pp. xv k. dec. ipsis iiii et
iii aa. conss.>
CJ.8.4.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Vi pulsos restituendos esse interdicti exemplo, si necdum
annus excessit, certissimi iuris est, et heredes teneri in tantum, quantum ad
eos pervenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. alexandro. * <a 293 s. aa.
conss.>
CJ.8.4.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Auctoritatem vobis rescripti nostri tenendae possessionis,
quam vos per violentiam adeptas profitemini, commodari nimis improbe
postulatis. * diocl. et maxim. aa. et cc. ulpiae et proclinae. * <a 294 s.
viii id. april. cc. conss.>
CJ.8.4.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si de possessione vi deiectus es, eum et legis iuliae vis
privatae reum postulare et ad instar interdicti unde vi convenire potes, quo
reum causam omnem praestare, in qua fructus etiam, quos vetus possessor
percipere potuit, non quos praedo percepit, venire non ambigitur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. hygino. * <a 294 s. iiii id. april. sirmi cc. conss.>
CJ.8.4.5: Imperator Constantinus
Invasor locorum poena teneatur legitima, si tamen vi loca
eundem invasisse constiterit. nam si per errorem aut incuriam domini loca ab
aliis possessa sunt, sine poena possessio restitui debet. * constant. a. ad
tertullianum. * <a 330 d. vi k. mart. gallicano et symmacho conss.>
CJ.8.4.6pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Meminerint cuncti, sive vulgato rescripto mansuetudinis
nostrae sive sententia cuiuslibet iudicis utantur in causis, conveniendos
dominos locorum esse aut, si forte defuerint, actores eorum ad insinuandas
sententias procuratoresque quaerendos, ne inde iniuriarum nascatur occasio, unde
iura nascuntur. quod si praecepta nostra implere neglexerint, omni negotio, de
quo iurgare coeperant, privabuntur. * grat. valentin. et theodos. aaa.
pancratio pu. * <a 382 d. prid. non. april. antonio et syagrio conss.>
CJ.8.4.6.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Sin autem habito plerumque colludio curatores vel tutores
minorum his rem debitam ea occasione pervadant, ut pupillis vel adultis
iurgandi copia et fructus adimatur, his eatenus subvenimus, ut eosdem non
atterat damno culpa temeritatis alienae, sed ilico quidem possessio ei a quo
est ablata reddatur, curatores autem vel tutores aeterna deportatione punitos
bonorum quoque publicatio persequatur. <a 382 d. prid. non. april. antonio
et syagrio conss.>
CJ.8.4.7: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Si quis in tantam furoris pervenit audaciam, ut possessionem
rerum apud fiscum vel apud homines quoslibet constitutarum ante eventum
iudicialis arbitrii violenter invaserit, dominus quidem constitutus
possessionem quam abstulit restituat possessori et dominium eiusdem rei
amittat: sin vero alienarum rerum possessionem invasit, non solum eam
possidentibus reddat, verum etiam aestimationem earundem rerum restituere
compellatur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad messianum com. rer.
privat.* <a 389 d. xvii k. iul. treviris timasio et promoto conss.>
CJ.8.4.8: Imperatores Arcadius, Honorius
Momentariae possessionis interdictum, quod non semper ad vim
publicam pertinet vel privatam, mox audiri, interdum etiam sine inscriptione,
meretur. * arcad. et honor. aa. pasiphilo. * <a 395 d. viii k. ian.
mediolani olybrio et probino conss.>
CJ.8.4.9: Imperator Zeno
Si quando vis iudicio fuerit patefacta, dein super rebus
abreptis vel invasis vel damno tempore impetus quaestio proponatur, si non
potuerit qui vim sustinuit quae perdidit singula comprobare, taxatione ab
iudice facta pro personarum atque negotii qualitate, sacramento aestimationem
rerum quas perdidit manifestet nec ei liceat ultra taxationem ab iudice factam
iurare: et quod huiusmodi iureiurando dato fuerit declaratum, iudicem
condemnare oportet. * zeno a. sebastiano pp. * <a 477 d. id. dec.
constantinopoli post consulatum armati vc.>
CJ.8.4.10pr.: Imperator Zeno
Non ab re est, quemadmodum possessionis alienae invasores
tam vetus quam praesens sacra constitutio censuit puniendos, nec conductoribus
et possessionis alienae detentoribus impune procedere, si locatoribus forte vel
possessionem rerum suarum, quam apud alios precario modo esse concesserant,
recuperare secundum leges volentibus, cum nulla sibimet cognita legibus
adlegatio competeret, duxerint resistendum, et non protinus, id est non
expectato iudiciorum ordine, alienam possessionem recte eam recuperantibus
cedere patiantur. * zeno a. sebastiano pp. * <a 484 d. v k. april.
constantinopoli theodorico cons.>
CJ.8.4.10.1: Imperator Zeno
Eos namque iubemus pro tanta suae iniquitatis impudentia, si
cognitionis iudiciariae eventu fuerint condemnati, rei, cuius possessionem
sponte restituere usque ad definitivam sententiam minime passi sunt,
aestimationem victrici parti una cum ipsa re praebere compelli. <a 484 d. v
k. april. constantinopoli theodorico cons.>
CJ.8.4.11pr.: Imperator Justinianus
Cum quaerebatur inter illyricianam advocationem, quid fieri
oporteret propter eos, qui vacuam possessionem absentium sine iudiciali
sententia detinuerunt, quia veteres leges nec unde vi interdictum nec quod vi
aut clam vel aliam quandam actionem ad recipiendam talem possessionem
definiebant, violentia in ablatam possessionem minime praecedente, nisi domino
tantummodo in rem actionem exercere permittentes: nos non concedentes aliquem
alienas res vel possessiones per suam auctoritatem usurpare sancimus talem
possessorem ut praedonem intellegi et generali iurisdictione ea teneri, quae
pro restituenda possessione contra huiusmodi personas veteribus declarata est
legibus. ridiculum etenim est dicere vel audire , quod per ignorantiam alienam
rem aliquis quasi propriam occupaverit. * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d.
xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno
secundo.>
CJ.8.4.11.1: Imperator Justinianus
Omnes autem scire debent, quod non suum est, hoc ad alios
modis omnibus pertinere, cum talis dispositio in furti actione iam dudum
veteribus legibus definita est dicentibus: si quis alienam rem adversus domini
voluntatem attigerit, furti actione tenetur. <a 532 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.8.4.11.2: Imperator Justinianus
His videlicet, quae super recipienda possessione a nobis
disposita sunt, locum habentibus, si non ex die, ex quo possessio detenta est,
triginta annorum excesserunt curricula. <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.8.5.0. Si per vim vel alio modo absentis perturbata sit
possessio.
CJ.8.5.1pr.: Imperator Constantinus
Iudices absentium, qui cuiuslibet rei possessione privati
sunt, suscipiant in iure personam et auctoritatis suae formidabile ministerium
obiciant atque ita tueantur absentes, ut id solum diligenter inquirant, an
eius, qui quolibet modo peregrinatur, possessio ablata est, quam propinquus vel
parens vel proximus vel amicus vel colonus vel libertus seu servus quolibet
titulo retinebat, nec eos, qui deiecti sunt absentium nomine possidentes, quia
minime ipsis dictio causae mandata sit, ab experiunda re secludant, nec, si
servi sint, eorum reiciant in iure personas, quia huiusmodi condicionis
hominibus causas orare fas non sit: sed post elapsa quoque spatia recuperandae
possessionis legibus praestituta litigium eis inferentibus largiri convenit, ut
eos momentariae perinde possessioni sine ulla cunctatione restituant, ac si
reversus dominus litigasset. * const. a. severo. * <a 326 d. x k. nov.
mediolani constantino a. vii et constantio c. con ss.>
CJ.8.5.1.1: Imperator Constantinus
Cui tamen quolibet tempore reverso actionem recuperandae
possessionis indulgemus , quia fieri potest, ut restitutio propter servulos
infideles vel neglegentes propinquos vel parentes vel proximos vel amicos et
colonos vel libertos interea differatur. absentibus enim officere non debet
tempus emensum, quod recuperandae possessioni legibus praestitutum est, sed
reformato statu, qui per iniuriam sublatus est, omnia quae supererunt ad disceptationem
litigii immutilata permaneant: iudicio servato iustis legitimisque personis,
cum valde sufficiat possessionem tenentibus absentium nomine contra praesentium
violentiam subveniri. <a 326 d. x k. nov. mediolani constantino a. vii et
constantio c. conss.>
CJ.8.5.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Nec imperiale responsum, quod supplicatio litigatoris
obtinuit, nec interlocutio cognitoris ex quacumque parte innovare possessionis
statum eo qui rem tenet absente permittitur, quia negotiorum merita partium
adsertione panduntur. * arcad. et honor. aa. petronio vic. hispaniarum. * <a
397 d. xv k. ian. mediolano caesario et attico conss.>
CJ.8.6.0. Uti possidetis.
CJ.8.6.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Uti possidetis fundum de quo agitur, cum ab altero nec vi
nec clam nec precario possidetis, rector provinciae vim fieri prohibebit ac
satisdationis vel transferendae possessionis edicti perpetui forma servata de
proprietate cognoscet. * diocl. et maxim. aa. et cc. cyrillo. * <a 294
subscripta iii id. oct. nicomediae cc. conss.>
CJ.8.7.0. De tabulis exhibendis.
CJ.8.7.1: Imperatores valer., gallien.
Si in potestate patris fuerunt impuberes filii et vos eis
estis substituti atque ita ad vos intra pubertatem illis decedentibus coepit
hereditas pertinere, de exhibendis testamenti tabulis interdicto uti potestis.
* valer. et gallien. aa. germano. * <a 260 pp. vii k. mai. saeculari et
donato conss.>
CJ.8.8.0. De liberis exhibendis seu de ducendis et de homine
libero exhibendo.
CJ.8.8.1: Imperator Antoninus
Si, ut proponis, cum tua e potestatis esses, super rebus
matris obtinuisti, potes eos qui tibi condemnati sunt convenire. quod si
extitit, qui te filium et in sua potestate esse contendit, interdicto in eam
rem proposito de fide intentionis eius quaeretur. * ant. a. iustino. * <a
212 pp. vi id. april. duobus aspris conss.>
CJ.8.8.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Adi praesidem provinciae ac postula filios tuos exhiberi. *
diocl. et maxim. aa. et cc. cyrillae. * <a 293 subscripta v id. april. byzantii
aa. conss.>
CJ.8.8.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ad instar interdicti de exhibenda filia philippi eum
conveniendum putaveris, rector aditus provinciae suam vobis accomodabit
notionem. * diocl. et maxim. aa. et cc. euodiae. * <a 293 s. xii k. dec.
nicomediae aa. conss.>
CJ.8.9.0. De precario et de salviano interdicto.
CJ.8.9.1: Imperator Gordianus
Si te non remittente pignus debitor tuus ea quae tibi
obnoxia sunt venumdedit, integrum tibi ius est ea persequi, non interdicto
salviano ( id enim tantummodo adversus conductorem debitoremve competit), sed
serviana actione vel quae ad exemplum eius instituitur utilis adversus emptorem
exercenda. * gord. a. aristoni. * <a 238 pp. vi id. sept. pio et pontiano
conss.>
CJ.8.9.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Habitantis precario heredes ad restituendum habitaculum
teneri contra eos interdicto proposito manifeste declaratur. * diocl. et maxim.
aa. et cc. fabricio. * <a 293 s. k. dec. sirmi aa. conss.>
CJ.8.10.0. De aedificiis privatis.
CJ.8.10.1: Imperatores Antoninus, verus
Et balneum, ut desideras, instruere et aedificium ei
superponere potes, observata tamen forma, qua ceteri super balnea aedificare
permittuntur, id est ut concamaratis superinstruas et ipsa concameres nec modum
usitatum altitudinis excedas. * ant. et verus aa. tauro. * <a xxx pp. sine
die et consule.>
CJ.8.10.2: Imperator Alexander Severus
Negotiandi causa aedificia demoliri et marmora detrahere
edicto divi vespasiani et senatus consulto vetitum est. ceterum de alia domo in
aliam transferre quaedam licere exceptum est: sed nec dominis ita transferre
licet, ut integris aedificiis depositis publicus deformetur adspectus. * alex.
a. diogeni. * <a 222 pp. xi k. ian. alexandro a. cons.>
CJ.8.10.3: Imperator Alexander Severus
An in totum ex ruina domus licuerit non eandem faciem in
civitate restituere, sed in hortum convertere, et an hoc consensu tunc
magistratuum non prohibentium, item vicinorum factum sit, praeses, probatis his
quae in oppido frequenter in eodem genere controversiarum servata sunt, causa
cognita statuet. * alex. a. apro evocato. * <a 224 pp. vii k. april. iuliano
et crispino conss.>
CJ.8.10.4: Imperator Philippus
Si, ut proponis, socius aedificii ad refectionem eius
sumptus conferre detractat , non necessarie extra ordinem tibi subveniri
desideras. etenim si solus aedificaveris nec intra quattuor mensuum tempora cum
centesimis nummus pro portione socii erogatus restitutus fuerit vel, quominus
id fieret, per socium id stetisse constiterit, ius dominii pro solido vindicare
vel obtinere iuxta placitum antiquitus poteris. * philipp. a. et philipp. c.
victori. * <a 245 pp. iiii k. april. philippo a. et titiano conss.>
CJ.8.10.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si is, contra quem precem fundis, sciens prudensque soli
partem ad te petinere, non quasi socius vel collega communis operis
sollicitudine solidam balneorum extructionem ea mente, ut sumptus pro portione
tua reciperet, adgressus est, sed totius loci dominium usurpare et collapsum
balneum refabricare enisus est, cum aedificia quae alieno loco imponuntur solo
cedant nec impensae his qui improbe id fecerint restitui debeant, antiquato
divi hadriani edicto praeses provinciae memor iuris publici in dirimenda
disceptatione legum placita custodiet. * diocl. et maxim. aa. octavio. * <a
290 pp. vi non. oct. ipsis iiii etiii aa. conss.>
CJ.8.10.6pr.: Imperator Constantinus
Si quis post hanc legem civitate spoliata ornatum, hoc est
marmora vel columnas, ad rura transtulerit, privetur ea possessione, quam ita ornaverit.
* const. a. helpidio agenti vicem pp. * <a 321 d. vi k. iun. viminacii
crispo ii et constantino ii conss.>
CJ.8.10.6.1: Imperator Constantinus
Si quis autem ex alia in aliam civitatem labentium parietum
marmora vel columnas de propriis domibus in proprias transferre voluerit,
quoniam utrobique( !) haec esse publicum decus est, licenter hoc faciat: data
similiter facultate etiam de possessione ornatum huiusmodi ad possessionem
aliam transferendi, quamvis per muros vel etiam per mediam civitatem ea
transferri necesse sit, ita ut ea solummodo quae illata fuerint civitatibus
exportentur. <a 321 d. vi k. iun. viminacii crispo ii et constantino ii
conss.>
CJ.8.10.7: Imperator Julianus
Nemini columnas vel statuas cuiuscumque materiae ex alia
eademque provincia vel auferre liceat vel movere. * iul. a. ad avitianum vic.
africae. * <a 362. 363 d. vi k. nov. iuliano a. iiii et sallustio conss.>
CJ.8.10.8pr.: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Singularum urbium curiales etiam inviti vel reparare intra
civitates quas olim habuerint domus vel ex novo aedificare cogantur, illic
semper muniis inservituri et aucturi propriarum frequentiam civitatum. * valens
grat. et valentin. aaa. ad modestum pp. * <a 377 d. xiii k. nov. gratiano a.
iiii et merobaude conss.>
CJ.8.10.8.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Possessores vero, qui non erunt curiales, in urbibus, in
quibus domus possident, easdem domos dirutas neglectasque reparent, iudiciaria
ad conservandum hoc praeceptum auctoritate retinendi. <a 377 d. xiii k. nov.
gratiano a. iiii et merobaude conss.>
CJ.8.10.9: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Si cui loci proprietas aedificandi iuxta publicas aedes
animum dederit, quindecim pedum spatio interiecto inter publica ac privata aedificia
ita sibi noverit fabricandum, ut tali intervallo et publicae aedes a periculo
vindicentur et privatus aedificator velut perperam fabricato loco destructionis
futurae quandoque non timeat detrimentum. * arcad. honor. et theodos. aaa.
aemiliano pu. * <a 406 d. xi k. nov. constantinopoli arcadio vi et probo
conss.>
CJ.8.10.10: Imperatores Honorius, Theodosius
Per provincias mesopotamiam osroenam euphratensem syriam
secundam phoenicen libanensem ciliciam secundam utramque armeniam utramque
cappadociam pontum polemoniacum atque hellenopontum, ubi magis hoc desideratur,
ceterasque provincias cunctis volentibus permittatur murali ambitu fundos
proprios seu loca sui dominii constituta vallare. * honor. et theodos. aa.
monaxio pp. * <a 420 d. iii non. mai. constantinopoli theodosio a. viiii et
constantio iii conss.>
CJ.8.10.11pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Maeniana, quae graece ezwstas appellant, sive olim
constructa sive in posterum in provinciis construenda, nisi spatium inter se
per decem pedes liberi aeris habuerint, modis omnibus detruncentur. * honor. et
theodos. aa. severino pp. * <a 423 d. iii non. mai. constantinopoli
theodosio a. viiii et constantio iii conss.>
CJ.8.10.11.1: Imperatores Honorius, Theodosius
In his vero locis, in quibus aedificia privatorum horreis
publicis videntur obiecta, obstructione maenianorum quindecim pedum intervalla
serventur. <a 423 d. iii non. mai. constantinopoli theodosio a. viiii et
constantio iii conss.>
CJ.8.10.11.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Quem intercapedinis modum aedificaturis quoque proponimus,
ita ut, si quis intra definitum spatium, id est decem pedum mensuram,
aedificare vel intra quindecim pedum maenianum possidere temptaverit, sciat non
solum fabricam demoliendam, sed etiam ipsam domum fisco nostro adscribendam.
<a 423 d. iii non. mai. constantinopoli theodosio a. viiii et constantio iii
conss.>
CJ.8.10.13: Imperator Justinianus
Cum dubitabatur, utrum constitutio zenonis divae memoriae ad
adamantium praefectum urbis scripta, quae de servitutibus loquitur, localis est
et huic florentissimae urbi dedicata et debent illius quidem iura in hac
observari, antiqua vero, quae contraria sunt, locum habere in provinciis:
indignum esse nostro tempore putantes aliud ius in hac regia civitate de huiusmodi
observari, aliud apud nostros esse provinciales, sancimus eandem constitutionem
in omnibus urbibus romani imperii obtinere et secundum eius definitionem omnia
procedere et, si quid ius ex ea lege innovatum est a vetere dispositione, et
hoc in provinciis a praesidibus earum observari: ceteris videlicet omnibus,
quae non per zenonianam legem innovata sunt, sed veteribus legibus comprehensa,
in sua firmitate in omni loco manentibus. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d.
k. sept. constantinopoli post con sulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.10.14pr.: Imperator Justinianus
De operis novi nuntiatione quandam antiquis ortam fuisse
dubitationem nostra cognovit tranquillitas, dicentibus, si quis denuntiationem
ad inhibendum opus miserit, non posse eum post annum elapsum, ex quo
denuntiatio missa est, iterum aedificationem prohibere. * iust. a. iohanni pp.
* <a 532 d. xii k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis
vv. cc. anno secundo.>
CJ.8.10.14.1: Imperator Justinianus
Quod dupliciter iniquum nobis esse videtur. sive etenim non
recte opus prohibuerit, decet non per totum annum hoc impediri, sive recte
denuntiatioem emiserit, etiam post annum licentiam habere aedificationem
prohibere. <a 532 d. xii k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.8.10.14.2: Imperator Justinianus
Talem igitur iniquitatem inhibentes sancimus, si quis
denuntiationem emiserit, in hac quidem regia urbe praefectum urbi festinare, in
provincia vero rectorem eius, intra trium mensum spatium causam dirimere: sin
vero aliquid fuerit quocumque modo ad decisionem ambiguitatis impedimentum,
licentiam habere eum, qui aedificationem deproperat, opus de quo agitur
efficere, prius fideiussore ab eo dato officio urbicariae praefecturae vel provinciali.
ut, si non recte aedificaverit, omne opus, quod post denuntiationem fecerit,
suis sumptibus destruet. sic enim et opera non per inanes denuntiationes
prohibebuntur et recte denuntiantibus consuletur. <a 532 d. xii k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.8.11.0. De operibus publicis.
CJ.8.11.1: Imperatores Constantinus, constans
Plurimi immunitates operum publicorum concessione iudicum
adepti sunt: et ideo iubemus in posterum illicitas immunitates nullius esse
momenti. * constant. et constans aa. ad catullinum. * <a 338 d. vi k. aug.
sirmi urso et polemio conss.>
CJ.8.11.2: Imperatores Constantinus, constans
Quae operibus publicis impensa constiterit, accepto ferri
oportere cognoscas. * const. et constans aa. ad Marcellinum com. orientis. *
<a 349 d. v non. oct. constantinopoli limenio et catullino conss.>
CJ.8.11.4: Imperator Julianus
Praetoria iudicum et domos publicas oportet publico iuri
atque usui semper vindicari. * iul. a. edicto praef. aegypti. * <a 362 pp.
iiii non. dec. antiochiae mamertino et nevitta conss.>
CJ.8.11.5pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Intra urbem romam veterem et novam nullus iudicum novum opus
informet, quotiens serenitatis nostrae arbitria cessabunt, nisi ex suis
pecuniis huiusmodi opus construere voluerit. * valentin. et valens aa. ad
symmachum pu. * <a 364 d. viii k. iun. philippis divo ioviano et varroniano
conss.>
CJ.8.11.5.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Ea tamen instaurandi, quae iam deformibus ruinis
intercidisse dicuntur, universis licentiam damus. <a 364 d. viii k. iun.
philippis divo ioviano et varroniano conss.>
CJ.8.11.6: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Praescriptio temporis iuri publico non debet obsistere, sed
nec rescripta quidem. atque ideo diruenda sunt omnia, quae per diversas urbes
vel in foro vel in quocumque publico loco contra ornatum et commodum ac decoram
faciem civitatis extructa noscuntur. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad
proculum. * <a 383 d. iii id. iun. constantinopoli merobaude ii et saturnino
conss.>
CJ.8.11.7: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Ad portus et aquae ductus et murorum instaurationem sive
extructionem omnes certatim facta operarum collatione instare debent neque
aliquis ab huiusmodi consortio dignitatis privilegiis excusari. * grat.
valentin. et theodos. aaa. cynegio pp. * <a 384 d. xv k. febr.
constantinopoli ricomere et clearcho conss.>
CJ.8.11.8: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Omnes, quibus vel cura mandata fuerit operum publicorum vel
pecunia ad extructionem solito more credita, usque ad annos quindecim ab opere
perfecto cum suis heredibus teneantur obnoxii, ita ut, si quid vitii in
aedificatione intra praestitutum tempus provenerit, de eorum patrimonio (
exceptis tamen his casibus, qui sunt fortuiti) reformetur. * grat. valentin. et
theodos. aaa. et arcad. a. cynegio pp. * <a 385 d. iii non. febr.
constantinopoli arcadio a. et bautone conss.>
CJ.8.11.9pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Si quando concessa a nobis licentia fuerit extruendi, id
sublimis magnificentia tua sciat esse servandum, ut nulla domus inchoandae
publicae fabricae gratia diruatur, nisi usque ad quinquaginta libras argenti
pretii aestimatione taxabitur. * theodos. arcad. et honor. aaa. aureliano pu. *
<a 393 d. iii k. mart. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio
conss.>
CJ.8.11.9.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
De aedificiis vero maioris pretii ad nostram scientiam
referatur, ut, ubi amplior poscitur quantitas, imperialis extet auctoritas.
<a 393 d. iii k. mart. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio
conss.>
CJ.8.11.10: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Si qui iudices perfecto publicis pecuniis operi suum nomen
sine nostri numinis mentione scripserint, maiestatis teneantur obnoxii. *
theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. * <a 394 d. iii non. iul.
constantinopoli arcadio iii et honorio ii aa. conss.>
CJ.8.11.11: Imperatores Arcadius, Honorius
Ne splendidissimae urbes vel oppida vetustate labantur, de
reditibus fundorum iuris rei publicae tertiam partem reparationi publicorum
moenium et thermarum subustioni deputamus. * arcad. et honor. aa. eusebio com.
sacrum larg. * <a 395 d. xi k. iul. mediolani olybrio et probino conss.>
CJ.8.11.12: Imperatores Arcadius, Honorius
Omnes provinciarum rectores litteris moneantur, ut sciant
ordines atque incolas urbium singularum muros vel novos debere facere vel
veteres firmius renovare: scilicet hoc pacto impendiis ordinandis, ut
adscriptio currat pro viribus singulorum, deinde adscribantur pro aestimatione
futuri operis territoria civium, ne plus poscatur aliquid, quam necessitas
imperaverit, neve minus, ne instans impediatur effectus: oportet namque per
singula non sterilia iuga certa quaeque distribui, ut par cunctis praebendorum
sumptuum necessitas imponatur: nemini excusatione vel alia praesumptione ab
huiusmodi immunitate praebenda. * arcad. et honor. aa. caesario pp. * <a 396
d. viiii k. april. arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.8.11.13pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Nemo iudicum in id temeritatis erumpat, ut inconsulta
pietate nostra novi aliquid operis existimet inchoandum, vel ex diversis
operibus ornamenta aut marmora vel quamlibet speciem, quae fuisse in usu vel
ornatu probabitur civitatis, eripere vel alio transferre sine iussu tuae
sublimitatis audeat. etenim si quis contra fecerit, sex libris auri multabitur.
* arcad. et honor. aa. theodoro pp. * <a 398 d. k. ian. mediolani honorio a.
iiii et eutychiano conss.>
CJ.8.11.13.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Similis etiam condemnatio ordines civitatum manebit, nisi
ornamentum genitalis patriae decreti huius auctoritate defenderint. <a 398
d. k. ian. mediolani honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.8.11.13.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Horreorum autem vel stabulorum fabricas arbitratu proprio
provinciarum iudices studio laudandae devotionis adripiant. <a 398 d. k.
ian. mediolani honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.8.11.14: Imperatores Arcadius, Honorius
Aedificia, quae vulgo parapessia nuncupantur, vel si qua
alia opera moenibus vel publicis operibus sociata cohaerent, ut ex his
incendium vel insidias vicinitas reformidet aut angustentur spatia platearum
vel minuatur porticibus latitudo, dirui ac prosterni praecipimus. * arcad. et
honor. aa. severo pu. * <a 398 d. v id. oct. constantinopoli honorio a. iiii
et eutychiano conss.>
CJ.8.11.15: Imperatores Arcadius, Honorius
Si aliquando homines emergant, qui a nostra clementia opus
publicum sibi praeberi postulaverint, non nisi diruta penitusque destructa et
quae parum sunt in usu civitatium percipiant: intimandis huiusmodi rescriptis
iudicio amplissimae tuae sedis. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * <a
398 d. id. dec. honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.8.11.16: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quando usus exegerit vel porticus vel quaslibet aedes
aetatis senio seu fortuitis concussas casibus reparari, liceat etiam inconsulta
clementia nostra cum reverentia sui imaginem deponere vel nostram vel retro principum,
reportatamque post refecta aedificia loco proprio denuo collocare. * arcad. et
honor. aa. et teodos. a. aemiliano pu. * <a 406 d. v k. iul. constantinopoli
arcadio a. vi et probo conss.>
CJ.8.11.17: Imperatores Honorius, Theodosius
Quicumque locus in palatio huius urbis privatis aedificiis
incommode occupatus est, is quam primum subrutis omnibus quae in eo sunt
aedificiis palatio reformetur, quod privatorum non est parietibus coartandum (
nam imperio magna ab universis secreta debentur), ut hi tantum locum habeant
habitandi, quos legitimus maiestatis nostrae usus et rei publicae disciplina
delegit: in futurum etiam universis ab huiusmodi usurpatione prohibendis. *
honor. et theodos. aa. monaxio pu. * <a 409 d. viiii k. mart.
constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.8.11.18pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Turres novi muri, qui ad munitionem splendidissimae urbis
extructus est, completo opere praecipimus eorum usui deputari, per quorum
terras idem murus studio ac provisione tuae magnitudinis ex nostrae serenitatis
arbitrio celebratur. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. * <a 413 d. prid.
non. april. lucio vc. cons.>
CJ.8.11.18.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Eadem lege in perpetuum et condicione servanda, ut annis singulis
hi vel ad quorum iura terrulae demigraverint, proprio sumptu eorum
instaurationem sibimet intellegant procurandam, eorumque usu publico beneficio
potientes curam reparationis ac sollicitudinem ad se non ambigant pertinere.
<a 413 d. prid. non. april. lucio vc. cons.>
CJ.8.11.18.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Ita enim et splendor operis et civitatis munitio cum
privatorum usu et utilitate servabitur. <a 413 d. prid. non. april. lucio
vc. cons.>
CJ.8.11.19: Imperator Theodosius
Quia plurimae domus cum officinis suis in porticibus
zeuxippi esse memorantur, reditus memoratorum locorum pro quantitate, quae
placuit, ad praebenda luminaria et aedificia ac tecta reparanda regiae huius
urbis lavacro sine aliqua iubemus excusatione conferri. * theodos. a. severino
pu. * <a 424 d. v id. ian. victore vc. cons.>
CJ.8.11.20: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Qui sine auctoritate divini rescripti ad iudicium tuae
celsitudinis destinandi angiportus integros vel partes suis domibus incluserint
seu porticus usurparint, procul dubio iura pristina sacratissimae reddere
civitati iubemus: multa auri quinquaginta librarum non defutura, si quis
posthac in similem audaciam prodire temptaverit. * theodos. et valentin. aa.
cyro pu. * <a 439 d. k. nov. theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.8.11.21pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Basilicam inauratam et marmoribus decoratam liberam in
perpetuum manere neque alicuius imaginis pictarum cuiuslibet honoris tabularum
adumbratione fuscari iubemus, neque in aliqua parte eiusdem basilicae tabulato
quicquam opere stationes ergasteriave constitui sancimus. * theodos. et
valentin. aa. cyro pu. * <a 440 d. xi k. febr. constantinopoli valentiniano
a. v et anatolio conss.>
CJ.8.11.21.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Illud quoque decernimus, ne in eam equos liceat intromitti
vel nuptias celebrari. <a 440 d. xi k. febr. constantinopoli valentiniano a.
v et anatolio conss.>
CJ.8.11.22: Imperator Leo
Nemini iudicum liceat in hac inclita urbe vel in provinciis
nova opera inchoare, priusquam ea, quae coepta invenerit a decessore vel
praedecessoribus suis, vetustate diruta aut desidia derelicta diligenti studio
instantiaque compleverit, cum ex hoc plurimum laudis adquirat, si ea culta et
perfecta reddiderit, quae vetusta sunt et instaurationem requirunt quaeque ab
aliis initiata et imperfecta resederant. * leo a. erythrio pp. * <a 472 d.
ii k. mart. constantinopoli marciano cons.>
CJ.8.11.23
<>
CJ.8.12.0. De ratiociniis operum publicorum et de patribus
civitatum.
CJ.8.12.1pr.: Imperator Zeno
Iubemus provinciarum quidem rectores et singulae dioeceseos
viros spectabiles iudices, id est praefectum augustalem et comitem orientis et
utrosque proconsules et vicarios una cum suis apparitoribus pro tenore
generalium magnificae tuae sedis dispositionum discutiendis publicis operibus
vel aquae ductibus, qui ex civilibus reditibus vel a quolibet spontanea
munificentia facti sunt vel fuerint, modis omnibus abstinere, nec aliquid
quolibet modo quolibet tempore in discutiendo civiles reditus vel facta opera
vel quae fieri adsolent, unam siliquam sibi ex singulis erogandis solidis
vindicando aut quodcumque lucrum captando, cum huiusmodi rebus habere commune,
utpote patribus civitatium et curae eorum deputatis. * zeno a. arcadio pp. *
<a 485-486?>
CJ.8.12.1.1: Imperator Zeno
Qui vero opus aliquod pro sua liberalitate se facturos
promiserint, licet certum sit eos ex sola pollicitatione ad implendum suae
munificentiae opus necessitate iuris teneri, nullam tamen eos vel heredes eorum
super facto opere ratiocinium vel discussionem aut aliquam ( utpote non in
integrum promissa quantitate in id opus erogata vel inutiliter facto opere, aut
alia qua ratione) quocumque modo quocumque tempore inquietudinem sustinere
concedimus. <a 485-486?>
CJ.8.12.1.2: Imperator Zeno
Quod si vir clarissimus provinciae moderator vel eius
officium reditus publicos vel opera publica contra vetitum discutiendo vel unam
siliquam aut quodlibet ex isdem reditibus vel operibus vindicando sacratissimae
nostrae legis praecepta transierint, quinque quidem officii primates exilio
damnati perpetuo bona sua civitati quam laeserint non dubitent vindicanda,
rector vero provinciae quinquaginta librarum auri ferietur dispendio: hac eadem
poena spectabilibus quoque iudicibus, licet illustri dignitate fuerint
decorati, et eorum officiis, sicut superius distinctum est, imminenda. <a
485-486?>
CJ.8.13.0. De pignoribus.
CJ.8.13.1: Imperatores Severus, Antoninus
Debitor, qui pignoribus profitetur se creditoribus cedere,
nihilo magis liberabitur. * sev. et ant. aa. timotheo. * <a 194 pp. v k.
mart. severo a. ii et albino conss.>
CJ.8.13.2pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Quamvis constet specialiter quaedam et universa bona
generaliter adversarium tuum pignori accepisse et aequale ius in omnibus
habere, iurisdictio tamen temperanda est. * sev. et ant. aa. lucio. * <a 204
pp. ii k. iun. cilone et libone conss.>
CJ.8.13.2.1: Imperatores Severus, Antoninus
Ideoque si certum est posse eum ex his, quae nominatim ei
pignori obligata sunt, universum redigere debitum, ea, quae postea ex isdem
bonis pignori accepisti, interim non auferri praeses iubebit. <a 204 pp. ii
k. iun. cilone et libone conss.>
CJ.8.13.3: Imperatores Severus, Antoninus
Creditores, qui non reddita sibi pecunia conventionis legem
ingressi possessionem exercent, vim quidem facere non videntur, attamen
auctoritate praesidis possessionem adipisci debent. * sev. et ant. aa. maximo.
* <a 205 pp. k. mai antonino a. ii et geta ii conss..>
CJ.8.13.4: Imperatores Severus, Antoninus
Cum te pecuniam accepisse et agros tuos obligasse fateris,
non habet rationem, quod quereris vi te coactum pignori dare. si igitur
recipere vis rem tuam, solve creditori pecuniam debitam. * sev. et ant. aa.
bellio. * <a 208 d. iii k. iun. antonino a. iii et geta iii conss.>
CJ.8.13.5: Imperator Antoninus
Praeses provinciae vir clarissimus ius pignoris tui
exsequentem te audiet. nec tibi oberit sententia adversus debitorem tuum dicta,
si eum collusisse cum adversario suo aut, ut dicis, non causa cognita, sed
praescriptione superatum esse constiterit. * ant. a. domitio. * <a 212 pp.
id. mai. romae duobus aspris conss.>
CJ.8.13.6: Imperator Antoninus
In summa debiti computabitur etiam id, quod propter
possessiones pignori datas ad collationem viarum muniendarum vel quod aliud
necessarium obsequium praestitisse creditorem constiterit. * ant. a. quinto. *
<a 213 pp. iii k. aug. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.8.13.7: Imperator Gordianus
Usucapio pignoris conventionem non extinguit. * gord. a.
marciano. * <a 238 pp. non. sept. pio et pontiano conss.>
CJ.8.13.8: Imperator Gordianus
Quamvis personali actione expertus adversus reum vel
fideiussores seu mandatores eius feceris condemnationem, pignoris tamen adhuc
habes persecutionem. * gord. a. festo. * <a 239 pp. id. mart. gordiano a. et
aviola conss.>
CJ.8.13.9: Imperator Gordianus
Si dominium eius possessionis, quae cum pignori data esset,
a debitrice donatu ad te translatum est, eamque postea creditor vel eius
heredes detinere coeperunt , vindica eam, praeside provinciae curante, ut,
fructuum deducta ratione residuoque a te oblato si fuerit satisfactum, ea
possessio tibi reddatur. * gord. a. attico. * <a 239 pp. iii k. oct.
gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.13.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Debitores praesentes prius denuntiationibus conveniendi
sunt. igitur si conventi debito satis non fecerint, persequenti tibi pignora
seu hypothecas, quas instrumento specialiter comprehensas esse dicis,
competentibus actionibus rector provinciae auctoritatis suae auxilium impertire
non dubitabit. * diocl. et maxim. aa. alexandro. * <a 290 d. xviii k. febr.
ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.8.13.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nominatori pignori capere sine praesidis auctoritate res nominati
non licet. * diocl. et maxim. aa. et cc. euphrosyno. * <a 293 s. iii k.
mart. aa. conss.>
CJ.8.13.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si uxor tua pro pecunia quam accepit mutuo res proprias
obligavit pignori eique tu successisti, licet in instrumentum eius facti
testimonium collatum non sit, soluto debito creditorem de his tibi reddendis
sollemni iure conveni. * diocl. et maxim. aa. et cc. eusebio. * <a 293 s. v
k. april. aa. conss.>
CJ.8.13.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum dominam non minorem viginti et quinque annis ea quae
obligaverat tibi iure dominii possidere permisisse et in solutum dedisse
precibus significes, dominae contractus et voluntas ad firmitatem tibi
sufficit. * diocl. et maxim. aa. et cc. matronae. * <a 293 s. iii k. mai.
heracliae aa. conss.>
CJ.8.13.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Distractis a debitore pignoribus creditores in potestate
habere, utrumne personali obligatos sibi, an pignora possidentes in rem actione
convenire velint, non est incerti iuris. * diocl. et maxim. aa. et cc. appiano.
* <a 293 s. k. mai. heracliae aa. conss.>
CJ.8.13.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Debitorem neque vendentem neque donatem neque legantem vel
per fideicommissum relinquentem posse deteriorem facere creditoris condicionem
certissimum est. unde si tibi obligatam rem probare posse confidis, pignora
persequi debes. * diocl. et maxim. aa. et cc. basilidae. * <a 293 s. v non.
mai. heracliae aa. conss.>
CJ.8.13.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Etsi frater tuus non suam, sed ad te pertinentem pecuniam
mutuam suo nomine dedit ac pignus accepit, tamen tibi pignoris obligationem
quaerere non potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. heraidi. * <a 293 s. iiii
id. mai hadrianopoli aa. conss.>
CJ.8.13.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quamvis ea pecunia, quam a te mutuo frater tuus accepit,
comparavit praedium, tamen nisi specialiter vel generaliter hoc obligavit, tuae
pecuniae numeratio in causam pignoris non deduxit. sane personali actione
debitum apud praesidem petere non prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc.
pontiae. * <a 293 s. xv k. iun. aa. conss.>
CJ.8.13.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pignoris vel hypothecae persecutio in rem est. * diocl. et
maxim. aa. et cc. euodio. * <a 293 s. k. dec. sirmi aa. conss.>
CJ.8.13.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sicut vim maiorem pignorum creditor praestare necesse non
habet, ita dolum et culpam, sed et custodiam exhibere cogitur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. maximo. * <a 293 s. xvii k. ian. aa. conss.>
CJ.8.13.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Creditor ad petitionem urgueri iure minime potest.
quapropter eo, quod vos heredibus euodiani debere confiditis, oblato et, si
nolint accipere, consignato atque deposito de reddendo pignore hos praesidali
notione convenite. * diocl. et maxim. aa. et cc. alexandro. * <a 294 pp.
xviii k. febr. cc. conss.>
CJ.8.13.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Res obligatas exterus debito soluto liberando datum petere,
non earum dominium adipisci potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. vito. * <a
294 s. iii k. nov. retiariae cc. conss.>
CJ.8.13.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Secundus creditor offerendo priori debitum confirmat sibi
pignus et a debitore sortem eiusque tantum usuras, quae fuissent praestandae,
non etiam usurarum usuras accipit. * diocl. et maxim. aa. et cc. antiochiano. *
<a 294 s. iii id. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.8.13.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Maior annis viginti quinque pignoris conventione remissa, cum
hoc solum pactum vel iurisdictio secundum ipsius voluntatem tueatur, persequi
non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. macedonio. * <a 294 s. xvii k.
ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.8.13.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Persecutione pignoris omissa debitores actione personali
convenire creditor urgueri non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. marco. *
<a 294 s. xv k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.8.13.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Servo, qui fuerat pignori obligatus, defuncto debiti
permanet integra petitio. * diocl. et maxim. aa. et cc. dracontio. * <a 294
s. vii k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.8.13.26: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tibi notarium pignoris titulo debitor tuus obligavit,
eum, a quo mancipium abreptum proponis, apud rectorem provinciae conveni. *
diocl. et maxim. aa. et cc. mauricio. * <a 294 s. vi k. ian. sirmi cc.
conss.>
CJ.8.13.27pr.: Imperator Justinianus
Super hypothecis, quas argenti distractores vel metaxarii
vel alii quarumcumque specierum negotiatores pecunias sibi credentibus dare
solent, hoc specialiter super amputanda omni machinatione sancimus, ut, si post
huiusmodi contractum liberis suis vel alio modo cognatis quamcumque militiam
idem negotiatores adquisierint, ea tamen vendi vel ad heredes sub certa
definitione transmitti potest, liceat creditoribus eorum, etiam non probantibus
ex pecuniis eorundem negotiatorum liberos eorum vel cognatos militasse ( dum
tamen contrarium non probetur alios e suo patrimonio dedisse pecunias),
creditum ab his qui militarunt exigere vel tantum eos efflagitare, quanti vendi
eadem militia possit. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. k. iun. dn.
iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.8.13.27.1: Imperator Justinianus
Quod ita obtinere sancimus, et si extraneis quibusdam idem
negotiatores de suis pecuniis huiusmodi militiam adquisisse probentur, ut, quod
generaliter in ipsis debitoribus militantibus talem militiam, quae vendi vel ad
heredes transmitti potest, permissum est, ut liceat creditoribus et adhuc
viventium debitorum iure hypothecae vindicare militias, nisi satis sibi fiat,
et post mortem eorum exigere, quod pro isdem militiis pro tenore communis
militantium placiti vel divinae sanctionis tale praestantis beneficium dari
solet, hoc in negotiatorum personis, licet ipsi militantes minime debito
obnoxii sint, integrum creditoribus eorum servetur. <a 528 d. k. iun. dn.
iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.8.13.27.2: Imperator Justinianus
Quod scilicet in futuris militiis, non etiam in his, quas
liberi vel cognati eorundem negotiatorum vel extranei pecuniis eorum meruerunt,
tenere sancimus. <a 528 d. k. iun. dn. iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.8.14.0. In quibus causis pignus tacite contrahitur.
CJ.8.14.1: Imperator Antoninus
Universa bona eorum qui censentur vice pignorum tributis
obligata sunt. * ant. a. sperato. * <a 213 pp. k. iun. antonino a. iiii et
balbino conss.>
CJ.8.14.2: Imperator Antoninus
Certum est eius qui cum fisco contrahit bona veluti pignoris
titulo obligari, quamvis specialiter id non exprimitur. * ant. a. proculo. *
<a 214 d. vi k. mart. messala et sabino conss.>
CJ.8.14.3: Imperator Alexander Severus
Quamvis fructus pignori datorum praediorum, etsi id aperte
non sit expressum, et ipsi pignori credantur tacita pactione esse, praedia
tamen, quae emuntur ex fructuum pretio, ad eandem causam venire nulli
prudentium placuit. * alex. a. pars ex rescripto.* <a 223 pp. id. oct.
maximo ii et aeliano conss.>
CJ.8.14.4: Imperatores carus, carinus, numer.
Satis notum est et idem constitutum bona earum in dotem data,
quae nuptae sunt his qui primipili sarcinam subeunt, obnoxia necessitati ei
teneri: verum certo ordine, ut scilicet tunc demum ad hoc mulieris patrimonium
periculum respiciat, si universis viri ac nominatorum facultatibus exhaustis
nihil residuum inveniatur. * carus carinus et numer. aaa. * <a 283 d. v id.
aug. caro et carino aa. conss.>
CJ.8.14.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si non in inductis et illatis in fundum, quae pignoris
teneri causa placuerat, mancipia fuissent nec haec specialiter obligata
monstrentur, rector provinciae ea restitui iubebit. nec enim praetextu debiti
pensionum restitutionem horum morari potest, cum, si quid sibi deberi domina
fundi ex pensionibus vel quacumque ratione probare possit, huius solutionem
sollemniter fieri conveniat. * diocl. et maxim. aa. et cc. corinthiae. * <a
294 subscr. xii k. febr. cc. conss.>
CJ.8.14.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si mater legitima liberorum tutela suscepta ad secundas
contra sacramentum praestitum adspiraverit nuptias, antequam ei tutorem alium
fecerit ordinari eique quod debetur ex ratione tutelae gestae persolverit,
mariti quoque eius praeteritae tutelae ratiociniis bona iure pignoris
tenebuntur obnoxia. * theodos. et valentin. aa. ad florentium pp. * <a 439
d. vi id. iul. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.8.14.7: Imperator Justinianus
Sancimus de invectis a conductore rebus et illatis, quae
domino pro pensionibus tacite obligantur, non solum in utraque roma et
territorio earum hoc ius locum habere, sed etiam in nostris provinciis. tali
enim iusta praesumptione etiam omnes nostros provinciales perpotiri
desideramus. * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d. xv k. nov. post consulatum
lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.8.15.0. Si aliena res pignori data sit.
CJ.8.15.1: Imperatores Severus, Antoninus
Procurator citra domini voluntatem domum pignori frustra
dedit. si tamen pecuniam creditoris in rem domini versam constabit, non
inutilis erit exceptio dumtaxat quod numeratum est exsolvi desideranti. * sev.
et ant. aa. carpo. * <a 194 pp. xi k. nov. severo a. ii et albino conss.>
CJ.8.15.2: Imperatores Severus, Antoninus
Si probaveris praesidi hortos de quibus agebatur tuos esse,
intellegis obligari eos creditori ab alio non potuisse, si non sciens hoc agi
in fraudem creditoris ignorantis dissimulasti. * sev. et ant. aa. latinae. *
<a 205 pp. prid. id. oct. antonino a. ii et geta ii conss.>
CJ.8.15.3: Imperator Antoninus
Curator adulti vel tutor pupilli propriam rem mobilem eius,
cuius negotia tuetur , pignoris iure obligare non potest, nisi in rem eius
pecuniam mutuam accipiat. * ant. a. marciae. * <a 212 pp. vi k. febr. duobus
aspris conss.>
CJ.8.15.4: Imperator Alexander Severus
Nec si maior annis viginti quinque fuisset filius tuus, qui
in potestate tua erat, te invito rem tuam obligare potuit. * alex. a. secundo.
* <a 223 pp. v k. nov. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.8.15.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum res, quae necdum in bonis debitoris est, pignori data ab
eo postea in bonis eius esse incipiat, ordinariam quidem actionem super pignore
non competere manifestum est, sed tamen aequitatem facere, ut facile utilis
persecutio exemplo pignoraticiae daretur. * diocl. et maxim. aa. eutycho. *
<a 286 pp. xiii k. iun. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.8.15.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quae praedium in filios a se titulo donationis translatum
creditori suo dat pignori, se magis contrario pigneraticio obligavit iudicio,
quam quicquam dominis nocet, cum serviana etiam actio declarat evidenter iure
pignoris teneri non posse, nisi quae obligantis in bonis fuerint, et per alium
alienam rem invito domino pignori obligari non posse certissimum est. * diocl.
et maxim. aa. et cc. zosimo. * <a 293 s. v id. iul. philippopoli aa. conss.>
CJ.8.15.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si in rem suam accepta pecunia mutua tutor mancipium tuum
pignori dedit nec huic post perfectam aetatem consensum accommodasti, pignori
res obligari non potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. corneliae. * <a 293
s. vi k. ian. aa. conss.>
CJ.8.15.8: Imperatores Honorius, Theodosius
Nexum non facit praediorum nisi persona, quae iure potuit
obligare. per servum aut procuratorem colonum vel actorem seu conductorem
praeiudicium possessioni invito vel inscio domino imponi non posse et iure et
legum auctoritatibus decantatur. * honor. et theodos. aa. iohanni pp. * <a
422 d. id. iul. ravennae honorio xiii et theodosio x aa. conss.>
CJ.8.16.0. Quae res pignori obligari possunt vel non et
qualiter pignus contrahatur.
CJ.8.16.1: Imperatores Severus, Antoninus
Alumnos tuos et ceteras res, quas neminem credibile est
pignori specialiter daturum fuisse, generali pacti conventione, quae de bonis
tuis facta est, in causam pignoris non fuisse rationis est. * sev. et ant. aa.
optato. * <a 197 pp. xii k. april. laterano et rufino conss.>
CJ.8.16.2: Imperatores Severus, Antoninus
Cum constet pignus consensu contrahi, non dubitamus eum, qui
emptiones agrorum suorum pignori posuit, de ipsis agris obligandis cogitasse. *
sev. et ant. aa. rogato. * <a 207 pp. v k. iul. apro et maximo conss.>
CJ.8.16.3: Imperator Antoninus
Si monumento corpus filiae tuae intulisti, religiosum id
fecisti: quo facto obligari a quoquam prohibente iuris religione non posse in
dubium non venit. * ant. a. restituto. * <a 215 pp. iii k. april. laeto ii
et cereale conss.>
CJ.8.16.4: Imperator Alexander Severus
Nomen quoque debitoris pignerari et generaliter et
specialiter posse pridem placuit. quare si debitor is satis non facit, cui tu
credidisti, ille, cuius nomen tibi pignori datum est, nisi ei cui debuit solvit
nondum certior a te de obligatione tua factus, utilibus actionibus satis tibi
facere usque ad id, quod tibi deberi a creditore eius probaveris, compelletur,
quatenus tamen ipse debet. * alex. a. ....... evocato.* <a 225 pp. prid. k.
mart. fusco et dextro conss.>
CJ.8.16.5: Imperator Alexander Severus
Spem eorum praemiorum, quae pro coronis athletis pensitanda
sunt, privata pactione pignerare minime admittendum est: et ideo nec si
generale pactum de omnibus bonis pignori obligandis intervenerit, tenet. *
alex. a. septimio. * <a 233 pp. iii k. mai. maximo ii et paterno conss.>
CJ.8.16.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui filios vestros vel liberos homines pro pecunia quam
vobis credebat pignoris titulo accepit, dissimulatione iuris se circumvenit,
cum sit manifestum obligationem pignoris non consistere nisi in his, quae quis
de bonis suis facit obnoxia. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufo. * <a 293 s.
k. mai. heracliae aa. conss.>
CJ.8.16.7pr.: Imperator Constantinus
Exsecutores a quocumque iudice dati ad exigenda debita ea,
quae civiliter poscuntur, servos aratores aut boves aratorios aut instrumentum
aratorium pignoris causa de possessionibus abstrahunt, ex quo tributorum
illatio retardatur. * const. a. ad universos provinciales. * <a 315 d. iii
non. iun. sirmi constantino a. iiii et licinio iiii conss.>
CJ.8.16.7.1: Imperator Constantinus
Si quis igitur intercessor aut creditor vel praefectus pagi
vel vici vel decurio in hac re fuerit detectus, aestimando a iudice supplicio
subiugetur. <a 315 d. iii non. iun. sirmi constantino a. iiii et licinio
iiii conss.>
CJ.8.16.8: Imperatores Honorius, Theodosius
Pignorum gratia aliquid quod ad culturam agri pertinet
auferri non convenit. * honor. et theodos. aa. probo com. sacr. larg. * <a
414 d. iii id. iun. constante et constantio conss.>
CJ.8.16.9pr.: Imperator Justinianus
Si quis in cuiuscumque contractus instrumento ea verba
posuerit: " fide et periculo rerum ad me pertinentium" vel " per
earum exactionem satisfieri tibi permitto", sufficere ea verba ad rerum
tam earum quas in praesenti debitor habet quam futurarum hypothecam, nec ex
prioribus sanctionibus minus habere speciali hypothecae memoria videri, cum sit
iustum voluntates contrahentium magis quam verborum conceptionem inspicere. *
iust. a. menae pp. * <a 528 d. iii id. dec. constantinopoli dn. iustiniano
a. pp. ii cons.>
CJ.8.16.9.1: Imperator Justinianus
Super qua generali hypotheca illud quoque ad conservandam
contrahentium voluntatem sancimus, ut et, si " res suas" supponere
debitor dixerit, non adiecto" tam praesentes quam futuras", ius tamen
generalis hypothecae etiam ad futuras res producatur. <a 528 d. iii id. dec.
constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.8.17.0. Qui potiores in pignore habeantur.
CJ.8.17.1: Imperatores Severus, Antoninus
Qui pignus secundo loco accepit, ita ius suum confirmare
potest, si priori creditori debitam pecuniam solverit aut, cum obtulisset isque
accipere noluisset, eam obsignavit et deposuit nec in usus suos convertit. *
sev. et ant. aa. secundo. * <a 197 pp. k. febr. laterano et rufino
conss.>
CJ.8.17.2: Imperator Antoninus
Si decreto praetoris, qui de fideicommisso ius dixit, in
possessionem fundi hereditarii fideicommissi condicionalis servandi gratia
prius inducti estis, quam adversarius vester in causa iudicati eiusdem fundi
pignus occupavit iussu eius, qui iure sententiam exsequebatur, tempore potiores
estis. nam cum de pignore utraque pars contendat, praevalet iure, qui praevenit
tempore. * ant. a. chresto. * <a 212 pp. v id. mai. duobus aspris conss.>
CJ.8.17.3: Imperator Antoninus
Si fundum pignori accepisti, antequam rei publicae
obligaretur, sicut prior es tempore, ita potior iure. * ant. a. varo. * <a
213 pp. v id. oct. antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.8.17.4: Imperator Antoninus
Cum rem publicam heliopolitanorum propter emolumentum
sententiae in rerum tam heredis quam hereditariarum possessionem missam esse
proponas, intellegis, quamvis pater tuus cum sossiano contraxerit, tamen, si
personali actione eum habuit obligatum, praeponi rem publicam iure pignoris,
quae ex auctoritate eius qui iubere potuit servandi iudicati causa occupavit. *
ant. a. silvano. * <a 215 pp. v id. dec. laeto ii et cereale conss.>
CJ.8.17.5: Imperator Alexander Severus
Prior quidem creditor compelli non potest tibi, qui
posteriore loco pignus accepisti, debitum offerre: sed si tu ei omne quod
debetur solveris, pignoris tui causa firmabitur. * alex. a. septimio. * <a
233 pp. iii k. mai. maximo ii et paterno conss.>
CJ.8.17.6: Imperatores valer., gallien.
Si generaliter bona sint obligata et postea res alii
specialiter pignori dentur, quoniam ex generali obligatione potior habetur
creditor qui ante contraxit, si ab illo tu comparasti, non oportet te ab eo qui
postea credidit inquietari. * valer. et gallien. aa. philoxeno. * <a 260 pp.
prid. id. mai. saeculare ii et donato conss.>
CJ.8.17.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet isdem pignoribus multis creditoribus diversis
temporibus datis priores habeantur potiores, tamen eum, cuius pecunia praedium
comparatum probatur, quod ei pignori esse specialiter statim convenit, omnibus
anteferri iuris auctoritate declaratur. * diocl. et maxim. aa. et cc. iuliano.
* <a 293 subscripta xvii k. febr. aa. conss.>
CJ.8.17.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Diversis temporibus eadem re duobus iure pignoris obligata
eum, qui prior data mutua pecunia pignus accepit, potiorem haberi certi ac
manifesti iuris est, nec alias secundum distrahendi potestatem huius pignoris
consequi, nisi superiori creditori debita fuerit soluta quantitas. * diocl. et
maxim. aa. et cc. fabricio. * <a 293 s. prid. k. mai heracliae aa.
conss.>
CJ.8.17.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eos qui acceperunt pignora, cum in rem habeant actionem,
privilegiis omnibus, quae personalibus actionibus competunt, praeferri
constitit. * diocl. et maxim. aa. et cc. asclepiodoto. * <a 294 s. iiii non.
dec. cc. conss.>
CJ.8.17.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum tibi pro dote quam acceperat res maritus obligavit, eo
mortuo hi, quibus easdem pignori dederat, non offerentes debitum nulla possunt
persequi ratione. nam chirographarios creditores nec in rem nec in personam
eos, qui debitori non probantur successisse, ulla ratione convenire posse
manifestum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. polydeucae. * <a 294 pp. non.
dec. cc. conss.>
CJ.8.17.11pr.: Imperator Leo
Scripturas, quae saepe adsolent a quibusdam secrete fieri,
intervenientibus amicis nec ne, transigendi vel paciscendi seu fenerandi vel
societatis coeundae gratia seu de aliis quibuscumque causis vel contractibus
conficiuntur, quae idiochira graece appellantur, sive tota series eorum manu
contrahentium vel notarii aut alterius cuiuslibet scripta fuerit, ipsorum tamen
habeant subscriptiones, sive testibus adhibitis sive non, licet condicionales
sint, quos vulgo tabularios appellant, sive non, quasi publice scriptas, si
personalis actio exerceatur, s uum robur habere decernimus. * leo a. erythrio
pp. * <a 472 d. k. iul. constantinopoli marciano cons.>
CJ.8.17.11.1: Imperator Leo
Sin autem ius pignoris vel hypothecae ex huiusmodi
instrumentis vindicare quis sibi contenderit, eum qui instrumentis publice
confectis nititur praeponi, etiamsi posterior dies his contineatur, nisi forte
probatae atque integrae opinionis trium vel amplius virorum subscriptiones
isdem idiochiris contineantur: tunc enim quasi publice confecta accipiuntur.
<a 472 d. k. iul. constantinopoli marciano cons.>
CJ.8.17.12pr.: Imperator Justinianus
Adsiduis aditionibus mulierum inquietati sumus, per quas
suas dotes deperditas esse lugebant et ab anterioribus creditoribus substantias
maritorum detentas. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. v k. dec.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. >
CJ.8.17.12.1: Imperator Justinianus
Nos itaque ad antiquas leges perspeximus in personalibus
actionibus rei uxoriae actioni, quam in praesenti sustulimus, magnam
praerogativam praestantes, ut contra omnes paene personales actiones habeat
privilegia et creditores alios antecedat, licet fuerant anteriores. <a 531
d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. >
CJ.8.17.12.2: Imperator Justinianus
Et haec cum in personalibus statuerant actionibus, si
hypothecam respiciebant, ilico iustitiae vigorem relaxabant et senioribus
hypothecis novas mulieris hypothecas, si habebat actiones, expellebant, nec ad
fragilitatem muliebrem respicientes nec quod et corpore et substantia et omni
vita sua marito fungitur, cum paene mulieribus tota substantia in dote
constituta est. <a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc. >
CJ.8.17.12.3: Imperator Justinianus
Oportebat enim disponi maritos creditoribus suis ex sua
substantia satisfacere, non dote muliebri, quam ad suos victus suasque
alimonias mulier possidet, vel a semet ipsa data vel pro ea ab alio. <a 531
d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. >
CJ.8.17.12.4: Imperator Justinianus
( 1) ad haec omnia respicientes et reminiscentes, quod et
alias duas constitutiones fecimus pro dotibus mulieribus subvenientes, et omnia
in unum colligentes sancimus ex stipulatu actionem, quam mulieribus iam pro
dote instituendam dedimus cuique etiam tacitam donavimus inesse hypothecam,
potiora iura contra omnes habere mariti creditores. licet anterioris sint
temporis privilegio vallati. <a 531 d. v k. dec. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc. >
CJ.8.17.12.5: Imperator Justinianus
Cum enim in personalibus actionibus secundum quod diximus
tali privilegio utebatur res uxoria, quapropter non et in hypothecam hoc
mulieri et nunc indulgemus beneficium, licet res dotales vel ex his aliae
comparatae non extent, sed quocumque modo vel dissipatae vel consumptae sunt,
si tamen re ipsa fuerint parti mariti datae? quis enim eas non miseretur
propter obsequia, quae maritis praestant , propter partus periculum et ipsam
liberorum creationem, pro qua multa nostris legibus inventa sunt privilegia?
<a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc. >
CJ.8.17.12.6: Imperator Justinianus
Ideo quod antiquitas quidem dare incepit, ad effectum autem
non pertulit, nos pleno legis articulo consumavimus et, sive liberos habet
mulier sive ab initio non habuit sive progenitos amisit, hoc ei privilegium
indulgemus. <a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc. >
CJ.8.17.12.7: Imperator Justinianus
Exceptis videlicet contra novercas anterioris matrimonii
filiis, quibus pro dote matris suae iam quidem dedimus hypothecas contra
paternas res vel eius creditores, in praesenti autem similem praerogativam
servamus, ne, quod posteriori datum est uxori, hoc anteriori denegetur, sed sic
maneat eis ius incorruptum, quasi adhuc vivente matre eorum: duabus enim
dotibus ab eadem substantia debitis es tempore praerogativam manere volumus.
<a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc. >
CJ.8.17.12.8: Imperator Justinianus
( 2) haec autem tantum ad dotem sancimus, non ad ante
nuptias donationem, quam suo tempori servire disponimus et habere inter
creditores sui temporis ordinem. non enim pro lucro fovemus mulieres, sed ne
damnum patiantur suisque rebus defraudentur curamus. <a 531 d. v k. dec.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. >
CJ.8.17.12.9: Imperator Justinianus
( 3) quam legem ex praesenti tempore locum habere sancimus
et non retrorsus referimus. <a 531 d. v k. dec. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc. >
CJ.8.18.0. De his qui in priorum creditorum locum succedunt.
CJ.8.18.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Non omnimodo succedunt in locum hypothecarii creditoris hi,
quorum pecunia ad creditorem transit. hoc enim tunc observatur, cum is, qui
pecuniam postea dat, sub hoc pacto credat, ut idem pignus ei obligetur et in
locum eius succedat. * sev. et ant. aa. Marcellinae. * <a 209 pp. id. iul.
pompeiano et avito conss.>
CJ.8.18.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Quod cum in tua persona factum non sit ( iudicatum est enim
te pignora non accepisse), frustra putas tibi auxilio opus esse constitutionis
nostrae ad eam rem pertinentis. <a 209 pp. id. iul. pompeiano et avito
conss.>
CJ.8.18.2pr.: Imperator Antoninus
Cum pro parte, in cuius potestate non eras, pecuniam fisco intuleris,
et iure privilegio eius successisti et eius locum cui pecuniam numerasti
consecutus es, nec hi creditores patris tui, qui personalem habuerunt actionem
vel cum eo postea sub pignoribus contraxerunt, pignora tua te ignorante
distrahendo iuri tuo aliquid derogaverunt. * ant. a. felici. * <a 216 pp. k.
oct. romae sabino ii et anullino conss.>
CJ.8.18.2.1: Imperator Antoninus
Unde intellegis, si quid tuo nomine te absente ab actoribus
tuis solutum est, ut indebitum numeratum restitui pignoraque tibi nexa persequi
te posse. <a 216 pp. k. oct. romae sabino ii et anullino conss.>
CJ.8.18.3: Imperator Alexander Severus
Si potiores creditores pecunia tua dimissi sunt, quibus
obligata fuit possessio, quam emisse te dicis, ita ut pretium perveniret ad eosdem
priores creditores, in ius eorum successisti et contra eos, qui infirmiores
illis fuerunt, iusta defensione te tueri potes. * alex. a. valenti. * <a 224
pp. k. febr. iuliano et crispino conss.>
CJ.8.18.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si prior res publica contraxit fundusque ei est obligatus,
tibi secundo creditori offerendi pecuniam potestas est, ut succedas etiam in
ius rei publicae. * diocl. et maxim. aa. carpophoro. * <a 286 pp. xv k. iun.
maximo ii et aquilino conss.>
CJ.8.19.0. Si antiquior creditor pignus vendiderit.
CJ.8.19.1pr.: Imperator Alexander Severus
Si vendidit is qui ante pignus accepit, persecutio tibi
hypothecaria superesse non potest. * alex. a. athenioni. * <a 230 pp. v id.
mai. agricola et clemente conss.>
CJ.8.19.1.1: Imperator Alexander Severus
Cum autem debitor ipsi priori creditori eadem pignora in
solutum dederit vel vendiderit, non magis tibi persecutio adempta est, quam si
aliis easdem res debitor venumdedisset: sed ita persequens res obligatas
audieris, si, quod eidem possessori propter praecedentis contractus
auctoritatem debitum est, obtuleris. <a 230 pp. v id. mai. agricola et
clemente conss.>
CJ.8.19.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Obligata pignoris iure creditore recte distrahente post
debitor emptori pretium offerens vel creditori quod debuit evincere non potest.
* diocl. et maxim. aa. et cc. endemiae. * <a 293 s. xvi k. ian. aa.
conss.>
CJ.8.19.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quominus creditor, qui ante pignus accepit, distrahat, non
offerendo secundus priori debitum interpellare non potest. * diocl. et maxim.
aa. et cc. theophilo. * <a 294 d. vi k. april. cc. conss.>
CJ.8.20.0. Si communis res pignorata sit.
CJ.8.20.1: Imperator Antoninus
Frater tuus, sicut vobis invitis portionem vobis competentem
obligare non potuit , ita suam dando obligationem creditori quaesiit. unde
intellegis nullum praeiudicium dominio vestro contractum eius facere potuisse.
* ant. a. venusto. * <a 214 accepta xiiii k. dec. messalla et sabino
conss.>
CJ.8.21.0. De praetorio pignore et ut in actionibus etiam
debitorum missio praetorii pignoris procedat.
CJ.8.21.1: Imperator Justinianus
Si praetorium pignus quicumque iudices dandum alicui
perspexerint, non solum super rebus mobilibus et immobilibus et se moventibus,
sed etiam super actionibus quae debitori competunt praecipimus hoc eis licere
decernere. * iust. a. menae pp. * <a 529 d. k. april. constantinopoli decio
vc. cons.>
CJ.8.21.2pr.: Imperator Justinianus
Veteris iuris dubitationem decidentes ad duplum genus
hypothecarum respeximus, unum quidem, quod ex conventionibus et pactis hominum
nascitur, aliud, quod a iudicibus datur et praetorium nuncupatur. * iust. a.
iuliano pp. * <a 530 d. k. aug. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.8.21.2.1: Imperator Justinianus
Et cum invenimus in conventionalibus pignoribus vel
hypothecis non solum tenentem creditorem adiuvari, sed etiam si ab eo cadat,
sive sua culpa sive non sive fortuito casu, humanius esse perspeximus et in
praetorio pignore dare recuperationem creditori, quocumque modo possessionem
amittat, sive culpa sua sive non sive fortuito casu. <a 530 d. k. aug.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.21.2.2: Imperator Justinianus
Licet enim debuerat incumbere suo pignori, ne aliquam
patiatur iacturam, tamen, ne quid amarum in creditoribus consequatur, benignius
causam interpretamur et ei recuperationem donamus. <a 530 d. k. aug.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.22.0. Si in in causa iudicati pignus captum sit.
CJ.8.22.1: Imperator Antoninus
Res ob causam iudicati eius iussu, cui ius iubendi fuit,
pignoris iure teneri ac distrahi posse saepe rescriptum est. nam in vicem
iustae obligationis succedit ex causa contractus auctoritas iubentis. * ant. a.
gabinio. * <a 213 pp. v k. aug. romae antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.8.22.2pr.: Imperator Alexander Severus
Cum in causa iudicati aliqua res pignori capitur, per
officium eius qui ita decrevit venumdari solet, non per eum, qui iudicatum
fieri postulavit. * alex. a. valeriano. * <a 223 pp. vi k. mai. maximo ii et
aeliano conss.>
CJ.8.22.2.1: Imperator Alexander Severus
Et si alio emptore non existente, vel existente quidem, sed
non dignum pretium offerente is cui iudicatus satis non fecit ad licitationem
secundum constituta fuerit admissus, cuiuslibet alterius vice ex officio emere
debet. <a 223 pp. vi k. mai. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.8.22.3: Imperator Gordianus
In causa iudicati pignora ex auctoritate praesidis capta
potius distrahi quam iure dominii possideri consuerunt. si tamen per
calliditatem condemnati emptor inveniri non potest, tunc auctoritate principis
dominium creditori addici solet. * gord. a. antigono. * <a 239 pp. id. aug.
gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.23.0. Si pignus pignori datum sit.
CJ.8.23.1pr.: Imperator Gordianus
Etiam id quod pignori obligatum est a creditore pignori
obstringi posse iam dudum placuit, scilicet ut sequenti creditori utilis actio
detur tamdiuque eum is qui ius repraesentat tueatur, quamdiu in causa pignoris
manet eius qui dedit. * gord. a. lamponi. * <a 238 pp. id. sept. pio et
pontiano conss.>
CJ.8.23.1.1: Imperator Gordianus
Sed si vos usum fructum possessionis tantummodo pignori
dedistis, isque qui accepit alii eam possessionem, cuius usum fructum nexum
habebat, sine vestra voluntate pigneravit, creditor eius in id, quo pignoris
vinculum non constitit, distrahens dominio vos privare nequivit. <a 238 pp.
id. sept. pio et pontiano conss.>
CJ.8.23.1.2: Imperator Gordianus
Quod si non fuit vestro creditori usus fructus, sed ipsa
possessio pignerata, et ante exsolutam a domino pecuniam creditor secundus
pignus acceptum vendidit, non posse venditionem post soluta pecunia rescindi
divorum principum placitis continetur. <a 238 pp. id. sept. pio et pontiano
conss.>
CJ.8.23.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si creditor possessionem, quae a parentibus tuis pignoris
iure fuerat obligata, non vendidit, sed alii creditori pignori dedit, examinata
fide veri poteris eam soluto eo, quod ex hac causa creditori debetur,
intercessu praesidis provinciae recuperare. * diocl. et maxim. aa. gemello. *
<a 290 pp. xiii k. ian. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.8.24.0. De partu pignoris et omni causa.
CJ.8.24.1: Imperator Alexander Severus
Partus pigneratae ancillae in pari causa qua mater esse olim
placuit. * alex. a. mestriano. * <a 230 pp. id. mai. agricola et clemente
conss.>
CJ.8.24.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum pignoris titulo mancipia vos obligasse pro mutua quam
accepistis pecunia proponatis, horum mancipiorum operis, quas creditor accepit
vel quas percipere potuit, in usuras computatis et post in sortem, extenuato
debito residuum offerentibus vel, si non accipiat, consignatum deponentibus
mancipia vobis praeses provinciae restitui iubebit. * diocl. et maxim. aa. et
cc. nonnoso et antonino. * <a 293 s. v k. ian. aa. conss.>
CJ.8.25.0. De remissione pignoris.
CJ.8.25.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si te manumissum et in libertate moratum sciente ea, cui
pignoris nomine obligatus diceris, praesidi probaveris, ex consensu creditricis
remissam pignoris obligationem apparebit, et per hoc iure te manumissum nec ab
herede debitricis in servitutem peti posse certum est. * sev. et ant. aa.
proculo. * <a 205 pp. xii k. mai. antonino a. ii et geta ii conss.>
CJ.8.25.2: Imperator Antoninus
Si probaveris te fundum mercatum possessionemque eius tibi
traditam sciente et consentiente ea, quae sibi eum a venditore obligatum dicit,
eam exceptione removebis. nam obligatio pignoris consensu et contrahitur et
dissolvitur. * ant. a. materno. * <a 208 pp. ii id. febr. antonino a. iii et
geta iii conss.>
CJ.8.25.3: Imperator Alexander Severus
Si ignorante vel invito te debitor tuus, qui universa bona
sua ob pecuniam debitam tibi obligaverat, etsi cum re publica, postea
contraxit, ius tuum non laesit. * alex. a. tauro. * <a 227 pp. iii id.
april. albino et maximo conss.>
CJ.8.25.4: Imperator Gordianus
Cum te a debitore mercatum proponas eam rem, quae alii
pignerata erat, si sciente eo ac pignus suum remittente eam mercatus es, cum
eius consensu nexus pignoris evanuerit, si non nova voluntas intercessit, quae
denuo obligationem pignoris constitueret, ea res veluti obstricta non potest
vindicari. * gord. a. aquilino. * <a 239 pp. xi k. mai. gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.8.25.5: Imperator Gordianus
Debitum, cuius meministi, quod per pacti conventionem
inutiliter factam remisisti, etiam nunc petere non vetaris et usitato more
pignora vindicare. * gord. a. asclepiadi. * <a 241 pp. vi id. sept. gordiano
a. ii et pompeiano conss.>
CJ.8.25.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si eo tempore, quo praedium distrahebatur, programmate
admoniti creditores, cum praesentes essent, ius suum exsecuti non sunt, possunt
videri obligationem pignoris amisisse. * diocl. et maxim. aa. argio. * <a
286 pp. iii id. febr. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.8.25.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Creditricem patrui tui sub obligatione fundi, qui per
chirographum nexus pignori fuerat, iubentem eandem cautionem reddi pignoris etiam
ius remisisse videri manifestum est. * diocl. et maxim. aa. paulo. * <a 287
pp. v id. sept. diocletiano iii et maximiano aa. conss.>
CJ.8.25.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si hypothecas fisco distrahente creditores silentio
tradiderunt negotium, palam est actionem suam amisisse eos, quam in rem
habebant. nam fiscalis hastae fides facile convelli non debet. * diocl. et
maxim. aa. apollonio. * <a 290 pp. xiii k. sept. ipsis iiii et iii aa.
conss.>
CJ.8.25.9pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum ex causa mandati pro socero tuo te fenebrem pecuniam
exsolvisse proponas, curabit praeses provinciae in restituenda pecunia, quam
pro eo exsolvisti, nec non etiam usuris eius indemnitati tuae prospicere. *
diocl. et maxim. aa. hermiano. * <a 290 pp. x k. oct. ipsis iiii et iii aa.
conss.>
CJ.8.25.9.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nam si recepta a creditore mancipia, quae pignori fuerant
data, hac mente socero tuo tradidisti, ut pignoris vinculum dissolvatur,
obligatio semel extincta instaurari non potest. <a 290 pp. x k. oct. ipsis
iiii et iii aa. conss.>
CJ.8.25.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Res pignoris hypothecaeve iure creditoribus obnoxias citra
consensum eorum debitores alienantes praecedentem non dissolvunt obligationem.
* diocl. et maxim. aa. et cc. quintillae. * <a 293 d. k. dec. aa. conss.>
CJ.8.25.11pr.: Imperator Justinianus
Solita providentia utimur etiam de pignoribus vel hypothecis
rerum, quae quibusdam creditoribus suppositae postea a debitoribus venduntur vel
alio modo transferuntur creditore suum consensum contractui praebente et quodam
legitimo postea modo ad priorem dominum revertuntur. * iust. a. iohanni pp. *
<a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc. anno secundo.>
CJ.8.25.11.1: Imperator Justinianus
In hoc etenim casu diversae sententiae legum prudentibus
habitae sunt, quibusdam dicentibus ius pignoris creditori renovari propter
verbum " futurarum rerum", quod in generalibus hypothecis poni
solitum est, aliis penitus extingui. <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.8.25.11.2: Imperator Justinianus
Nobis autem visum est eum, qui semel consensit alienationi
hypothecae et hoc modo suum ius respuit, indignum esse eandem rem utpote ab
initio ei suppositam vindicare vel tenentem inquietare. <a 532 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.8.26.0. Etiam ob chirographariam pecuniam pignus teneri.
CJ.8.26.1pr.: Imperator Gordianus
Pignus intercidit, si novatione facta in alium ius
obligationis transtulisti nec , ut ea res pignoris nomine teneretur, cautum
est. * gord. a. festo. * <a 239 pp. id. mart. gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.8.26.1.1: Imperator Gordianus
Quod si pactum inter te eumque, qui postea dominus fundi
constitutus novam obligationem susceperat, intercessit, ut idem fundus tibi
pignoris nomine teneatur, quamvis personali actione expertus feceris
condemnationem, pignoris tamen habes persecutionem. <a 239 pp. id. mart.
gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.26.1.2: Imperator Gordianus
Ac si in possessione fueris constitutus, nisi ea quoque
pecunia tibi a debitore reddatur vel offeratur, quae sine pignore debetur, eam
restituere propter exceptionem doli mali non cogeris. iure enim contendis
debitores eam solam pecuniam, cuius nomine pignora obligaverunt, offerentes
audiri non oportere, nisi pro illa etiam satisfecerint, quam mutuam simpliciter
acceperint. <a 239 pp. id. mart. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.26.1.3: Imperator Gordianus
Quod in secundo creditore locum non habet: nec enim
necessitas ei imponitur chirographarium etiam debitum priori creditori offerre.
<a 239 pp. id. mart. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.27.0. De distractione pignorum.
CJ.8.27.1: Imperator Alexander Severus
Fundum pignori obligatum, si creditor ex fructibus debitum
persecutus est, cum ipso iure pignus obligatione liberatum sit, distrahere
minime potest. * alex. a. pacatae. * <a 223 pp. id. ian. maximo ii et
aeliano conss.>
CJ.8.27.2: Imperator Alexander Severus
Creditor, qui hypothecae seu pignori rem sibi nexam
vendiderit, rem litigiosam non videtur vendere, quia precario debitor possidet.
* alex. a. maximo. * <a 223 pp. xii k. oct. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.8.27.3: Imperator Alexander Severus
Hypothecis vel pignoribus a creditore venumdatis in id quod
deest adversus reum vel fideiussorem actio competit. * alex. a. luciano. *
<a 223 pp. iii non. nov. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.8.27.4: Imperator Alexander Severus
Creditor hypothecas sive pignus cum proscribit, notum
debitori facere, si bona fide rem gerit, et quando licet testato dicere debet.
si quid itaque per fraudem in pignore villae venditae commissum probare potes,
ut inferatur actio, quae eo nomine competit, adi eum cuius de ea re notio est.
* alex. a. crescenti. * <a 225 pp. k. iun. fusco et dextro conss.>
CJ.8.27.5: Imperator Alexander Severus
Si residuum debiti paratus es solvere, praeses provinciae
dabit arbitrum, apud quem, quantum sit quod superest ex debito, examinabitur:
et sive ad iudicem venire diversa pars cessaverit sive oblato superfluo ad
venditionem prosiluerit, improba alienatio proprietatis tuae ius non auferet. *
alex. a. sossiano. * <a 231 pp. xii k. aug. pompeiano et peligno conss.>
CJ.8.27.6: Imperator Gordianus
Quamdiu non est integra pecunia creditori numerata, etiamsi
pro parte maiore eam consecutus sit, distrahendi rem obligatam non amittit
facultatem. * gord. a. rogato. * <a 238 pp. xiii k. sept. pio et pontiano
conss.>
CJ.8.27.7: Imperator Gordianus
Si cessante solutione creditor non reluctante lege
contractus ea quae pignori sibi nexa erant distraxit, revocari venditionem
iniquum est, cum, si quid in ea re fraudulenter fecerit, non emptor a te, sed
creditor conveniendus sit. * gord. a. caro. * <a 238 pp. v k. nov. pio et
pontiano conss.>
CJ.8.27.8: Imperator Gordianus
Si prius, quam distraheretur pignorata possessio, pecuniam
creditori obtulisti, eoque non accipiente contestatione facta eam deposuisti et
hodieque in eadem causa permanet, pignoris distractio non valet. quod si prius,
quam offerres, legem venditionis exercuit, quod iure subsistit revocari non
debet. * gord. a. maximo. * <a 239 pp. iii non. april. gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.8.27.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quae specialiter vobis obligata sunt, debitoribus
detractantibus solutionem bona fide debetis et sollemniter vendere: ita enim
parebit, an ex pretio pignoris debito satisfieri potest. quod si quid deerit,
non prohibemini etiam cetera bona iure conventionis consequi. * diocl. et
maxim. aa. cyrillo. * <a 287 pp. xiii k. iun. diocletiano iii et maximiano
aa. conss.>
CJ.8.27.10pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Et qui sub imagine alterius personae, quam supposuerat,
iugiter tenet, cum sibi negotium gerat, alienasse non videtur. iure enim
pignoris obligatum praedium neque si per subiectam personam creditor
comparaverit neque si sibi addixerit, debitori adfert praeiudicium, sed in
eadem causa permanet, in qua fuit ante huiusmodi collusionem. * diocl. et
maxim. aa. rufino. * <a 290 pp. iii non. oct. ipsis iiii et iii aa.
conss.>
CJ.8.27.10.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sane si debitore distrahente comparaverit, consensu
emptionem perfectam, si neque dolus adversarii neque metus causa gesta
arguentur, revocari exemplo grave est. <a 290 pp. iii non. oct. ipsis iiii
et iii aa. conss.>
CJ.8.27.10.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si igitur poteris evidentibus probationibus monstrare
creditorem per suppositam imaginarii emptoris personam semper possessionem
tenuisse nec vendita bona fide praedia postea sinceriter comparasse, potes
oblata pecunia cum usuris ad restitutionem creditorem compellere. <a 290 pp.
iii non. oct. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.8.27.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Mulier licet res specialiter pignori dederit pro alio,
creditor eas distrahendi non habet facultatem, nisi dissimulatione, marito
obligante velut proprias, creditoris ignorantiam circumscripserit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. rufinae. * <a 293 pp. v k. mai. heracliae aa. conss.>
CJ.8.27.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si debitor rem tibi iure pignoris obligatam te non
consentiente distraxit, dominium cum sua causa transtulit ad emptorem. * diocl.
et maxim. aa. et cc. zotico. * <a 293 s. prid. k. mai. heracliae aa.
conss.>
CJ.8.27.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui praedium obligatum a creditore comparavit, si in vacuam
possessionem inductus non est, nullam in rem actionem habet. * diocl. et maxim.
aa. et cc. theodotae. * <a 293 >
CJ.8.27.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si in hoc quod iure debetur tibi satisfactum non fuit, et
debitoribus res obligatas tenentibus aditus praeses provinciae tibi distrahendi
iubebit fieri facultatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. modesto. * <a 293
pp. xvi k. dec. sirmi aa. conss.>
CJ.8.27.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Obligatis pignori mancipiis a creditore distractis ac
traditis si post debitor quondam haec sollicitaverit, non venditori, sed
emptori contra possidentem in rem competit actio. * diocl. et maxim. aa. et cc.
avianae. * <a 294 d. k. mart. sirmi cc. conss.>
CJ.8.27.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Unus ex multis debitoris qui pignora tradiderat heredibus,
quod ab eo personali actione peti potuit, solvendo res obligatas distrahendi
creditori facultatem non ademit. * diocl. et maxim. aa. et cc. silviano. *
<a 294 s. iii non. april. cc. conss.>
CJ.8.27.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Rei creditor obligatae generali sive speciali conventione
per creditorem alium, cui non fuerat nexa, venumdatae non amittit
persecutionem. * diocl. et maxim. aa. et cc. agapae. * <a 294 d. prid. non.
april. cc. conss.>
CJ.8.27.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui a creditore pignori obligatum iure emit, de proprietate
vinci non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc.Gaiano. * <a 294 subscripta
vi k. mai. cc. conss.>
CJ.8.27.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si maritus tuus mutuam, licet tuam, dedit pecuniam, eorum,
quae pignoris titulo accepit, si ei non successisti, distrahendi nomine tuo
nullam habes facultatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. liviae. * <a 294 s.
vi id. nov. heracliae cc. conss.>
CJ.8.27.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Secundum placiti fidem, si nihil convenit specialiter,
pignoribus a creditore maiore quam ei debebatur pretio distractis, licet ex eo
fundus comparatus sit, non super hoc in rem, sed in personam, id est
pigneraticia, de superfluo competit actio. * diocl. et maxim. aa. et cc.
sabino. * <a 294 s. iiii id. nov. byzantio cc. conss.>
CJ.8.28.0. Debitorem venditionem pignorum impedire non
posse.
CJ.8.28.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si sunt, qui emere praedia tibi obligata velint, non
impediuntur scriptura testamenti, qua complexus est debitor nulla a se praedia
venumdari et poenam addidit , ut fisci fierent. nec enim potuisse eum huiusmodi
lege ius creditoris facere deterius manifestum est. * sev. et ant. aa.
Marcello. * <a 207 d. vi k. mai. apro et maximo conss.>
CJ.8.28.2pr.: Imperator Gordianus
Debitoris denuntiatio, qui creditori suo, ne sibi rem
pignori obligatam distrahat, vel his qui ab eo volunt comparare denuntiat, ita
demum efficax est, si universum tam sortis quam usurarum offerat debitum
creditori eoque non accipiente idonea fide probationis ita ut oportet depositum
ostendat. * gord. a. nepoti. * <a 239 pp. iii non. aug. gordiano a. et
aviola conss.>
CJ.8.28.2.1: Imperator Gordianus
Nam si vel modicum de sorte vel usuris in debito perseveret,
distractio rei obligatae non potest impediri, neque ea ratione emptor, tametsi
sciat interpositam a debitore creditori denuntiationem, mala fide fit
possessor. <a 239 pp. iii non. aug. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.29.0. Si vendito pignore agatur.
CJ.8.29.1pr.: Imperator Alexander Severus
Praeses provinciae aditus, si probatum fuerit tuum
creditorem, cui ius distrahendi pignora fuit, dolo malo fundum vendidisse,
quanti tua interest restituere tibi eundem creditorem iubebit. * alex. a.
agrippae. * <a 222 pp. k. sept. alexandro a. cons.>
CJ.8.29.1.1: Imperator Alexander Severus
Quod si de bonis creditoris condemnati solvi pecunia non
potuerit et probatum fuerit emptorem mala fide emisse, offerenti pecuniam cum
usuris, quanti fundus veniit, restituere tibi fundum cum fructibus malae fidei
emptorem iubebit. <a 222 pp. k. sept. alexandro a. cons.>
CJ.8.29.2: Imperator Alexander Severus
Servos, quos nullo iure a creditore venisse dicis, pater
tuus vel tu, si hereditas eius ad te pertinet, a possessoribus petere potes.
quod si usucapti sunt, petat pater tuus pretium eorum a creditore, qui non iure
eos servos vendidit. * alex. a. aemilio. * <a 222 pp. iii k. ian. alexandro
a. cons.>
CJ.8.29.3: Imperator Alexander Severus
Si uxor tua praesidi probaverit, cum aureos triginta
deberet, servos suos amplioris pretii per gratiam aureis viginti creditorem
venumdedisse eumque solvendo non fuisse, iubebit emptores recepto pretio
restituere servos. * alex. a. claudio. * <a 223 pp. xvi k. oct. maximo ii et
aeliano conss.>
CJ.8.29.4: Imperator Gordianus
Cum contra bonam fidem venditionem obligatae possessionis a
creditore factam adleges, non observatis, quae in distrahendis pignoribus
celebrari consueverunt, adito praeside provinciae experire actione competenti
non tantum adversus creditorem, verum etiam adversus possessorem, si fraudem
eum participasse cum creditore potueris docere, ut revocatis, quae mala fide
gesta constiterit, et fructuum ratio et damni quod inrogatum apparuerit haberi
possit. * gord. a. eudemo. * <a 240 pp. k. april. sabino ii et venusto
conss.>
CJ.8.29.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si creditore pignus priusquam ei satisfieret distrahente non
per collusionem emptor comparavit, successor eius de superfluo, non emptoris
heres, qui rem possidet, conveniendus est. * diocl. et maxim. aa. et cc.
nonnae. * <a 294 s. xvi k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.8.30.0. De luitione pignoris.
CJ.8.30.1: Imperatores Severus, Antoninus
Qui pro parte heres extitit, nisi totum debitum exsolvat,
suam portionem ex pignoribus recipere non potest. * sev. et ant. aa.
antiochiae. * <a 206 pp. iii k. aril. albino et aemiliano conss.>
CJ.8.30.2: Imperator Gordianus
Intellegere debes vincula pignoris durare personali actione
submota. * gord. a. domitio. * <a 240 pp. xii k. iun. sabino ii et venusto
conss.>
CJ.8.30.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si reddita debita quantitate vel rebus in solutum datis sive
distractis compensato pretio satis ei contra quem supplicas factum adito
praeside probaveris, vel si quod residuum debetur obtuleris ac, si non
acceperit, deposueris consignatum, restitui tibi res pacto pignoris obligatas
providebit, cum etiam edicto perpetuo, actione proposita pecunia soluta
creditori vel si per eum factum sit, quominus solveretur, ad reddenda quae
pignoris acceperat iure eum satis evidenter urgueri manifestum sit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. floro. * <a 293 s. vi id. oct. aa. conss.>
CJ.8.31.0. Si unus ex pluribus heredibus creditoris vel
debitoris partem suam debiti solverit vel acceperit.
CJ.8.31.1: Imperatores valer., gallien.
Manifesti et indubitati iuris est defuncto creditore multis
relictis heredibus actionem quidem personalem inter eos ex lege duodecim
tabularum dividi, pignus vero in solidum unicuique teneri. * valer. et gallien.
aa. tauro. * <a 257 d. xv k. mai. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.8.31.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Actio quidem personalis inter heredes pro singulis
portionibus quaesita scinditur, pignoris autem iure multis obligatis rebus,
quas diversi possident, cum eius vindicatio non personam obliget, sed rem
sequitur, qui possident tenentes non pro modo singularum substantiae
conveniuntur, sed in solidum, ut vel totum debitum reddant vel eo quod detinent
cedant. * diocl. et maxim. aa. et cc. claudiae. * <a 294 s. v k. nov. anchiali
cc. conss.>
CJ.8.32.0. Si pignoris conventionem numeratio secuta non
sit.
CJ.8.32.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si pecuniam tibi non esse numeratam atque ideo frustra
cautionem emissam et pignus datum probaturus es, in rem experiri potes: nam intentio
dati pignoris neque redditae pecuniae non aliter tenebit, quam si de fide
debiti constiterit. eademque ratione veritas servetur, si te possidente pignus
adversarius tuus agere coeperit. * sev. et ant. aa. hilaro. * <a 197 pp.K.
sept. laterano et rufino conss.>
CJ.8.32.2: Imperator Alexander Severus
Si, ut nunc adseveras, nihil creditor numeravit uxori tuae
quae pignus dedit, sed inanem extorsit cautionem, mendaci scriptura contra
fidem veritatis obligari eius res non potest. * alex. a. peregrino. * <a xxx
s. sine die et conss.>
CJ.8.33.0. De iure dominii impetrando.
CJ.8.33.1: Imperator Alexander Severus
Dominii iure pignora possidere desiderans nomina debitorum,
quos in solutione cessare dicis, exprimere et, an sollemnia peregisti,
significare debuisti, dummodo scias omnia bona debitoris, qui pignori dedit, ut
universa dominio tuo generaliter addicantur, impetrare te non posse. * alex. a.
nicolaae. * <a 229 pp. xiii k. dec. alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.8.33.2: Imperator Gordianus
Si creditor pignus iure dominii a nostra serenitate
possidere petiit et post formam praescripti alio anno usuras a vobis accepit, a
beneficio impetrato recessisse videtur. * gord. a. .Tae. * <a 238 pp. prid.
non. dec. pio et pontiano conss.>
CJ.8.33.3pr.: Imperator Justinianus
Vetustissimam observationem, quae nullatenus in ipsis rerum
claruit documentis, penitus esse duximus amputandam, immo magis clarioribus
remediis corrigendam. igitur in pignoribus, quae iure dominii possidere aliquis
cupiebat, proscriptio publica et annus luitionis antiquus introducti sunt,
pignus autem publice proscriptum neque vidimus neque nisi tantummodo ex
librorum recitatione audivimus. * iust. a. demostheni pp. * <a 530 d. xv k.
april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque, si quis rem creditori suo pigneraverit, si
quidem in pactione cautum est, quemadmodum debet pignus distrahi, sive in
tempore sive in aliis conventionibus ea observari, pro quibus inter creditorem
et debitorem conventum est. sin autem nulla pactio intercesserit, licentia
dabitur feneratori ex denuntiatione vel ex sententia iudiciali post biennium,
ex quo attestatio missa est vel sententia prolata est, numerandum eam vendere.
<a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.2: Imperator Justinianus
Sin vero nemo est, qui comparare eam maluerit, ut
necessarium fiat creditori saltem sibi eam iure dominii possidere, in huiusmodi
casibus causam esse observandam censemus, ut, sive praesens sit debitor,
denuntiatio ei scilicet post biennium mittatur, sive afuerit, provinciale
tribunale creditor petat et iudicem certiorare festinet, quatenus ille eum
requisierit, certo tempore super hoc ab eo statuendo, ut fiat debitori manifestum
per apparationem iudicis, quod a creditore petitum est, et certum tempus
statuatur, intra quod et, si fuerit inventus, debet qui pecunias creditas
accepit debitum offerre et pignus recuperare. <a 530 d. xv k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.3: Imperator Justinianus
Sin autem nullatenus fuerit inventus, iudex certum tempus
definiat, intra quod licentia ei dabitur sese manifestare et offerre pecunias
et pignus ab oppigneratione liberare. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.3a: Imperator Justinianus
Sin autem in tempore statuto vel minime fuerit inventus vel
creditam pecuniam totam offerre noluerit, tunc creditor adeat culmen principale
et precibus porrectis iure dominii habere eandem rem expetat habeatque ex
divino oraculo eam in suo dominio. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.3b: Imperator Justinianus
Et postquam hoc fuerit subsecutum, pietatis intuitu habeat
debitor intra biennii tempus in suam rem humanum reversum ex die sacri oraculi
numerandum, et liceat ei, creditori qui iam dominus factus est offerre debitum
cum usuris et damnis vitio eius creditori illatis, quorum quantitatem creditor
debet suo iuramento manifestare, et suum pignus recuperare. <a 530 d. xv k.
april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.3c: Imperator Justinianus
Sin autem biennium fuerit elapsum, plenissime habeat rem
creditor idemque dominus iam inrevocabilem factam. <a 530 d. xv k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.4: Imperator Justinianus
Sed si quidem minus in pignore, plus in debito inveniatur,
in hoc, quod noscitur abundare, sit creditori omnis ratio integra. <a 530 d.
xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.4a: Imperator Justinianus
Sin autem ex utraque parte quantitas aequa inveniatur, sine
omni dubitatione totam rem antea pigneratam retineat. <a 530 d. xv k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.4b: Imperator Justinianus
Sin autem minus quidem in debito, amplius autem in pignore
fiat, tunc in hoc quod debitum excedit debitori omnia iura integra lege nostra
servabuntur, creditoribus quidem feneratoris non suppositum, aliis autem
debitoris creditoribus vel ipsi debitori servatum. <a 530 d. xv k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.4c: Imperator Justinianus
Et ne ex communicatione fiat aliqua difficultas, licentia
dabitur creditori seu domino aestimationem superflui debitori vel creditori
debitoris cum competenti cautela in eum exponenda offerre. <a 530 d. xv k.
april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.5: Imperator Justinianus
Sin vero creditor, postquam iure dominii hoc possideat,
vendere hoc maluerit, liceat quidem ei hoc facere, si quid autem superfluum
sit, debitori servare. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.5a: Imperator Justinianus
Sin autem dubitatio exorta fuerit pro venditione utpote
viliore pretio facta, sacramenti religionem creditor praestare compellatur,
quod nulla machinatione vel circumscriptione usus est, sed tanti vendidit rem,
quanti potuerit venire: et hoc tantummodo reddi, quod ex iuramento superfluum
fuerit visum. sin autem ex iureiurando etiam minus habuisse creditor
inveniatur, in residuo habeat integram actionem. <a 530 d. xv k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.33.3.6: Imperator Justinianus
Aestimationem autem pignoris, donec apud creditorem
eundemque dominum permaneat, sive amplioris sive minoris quantum ad debitum
quantitatis est, iudicialis esse volumus disceptationis, ut, quod iudex super
hoc statuerit, hoc in aestimatione pignoris obtineat. <a 530 d. xv k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.34.0. De pactis pignorum et de commissoria lege in
pignoribus rescindenda.
CJ.8.34.1: Imperator Alexander Severus
Qui pactus est, nisi intra certum tempus pecuniam quam
mutuam accepit solveret, cessurum creditoribus, hypothecae venditionem non
contraxit, sed id comprehendit , quod iure suo creditor in adipiscendo pignore
habiturus erat. communi itaque iure creditor hypothecam vendere debet. * alex.
a. victorino. * <a 222 pp. id. oct. alexandro a. cons.>
CJ.8.34.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si fundi nomine, quem vendideras, emptori ab alio mota
proprietatis quaestione alterum fundum pro eius evictione pignoris hypothecaeve
titulo emptionis instrumentis ea lege dedisti, ut, quem secundo tradideras, si
is quem vendideras evictus non fuerit, obtineas, de hoc contra eum qui moverat
quaestionem lata sententia emptori parata securitate, circa eum quem
obligaveras restituendum conventionis fidem impleri, si negotium integrum est,
praeses iubebit. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysio. * <a 293 s. k. dec.
sirmi aa. conss.>
CJ.8.34.3pr.: Imperator Constantinus
Quoniam inter alias captiones praecipue commissoriae
pignorum legis crescit asperitas, placet infirmari eam et in posterum omnem
eius memoriam aboleri. * const. a. ad pop. * <a 326 d. ii k. febr. serdicae
constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.8.34.3.1: Imperator Constantinus
Si quis igitur tali contractu laborat, hac sanctione
respiret, quae cum praeteritis praesentia quoque depellit et futura prohibet.
creditores enim re amissa iubemus recuperare quod dederunt. <a 326 d. ii k.
febr. serdicae constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.8.35.0. De exceptionibus sive praescriptionibus.
CJ.8.35.1: Imperator Antoninus
Debitores quidem hereditarii unicuique heredum pro portione
hereditaria antiqua lege obligati sunt. sed si eis heredibus omnem pecuniam
exsolvisti, quibus nomen patris tui testator in divisione adscripserat, doli
mali exceptione adversus alios agentes tueri te potes. * ant. a. claudio. *
<a 212 pp. xv k. aug. duobus aspris conss.>
CJ.8.35.2: Imperator Antoninus
Pro portione tua, qua domum ad te pertinere dicis, si
iudicatum non est, actiones dirigere potes. nam exceptio rei iudicatae ei demum
obstat vel successoribus eius, inter quos cognitum super ea re et pronuntiatum
est. * ant. a. iulio. * <a 213 pp. xv k. mart. antonino a. iiii et balbino
conss.>
CJ.8.35.3: Imperator Antoninus
Adversus fratrem tuum quondam tutorem legitimum tutelae
iudicio si expertus non es, proposita actione consiste. nec timueris
exceptionem pacti, si in eo fraudem dolumque admissum probare potes: nam
replicatio doli opposita bonae fidei iudicium facit et commentum fraudis
repellit. * ant. a. vitali. * <a xxx >
CJ.8.35.4: Imperator Alexander Severus
Cum nondum finitam sententia causam, sed dilatam adlegetis,
non est dubium omnes integras defensiones vobis esse. * alex. a. iunio et
aliis. * <a 223 pp. ii non. oct. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.8.35.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet unde vi interdictum intra annum locum habet, tamen
exceptione perpetua ei succurri, qui per vim expulsus post retinuit
possessionem, auctoritate manifestatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. basilio.
* <a 293 s. k. mai. trallis aa. conss.>
CJ.8.35.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pactum intercessit, in exceptione sine temporis
praefinitione de dolo replicari potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. helenae.
* <a 293 s. k. sept. viminacii aa. conss.>
CJ.8.35.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ex maiore debiti quantitate minor tibi soluta est nec
liberationem debitori tuo praestitisti, petere quod non probatur redditum,
contra exceptionem pacti replicatione tuam adiuvans intentionem, minime
prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc. menandrae. * <a 294 s. ii k. mart.
cc. conss.>
CJ.8.35.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praescriptionem peremptoriam, quam ante contestari sufficit,
vel omissam, priusquam sententia feratur, obicere quandoque licet. * diocl. et
maxim. aa. et cc. aurelio. * <a 294 s. xv k. nov. cc. conss.>
CJ.8.35.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quidem intentionem actoris probatione deficere confidis,
nulla tibi defensio necessaria est. si vero de hac confitendo exceptione te
munitum adseveres, de hac tantum agi convenit. nam si etiam de intentione
dubitas, habita de exceptione contestatione tunc demum, cum intentionem
secundum adseverationem suam petitor probaverit, huic esse locum monstrari
convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. muciano. * <a 294 s. iii non. nov.
burtudizi cc. conss.>
CJ.8.35.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non exceptionibus actores, quibus reis auxilium tribuitur
certis ex causis, sed replicationibus suam intentionem, si quam habent,
muniunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. aquilinae. * <a 294 s. k. dec.
nicomediae cc. conss.>
CJ.8.35.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Defensiones sive exceptiones ad intercessores extendi,
quibus reus principalis integro manente statu munitus est, constat. * diocl. et
maxim. aa. et cc. neoni. * <a xxx sub die xv k. ian.>
CJ.8.35.12: Imperator Julianus
Si quis advocatus inter exordia litis praetermissam
dilatoriam praescriptionem postea voluerit exercere et ab huiusmodi
opitulatione submotus nihilo minus perseveret atque praeposterae defensioni
institerit, unius librae auri condemnatione multetur. * iul. a. ad iulianum
com. orientis. * <a 363 d. vii id. mart. antiochiae iuliano a. iiii et
salustio conss.>
CJ.8.35.13: Imperatores Honorius, Theodosius
Praescriptiones fori in principio a litigatoribus opponendas
esse legum decrevit auctoritas. * honor. et theodos. aa. symmacho procons.
africae. * <a 415 d. v k. sept. ravennae honorio x et theodosio vi aa.
conss.>
CJ.8.36.0. De litigiosis.
CJ.8.36.1: Imperatores Severus, Antoninus
Cum creditor pignus vendit, non potest videri litigiosae rei
emptio contrahi, etsi debitor interdicat, ne venditio perficiatur. * sev. et
ant. aa. paulinae. * <a 207 pp. k. mai. apro et maximo conss.>
CJ.8.36.2: Imperator Constantinus
Lite pendente actiones, quae in iudicium deductae sunt, vel
res, pro quibus actor a reo detentis intendit, in coniunctam personam vel
extraneam donationibus vel emptionibus vel quibuslibet aliis contractibus
minime transferri ab eodem actore liceat, tamquam si nihil factum sit, lite
nihilo minus peragenda. * const. a. ad provinciales. * <a 331 d. k. aug.
basso et ablabio conss.>
CJ.8.36.3pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quicumque rem litigiosam vel ambiguum chirographum,
quodlibet denique mobile vel immobile fisco nostro vel potentiori seu aliis
personis in testamento sive codicillo legaverit fideive commiserit aut per
hereditatem reliquerit, nullam fiscus noster vel alia persona licentiam habeat
iurgiorum, nec iudicium subeat, sed aestimatio eius litis ineatur praestanda
his, quibus actiones vel res litigiosae relictae sunt. * grat. valentin. et
theodos. aaa. tatiano pp. * <a 380 d. xv k. iul. thessalonicae gratiano v et
theodosio aa. conss.>
CJ.8.36.3.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Eandem litem ipsi heredes peragant, suarum actionum periculo
ea quae litigiosa relicta fuerant vindicantes. <a 380 d. xv k. iul.
thessalonicae gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.8.36.3.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quod et de chirographis placet, ut heredes relictorum fisco
vel aliis personis praesentem pecuniam numerent et iudicio eos, quos obnoxios
existimant, persequantur. <a 380 d. xv k. iul. thessalonicae gratiano v et
theodosio aa. conss.>
CJ.8.36.4
* * <a 501 xiii k. ian. constantinopoli pompeio et avieno
conss.>
CJ.8.36.5pr.: Imperator Justinianus
Censemus, ut, si quis lite pendente vel actiones vel res
quas possidet ad alium quendam transtulerit sive scientem sive ignorantem,
vitio litigiosi contractus subiacere: distinctione quadam inter contrahentes
observanda, ut, si quis sciens vel ad venditiones vel donationes seu ad alios
contractus accesserit, cognoscat se compellendum non tantum rem redhibere, sed
etiam pretio eius privari, non ut lucro cedat ei qui rem alienavit, sed ut
etiam alia tanta quantitas ab eo fisci viribus inferatur: * iust. a. iohanni
pp. * <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et
orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.8.36.5.1: Imperator Justinianus
Sin autem ignorans rem litigiosam emerit vel per aliam
speciem contractus eam acceperit, tunc irrita rei alienatione facta pretium cum
alia tertia parte recipiat. iustum est etenim propter dolosam mentem et
absconditam machinationem, cum non emptori manifestaverit rem in iudicium
deductam fuisse, tertia parte pretii, sicut iam disposuimus, eum puniri. <a
532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.
anno secundo.>
CJ.8.36.5.2: Imperator Justinianus
Tali videlicet poena non solum in aliis contractibus, verum
etiam in donationibus porrigenda, ut vera aestimatione facta, cum pretii datio
non est, rem ad alium transferens multetur: omnibus instrumentis, quae super
hoc constituuntur, nullam vim obtinentibus. <a 532 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.8.36.5.3: Imperator Justinianus
Exceptis videlicet huius sanctionis dispositione his, qui
vel dotis nomine vel ante nuptias donationis vel transactionis aut divisionis
rerum hereditariarum factae vel per legati vel fideicommissi causam tales res
vel actiones dederint vel acceperint. <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.8.37.0. De contrahenda et committenda stipulatione.
CJ.8.37.1: Imperatores Severus, Antoninus
Licet epistulae, quam libello inseruisti, additum non sit
stipulatum esse eum cui cavebatur, tamen si res inter praesentes gesta est,
credendum est praecedente stipulatione vocem spondentis secutam. * sev. et ant.
aa. secundo. * <a 200 accepta xvii k. mai. severo iii et victorino
conss.>
CJ.8.37.2: Imperatores Severus, Antoninus
Si filiae tuae, quam in potestate habebas, pecuniam dari
stipulatus es, paratam obligationem exercere non prohiberis. * sev. et ant. aa.
diocleti. * <a 210 pp. prid. non. nov. faustino et rufino conss.>
CJ.8.37.3pr.: Imperator Antoninus
Si, cum tuam pecuniam crederes accommodato nomine iuliani,
stipulatio in personam eius absentis directa est, cum nihil sit actum ea
verborum conceptione, intellegis superfuisse tibi rei contractae obligationem.
* ant. a. hadriano. * <a 217 pp. vi k. mart. praesente et extricato
conss.>
CJ.8.37.3.1: Imperator Antoninus
Ac propterea si pecuniam a debitore tuo iulianus exegit
eamque solutionem ratam habuisti, habes adversus eum negotiorum gestorum
actionem. <a 217 pp. vi k. mart. praesente et extricato conss.>
CJ.8.37.4: Imperator Alexander Severus
Secundum responsum domitii ulpiani praefecti annonae iuris
consulti amici mei ea , quae stipulata est, cum moreretur, partem dimidiam
dotis cui velit relinquere, reddi sibi, cum moreretur, eam partem dotis
stipulata videtur. * alex. a. sabinae. * <a 222 pp. ii k. april. alexandro
a. cons.>
CJ.8.37.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nuda pollicitatione secundum ea, quae saepe constituta sunt,
ad praestanda quae promiserat urgueri quemquam non semper iura permittunt. *
diocl. et maxim. aa. et cc. isidorae. * <a 293 s. v k. dec. aa. conss.>
CJ.8.37.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Verum quoniam praeterea, si contra pactum fecerit, quanti ea
res est, tibi dari stipulanti adversarium tuum promisisse proponas, huius etiam
obligationis post motam litem extitisse condicionem et eius summae, quae in hac
quoque stipulatione continetur, petitioni locum factum convenit. <a 293 s. v
k. dec. aa. conss.>
CJ.8.37.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Scire debuisti, quae sub transactione dari placita sunt,
certi vel incerti stipulatione subsecuta peti posse. * diocl. et maxim. aa. et
cc. erotio. * <a 293 s. xvi k. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.8.37.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Neque tutoris neque curatoris absentia quicquam stipulationi
nocet, cum et feminam minorem viginti quinque annis absente curatore stipulari
posse non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. antonino. * <a 294 s.Xvii
k.Febr.Cc conss.>
CJ.8.37.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non moriturum praestari servum impossibilis promissio est.
post mortem autem eius stipulatus recte solutionem postulat. * diocl. et maxim.
aa. et cc. posidonio. * <a 294 s. xii k. mart. cc. conss.>
CJ.8.37.9pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quidem zenoni stipulanti mortis vel cruciatus corporis
territus timore spopondisti, adversus experientem exceptione proposita defendi
potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. capitoni. * <a 294 s. iii id. oct.
varianae cc. conss.>
CJ.8.37.9.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si vero nihil tale probetur, accusationis institutae vel
futurae praetextu non ob turpem, sed probabilem causam habita stipulatione
promissio non infirmatur. <a 294 s. iii id. oct. varianae cc. conss.>
CJ.8.37.9.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sin autem ob non instituendam accusationem criminis pecunia
promissa sit, cum de huiusmodi causis pacisci non liceat, petitio negatur.
<a 294 s. iii id. oct. varianae cc. conss.>
CJ.8.37.10: Imperator Leo
Omnes stipulationes, etiamsi non sollemnibus vel directis,
sed quibuscumque verbis pro consensu contrahentium compositae sint, legibus
cognitae suam habeant firmitatem. * leo a. erythrio pp. * <a 472 d. k. ian.
constantinopoli marciano cons.>
CJ.8.37.11: Imperator Justinianus
Scrupulosam inquisitionem, utrum post mortem an cum morietur
vel pridie quam morietur stipulatus sit aliquis vel in testamento legati vel
fideicommissi nomine aliquid dereliquerit, penitus amputantes omnia, quae vel
in quocumque contractu stipulati vel pacti sunt contrahentes, vel testator in
suo testamento disposuit, etiamsi post mortem vel pridie quam morietur scripta
esse noscuntur, nihilo minus pro tenore contractus vel testamenti valere
praecipimus. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. iii id. dec. constantinopoli
dn. iustiniano pp. a. ii cons.>
CJ.8.37.12: Imperator Justinianus
Magnam legum veterum obscuritatem, quae protrahendarum
litium maximam occasionem usque adhuc praebebat, amputantes sancimus, ut, si
quis certo tempore facturum se aliquid vel daturum se stipuletur vel quae
stipulator voluit promiserit et addiderit, quod, si statuto tempore minime haec
perfecta fuerint, certam poenam dabit, sciat minime posse ad evitandam poenam
adicere, quod nullus eum admonuit: sed etiam citra ullam admonitionem eidem
poenae pro tenore stipulationis fiet obnoxius, cum ea quae promisit ipse in
memoria sua servare, non ab aliis sibi manifestari poscere debeat. * iust. a.
menae pp. * <a 529 d. viiii id. april. constantinopoli decio vc. cons.>
CJ.8.37.13pr.: Imperator Justinianus
Veteris iuris altercationes decidentes generaliter sancimus
omnem stipulationem, sive in dando sive in faciendo sive mixta ex dando et
faciendo inveniatur, et ad heredes et contra heredes transmitti, sive specialis
heredum fiat mentio sive non: cur enim, quod in principalibus personis iustum
est, non ad heredes et adversus eos transmittatur? * iust. a. iuliano pp. *
<a 530 d. k. aug. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.37.13.1: Imperator Justinianus
Et sic existimentur huiusmodi stipulationes, quasi
tantummodo in dandum fuerant conceptae, cum nihilo minus et heredes factum
possint adimplere: illa subtili et supervacua scrupulositate explosa, per quam
putabant non esse possibile factum ab alio compleri, quod alii impositum est.
<a 530 d. k. aug. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.37.13.2: Imperator Justinianus
Et quare, cum paene similis omnium natura est, non et facta
omnes vel plus vel paulo minus adimplere possint, ne ex huiusmodi subtilitate
cadant hominum voluntates? <a 530 d. k. aug. constantinopoli lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.37.14pr.: Imperator Justinianus
Optimam quaestionem et frequenter in iudiciis versatam satis
humanum est saltem in praesenti dirimere, ne diutius nostram rem publicam
molestare concedatur. in multis etenim contractibus et maxime in feneraticiis
cautionibus solitum est adscribi, stipulationes per certos servos celebrari.
sed quidam indevotione tenti ex hoc materiam altercationis acceperunt: et alii
quidem non esse servum adhibitum contendebant, alii vero non eius esse servum,
ad quem pertinere scriptura protestabatur: et si non per servum, sed inter
praesentes celebratam esse rem fuerit scriptum, et hoc iterum dubitabatur,
debere ostendi partes esse praesentes. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k.
nov. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.37.14.1: Imperator Justinianus
Cum itaque satis utile est in contractibus et servos
adhiberi et praesentes esse personas adscribi, forte propter personas dignitate
excelsas vel mulieres, quas naturalis pudor non omnibus perperam sese
manifestare concedit, sancimus tales scripturas omnifariam esse credendas et,
sive adscriptus fuerit servus et ad quandam personam dicitur pertinere, credi
omnimodo et servum adesse et fecisse stipulationem et eam esse scripto domino
adquisitam et non dubitari, si servus ipse praesto fuerit vel eius domini fuit
is, pro quo scriptus est fecisse stipulationem: <a 531 d. k. nov. post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.37.14.2: Imperator Justinianus
Et si inter praesentes partes res acta esse dicitur, et hoc
esse credendum, si tamen in eadem civitate utraque persona in eo die commanet,
in quo huiusmodi instrumentum scriptum est, nisi is, qui dicit sese vel
adversarium abesse, liquidis ac manifestissimis probationibus et melius quidem,
si per scripturam, sed saltem per testes undique idoneos et omni exceptione
maiores ostenderit sese vel adversarium suum eo die civitate afuisse: sed
huiusmodi scripturas propter utilitatem contrahentium esse credendas. <a 531
d. k. nov. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.37.15pr.: Imperator Justinianus
Si quis spoponderat insulam, cum moriebatur, aedificare
stipulatori, impossibilis veteribus videbatur huiusmodi stipulatio. sed nobis
sensum contrahentium discutientibus veri simile esse videtur hoc inter eos
actum, ut incipiat quidem contra morientem obligatio, immineat autem heredibus
eius, donec ad effectum perducatur. nemo enim ita stultus invenitur, ut tali
animo faceret stipulationem, ut putaret posse tantum aedificium in uno momento
horae extollere, vel eum qui moritur talem habere sensum, quod ipse sufficiet
ad huiusmodi operis completionem. * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d. xv k.
nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno
secundo.>
CJ.8.37.15.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque, si quid tale evenerit, heredes teneri, ut
factum, quod mortis tempore facere promisit, hoc heredes eius adimpleant quasi
speciali heredis mentione habita, licet hoc minime fuerit expressum.
quemadmodum enim, si in dando fuerit stipulatio, et contra heredes
transmittebatur, ita et si in faciendo est, licet in mortis tempus colligatur,
attamen ad similitudinem in dando conceptae stipulationis et heredes obligari,
ut non discrepet factum a datione, sed sit lex nostra per omnia sibi
consentanea. <a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.8.37.15.2: Imperator Justinianus
Quod et in legatis simili modo relictis observari censemus.
<a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc. anno secundo.>
CJ.8.38.0. De inutilibus stipulationibus.
CJ.8.38.1: Imperator Antoninus
Ex stipulatione, in qua impubes sine tutore auctore
spopondisti, non es obligatus. * ant. a. paulino. * <a 215 pp. k. iul. romae
laeto ii et cerale conss.>
CJ.8.38.2: Imperator Alexander Severus
Libera matrimonia esse antiquitus placuit. ideoque pacta, ne
liceret divertere, non valere et stipulationes, quibus poenae inrogarentur ei
qui divortium fecisset, ratas non haberi constat. * alex. a. menophilo. * <a
223 pp. iii non. febr. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.8.38.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ut inter absentes verborum obligatio contrahi non potest,
ita alteri, cuius iuri subiectus non est, aliquid dari vel restitui, nisi sua
intersit, nemo stipulari potest. * diocl. et maxim. aa. isidoro. * <a 290
pp. id. dec. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.8.38.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum igitur, defuncta in matrimonio filia tua, superstitis
filii nomine partem dimidiam dotis a marito detineri, alteram vero partem
nepoti tuo vel, si is in rebus humanis non esset, iuliano restitui per pactum
convenisse proponas, praeventoque morte nepote etiam stipulationem ad iulianum
factam ob absentiam eius non valuisse significes, ac propterea ex persona ac
stipulatione tua, qua restitui cuncta iuxta pactorum tenorem provideras, reddi tibi
desideres: super stipulatu tuo adi praesidem provinciae, ut examinatis partium
adlegationibus, quantum constituerit interesse tua, iuxta placiti fidem dotis
portionem iuliano restitutam fuisse, ob incertae actionis effectum concludat
condemnationem taxatae quantita tis. <a 290 pp. id. dec. ipsis iiii et iii
aa. conss.>
CJ.8.38.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex eo instrumento nullam vos habere actionem, quia contra
bonos mores de successione futura interposita fuit stipulatio, manifestum est,
cum omnia, quae contra bonos mores vel in pacto vel in stipulatione deducuntur,
nullius momenti sint. * diocl. et maxim. aa. et cc. domnae. * <a 293 pp. iii
k. mai. aa. conss.>
CJ.8.38.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Dolo vel metu adhibito actio quidem nascitur, si subdita
stipulatio sit, per doli tamen vel metus exceptionem submoveri petitio debet. *
diocl. et maxim. aa. et cc. aquilinae. * <a 293 s. xiii k. oct. aa.
conss.>
CJ.8.38.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si avia vestra sibi et eustolio, quam mutuam dederat
pecuniam, dari fuit stipulata, nihil ei, cuius subiecta iuri non fuerit,
quaerere potuit. sane si ipse quod ei solvi placuerat in stipulatione suo
nomine deduxit, obligationem in eius etiam personam constitisse non ambigitur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. septimio et eustolio. * <a 294 s. v k. oct. cc.
conss.>
CJ.8.39.0. De duobus reis stipulandi et duobus reis
promittendi.
CJ.8.39.1pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Creditor prohiberi non potest exigere debitum, cum sint duo
rei promittendi eiusdem pecuniae, a quo velit. * diocl. et maxim. aa. diogeni.
* <a 287 pp. v k. mart. diocletiano iii et maximiano aa. conss.>
CJ.8.39.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Et ideo, si probaveris te conventum in solidum exsolvisse,
rector provinciae iuvare te adversus eum, cum quo communiter mutuam pecuniam
accepisti, non cunctabitur. <a 287 pp. v k. mart. diocletiano iii et
maximiano aa. conss.>
CJ.8.39.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Exprimere debueras tuis precibus, utrumne in partem an in
solidum singuli vos obligaveritis ac duo rei promittendi extiteritis, cum, si
quidem ab initio unusquisque pro parte sit obligatus, egredi contractus fidem
non possit, si vero in solidum, electio rescripto adimi non debeat. * diocl. et
maxim. aa. et cc. fabricio. * <a 293 s. id. april. byzantii aa. conss.>
CJ.8.39.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Propter mutuam uni datam pecuniam aliis reis promittendi
factis, ob non numeratam sibi pecuniam obligationem remitti desiderio
postulantium iura refragantur. * diocl. et maxim. aa. et cc. andronico. * <a
294 s. v id. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.8.39.4pr.: Imperator Justinianus
Cum quidam rei stipulandi certos habebant reos promittendi,
vel unus forte creditor duos vel plures debitores habebat, vel contrario multi
creditores unum debitorem, et alii ex reis promittendi ad certos creditores
debitum agnoverint vel per solutionem vel per alios modos, quos in anterioribus
sanctionibus interruptionibus et invenimus positos et nos ampliavimus, vel
forte ad unum creditorem quidam ex debitoribus devotionem suam ostenderunt, vel
cum plures essent creditores, debitor qui solus existeret ad unum ex his vel
quosdam debitum agnovit, et quaerebatur, si eis vel ei datur licentia adversus
alios indevotionem suam exercere et quasi tempore emenso exactionem recusare,
vel quibusdam ex debitoribus debitum agnoscentibus vel in iudicio pulsatis
debent et alii ab omni contradictione repelli: * iust. a. iohanni pp. * <a
531 d. k. sept. constantinopoli post c onsulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.8.39.4.1: Imperator Justinianus
Nobis pietate suggerente videtur esse humanum semel in uno
eodemque contractu qualicumque interruptione vel agnitione adhibita omnes simul
compelli ad debitum persolvendum, sive plures sint rei sive unus, sive plures
creditores vel non amplius quam unus. <a 531 d. k. sept. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.39.4.2: Imperator Justinianus
Sancimus in omnibus casibus, quos noster sermo complexus
est, aliorum devotionem vel agnitionem vel ex libello admonitionem aliis
debitoribus praeiudicare et aliis prodesse creditoribus. <a 531 d. k. sept.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.39.4.3: Imperator Justinianus
Si itaque generalis devotio et nemini liceat alienam
indevotionem sequi, cum ex una stirpe unoque fonte unus effluxit contractus vel
debiti causa ex eadem actione apparuit. <a 531 d. k. sept. constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.40.0. De fideiussoribus et mandatoribus.
CJ.8.40.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si lysias adempta parte bonorum exulare iussus est, non nisi
pro parte quam retinuerit creditoribus obligatus est. verum qui pro eo fidem
suam adstrinxerint, iure pristino conveniri possunt. * severus et ant. aa.
lysiae. * <a 200 pp. id. oct. severo a. iii et victorino conss.>
CJ.8.40.2pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Creditori, qui pro eodem debito et pignora et fideiussorem
accepit, licet, si malit, fideiussorem convenire in eam pecuniam, in qua se
obligaverit. quod cum facit, debet ius pignorum in eum transferre. * sev. et
ant. aa. plotio. * <a 207 d. v k. febr. apro et maximo conss.>
CJ.8.40.2.1: Imperatores Severus, Antoninus
Sed cum in alia quoque causa eadem pignora vel hypothecas
habet obligatas, non prius compellendus est transferre pignora, quam omne
debitum exsolvatur. <a 207 d. v k. febr. apro et maximo conss.>
CJ.8.40.3pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Non recte procuratores nostri, si adlegationi tuae fides
adesset, audire te noluerunt ex bonis fideiussoris quae ad fiscum pervenerunt
pecuniam repetentem, sed reum principalem convenire iusserunt, cum electionis
potestas permittatur creditori. * sev. et ant. aa. maximo. * <a 208 pp. xvii
k. sept. antonino a. iii et geta iii conss.>
CJ.8.40.3.1: Imperatores Severus, Antoninus
Sed cum tu duos fideiussores accepisse te proponas, si et
alter idoneus est, intellegis te divisa quantitate partem competentem a
procuratore petere debere et adversus alium fideiussorem experiri. <a 208
pp. xvii k. sept. antonino a. iii et geta iii conss.>
CJ.8.40.3.2: Imperatores Severus, Antoninus
Nam licet significes adiectum in obligatione, ut singuli in
solidum tenerentur, tamen nihil haec res mutat condicionem iuris et
constitutionem. nam et cum hoc non adiciatur, singuli tamen in solidum
tenentur: sed ubi sunt omnes idonei, in portionem obligatio dividitur. <a
208 pp. xvii k. sept. antonino a. iii et geta iii conss.>
CJ.8.40.4: Imperator Antoninus
Novatione legitime perfecta debiti in alium translati
prioris contractus fideiussores vel mandatores liberatos non ambigitur, si modo
in sequenti se non obligaverunt. * ant. a. rufae. * <a 213 pp. xv k. oct.
antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.8.40.5: Imperator Antoninus
Iure nostro est potestas creditori relicto reo eligendi
fideiussores, nisi inter contrahentes aliud placitum doceatur. * ant. a.
potamoni. * <a 214 pp. vi non. mai messala et sabino conss.>
CJ.8.40.6: Imperator Antoninus
Si pater tuus pro cornelio, cum pecuniam mutuam acciperet,
se non obligavit, frustra ex eo, quod tabulas obligationis ut testis
adsignavit, conveniris. * ant. a. pollae. * <a 214 pp. xi k. iul. messala et
sabino conss.>
CJ.8.40.7: Imperator Antoninus
Si creditor condicioni mandato adscriptae, cum pecuniam
mutuam daret, in accipiendis hypothecis non paruit, frustra te iudicio mandati
convenit, quando non alias te obligasse intellegaris, quam si pignoribus
contraheretur obligatio. * ant. a. eroti. * <a 215 pp. k. iul.Laeto ii et
cereale conss.>
CJ.8.40.8: Imperator Alexander Severus
Filius familias, qui pro patre, quamvis in venditione fundi,
fideiussit, tenetur. * alex. a. longo. * <a 223 pp. ii id. oct. maximo ii et
aeliano conss.>
CJ.8.40.9: Imperator Alexander Severus
Etiamsi de iure obligationis pignorum actum fuerit,
fideiussoribus liberatio non contingit. * alex. a. aristocrati. * <a 223 pp.
v k. dec. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.8.40.10pr.: Imperator Alexander Severus
Fideiussor seu mandator si in usuras quoque obligatus est,
iustam causam recusandi solvere eas non habet. * alex. a. vitali. * <a xxx
pp.>
CJ.8.40.10.1: Imperator Alexander Severus
Ut autem is, qui cum altero fideiussit, non solus
conveniatur, sed dividatur actio inter eos qui solvendo sunt, ante
condemnationem ex ordine postulari solet. <a xxx pp.>
CJ.8.40.11pr.: Imperator Alexander Severus
Cum alter ex fideiussoribus in solidum debito satisfaciat,
actio ei adversus eum qui una fideiussit non competit. * alex. a. sallustio. *
<a 229 pp. vii k. nov. alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.8.40.11.1: Imperator Alexander Severus
Potuisti sane, cum fisco solveres, desiderare, ut ius
pignoris quod fiscus habuit in te transferretur, et si hoc ita factum est,
cessis actionibus uti poteris. quod et in privatis debitis observandum est.
<a 229 pp. vii k. nov. alexandro a. iii et dione conss.>
CJ.8.40.12: Imperator Alexander Severus
Blanditus tibi est, qui non teneri te persuasit, quod, cum
pro alio intervenires , egguwmai dixisti, cum et his verbis obligationem
verborum contrahi pridem receptum est. * alex. a. theodoto. * <a 230 pp.Vi
k.Sept. agricola et clemente conss.>
CJ.8.40.13: Imperator Gordianus
Si barsagoram latronem lysanias decurio inventurum se
spopondisset, aut exhibere compellendus est aut transmittendus ad praefectum praetorio
vel ad praesidem provinciae. * gord. a. pars ex epistula. * <a xxx >
CJ.8.40.14pr.: Imperator Gordianus
Mandati actio personalis est. quae si nomine fideiussoris
vel adversus debitorem seu heredes eius competit, praeses provinciae quae
deberi compererit reddi iubebit. * gord. a. salvio. * <a 239 pp. iii non.
iul. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.40.14.1: Imperator Gordianus
Pignora etenim, quae reo stipulandi nexa fuerunt, ita demum
ad vos transeunt, si facta nominis redemptione solutio celebrata est vobisque
mandatae sunt actiones. <a 239 pp. iii non. iul. gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.8.40.14.2: Imperator Gordianus
Quod si factum est, ea quoque vobis persequentibus adversus
possessores extraordinariam iurisdictionem idem vir clarissimus impertiet.
<a 239 pp. iii non. iul. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.40.15pr.: Imperator Gordianus
Si indebitam pecuniam quasi ex causa fideiussionis
obstrictus in cautionem per errorem deduxisti, tam doli mali exceptione uti
quam condicere, ut obligatio tibi accepto feratur, potes. * gord. a. claudiano.
* <a 239 pp. v k. dec. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.40.15.1: Imperator Gordianus
Non est autem dubium fideiussorem, rei promittendi bonis ad
fiscum devolutis si idem fiscus ob debitum restituendum fuerit conventus et
solverit, liberari. <a 239 pp. v k. dec. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.40.16: Imperator Gordianus
Fuit liberum, antequam adversus omnes fideiussores lis
contestaretur, unum eorum eligere creditori, si modo ceteros minus idoneos
existimaret. at nunc post litis contestationem petitionem divisam redintegrari
iuris ratio non patitur. * gord. a. maximo. * <a 241 pp. ii id. iun.
gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.8.40.17: Imperator Gordianus
Omissis quoque pignoribus fideiussorem a creditoribus
utiliter conveniri, nisi in id quod ex his refici non potuerit acceptus sit,
explorati iuris est. * gord. a. brasidae. pars ex epistula. * <a 242 pp. vi
id. mart. attico et praetextato conss.>
CJ.8.40.18: Imperator Philippus
Si, ut proponis, fundum ob debitum obligatum non iusto
pretio vendidisti, residuam quantitatem, quam ex pretio eiusdem servare
potuisses, refundi tibi a fideiussore non iure poscis. * philipp. a. et
philipp. c. smyrnae. * <a 244 pp. v k. aug. peregrino et aemiliano conss.>
CJ.8.40.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si alienam reo principaliter constituto obligationem
suscepisti vel fideiussorio sive mandatorio vel quocumque alieno nomine pro
debitore intercessisti, non posse urgueri creditorem, eum qui mutuam accepit
pecuniam quam te convenire, scire debueras, cum, si hoc in initio contractus
specialiter non placuit, habeat liberam electionem. * diocl. et maxim. aa. et
cc. sabiniano. * <a 293 s. ii k. mai. aa. conss.>
CJ.8.40.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sententia bonorum omnium ademptionem continente rei damnati
principalis intercessores eligendi creditori potestas non adimitur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. aurelio. * <a 293 >
CJ.8.40.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sicut eligendi fideiussores creditor habet potestatem, ita
intercessorem postulantem cedi sibi hypothecae sive pignori obligata iure non
prius ad solutionem, nisi mandata super hac re fuerit persecutio, convenit
urgueri. * diocl. et maxim. aa. et cc. iuliano. * <a 293 s. xi k. nov. aa.
conss.>
CJ.8.40.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ultra hoc, quod accepit ea, pro qua te mandatorio nomine
intercessisse commemoras, daturum te scripsisti, praeses provinciae ex hoc,
quod ultra mandatum tuum numeratum est, a te nihil exigi patietur. * diocl. et
maxim. aa. et cc. hermiano. * <a 294 s. xii k. mai. cc. conss.>
CJ.8.40.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Reos principales vel mandatores simpliciter acceptos eligere
vel pro parte convenire vel, satis non faciente contra quem egeras primo, post
ad alium reverti, cum nullus de his electione liberetur, licet. * diocl. et
maxim. aa. et cc. antipatro. * <a 294 s. non. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.8.40.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Fideiussoris quidem heres exemplo rei principalis tenetur.
sed si idem utrisque succedat, intercessionis obligatione finita velut
principalis tantum debitoris heres conveniri potest. * diocl. et maxim. aa. et
cc. pergamio. * <a 294 s. xi k. ian. cc. conss.>
CJ.8.40.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pignoribus datis a reo principali distractis nec post longi
temporis intervallum residuum a fideiussore creditor petere prohibetur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. philippo. * <a 294 s. vi k. ian. cc. conss.>
CJ.8.40.26pr.: Imperator Justinianus
Sancimus, si quis pro alio spoponderit, quatenus eum intra
certum tempus tradat vel certam quantitatem pecuniarum pro eo inferat, et
tempore statuto iam effluente non poterit eum repraesentare, non statim
pecunias pro eo stipulatas inferre , sed competere quidem post temporis lapsum
omnimodo poenalem actionem, non autem statim summam, pro qua fideiussor
admissus est, profligari. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. vi k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.40.26.1: Imperator Justinianus
Sed si quidem usque ad sex mensuum spatium tempus statutum
sit, aliud tantum ei indulgeri, intra quod si possit personam exhibere et eam
tradere, poena sit liberatus. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.40.26.2: Imperator Justinianus
Sin autem amplius quam sex mensuum tempus ab initio
constitutum est, tunc, quanticumque temporis curricula data sunt, tamen post
lapsum eorum semenstres tantum habere eum indutias, intra quas sit ei licentia personam
et non pecunias reddere. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.40.26.3: Imperator Justinianus
Sin autem et secunda adiectio temporis excedat, tunc
omnimodo poenam pecuniariam persolvat. <a 530 d. vi k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.40.26.4: Imperator Justinianus
Sed si quidem post statutum ab initio tempus completum
maluerit reum pro quo convenitur defendere, licere ei hoc facere, nisi pacti
tenor ad hoc reclamaverit, si forsitan sine defensione facienda pro eo
fideiussit: sed si defensionem subierit, eam usque ad finem adimplere, nulla ei
licentia concedenda in medio personam tradere et pecuniarium dationem effugere.
<a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.40.26.5: Imperator Justinianus
Sin autem et secundum tempus effluxerit, nullo modo ei
licentia concedatur nec ad defensionis venire praesidium, sed omnimodo poenam
conferat, nisi intra primum tempus quod statutum est reus principalis ab hac
luce fuerit subtractus: tunc enim penitus ab exactione poenae liberum eum
custodiri oportet. <a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste
vv. cc. conss.>
CJ.8.40.26.6: Imperator Justinianus
Quod si secundo tempore instante mortuus fuerit, nihilo
minus poena iam commissa a fideiussore exigatur. <a 530 d. vi k. april.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.40.26.7: Imperator Justinianus
Omnibus, quae in fideiussores, quando tali poenae fuerint
illigati, statuimus, et in heredes pro utilitate eorum obtinentibus. <a 530
d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.40.27pr.: Imperator Justinianus
Si fideiussor nullam quidem cautionem faciat ostendens se
fideiussorem extitisse , praesentibus autem tabulariis hoc confessus est, quod
in fide sua eum suscepit , dubitabatur a palaestina advocatione, utrumne post
duos menses liberatur quasi sine scriptis fideiussione facta, secundum
generalia edicta sublimissimae praetorianae sedis, an utpote scriptura
interveniente teneatur: et divisio alia introducebatur, si id iuris esse debet
tam in publicis causis quam in privatis. * iust. a. iuliano pp. * <a 531 d.
x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.40.27.1: Imperator Justinianus
Sancimus itaque, nisi confessio litteris exposita fuerit a
fideiussoribus ex repraesentatione personarum, licet attestatio super hoc
praecesserit, attamen adhuc sine scriptis esse fideiussionem, videlicet in
causis privatis, existimari et duobus mensibus effluentibus ab huiusmodi nexu
fideiussores liberari, nisi in tempus certum data est fideiussio: tunc enim in
tantum eam extendi, in quantum etiam attestatio fuerit expressa. <a 531 d. x
k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.40.27.2: Imperator Justinianus
Sin autem publica causa interveniat, tunc omnimodo
attestationem pro scriptura haberi. multis etenim privilegiis propter publicas
necessitates publico iuri praestitis non ab re est et nos huiusmodi praerogativam
ei condonare. <a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.8.40.28pr.: Imperator Justinianus
Generaliter sancimus, quemadmodum in mandatoribus statutum
est, ut contestatione contra unum ex his facta alter non liberetur, ita et in
fideiussoribus observari. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.40.28.1: Imperator Justinianus
Invenimus enim et in fideiussorum cautionibus plerumque ex pacto
huiusmodi causae esse prospectum, et ideo generali lege sancimus nullo modo
electione unius ex fideiussoribus vel ipsius rei alterum liberari, vel ipsum
reum fideiussoribus vel uno ex his electo liberationem mereri, nisi satisfiat
creditori, sed manere ius integrum, donec in solidum ei pecuniae persolvantur
vel alio modo satis ei fiat. <a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.40.28.2: Imperator Justinianus
Idemque in duobus reis promittendi constituimus, ex unius
rei electione praeiudicium creditori adversus alium fieri non concedentes, sed
remanere et ipsi creditori actiones integras et personales et hypothecarias,
donec per omnia ei satisfiat. <a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.40.28.3: Imperator Justinianus
Si enim pactis conventis hoc fieri conceditur et in usu
quotidiano semper hoc versari adspicimus, quare non ipsa legis auctoritate hoc
permittatur, ut nec simplicitas suscipientium contractus ex quacumque parte
possit ius creditoris mutilare? <a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.41.0. De novationibus et delegationibus.
CJ.8.41.1: Imperator Alexander Severus
Delegatio debiti nisi consentiente et stipulanti promittente
debitore iure perfici non potest: nominis autem venditio et ignorante vel
invito eo, adversus quem actiones mandantur, contrahi solet. * alex. a.
quintiano et timotheo. * <a 223 pp. v id. febr. maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.8.41.2: Imperator Gordianus
Ex contractu pecuniae creditae actio inefficax dirigitur, si
delegatione personae rite facta iure novationis vetustior contractus evanuit. *
gord. a. firmino. * <a 238 pp. k. sept. pio et pontiano conss.>
CJ.8.41.3pr.: Imperator Gordianus
Si delegatio non est interposita debitoris tui ac propterea
actiones apud te remanserunt, quamvis creditori tuo adversus eum solutionis
causa mandaveris actiones, tamen, antequam lis contestetur vel aliquid ex
debito accipiat vel debitori tuo denuntiaverit, exigere a debitore tuo debitam
quantitatem non vetaris et eo modo tui creditoris exactionem contra eum
inhibere. * gord. a. muciano. * <a 239 pp. v id. iun. gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.8.41.3.1: Imperator Gordianus
Quod si delegatione facta iure novationis tu liberatus es,
frustra vereris, ne eo, quod quasi a cliente suo non faciat exactionem, ad te
periculum redundet, cum per verborum obligationem voluntate novationis
interposita debito liberatus sis. <a 239 pp. v id. iun. gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.8.41.4: Imperator Gordianus
Non abstulit tibi procurator tuus actionem, si, cum ei
mandasses exactionem pecuniae, quam hi tibi debebant, contra quos supplicas,
parte accepta de reliquo eos liberavit, cum neque contra voluntatem tuam novationem
facere neque in eo quod non solvebatur eos liberare potuerit. * gord. a.
stratonico. * <a 239 pp. id. nov. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.41.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pater tuus, cui te successisse proponis, creditori pro
alexandro suscepto nomine certam pecuniam stipulanti spopondit, licet per
improbitatem alexander ei satis non fecit, tamen summae repromissae nimis
improbe solutio negatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. septimiae. * <a 294
s. ii id. april. sirmi cc. conss.>
CJ.8.41.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec creditoris creditori quisquam invitus delegari potest. *
diocl. et maxim. aa. et cc. ziparo. * <a 294 s. xii k. nov. dorostolo cc.
conss.>
CJ.8.41.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si solvere tibi pecuniam delegatus eucarpus dare spopondit
vel debitum constituit, suo nomine conveniri potest. alioquin adversus eum
experiri pro chirographario debitore tuo frustra conaris. * diocl. et maxim.
aa. et cc. zoilo. * <a 294 s. xvii k. ian. cc. conss.>
CJ.8.41.8pr.: Imperator Justinianus
Novationum nocentia corrigentes volumina et veteris iuris
ambiguitates resecantes sancimus, si quis vel aliam personam adhibuerit vel
mutaverit vel pignus acceperit vel quantitatem augendam vel minuendam esse
crediderit vel condicionem seu tempus addiderit vel detraxerit vel cautionem
iuniorem acceperit vel aliquid fecerit, ex quo veteris iuris conditores
introducebant novationes, nihil penitus priori cautelae innovari, sed anteriora
stare et posteriora incrementum illis accedere, nisi ipsi specialiter
remiserint quidem priorem obligationem et hoc expresserint, quod secundam magis
pro anterioribus elegerint. * iust. a. ad sena tum. * <a 530 d. xi k. aug.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.41.8.1: Imperator Justinianus
Et generaliter definimus voluntate solum esse, non lege
novandum, etsi non verbis exprimatur, ut sine novatione, quod solito vocabulo
anobateutws dicunt, causa procedat: hoc enim naturalibus inesse rebus volumus
et non verbis extrinsecus supervenire. <a 530 d. xi k. aug. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.42.0. De solutionibus et liberationibus.
CJ.8.42.1: Imperator Antoninus
In potestate eius est, qui ex pluribus contractibus pecuniam
debet, tempore solutionis exprimere, in quam causam reddat. quod si debitor id
non fecit, convertitur electio ad eum qui accepit. si neuter voluntatem suam
expressit, prius in usuras id quod solvitur, deinde in sortem accepto feretur.
* ant. a. aristaenetae. * <a 212 pp. prid. non. iun. duobus aspris
conss.>
CJ.8.42.2: Imperator Alexander Severus
Liberari fideiussores, quotiens fiscus tam creditori quam
debitori, licet diversis stationibus, succedit, ius certum est. quod et in tua
persona procuratores mei custodient. * alex. a. bassae. * <a 232 s. k. iun.
lupo et maximo conss.>
CJ.8.42.3: Imperator Gordianus
Si, cum servus liberam peculii administrationem haberet,
mutuam pecuniam ab eo accepisti, eique ante ademptum peculium vel priusquam
ademptum cognosceres eam exsolvisti, ea solutione liberatus es. * gord. a.
apollonio. * <a 238 pp. v k. oct. pio et pontiano conss.>
CJ.8.42.4: Imperator Gordianus
Nihil interest, utrum creditori pecuniam mutuam solveris, an
ex eius voluntate servo numeraveris. nec enim ex eo, quod creditor in fatum concessit,
priusquam instrumenta redderet, evacuatae obligationis vires reparari queunt. *
gord. a. rufinae. * <a 238 pp. prid. id. oct. pio et pontiano conss.>
CJ.8.42.5: Imperator Gordianus
Nulla tibi adversus creditorem alienum actio superest eo,
quod debitam ei quantitatem offerens ius obligationis in te transferri
desideras, cum ab eo te nomen comparasse non suggeras, licet solutione ab alio
facta nomine debitoris evanescere soleat obligatio. * gord. a. celso. * <a
238 pp. vii k. nov. pio et pontiano conss.>
CJ.8.42.6: Imperator Gordianus
Si inter patrem tuum eosque, quos debitores esse dicebas,
non de dubia lite transactio facta est, sed parte tantummodo recuperata
universum se recepisse cavit nec de superfluo eos qui verbis obligati erant per
acceptilationem liberavit nec donationis causa id factum est, exuberantis
debiti integra ei repetitio competit. * gord. a. alexandro. * <a 239 pp. iii
id. febr. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.42.7: Imperator Philippus
Eius quantitatis, cuius petitionem ratio compensationis
excludit, usuram non posse reposci manifestum est. * philipp. a. et philipp. c.
antiocho. * <a 244 pp. vi k. aug. peregrino et aemiliano conss.>
CJ.8.42.8: Imperator Philippus
Usuras, quae quotannis in urbe numerandae sunt, promittere alio
loco dependi nisi ex iusta causa exempli ratio minime sinit. * philipp. a. et
c. rufo. * <a 245 pp. v id. mai. philippo a. et titiano conss.>
CJ.8.42.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Obsignatione totius debitae pecuniae sollemniter facta liberationem
contingere manifestum est. sed ita demum oblatio debiti liberationem parit, si
eo loco, quo debetur solutio, fuerit celebrata. * diocl. et maxim. aa. cassio.
* <a 286 pp. v id. mai. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.8.42.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Successores eius, qui maior quinque et viginti annis in
solutum pro debito iure mancipia dedit, haec revocare non posse constat. *
diocl. et maxim. aa. et cc. ambrosio. * <a 293 s. v id. april. byzantii aa.
conss.>
CJ.8.42.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum maritum tuum a debitoribus tuis minoris viginti et
quinque annis constitutae velut ex causa tibi debiti aliquas accepisse
quantitates nec tamen te consensum commodasse significes, nullum tibi potuit
praeiudicium fieri, nisi factam solutionem post maiorem aetatem ratam feceris.
* diocl. et maxim. aa. et cc. capitolinae. * <a 293 s. v k. mai. heracliae
aa. conss.>
CJ.8.42.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Invito vel ignorante creditore qui solvit alii, non se
liberat obligatione. quod si hoc vel mandante vel ratum habente eo fecerit, non
minus liberationem consequitur, quam si eidem creditori solvisset. * diocl. et
maxim. aa. et cc. eutycho. * <a 293 s. iii id. mai. aa. conss.>
CJ.8.42.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si obligatum ex causa mandati non per stipulationem facta
novatione, post acceptilatione liberasti, sed tantum receptam ex eadem causa
debitam quantitatem falso scripsisti, figmento veritatis extingui non potuit
obligatio. * diocl. et maxim. aa. et cc. philotimo. * <a 293 s. vii k. iun.
aa. conss.>
CJ.8.42.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pecuniae solutae professio collata instrumento maiorem
gestae rei probationem continet, quam si chirographum acceptae mutuae pecuniae
fuisset redditum. * diocl. et maxim. aa. et cc. cutae. * <a 293 s. v id.
iul. aa. conss.>
CJ.8.42.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod debitori tuo chirographum redditum contra voluntatem
tuam adseveres, nihil de iure tuo deminutum est. quibuscumque itaque argumentis
iure proditis hanc obligationem tibi probanti eum per huiusmodi factum
liberationem minime consecutum iudex ad solutionem iure debiti compellet. *
diocl. et maxim. aa. et cc. quartioni. * <a 293 s. v k. sept. aa. conss.>
CJ.8.42.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eum, a quo mutuam sumpsisti pecuniam, in solutum nolentem
suscipere nomen debitoris tui compelli iuris ratio non permittit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. charidemo. * <a 293 s. xv k. nov. aa. conss.>
CJ.8.42.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Manifesti iuris est tam alio pro debitore solvente quam
rebus pro numerata pecunia consentiente creditore datis tolli comparatam
obligationem. * diocl. et maxim. aa. et cc. cassio. * <a 293 s. k. dec.
sirmi aa. conss.>
CJ.8.42.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Inquisitio veritatis tolli non potuit, quod chirographa,
quae fecerat procurator tuus, recepta tibique restituta ab ipsius herede
proponas cum subscriptione procuratoris significante, quod nihil creditoribus
debeatur, cum nihil prohibeat et creditoribus satisfactum et non vestrae
pecuniae, sed ipsius, cui negotium gerendum mandaveras, processisse solutionem.
* diocl. et maxim. aa. et cc. domitio aphobio. * <a 294 s. id. febr. cc.
conss.>
CJ.8.42.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si, actore tam mutuis pecuniis dandis quam debitis
recipiendis praeposito, in hoc quod susceperas eius dominae per ipsum fecisti
satis, instrumentum inane solutione celebrata nihil tibi nocere potest. aliter
enim solventes servo de actione domini liberare se minime possunt. * diocl. et
maxim. aa. et cc. diogeni. * <a 294 s. v id. oct. cc. conss.>
CJ.8.42.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si operas certi servi pecunia sumpta creditorem sibi in
debitum compensare placuit, his secundum conventionis fidem praestitis de
mancipio restituendo pacti tenor servari debet. * diocl. et maxim. aa. et cc.
eucratidi. * <a 294 s. v k. nov. hadrianopoli cc. conss.>
CJ.8.42.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Interest multum, utrumne spe futurae numerationis suscepisse
te quod instrumento continetur scripsisti, an accepta minore quantitate tantum
quantum lectio probat in scriptura conferri placuit. nam superiori quidem casu
residui petitio debiti manet integra, posteriori vero consensu transactionis finitis
stare convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufo. * <a 294 s. iii non.
dec. cc. conss.>
CJ.8.42.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Inductum ( id est cancellatum) nec ne sit chirographum,
vestrum solutionem semel debiti factam ei, qui exigendi potestatem habuit,
probantium nihil interest. * diocl. et maxim. aa. et cc. grato. * <a 294 s.
v id. dec. cc. conss.>
CJ.8.42.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si litterarum auxanonis contemplatione, quas ad aristonem de
numeranda tibi pecunia dederat, recepisse scripsisti debitum ab aristone,
mandato non impleto, cum petitio debiti manet integra, nihil legitimam
exactionem impedire potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. vatio. * <a 294 s.
xv k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.8.42.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum pro pecunia quam acceperas secundum placitum euandro te
fundum dedisse profitearis, eius industriam vel eventum meliorem tibi, non ipsi
prodesse, contrarium non postulaturus, si minoris distraxisset, non iusta
petis. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufino. * <a 294 s. vii k. ian.
nicomediae cc. conss.>
CJ.8.42.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Solutionem adseveranti probationis onus incumbit: quo facto
chirographum condicere potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. antelliano. *
<a 294 s. iii k. ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.8.43.0. De acceptilationibus.
CJ.8.43.1: Imperator Antoninus
Iam tibi rescripsi posse apud iudicem quaeri, an sollemnibus
verbis tutoris auctoritate interveniente soror tua acceptilatione debitorem suum
liberaverit. quare si in repetenda pecunia, quam exsolvit, diversa pars
perseveraverit, uteris defensionibus competentibus. * ant. a. apronio. * <a
212 pp. iii id. febr. duobus aspris conss.>
CJ.8.43.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si donationis gratia novatione facta per acceptilationem
praestiteris liberationem, omnis agendi via perempta est. * diocl. et maxim.
aa. et cc. claro. * <a 293 s. vi k. ian. aa. conss.>
CJ.8.43.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Per aquilianam stipulationem pacto subditam obligatione
praecedente sublata et acceptilatione, quae fuerit inducta, perempta ei, qui ex
nulla causa restitui potest, omnis agendi via praecluditur. * diocl. et maxim.
aa. et cc. demetriae. * <a 294 s. v k. dec. cc. conss.>
CJ.8.44.0. De evictionibus.
CJ.8.44.1: Imperatores Severus, Antoninus
Emptor hereditatis rem a possessoribus sumptu ac periculo
suo persequi debet. evictio quoque non praestatur in singulis, cum hereditatem
iure venisse constet, nisi aliud nominatim inter contrahentes convenit. * sev.
et ant. aa. munatio. * <a 200 pp. vi k. mart. severo ii et victorino
conss.>
CJ.8.44.2: Imperatores Severus, Antoninus
Quoniam avus tuus, cum praedia tibi donaret, de evictione
eorum cavit, potes adversus coheredes tuos ex causa stipulationis consistere ob
evictionem praediorum , pro portione scilicet hereditaria. nudo autem pacto
interveniente minime donatorem hac actione teneri certum est. * sev. et ant.
aa. quartae. * <a 205 pp. ii k. mart. antonino a. ii et geta ii conss.>
CJ.8.44.3: Imperatores Severus, Antoninus
Qui rem emit et possidet, quamdiu evicta non est, auctorem
suum propterea, quod aliena vel obligata res dicatur, convenire non potest. *
sev. et ant. aa. aureliano. * <a 210 pp. viii k. aug. faustino et rufino
conss.>
CJ.8.44.4: Imperator Antoninus
Si praedium tibi pro soluto datum aliis creditoribus fuerat
obligatum, causa pignoris mutata non est. igitur si hoc iure fuerit evictum,
utilis tibi actio contra debitorem competit. nam eiusmodi contractus vicem
venditionis obtinet. * ant. a. georgio. * <a 212 pp. xi k. aug. duobus
aspris conss.>
CJ.8.44.5: Imperator Antoninus
Ex praediis, quae mercata es, si aliqua a venditore obligata
et necdum tibi tradita sunt, ex empto actione consequeris, ut ea a creditrice
liberentur: id enim fiet, si adversus venditorem ex vendito actione pretium
petentem doli exceptionem opposueris. * ant. a. patroinae. * <a 212 pp. xv
k. oct. duobus aspris conss.>
CJ.8.44.6: Imperator Alexander Severus
Non dubitatur, etsi specialiter venditor evictionem non
promiserit, re evicta ex empto competere actionem. * alex. a. octavio. * <a
222 pp. viii id. mart. alexandro a. cons.>
CJ.8.44.7: Imperator Alexander Severus
Auctore laudato si evicta res est, fideiussorem, etiamsi agi
causam ignoraverit, conveniri evictionis nomine posse non ambigitur. * alex. a.
hilariano. * <a 222 pp. iii non. april. alexandro a. cons.>
CJ.8.44.8: Imperator Alexander Severus
Emptor fundi, nisi auctori aut heredi eius denuntiaverit,
evicto praedio neque ex stipulatu neque ex dupla neque ex empto actionem contra
venditorem vel fideiussores eius habet. sed et si iudicio emptor non adfuit aut
praesens per iniuriam iudicis victus est absente auctore vel fideiussore,
regressum adversus eum non habet. * alex. a. clementio. * <a 222 pp. viii
id. dec. alexandro a. cons.>
CJ.8.44.9: Imperator Alexander Severus
Si controversia tibi possessionis, quam bona fide te emisse
adlegas, ab aliquo movetur, auctori heredive eius denuntia. et si quidem
obtinueris, habebis quod emisti. sin autem evictum erit, a venditrice
successoresve eius consequeris, quanti tua interest: in quo continetur etiam
eorum persecutio, quae in rem emptam a te, ut melior fieret, erogata sunt. *
alex. a. terentio. * <a 222 pp. xi k. ian. alexandro a. cons.>
CJ.8.44.10: Imperator Alexander Severus
Si fines agri venditor demonstravit et legem dixit intra eos
neminem ingressurum , si quid inde evincatur, periculo fit auctoris. quod si
finibus suis quos demonstravit agrum vendidit, lis finalis ad venditorem non
pertinet. * alex. a. largo. * <a 223 pp. vii k. dec. maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.8.44.11: Imperator Alexander Severus
Exceptione doli recte eum submovebis, quem ab auctore tuo
fideiussorem accepisti , si eius nomine controversiam refert, quasi per uxorem
suam, antequam tu emeres , comparaverit, qui vendenti adeo consensum dedit, ut
se etiam pro evictione obligaverit. * alex. a. clementi. * <a 231 pp. non.
febr. pompeiano et peligno conss.>
CJ.8.44.12: Imperator Gordianus
Sive in libertatem evictus est servus quem mercatus es, sive
cum comparares convenit, si qua quaestio eius nomine relata esset, etsi necdum
evictus esset, ut pretium recuperares, praeses provinciae, quod tibi
praestandum animadverterit, restitui iubebit. * gord. a. philippo. * <a 239
pp. vii id. mart. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.44.13: Imperator Gordianus
Si ob causam iudicati pignora capta sunt ex eius
auctoritate, cui praecipiendi ius fuit, ea de quibus complecteris, eaque tu
mercatus es, frustra ab ea quae condemnata est vel quae in eius locum successit
eorum refertur quaestio, quandoquidem, etsi evictio eorum ab alio subsecuta
fuisset, adversus eos debuisse dari actionem, quibus pretii solutio proficit,
meritissime rescriptum est. * gord. a. zoilo. * <a 239 pp. xvi k. iun. gordiano
a. et aviola conss.>
CJ.8.44.14: Imperator Gordianus
Sive possessio venditoris fuit, filius eiusdemque patris
heres frustra quaestionem movet, sive non patris, sed filii eius possessio
fuit, de qua iure hereditario auctor laudari potest, controversiam movere non
potest. * gord. a. secundino. * <a 239 pp. xiiii k. aug. gordiano a. et
aviola conss.>
CJ.8.44.15: Imperator Philippus
Si non iniuria iudicantis, sed iuris ratione superatus es,
pignus ob evictionem acceptum sollemniter persequi potes. * philipp. a. et
philipp. c. menandro. * <a 245 pp. k. aug. philippo a. et titiano conss.>
CJ.8.44.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Super empti agri quaestione disceptabit praeses provinciae
et, si portionem diversae partis esse cognoverit, impensas, quas ad meliorandam
rem vos erogasse constiterit, habita fructuum ratione restitui vobis iubebit.
nam super pretio evictae portionis non eum qui dominium evicerit, sed auctricem
conveniri consequens est. * diocl. et maxim. aa. alexandro et diogeni. * <a
290 pp. x k. iul. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.8.44.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si, cum quaestio tibi super eo quem comparaveras
commoveretur, auctorem tuum certum fecisti nec citra iudicis disceptationem eum
quem emeras tradidisti, praeses provinciae in damnis, quae te tolerasse
meministi, medelam iuris adhibebit. * diocl. et maxim. aa. muciano. * <a 290
pp. v id. nov. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.8.44.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si status super homine tibi venumdato mota quaestio est,
sollemnibus, quae iuris admitti ratio, interpositis si secundum libertatem
fuerit lata sententia, poteris de evictione, si nesciens condicionem eius
comparasti, sine aliqua dubitatione auctorem vel eius fideiussores heredesve
eorum convenire. quod si fuisse servum sententia declaraverit, intellegis ad
venditorem te reverti non posse. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychio. *
<a 293 >
CJ.8.44.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si obligata praedia venumdedisti et longi temporis
praescriptione solita emptores se tueri possunt, evictionis periculum timere
non potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. theodoro. * <a 293 s. ii k. mai.
aa. conss.>
CJ.8.44.20pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si parentes vestri mancipia venumdederunt quaestioque
dominii mota est, emptoribus adesse ac defendere causam non prohibemini. *
diocl. et maxim. aa. et cc. solido et aliis. * <a 293 s. vi k. iul. aa.
conss.>
CJ.8.44.20.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quod si eis haec iam evicta sunt, instauratio litis ex
persona vestra, si appellationem non interposuistis, contra ius desideratur.
<a 293 s. vi k. iul. aa. conss.>
CJ.8.44.20.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Empti sane iudicio pro evictione si conveniri coeperitis,
nec vobis, ut defendatis, negotium denuntiatum probetur, intellegitis, quatenus
vosmet ipsos tueri debeatis. <a 293 s. vi k. iul. aa. conss.>
CJ.8.44.21pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Empti actio longi temporis praescriptione non submovetur,
licet post multa spatia rem evictam emptori fuerit comprobatum. * diocl. et
maxim. aa. et cc. heliodoro. * <a 293 s. xi k. iul. serdicae aa. conss.>
CJ.8.44.21.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si itaque is, quem te comparasse commemoras, nunc in
libertatem proclamet, interpellare venditorem sive successores eius debes, ut
tibi adsistant causamque instruant. <a 293 s. xi k. iul. serdicae aa.
conss.>
CJ.8.44.21.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quem si liberum esse vel servum non esse fuerit
pronuntiatum, nec te conventione remisisse periculum evictionis fuerit
comprobatum, praeses provinciae, si res integra est, quanti tua interest
restitui tibi providebit. <a 293 s. xi k. iul. serdicae aa. conss.>
CJ.8.44.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum tibi liberum venumdatum fundum ab auctore proponas, si
ex antecedente obligatione quod debebatur iure solvisti, stipulationem, quam
subiectam emptioni de indemnitate proponis, ipsius conceptio commissam
manifeste declarat. * diocl. et maxim. aa. et cc. iulio. * <a 293 s. vii k.
sept. viminacii aa. conss.>
CJ.8.44.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum successores etiam venditoris pro evictione teneri
possint, si velut obligata sibi res publica thessalonicensium pignoris
instituat iure persequi quae comparasti, auctoris heredibus quocumque gradu
constitutis adsistere negotio denuntia. quod sive praesentibus his fundus quem
emisti fuerit evictus sive absentibus, postea quanti tua interest rem evictam
non esse teneri, non quantum pretii nomine dedisti, si aliud non placuit,
publice notum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. eustochiae. * <a 293 s. ii
k. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.8.44.24pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si post perfectam venditionem ante pretium numeratum rei
venumdatae mota fuerit quaestio vel mancipia venumdata proclament in
libertatem, cum in ipso limine contractus immineat evictio, emptorem, si satis
ei non offeratur, ad totius vel residui pretii solutionem non compelli iuris
auctoritate monstratur. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychio. * <a 294 s.
vi k. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.8.44.24.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Unde cum parte pretii numerata, domus quam emisti tibi velut
pignoris iure obligatae ne ad emptionem accederes, denuntiatum ab aliquo
proponas, iudex tibi quae ex emptione veniunt praestari providebit. <a 294
s. vi k. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.8.44.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tibi liberam saturninus condicionem eius ignorans
distraxit ac nunc eam defendit in libertatem, hac libera pronuntiata venditorem
vel ex stipulatione duplae , quantum in hanc deductum est, vel empti actione
quanti tua interest convenire potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. saturninae.
* <a 294 s. id. febr. cc. conss.>
CJ.8.44.26: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quis tibi servum vendidit, postquam is rebus humanis
exemptus est, cum evictionis periculum finitum sit, a te conveniri non potest.
* diocl. et maxim. aa. et cc. neoni. * <a 294 s. ii k. april. sirmi cc.
conss.>
CJ.8.44.27: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si fundum sciens alienum vel obligatum comparavit athenocles
nec quicquam de evictione convenit, quod eo nomine dedit, contra iuris poscit
rationem. nam si ignorans, desiderio tuo iuris forma negantis hoc reddi
refragatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. theophilo. * <a 294 s. xvii k.
oct. cc. conss.>
CJ.8.44.28: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Emptori etiam venditoris iura prodesse non ambigitur. si
igitur vobis propter rei proprietatem mota fuerit quaestio, tam propriis quam
venditoris defensionibus uti poteritis. * diocl. et maxim. aa. et cc.
maximiano. * <a 294 s. iii non. oct. scuppis cc. conss.>
CJ.8.44.29: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si permutationis gratia praedia curatoribus quondam fratris
tui mater tua dedit, his, quae in eorum vicem accepit, posteaquam ad
defensionem fuerit denuntiatum, vel cum eorum non haberet facultatem, evictis
quanti interest eos conveniri posse rationis est. * diocl. et maxim. aa. et cc.
rheso. * <a 294 s. vii id. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.8.44.30: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non ex eo, quod duplam qui a matre tua mancipium comparavit
evictionis nomine stipulatus est, alienae rei scientia convincitur, nec opinio
eius ex hoc laeditur , ut malae fidei emptor existimetur. aliis itaque hoc
indiciis, si vis, probare debes. * diocl. et maxim. aa. et cc. hastio. * <a
294 s. id. dec. cc. conss.>
CJ.8.44.31: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Heredem fideiussoris rerum, pro quibus defunctus apud
emptorem intercesserat pro venditore, factum eius cui successit ex sua persona
dominium vindicare non impedit, scilicet evictionis causa durante actione. *
diocl. et maxim. aa. et cc. agatho. * <a 294 s. xviii k. ian. nicomediae cc.
conss.>
CJ.8.45.0. Creditorem evictionem non debere.
CJ.8.45.1pr.: Imperator Alexander Severus
Cum iure creditoris propter fisci debita praedium obligatum
procurator meus vendidit, evictio non debetur, quia et privatus creditor eodem
iure utitur, nisi nominatim hoc repromissum a privato fuerit. * alex. a.
publicio. * <a 223 pp. xv k. nov. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.8.45.1.1: Imperator Alexander Severus
Si tamen fiscus in ius alterius creditoris successit,
emptori non iusta fisci nomine movetur controversia, sive quia potior fuerat,
quando vendebat, sive quia infirmior, quoniam hoc utique praestare debet, qui
pignoris iure vendat, potiorem se ceteris esse creditoribus. <a 223 pp. xv
k. nov. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.8.45.2: Imperator Gordianus
Si a creditrice iure pignoris fundos pater tuus
comparaverit, evictis praediis ita demum petitionem adversus creditricem habere
iure potes, si, cum vendiderit, de evictione rei promisit vel etiam dolo malo,
cum sciret prudensque esset rem sine vitio non esse, eam patri tuo, cui
successisti, venumdedit. nam sicut genus eiusmodi contractus inscium creditorem
vinculo evictionis non adstringit, ita eum, qui fraudem admisit vel decepit,
non excusat. * gord. a. sabino. * <a 240 pp. viii id. april. sabino ii et
venusto conss.>
CJ.8.46.0. De patria potestate.
CJ.8.46.1: Imperatores Antoninus, verus
Si filium tuum in potestate tua dicis esse, praeses
provinciae aestimabit, an audire te debeat, cum diu passus sis ut patris
familias rem eius agi per eos, qui testamento matris tutores nominati fuerunt.
* ant. et verus aa. titio. * <a xxx pp. sine die et conss.>
CJ.8.46.2: Imperator Antoninus
Eius, quod in potestate patris agens habuisti, dominium ad
patrem tuum pertinuit extra ea, quae non adquiruntur. * ant. a. maroniae. *
<a 215 pp. xiii k. mart. laeto ii et cereale conss.>
CJ.8.46.3: Imperator Alexander Severus
Si filius tuus in potestate tua est, res adquisitas tibi
alienare non potuit: quem, si pietatem patri debitam non agnoscit, castigare
iure patriae potestatis non prohiberis, artiore remedio usurus, si in pari
contumacia perseveraverit, eumque praesidi provinciae oblaturus dicturo
sententiam, quam tu quoque dici volueris. * alex. a. artemidoro. * <a 227
pp. v id. dec. albino et maximo conss.>
CJ.8.46.4pr.: Imperatores valer., gallien.
Congruentius quidem videtur intra domum, inter te ac filios
tuos si quae controversiae oriuntur, terminari. * valer. et gallien. aa. et
valer. c. gallae. * <a 259 pp. xvi k. iun. aemiliano et basso conss.>
CJ.8.46.4.1: Imperatores valer., gallien.
Sed si ita res fuit, ut iniuriis eorum et ad ius experiundum
et ad vindictam processeris, aditus praeses provinciae super disceptationibus
quidem pecuniariis consuetum exerceri iubebit ordinem iuris: reverentiam autem
debitam exhibere matri filios coget et, si provectam ad inclementiores iniurias
improbitatem deprehenderit, laesam pietatem severius vindicabit. <a 259 pp.
xvi k. iun. aemiliano et basso conss.>
CJ.8.46.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filia tua non solum reverentiam, sed et subsidium vitae ut
exhibeat tibi, rectoris provinciae auctoritate compelletur. * diocl. et maxim.
aa. donatio. * <a 287 pp. k. mart. diocletiano iii et maximiano aa.
conss.>
CJ.8.46.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Abdicatio, quae graeco more ad alienandos liberos
usurpabatur et apoceryxis dicebatur, romanis legibus non comprobatur. * diocl.
et maxim. aa. hermogeni. * <a 288 pp. xvii k. dec. maximiano a. ii et
ianuario conss.>
CJ.8.46.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si maritus tuus, licet militans, in patria potestate
constitutus filium legitimis suscepit nuptiis, eum in potestate avi
perseverasse non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. duplianae. * <a
294 s. prid. non. april. cc. conss.>
CJ.8.46.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Libertos exemplo ingenuorum filios suos post libertatem ex
legitimis nuptiis natos in potestate habere non est prohibitum. * diocl. et
maxim. aa. et cc. aemilianae. * <a 294 s. xvi k. mai. sirmi cc. conss.>
CJ.8.46.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec filium negare cuiquam esse liberum senatus consulta de
partu agnoscendo ac denuntiata poena, item praeiudicium edicto perpetuo
propositum et remedium alimentorum apud praesidem maiori trimo petenti
monstratum iure manifesto declarant. * diocl. et maxim. aa. et cc. nicagorae. *
<a 294 s. v k. mai. sirmi cc. conss.>
CJ.8.46.10: Imperator Constantinus
Libertati a maioribus tantum impensum est, ut patribus,
quibus ius vitae in liberos necisque potestas olim erat permissa, eripere
libertatem non liceret. * const. a. ad maximum pu. * <a 323 d. xv k. iun.
thessalonicae severo et rufino conss.>
CJ.8.47.0. De adoptionibus.
CJ.8.47.1: Imperator Gordianus
Hi, qui in aliena sunt potestate, iuxta ius civile non nisi
apud eum, apud quem plena legis actio est, adoptari possunt. * gord. a.
marciae. * <a 239 pp. k. iun. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.47.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Impuberem, quem ad vicem naturalis subolis adrogare
desideras, si hi, qui sanguinis necessitudine iunguntur, id ei expedire apud
praesidem provinciae confirmaverint, filium habebis, ita ut bonorum tuorum
quarta pars tam in postremo iudicio tuo, quam si a te emancipatus fuerit, ei
praebeatur et super patrimonio eius idoneis fideiussoribus datis servo publico
caveatur, ne sub copulandae adoptionis obtentu in facultates eius, quae ei
diligenti provisione servandae sunt, inruas. * diocl. et maxim. aa. timotheo. *
<a 286 pp. v id. mart. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.8.47.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Adrogatio etenim ex indulgentia principali facta proinde
valet apud praetorem vel praesidem intimata, ac si per populum iure antiquo
facta esset. <a 286 pp. v id. mart. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.8.47.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum eum, quem adrogare vis, libertum tuum esse profitearis
nec ullam idoneam causam precibus indideris, id est quod non liberos habes,
intellegis iuris auctoritatem desiderio tuo refragari. * diocl. et maxim. aa.
marciano. * <a 286 pp. xvi k. iul. maximo ii et aquilino conss.>
CJ.8.47.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Adoptio non tabulis, licet per tabellionem conficiendis, sed
sollemni iuris ordine apud praesidem solet copulari. * diocl. et maxim. aa.
proculiano. * <a 290 pp. k. sept. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.8.47.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
A muliere quidem, quae nec suos filios habet in potestate,
adrogari non posse certum est. verum quoniam in solacium amissorum tuorum
filiorum privignum tuum cupis in vicem legitimae subolis obtinere, adnuimus
votis tuis secundum ea, quae adnotavimus, et eum proinde atque ex te progenitum
ad fidem naturalis legitimique filii habere permittimus. * diocl. et maxim. aa.
et cc. syrae. * <a 291 s. prid. non. dec. triballis tiberiano et dione
conss.>
CJ.8.47.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Adrogationes eorum, qui sui iuris sunt, nec in regia urbe
nec in provinciis nisi ex rescripto principali fieri possunt. * diocl. et
maxim. aa. et cc. melitoni. * <a 293 s. iiii non. april. byzantii aa.
conss.>
CJ.8.47.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In adoptionem quidem alienae civitatis civi recte dato
additur, non mutatur patria, ac propterea ius originis in honorum ac munerum
obsequio per adoptionem non minui perspicis. * diocl. et maxim. aa. et cc.
attico. * <a 294 s. xi k. febr. sirmi cc. conss.>
CJ.8.47.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In adoptionem patre, in cuius est potestate, libertae filiam
dante, matris patronus adoptare non prohibetur. nam sui iuris adrogatio feminae
nisi ex nostro rescripto numquam procedit. * diocl. et maxim. aa. et cc. isioni.
* <a 294 s. v id. febr. cc. conss.>
CJ.8.47.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Adoptatum, licet ex beneficio nostro, emancipatione sollemni
separare familia sua pater adoptivus minime prohibetur. * diocl. et maxim. aa.
et cc. marciano. * <a 294 v k. nov. anchiali cc. conss.>
CJ.8.47.10pr.: Imperator Justinianus
Cum in adoptivis filiis, qui filii familias constituti a
patribus naturalibus aliis dantur, antiquae sapientiae incidit quaedam
dubitatio, si oportet talem filium, si praeteritus a naturali patre fuerat,
habere contra eius testamentum de inofficioso actionem ( quam papinianus quidem
negat, paulus autem sine effectu derelinquit, marcianus vero distinguit, ne ex
hac causa utriusque patris perderet successionem, naturalis quidem voluntate eius
circumventus, adoptivi propter egestatem, quam forte habebat), et iterum aliud
vitium erat exortum: si enim post patris naturalis obitum pater adoptivus per
emancipationis modum iura adoptionis dissolvisset, nulla spes ei remanebat
neque contra patris naturalis voluntatem, quia mortis eius tempore in aliena
fuerat familia constitutus, neque cont ra adoptivum patrem, quia per
emancipationem eius familia exemptus est: ideo talem dubitationem et tale
vitium corrigentes sancimus per adoptionem quidem ad extraneam personam factam
iura naturalis patris minime dissolvi, sed ita eum permanere, quasi non fuisset
in alienam familiam translatus. cum enim tanta fragilitas est adoptionis, ut
possit in ipso die et filius fieri et extraneus per emancipationem inveniri,
quis patiatur iura patris naturalis nexu divino copulata ludibrio defraudari,
cum in hoc casu et contradicendi filio ex iure vetere datur licentia et invitus
transire ad aliam familiam non cogitur? * iust. a. iohanni pp. * <a 530 d.
k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.47.10.1: Imperator Justinianus
Omnia igitur, secundum quod iam disposuimus, cum ad
extraneum patrem filius per adoptionem transfertur, maneant integra iura sive
ad de inofficiosi querellam sive ad alias omnes successiones sive ab intestato
sive ex testamento, quae liberis deferuntur, ut et ipse possit prodesse patri
naturali et ab eo naturalia debita percipere. <a 530 d. k. sept.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.47.10.1a: Imperator Justinianus
Si vero pater naturalis avo materno filii sui vel, si ipse
fuerit emancipatus, etiam paterno, vel proavo simili modo paterno vel materno
filium suum dederit in adoptionem, in hoc casu, quia in unam personam
concurrunt et naturalia et adoptiva iura, maneat stabile ius patris adoptivi et
naturali vinculo copulatum et legitimo adoptionis modo constrictum: et ad eum
solum respiciat filius, cui eum et natura adgregavit et lex per adoptionem
adsignavit, et papiniani sententia in hac specie procedat, et ad eum tantummodo
filius adoptivus spes totas extendat et non patris naturalis successionem
molestare concedatur, sed avita et proavita tantummodo reverentia protegetur,
eique adquirat quae possunt adquiri et prodesse, et is ei solus pater
intellegatur, quem lex fecit et natura non dereliquit. <a 530 d. k. sept.
constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.47.10.1b: Imperator Justinianus
Neque enim marciani distinctioni locum esse in hoc casu
invenimus, ubi nullius circumventionis suspicio potest aliquam sibi vindicare
licentiam, avita et proavita adfectione haec omnia resecante. <a 530 d. k.
sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.47.10.1c: Imperator Justinianus
Sed haec manere integra, nisi avus et proavus emancipatum
fecerint filium adoptivum: tunc etenim necesse est iterum ad patrem naturalem
eum reverti, cum emancipationis interventu adoptio in quamcumque personam facta
dissolvitur. <a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.8.47.10.1d: Imperator Justinianus
( 1) sed ne articulum adoptionis et in extraneam personam
factae sine lege relinquamus, licentiam damus tali adoptivo patri, id est
extraneo, si voluerit, nihil ei testamento suo relinquere, sed quidquid ei
reliquerit, hoc libertatis sit, non legitimo vinculo adstrictum: cum enim per
omnia naturae suae filium adgregavimus, manifestissimum est, quod et
adquisitiones omnium rerum, quae ad filium familias pervenerint, secundum leges
nostras non adoptivo extraneo patri, sed naturali usque ad modum usus fructus
perveniunt, et remaneat in sacris patris naturalis, quasi imaginaria quadam et
nova adfectione ei adquisita, non pristinae cognationis deminutione introducta.
<a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.47.10.1e: Imperator Justinianus
Sed si quidem remaneat in tali adoptione nulla interveniente
emancipatione, in hoc tantummodo prodesse ei volumus adoptionem, ut non
successione ab intestato patris extranei adoptivi defraudetur, sed habeat
accessionem fortunae ex patris naturalis sibi voluntate adquisitam. <a 530
d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.47.10.1f: Imperator Justinianus
Neque enim ex vetere iure cognationis nexus naturalis patris
per adoptionem filio dissolvebatur, sed accedebant iura adoptiva certis
reliquiis ex iure naturali remanentibus, et qui legitimus erat familiae
adoptivae, is naturalis fuerat cognatus. quis enim materna iura possit abolere,
cum videbatur et antiquo iure patrem quidem habere adoptivum, matrem autem eam,
quam natura cognoscit? <a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste
vv. cc. conss.>
CJ.8.47.10.1g: Imperator Justinianus
Et ideo sancimus, etsi habet huiusmodi filius iura integra
naturae, tamen, si intestatus pater extraneus adoptivus decesserit, habere eum
etiam sui heredis ius ad eius tantummodo successionem, ut non etiam legitima
iura ad familiam extranei patris adoptivi habeat, nec ipsa ad eum communionem
aliquam habeat, sed quasi extraneus ita ad illam familiam inveniatur. <a 530
d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.47.10.2: Imperator Justinianus
Sin autem per emancipationem iura adoptiva fuerint
dissoluta, tunc nullus ei penitus regressus ad adoptivum extraneum patrem, etsi
moriatur intestatus, relinquatur, sed maneat tantummodo patrem naturalem
cognoscens, tamquam non fuisset ab initio in adoptionem translatus. <a 530
d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.47.10.3: Imperator Justinianus
Quae autem de aliis adoptivis diximus, haec sancimus etiam
de his, qui ex afiniano senatus consulto ex tribus maribus fuerant ab extraneo
adoptati, nulla penitus differentia inter alios adoptivos et eos introducenda.
<a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.47.10.4: Imperator Justinianus
Quae in filio diximus in adoptionem a patre dato, haec et in
filia et in nepote et in nepte et deinceps personis utriusque sexus in sacris
constitutis extendimus, si tamen tempore mortis avi sui parentes eos vel eas non
antecedant. si enim patres eos antecedant ( ubi nec imponitur necessitas avo
aliquid nepoti vel nepti relinquere), maneant omnia iura adoptiva ei intacta.
haec enim omnis sanctio de filio et filia et nepote et nepte et deinceps
personis in sacris constitutis introducta est, ubi dubitabatur, quid statuendum
est, quasi duobus patribus ei, uno ex natura, altero ex lege positis. <a 530
d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.47.10.5: Imperator Justinianus
Ubi autem homo sui iuris constitutus per adrogationem ex
augusta liberalitate sese dederit in adoptionem, tunc omnia iura patris
adoptivi habeat intacta. cum enim nullum inter patres inducitur discrimen, sit
suus heres adoptivus patri adrogatori et familiae eius adgregetur, et omnia,
quae ad filium adrogatum veteres legum latores induxerunt, intacta illibataque
in eorum personis reserventur. <a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio
et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.47.11: Imperator Justinianus
Veteres circuitus in adoptionibus, quae per tres
emancipationes et duas manumissiones in filio aut per unam emancipationem in
ceteris liberis fieri solebant, corrigentes sive tollentes censemus licere
parenti, qui liberos in potestate sua constitutos in adoptionem dare desiderat,
sine vetere observatione emancipationum et manumissionum hoc ipsum actis
intervenientibus apud competentem iudicem manifestare, praesente et eo qui
adoptatur et non contradicente, nec non eo qui eum adoptat. * iust. a. iohanni
pp. * <a 530 d. v k. nov. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.8.48.0. De emancipationibus liberorum.
CJ.8.48.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si lex municipii, in quo te pater emancipavit, potestatem
duumviris dedit, ut etiam alienigenae liberos suos emancipare possint, id quod
a patre factum est suam obtinet firmitatem. * diocl. et maxim. aa. herennio. *
<a 290 pp. iii non. dec. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.8.48.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In emancipationibus liberorum nec non donationibus non tam
scriptura quam veritas considerari solet. * diocl. et maxim. aa. gennadiae. *
<a 291 pp. v id. mart. tiberiano et dione conss.>
CJ.8.48.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non nudo consensu patria liberi potestate, sed actu sollemni
vel casu liberantur , nec causae, quibus metus pater emancipavit filium, sed
actus sollemnitas quaeritur. * diocl. et maxim. aa. et cc. heliodoro. * <a
293 s. xv k. oct. sirmi aa. conss.>
CJ.8.48.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec avus neptem suam liberare potestate cogitur nec in
cuiusquam iniuriam beneficia tribuere moris est nostri. * diocl. et maxim. aa.
et cc. coloniae. * <a xxx d. id. oct.>
CJ.8.48.5: Imperator anast.
Iubemus licere parentibus, id est patri avo paterno seu
proavo ceterisque ulterius per masculini sexus personas continua generis serie
coniunctis, si liberos, quos habent in potestate propria, id est filium filiam,
nepotem seu neptem ex filio, pronepotem seu proneptem ceterosque itidem per
masculini sexus personas continua generis linea sibi coniunctos, per
emancipationem vel absentes et peregre degentes vel in isdem locis seu
regionibus et civitatibus commorantes, in iudicio vero non praesentes, iuris
sui constituere maluerint, supplicationibus porrectis mereri super hoc divinum
oraculum hocque apud competentem iudicem, ad cuius iurisdictionem actus
emancipationis pertinet, insinuare superque precibus a semet oblatis apud eum
deponere, ut hoc subsecuto et auctoritate praecedente p rincipali plenissimum
robur emancipatio sortiatur, et personae, in quas talis liberalitas collata
sit, de aliena potestate quasi a parentibus ex emancipatione manumissae
liberentur: si tamen ipsae nihilo minus sub gestorum testificatione vel apud
eundem iudicem vel apud alium quemlibet proposito parentum suam etiam voluntatem
consonare vel ante preces oblatas et sacros apices promulgatos vel postea
deposuerint, nisi infantes sint, qui et sine consensu etiam hoc modo sui iuris
efficiuntur. * anastas. a. constantino pp. * <a 502 d. xi k. aug.
constantinopoli probo et avieno iuniore conss.>
CJ.8.48.6: Imperator Justinianus
Cum inspeximus in emancipationibus vanam observationem
custodiri et venditiones in liberas personas figuratas et circumductiones
inextricabiles et iniuriosa rhapismata, quorum nullus rationabilis invenitur
exitus, iubemus huiusmodi circuitu in posterum quiescente licentiam esse ei,
qui emancipare vult, vel ex lege anastasiana hoc facere vel sine sacro
rescripto intrare competentis iudicis tribunal vel eos adire magistratus,
quibus hoc facere vel legibus vel ex longa consuetudine permissum est, et
filios suos vel filias, nepotes vel neptes vel deinceps progeniem in potestate
sua constitutam a sua manu dimittere et legitima iura omnimodo habere, etsi non
specialiter haec sibi servaverit, et peculium donare vel alias res
liberalitatis titulo in eos transferre, et eas res, quae adquiri indignantur,
per usum fructum secundum nostrae constitutionis modum detinere et omnia
facere, vana tantummodo secundum quod dictum est observatione sublata. * iust.
a. iohanni pp. * <a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii
et orestis vv. cc.>
CJ.8.49.0. De ingratis liberis.
CJ.8.49.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Filios et filias ceterosque liberos contumaces, qui parentes
vel acerbitate convicii vel cuiuscumque atrocis iniuriae dolore pulsassent,
leges emancipatione rescissa damno libertatis immeritae multare voluerunt. *
valentin. valens et grat. aaa. ad praetextatum pu. * <a 367 d. xv k. sept.
ambianis lupicinio et iovino conss.>
CJ.8.50.0. De postliminio et de redemptis ab hostibus.
CJ.8.50.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Ex duobus captivis sarmatia nata patris originem ita secuta
videtur, si ambo parentes in civitatem nostram redissent. quamquam enim iure
proprio postliminium habere non possit quae capta non est, tamen parentum
restitutio reddet patri filiam. * sev. et ant. aa. ovinio. * <a xxx pp. sine
die et consule.>
CJ.8.50.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Qui cum ab hostibus interemptus sit, matris dumtaxat
condicionem, quae secum filiam duxit, videtur necessario secuta. nam fictio
legis corneliae, quae legitimos apud hostes defuncto constituit heredes, ad eam
quae illic suscepta est non pertinet, cum eo tempore quo captus est diem suum
pater obisse existimetur. <a xxx pp. sine die et consule.>
CJ.8.50.2pr.: Imperator Gordianus
Ab hostibus redempti, quoad exsolvatur pretium, in causam
pignoris constituti quam in servilem condicionem videntur esse detrusi: et ideo
si nummi eo nomine expensi donatio intercedat, pristinae condicioni eos reddi
manifestum est. * gord. a. publiciano. * <a 241 pp. ii id. iun. gordiano a.
ii et pompeiano conss.>
CJ.8.50.2.1: Imperator Gordianus
Proinde si ab hostibus redemptam post dissolutum veluti
naturalis pignoris vinculum in matrimonio habere coepisti, nihil est, quod de
statu eius seu liberorum communium debeas pertimescere. <a 241 pp. ii id.
iun. gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.8.50.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum cognatos tuos nondum postliminio regressos adfirmes, sed
adhuc in rebus esse humanis, et bona eorum fraudibus diversae partis dissipari,
interpellatus rector provinciae providebit eum sub observatione constituere,
qui stipulante servo publico satis idonee dederit. * diocl. et maxim. aa. varo.
* <a 287 pp. v k. sept. diocletiano iii et maximiano conss.>
CJ.8.50.4pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec nos praeteriit hereditatem eius, quam incognitum erat ab
hostibus interfecta an capta esset, a filio adiri non potuisse ( quando eorum
bona, qui in hostium potestatem rediguntur, eo demum tempore successionis iure
adquiri possunt, cum captos apud hostes mortuos esse cognoscitur) , nec super
facultatibus eius, cuius incerta vita ac fortuna fuit, transigi vel iudicari
potuit. * diocl. et maxim. aa. hermogeni. * <a 290 pp. v k. iun. ipsis aa.
iiii et iii conss.>
CJ.8.50.4.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Unde posteaquam apud hostes materteram vestram fati munus
implesse innotuit, tunc vobis licentia permittitur agnoscendae per bonorum
possessionem successionis: non officientibus enim, quae perperam gesta sunt, si
priorem gradum obtinetis, successionis compendium ad vos pertinet. <a 290
pp. v k. iun. ipsis aa. iiii et iii conss.>
CJ.8.50.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum non redemptum ab hostibus filium tuum, sed sine ullo
contracto traditum a barbaris praefecto legionis dicas, postliminii ius locum
habuit et ilico ingenuitati suae reddi eum praeses provinciae iubebit. * diocl.
et maxim. aa. ursae. * <a 290 pp. xvi k. iun. ipsis aa. iiii et iii
conss.>
CJ.8.50.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum et postliminii ius et communis utilitatis ratio exigat,
ut, si qui captos ab hostibus redemerint, accepto pretio redemptos suae
ingenuitati restituant, proponasque redemptorem noluisse oblatum pretium a te
vel ab alio recipere, praeses provinciae efficaci instantia compellet eum
legibus obtemperare et recepto eo quod pretii nomine dependitur status
securitatem non inquietare. * diocl. et maxim. aa. .To. * <a 291 pp. k.
febr. tiberiano et dione conss.>
CJ.8.50.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Foedissimae mulieris nequitia permovemur. cum igitur filiam
tuam captam ac prostitutam ab ea quae eam redemerat ob retinendae pudicitiae
cultum ac servandam natalium honestatem ad te confugisse proponas, praeses
provinciae, si filiae tuae supra dictam iniuriam ab ea, quae sciebat ingenuam
esse, inflictam cognoverit, cum huiusmodi persona indigna sit pretium recipere
propter odium detestabilis quaestus, etiamsi pretium compensatum non est ex
necessitate miserabili, custodita ingenuitate natae tuae adversus flagitiosae
mulieris turpitudinem tutam eam defensamque praestabit. * diocl. et maxim. aa.
claudio. * <a 291 pp. iii non. febr. tiberiano et dione conss.>
CJ.8.50.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praeses provinciae, ne ulterius in servitutis iugo
detinearis, curae habebit: qui pro sollertia tua parum ignorat magis filiorum
tuorum statum tueri, quos, posteaquam redempta es, enixam te esse significas,
cum eos, qui post redemptionem nascuntur, ne pignoris quidem vinculo ob
pretium, quod pro his datum non est, teneri nullis auctoribus visum est. *
diocl. et maxim. aa. matronae. * <a 291 pp. v id. febr. tiberiano et dione
conss.>
CJ.8.50.9pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Captum ab hostibus filium, patre mortuo medio tempore, lex
cornelia reversum, si in potestate patris tempore quo capiebatur fuit, suum
facit heredem. * diocl. et maxim. aa. et cc. gregorio. * <a 293 pp. v id.
april. aa. conss.>
CJ.8.50.9.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Unde si ex testamento ad te sive intestato successionem
patris tui pertinere apud praesidem provinciae probaveris, restitui tibi res
hereditarias iubebit, si non tantum postquam reversus es tempus effluxit,
quantum intentionem tuam temporis prolixitate conquiescere facit. <a 293 pp.
v id. april. aa. conss.>
CJ.8.50.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sicut liberis captis ab hostibus ac postliminio reversis
status pristinus restituitur, sic servi domino. unde si haec, cuius meministi,
ancilla patris tui fuit nec commercio redempta est, reversa dominum vel eius
successorem sequitur, qui per captivitatem hanc amiserat. * diocl. et maxim.
aa. et cc. apollodorae. * <a 293 s. iii k. mai. hadrianopoli aa.Conss.>
CJ.8.50.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si liberum captum te ab hostibus commercio redemit sabinus
et eum vinculum pignoris superstitem remisisse tibi probetur, non libertus
effectus, sed ingenuitati quam amiseras restitutus nullum filiis eius obsequium
debes. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychio. * <a 293 s. xv k. ian. aa.
conss.>
CJ.8.50.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ab hostibus capti et non commercio redempti, sed virtute
militum nostrorum liberati ilico statum, quem captivitatis casu amiserant,
recipiunt: servi autem dominis suis restituentur: receptos enim eos, non captos
iudicare debemus, et militem nostrum defensorem eorum decet esse, non dominum.
* diocl. et maxim. aa. et cc. quintianae. * <a 293 s. v k. ian. aa.
conss.>
CJ.8.50.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si is, qui te ab hostibus ingenuam captam commercio redemit,
sibi matrimonio coniunxit, dignitate nuptiarum et voto futurae iustae subolis
vinculo pignoris tibi remisso redditos natales pristinos rationis est. * diocl.
et maxim. aa. et cc. * <a 294 s. v id. mart. cc. conss.>
CJ.8.50.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ius postliminii filiam rebus humanis exempta matre, dum in
servitutis ipsa necessitate per captivitatis causam fuit, eventu purgato vigore
ad eius legitimam invitat hereditatem, nec tibi medii temporis fortuna,
quominus res maternas successione quaesitas persequi possis, iniuriam fieri
patimur. * diocl. et maxim. aa. et cc. severae. * <a 294 s. xvi k. april.
cc. conss.>
CJ.8.50.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Is, qui liber constitutus captus ab hostibus commercio
redimitur, et antequam restituatur pro eo data pecunia, successionis iura sibi
vindicare favore ingenuitatis potest, ut ex ea possit pretium pro se datum
exsolvere. * diocl. et maxim. aa. et cc. mucatraulo. * <a 294 >
CJ.8.50.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Commercio redemptae filios, licet ex servo medio susceptos
tempore, origini ingenuitatis matris iuxta ea quae benigne placuerunt reddi
convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. basilinae. * <a 293 s. v k. sept.
viminacii aa. conss.>
CJ.8.50.17pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Liber captus ab hostibus et commercio redemptus tunc demum
cum pretium solverit vel hoc ei qualicumque remittatur indicio, statum
pristinum recipit. * diocl. et maxim. aa. et cc. diogeniae. * <a 294 s. iii
k. nov. develto cc. conss.>
CJ.8.50.17.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quo genere matre filium redimente, cum huiusmodi contractus
non de mercede, sed de tristitia repudianda cogitatur, voti recipiendi filium
cogitatio cum optabili condicione filium ilico matri restituit, ita ut et
civilium obsequio munerum propter casum praeteritum non excusetur. <a 294 s.
iii k. nov. develto cc. conss.>
CJ.8.50.17.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Pro pietatis itaque ratione ab hostibus redempto filio facti
te paenitere ac de pretio quicquam tractare non convenit: dotem tamen ab eo
debitam iure concesso reddi postulas. <a 294 s. iii k. nov. develto cc.
conss.>
CJ.8.50.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ab hostibus captis ac postliminio reversis pro huiusmodi
casu amissa, quae in eadem causa quidem durant, omnimodo directa, quae vero per
usucapionem vel liberationem ex bonis subtracta vel non utendo finita esse
videntur, intra annum utilem experientibus actione rescissoria restituuntur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. tryphoniano. * <a 294 pp. xii k. dec. cc.
conss.>
CJ.8.50.19pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si quos forte necessitas captivitatis abduxit, sciant, si
non transierunt, sed hostilis inruptionis necessitate transducti sunt, ad
proprias terras festinare debere, recepturos iure postliminii ea, quae in agris
vel mancipiis seu aliis rebus ante tenuerunt, etsi a fisco nostro possideantur.
* valentin. valens et grat. aaa. ad severianum ducem. * <a 366 d. v k. iul.
remis gratiano a. et dagalaifo conss.>
CJ.8.50.19.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Nec timeat quisquam alicuius contradictionis moram, cum hoc
solum requirendum sit, utrum aliquis cum barbaris voluntate fuerit an coactus.
<a 366 d. v k. iul. remis gratiano a. et dagalaifo conss.>
CJ.8.50.20pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Diversarum homines provinciarum cuiuslibet sexus condicionis
aetatis, quos barbarica feritas captiva necessitate transvexerat, invitos nemo
retineat, sed ad propria redire cupientibus libera sit facultas. * honor. et
theodos. aa. theodoro pp. * <a 409 d. iii id. dec. ravennae honorio viii et
theodosio iii aa. conss.>
CJ.8.50.20.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Quibus si quicquam in usum vestium vel alimoniae impensum
est, humanitati sit praestitum nec maneat victualis sumptus repetitio: exceptis
his, quos barbaris vendentibus emptos esse docebitur, a quibus status sui
pretium propter utilitatem publicam emptoribus aequum est redhiberi. <a 409
d. iii id. dec. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.8.50.20.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Ne quando enim damni consideratio in tali necessitate
positis negari faciat emptionem, decet redemptos aut datum pro se pretium
emptoribus restituere aut laboris obsequio vel opere quinquennii vicem referre
beneficii, habituros incolumem, si in ea nati sunt, libertatem. <a 409 d.
iii id. dec. ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.8.50.20.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Reddantur igitur sedibus propriis sub moderatione qua
iussimus, quibus iure postliminii etiam veterum responsis incolumia cuncta
servanda sunt. <a 409 d. iii id. dec. ravennae honorio viii et theodosio iii
aa. conss.>
CJ.8.50.20.4: Imperatores Honorius, Theodosius
( 1) si quis itaque huic praecepto fuerit conatus obsistere
actor conductor procuratorque, dari se metallis cum poena deportationis non
ambiget: si vero possessionis dominus, rem suam fisco noverit vindicandam seque
deportandum. <a 409 d. iii id. dec. ravennae honorio viii et theodosio iii
aa. conss.>
CJ.8.50.20.5: Imperatores Honorius, Theodosius
Et ut facilis exsecutio proveniat, christianos proximorum
locorum volumus huius rei sollicitudinem gerere: curiales quoque proximarum
civitatum placuit admoneri , ut emergentibus talibus causis sciant legis
nostrae auxilium deferendum: ita ut noverint rectores universi decem libras
auri a se et tantundem a suis apparitoribus exigendum, si praeceptum
neglexerint. <a 409 d. iii id. dec. ravennae honorio viii et theodosio iii
aa. conss.>
CJ.8.51.0. De infantibus expositis liberis et servis et de
his qui sanguinolentos emptos vel nutriendos acceperunt.
CJ.8.51.1: Imperator Alexander Severus
Si invito vel ignorante te partus ancillae vel adscripticiae
tuae expositus est, repetere eum non prohiberis. sed restitutio eius, si non a
fure vindicaveris, ita fiet, ut, si qua in alendo eo vel forte ad discendum
artificium iuste consumpta fuerint, restitueris. * alex. a. claudio. * <a
224 pp. iii k. iun. iuliano et crispino conss.>
CJ.8.51.2pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Unusquisque subolem suam nutriat. quod si exponendam
putaverit, animadversioni quae constituta est subiacebit. * valentin. valens et
grat. aaa. ad probum pp. * <a 374 d. iii non. mart. gratiano a. iii et
equitio conss.>
CJ.8.51.2.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Sed nec dominis vel patronis repetendi aditum relinquimus,
si ab ipsis expositos quodammodo ad mortem voluntas misericordiae amica
collegerit: nec enim dicere suum poterit, quem pereuntem contempsit. <a 374
d. iii non. mart. gratiano a. iii et equitio conss.>
CJ.8.51.3pr.: Imperator Justinianus
Sancimus nemini licere, sive ab ingenuis genitoribus puer
parvulus procreatus sive a libertina progenie sive servili condicione maculatus
expositus sit, eum puerum in suum dominium vindicare sive nomine dominii sive
adscripticiae sive colonariae condicionis: sed neque his, qui eos nutriendos
sustulerunt, licentiam concedi penitus ( cum quadam distinctione) eos tollere
et educationem eorum procurare, sive masculi sint sive feminae, ut eos vel loco
libertorum vel loco servorum aut colonorum aut adscripticiorum habeant. * iust.
a. demostheni pp. * <a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.8.51.3.1: Imperator Justinianus
Sed nullo discrimine habito hi, qui ab huiusmodi hominibus
educati sunt, liberi et ingenui appareant et sibi adquirant et in posteritatem
suam vel extraneos heredes omnia quae habuerint, quomodo voluerint,
transmittant, nulla macula vel servitutis vel adscripticiae aut colonariae
condicionis imbuti: nec quasi patronatus iura in rebus eorum his qui eos
susceperunt vel susceperint praetendere concedi, sed in omnem terram, quae
romanae dicioni supposita est, haec obtinere. <a 529 d. xv k. oct.
chalcedone decio vc. cons.>
CJ.8.51.3.2: Imperator Justinianus
Neque enim oportet eos, qui ab initio infantes abegerunt et
mortis forte spem circa eos habuerunt, incertos constitutos, si qui eos
susceperunt, hos iterum ad se revocare conari et servili necessitati subiugare:
neque hi, qui eos pietatis ratione suadente sustulerunt, ferendi sunt denuo
suam mutantes sententiam et in servitutem eos retrahentes, licet ab initio
huiusmodi cogitationem habentes ad hoc prosiluerint, ne videantur quasi
mercimonio contracto ita pietatis officium gerere. <a 529 d. xv k. oct.
chalcedone decio vc. cons.>
CJ.8.51.3.3: Imperator Justinianus
Haec conservantibus tam viris clarissimis praesidibus
provinciarum quam viris religiosissimis episcopis nec non officiis praesidalibus
et patribus et defensoribus civitatum et omni civili auxilio. <a 529 d. xv
k. oct. chalcedone decio vc. cons.>
CJ.8.52.0. Quae sit longa consuetudo.
CJ.8.52.1: Imperator Alexander Severus
Praeses provinciae probatis his, quae in oppido frequenter in
eodem genere controversiarum servata sunt, causa cognita statuet. nam et
consuetudo praecedens et ratio quae consuetudinem suasit custodienda est, et ne
quid contra longam consuetudinem fiat, ad sollicitudinem suam revocabit praeses
provinciae. * alex. a. apro evocato. * <a 224 pp. vi k. april. iuliano et
crispino conss.>
CJ.8.52.2: Imperator Constantinus
Consuetudinis ususque longaevi non vilis auctoritas est,
verum non usque adeo sui valitura momento, ut aut rationem vincat aut legem. *
const. a. ad proculum. * <a 319 d. viii k. mai. constantino a. v et licinio
c. conss.>
CJ.8.52.3: Imperatores Leo, Anthemius
Leges quoque ipsas antiquitus probata et servata tenaciter
consuetudo imitatur et retinet: et quod officiis curiis civitatibus principiis
vel collegiis praestitum fuisse cognoscitur, perpetuae legis vicem obtinere
statuimus. * leo et anthem. aa. alexandro. * <a 469 d. vii id. sept. zenone
cons.>
CJ.8.53.0. De donationibus.
CJ.8.53.1: Imperatores Severus, Antoninus
Emptionum mancipiorum instrumentis donatis et tarditis et
ipsorum mancipiorum traditionem factam intellegis: et ideo potes adversus
donatorem in rem actionem exercere. * sev. et ant. aa. lucio. * <a 210 pp. v
k. iul. faustino et rufino conss.>
CJ.8.53.2: Imperator Gordianus
Si nominis persecutionem in te emancipatam pater tuus titulo
donationis transtulit, frustra praetendit, qui debitori tuo heres extitit,
consensum fuisse debitoris necessarium, cum satis fuerit actiones eo nomine
tibi mandatas fuisse. * gord. a. leonidi. * <a 241 pp. ii id. mart. gordiano
a. ii et pompeiano conss.>
CJ.8.53.3: Imperator dec.
Spem futurae actionis plena intercedente donatoris voluntate
posse transferri non immerito placuit. * dec. a. Marcellino. * <a 250 pp.
non mart. decio a. ii et grato conss.>
CJ.8.53.4: Imperator probus
Si functiones per eum, cui donata res non erat, vel ab
actoribus ipsius nomine celebratae sunt, tibi obesse non potest. * probus a.
massiciae. * <a 280 pp. v k. ian. messala et grato conss.>
CJ.8.53.5: Imperatores carus, carinus, numer.
Si donatio per epistulam facta non paret, verba tamen
testamenti, quibus liberalitas testatricis confirmata est, fideicommissum
continere non ambigitur. * carus carinus et numer. aaa. falconillae. * <a
284 pp. vi k. febr. romae carino ii et numeriano aa. conss.>
CJ.8.53.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec ambigi oportet donationes etiam inter absentes, maxime
si ex voluntate donantium possessionem ii quibus donatum est nanciscantur,
validas esse. * diocl. et maxim. aa. calpurniae aristaenetae. * <a 286 pp.
iiii id. febr. mediolani maximo ii et aquilino conss.>
CJ.8.53.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Censualis quidem professio domino praeiudicare non solet.
sed si in censum velut sua mancipia deferenti privigno tuo consensisti, donationem
in eum contulisse videris. * diocl. et maxim. aa. iulio. * <a 290 pp. id.
iul. ipsis aa. iiii et iii conss.>
CJ.8.53.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si praeses provinciae non donandi voluntate filiorum tuorum
nomine praedia in censum detulisse te manifestis probationibus cognoverit, quod
fides veri suggesserit, statuet. * diocl. et maxim. aa. florae. * <a 290 pp.
viii id. sept. ipsis aa. iiii et iii conss.>
CJ.8.53.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Legem, quam rebus tuis donando dixisti, sive stipulatione
tibi prospexisti, ex stipulatu, sive non, incerto iudicio ( id est praescriptis
verbis) apud praesidem provinciae debes agere, ut hanc impleri provideat. *
diocl. et maxim. aa. et cc. augustinae. * <a 293 pp. xvi k. mai. aa. conss.>
CJ.8.53.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec ignorans nec invitus quisque donat. unde si de hoc fundo
non cogitasti, cuius velut donationi consensisse continetur instrumento,
maiores veritate rei quam scriptura vires obtinente intellegis, de quo non
cogitasti nec specialiter subscripsisti, nihil te perdidisse. * diocl. et
maxim. aa. et cc. hermionae. * <a 293 s. v k. mai. aa. conss.>
CJ.8.53.11pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum de bonis tuis partem quidem penes te retinuisse, partem
vero in eum quem in potestate habes donationis titulo contulisse commemores,
non est incerti iuris in eum, qui in sacris familiae tuae remanet,
destinationem magis paternae voluntatis factam, quam perfectam donationem
pervenisse. * diocl. et maxim. aa. et cc. septimio sabiniano. * <a 293 s.
prid. k. mai. heraclea aa. conss.>
CJ.8.53.11.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Delegationes autem nominum in emancipatum collatae perfectam
donationem efficiunt. <a 293 s. prid. k. mai. heraclea aa. conss.>
CJ.8.53.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Portionem propriam rebus necdum divisis nemo prohibetur
titulo donationis in alium transferre. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio. *
<a 293 d. xvii k. iun. aa. conss.>
CJ.8.53.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si aliquid per epistulam donatum tibi probetur, brevitas
chartulae donationi, si haec recte facta probetur, nihil quicquam derogat. *
diocl. et maxim. aa. et cc. uraniae. * <a 293 d. xv k. iun. sirmi aa.
conss.>
CJ.8.53.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si filius tuus res ad te pertinentes sponsae suae te non
consentiente donavit, ad eam quod non habuit transferre non potuit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. idaeae. * <a 293 s. xv k. oct. aa. conss.>
CJ.8.53.15pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Aeris alieni, quod ex hereditaria causa venit, non eius, qui
donationis titulo possidet, sed totius iuris successoris onus est. * diocl. et
maxim. aa. et cc. severae. * <a 293 s. xv k. dec. aa. conss.>
CJ.8.53.15.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si itaque nemini obligata praedia pro donatione consecuta
es, supervacuam geris sollicitudinem, ne vel heredes donatricis vel eius
creditores te iure possint convenire. <a 293 s. xv k. dec. aa. conss.>
CJ.8.53.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Senectus ad donationem faciendam sola non est impedimento. *
diocl. et maxim. aa. et cc. theodoro. * <a 293 d. v k. dec. aa. conss.>
CJ.8.53.17pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sive emancipatis filiis res donasti sive in potestate
constitutis et sui iuris effectis ac tenentibus non ademisti, blandiri tibi non
debes, velut res donatas ex paenitentia liceat auferre. * diocl. et maxim. aa.
et cc. hermiae. * <a 293 s. vi k. ian. aa. conss.>
CJ.8.53.17.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sane si ea, quae in tua positis potestate donaveras, post
emancipationem contra tuam tenuerunt voluntatem, horum penes te dominium
remansit, si quidem nec tempore quo voluisti propter vinculum potestatis sibi
quicquam quaerere, nec post invito te de rebus tuis potuerunt. <a 293 s. vi
k. ian. aa. conss.>
CJ.8.53.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si donationis causa furti actio tibi remissa probetur,
supervacuam geris sollicitudinem. * diocl. et maxim. aa. et cc. audiano. *
<a 293 s. v k. ian. aa. conss.>
CJ.8.53.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si avia vestra proprias res quacumque ratione factas titulo
liberalitatis in eum contra quem preces funditis contulit, quominus haec rata
maneant, quod ex origine patris vel avi vestri descendunt, nihil prodest. *
diocl. et maxim. aa. et cc. alexandriae. * <a 294 s. xvi k. febr. sirmi cc.
conss.>
CJ.8.53.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Vice donatricis alio voluntate eius subscribente iure facta
donatio non habebitur irrita. * diocl. et maxim. aa. et cc. helvio. * <a 294
s. vii k. febr. cc. conss.>
CJ.8.53.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Constante matrimonio dotem penes maritum suum constitutam
avia tua donare tibi non potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. antoniae. *
<a 294 s. v id. mart. cc. conss.>
CJ.8.53.22pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum res filio emancipato ea condicione, ut creditoribus tuis
solveret, te donasse proponas, si stipulatione vel in continenti habito pacto
huic rei prospexisti , creditoribus quidem non contra eum ex placito vestro,
sed adversus te competit actio. * diocl. et maxim. aa. et cc. diomedi. * <a
294 s. vii k. april. sirmi cc. conss.>
CJ.8.53.22.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eum autem, cui certa lege praedia donasti, incerta civili
actione ad placitorum obsequium urgueri secundum legem donationibus dictam
convenit. <a 294 s. vii k. april. sirmi cc. conss.>
CJ.8.53.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ea quae donaveras posteriori placito qui acceperat donum
tibi reddidit, donationis antecedens instrumentum actis sequentibus nihil
obesse potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. olympiadi. * <a 294 s. v k.
oct. cc. conss.>
CJ.8.53.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si patri tuo heres non extitisti, ex facta ab eo
liberalitate titulo donationis non posse iura tua laedi manifestissimi iuris
est. * diocl. et maxim. aa. et cc. macario. * <a 299 pp. non. febr.
antiochiae diocletiano vii et maximiano vi aa. conss.>
CJ.8.53.25pr.: Imperator Constantinus
Donatio, sive directa sit sive mortis causa instituta, sive
condicionibus faciendi ac non faciendi suspensa sive ex aliquo notato tempore
promissa, sive animo dantium accipientiumve sententiis quantum ius sinit
cognominata, sub hac fieri debet observatione, ut quas leges indulgent actiones
condiciones pactionesque contineat, hisque penitus cognitis vel recipiantur, si
complacitae sunt, vel reiciantur, si sunt molestae. * constant. a. ad maximum
pu. * <a 316 d. iii non. febr. romae sabino et rufino conss.>
CJ.8.53.25.1: Imperator Constantinus
In conscribendis autem donationibus nomen donatoris, ius ac
rem notari oportet, neque id occulte aut privatim, sed ut tabulae aut
quodcumque aliud materiae tempus dabit vel ab ipso vel ab eo quem sors
ministraverit perscribatur: actis etiam adnectendis, quae apud iudicem vel
magistratus conficienda sunt, ubi hoc leges expostulant. <a 316 d. iii non.
febr. romae sabino et rufino conss.>
CJ.8.53.26pr.: Imperator Constantinus
Si quis in emancipatum minorem, priusquam fari possit aut habere
rei quae sibi donatur adfectum, fundum crediderit conferendum, omne ius
compleat instrumentis ante praemissis. * constant. a. aconio catullino procons.
africae. * <a 316 d. xii k. mai. serdicae sabino et rufino conss.>
CJ.8.53.26.1: Imperator Constantinus
Quod per eum servum, quem idoneum esse constiterit, transigi
placuit, ut per eum infanti adquiratur. <a 316 d. xii k. mai. serdicae
sabino et rufino conss.>
CJ.8.53.27pr.: Imperator Constantinus
Data iam pridem lege statuimus, ut donationes interveniente
actorum testificatione conficiantur. quod vel maxime inter necessarias
coniunctissimasque personas convenit custodiri, si quidem clandestinis ac
domesticis fraudibus facile quidvis pro negotii opportunitate configi potest,
vel id quod vere gestum est aboleri. * const. a. ad severum com. hispaniarum. *
<a 333 d. iiii non. mai. constantinopoli dalmatio et zenophilo conss.>
CJ.8.53.27.1: Imperator Constantinus
Cum igitur ne liberos quidem ac parentes lex nostra ab
actorum confectione secernat, id, quod necessario super donationibus apud acta
conficiendis iam pridem statuimus, universos teneat. <a 333 d. iiii non.
mai. constantinopoli dalmatio et zenophilo conss.>
CJ.8.53.27.2: Imperator Constantinus
Gesta autem confici super rebus etiam alibi collocatis
ubicumque sufficit. <a 333 d. iiii non. mai. constantinopoli dalmatio et
zenophilo conss.>
CJ.8.53.28: Imperatores Honorius, Theodosius
Quisquis rem aliquam donando vel in dotem dando vel vendendo
usum fructum eius retinuerit, etiamsi stipulatus non fuerit, eam continuo
tradidisse credatur, ne quid amplius requiratur, quo magis videatur facta
traditio, sed omnimodo idem sit in his causis usum fructum retinere, quod
tradere. * honor. et theodos. aa. monaxio pp. * <a 417 d. prid id. mart.
constantinopoli honorio a. xi et constantio ii conss.>
CJ.8.53.29: Imperatores Theodosius, Valentinianus
In extraneos et saepe ignotos donationem collatam valere
receptum est: et si sine scripto donatum quod fuerit, adhibitis aliis idoneis
documentis hoc quod geritur comprobetur. * theodos. et valentin. aa. hierio pp.
* <a 428 d. xi k. mai. felice et tauro conss.>
CJ.8.53.30pr.: Imperator Leo
In hac sacratissima urbe conscriptae donationes ubicumque
positarum rerum apud magistrum census insinuentur. * leo a. constantino pp. *
<a 459 d. v non. mart. constantinopoli patricio cons.>
CJ.8.53.30.1: Imperator Leo
In aliis vero civitatibus, sive absens sive praesens rector
provinciae sit, sive eadem civitas habeat magistratus sive non habeat et
defensor tantummodo sit, donator habeat liberam facultatem donationes rerum
suarum ubicumque positarum sive apud moderatorem cuiuslibet provinciae sive
apud magistratus sive apud defensorem cuiuscumque civitatis prout maluerit
publicare: atque ut ipsa donatio sita est in voluntate donantis, ita ei liceat
donationem suam apud quemcumque ex memoratis voluerit intimare. <a 459 d. v
non. mart. constantinopoli patricio cons.>
CJ.8.53.30.2: Imperator Leo
Et hae donationes, quae in diversis provinciis et
civitatibus apud quemlibet ex praedictis fuerint publicatae, obtineant
inconcussam ac perpetuam firmitatem. <a 459 d. v non. mart. constantinopoli
patricio cons.>
CJ.8.53.31pr.: Imperator Zeno
In donationibus, quae actis insinuantur, non esse
necessarium iudicamus vicinos vel alios testes adhibere: nam superfluum est
privatum testimonium, cum publica monumenta sufficiant. * zeno a. sebastiano
pp. * <a 478 d. k. mart. constantinopoli ello vc. cons.>
CJ.8.53.31.1: Imperator Zeno
Verum et alias donationes, quas gestis non est necessarium
adlegari, si forte per tabellionem vel alium scribantur, et sine testium
subnotatione valere praecipimus, ita tamen, si ipse donator vel alius voluntate
eius secundum solitam observationem subscripserit: donationibus, quae sine
scriptis conficiuntur, suam firmitatem habentibus secundum constitutionem
theodosii et valentiniani ad hierium praefectum praetorio promulgatam. <a
478 d. k. mart. constantinopoli ello vc. cons.>
CJ.8.53.32: Imperator Anastasius
Secundum divi leonis constitutionem donationes apud virum
clarissimum magistrum census tantummodo insinuari praecipimus, huiusmodi forma
in illis instrumentis observanda, quae in hac regia urbe confecta seu celebrata
fuerint: nec concedi quemquam vel apud defensores seu magistratus aliarum
civitatum vel in aliis quibuslibet locis praeter memoratum iudicium insinuare:
scientibus tam his qui ad huiuscemodi insinuationem pervenerint quam his qui
eam susceperint nec non tabellionibus, quicumque testimonium suum non in
competenti ( ut dictum est) loco v el iudicio praebuerint, vicenarum librarum
auri multa et alia gravissima indignatione se feriendos. * anastas. a. euphemio
pp. * <a 496 d. prid. k. mai. paulo vc. cons.>
CJ.8.53.33pr.: Imperator Justinianus
Illam subtilem observationem amputamus, per quam donationis
titulo cessiones actionum accipientes non aliter eas suis transmittere
heredibus poterant, nisi litem ex his contestati essent vel ius contestationis
divino rescripto meruissent. nam sicut venditionis titulo cessas actiones etiam
ante litis contestationem ad heredes transmitti permittitur, simili modo et
donatas ad eos transferri volumus, licet nulla contestatio vel facta vel petita
sit. * iust. a. menae pp. * <a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano
a. pp. ii cons.>
CJ.8.53.33.1: Imperator Justinianus
Quod et in procuratore constituendo ad movendas easdem
cessas actiones similiter observandum erit, ut minime quis impediatur
procuratorem cessarum sibi per donationem actionum dare, licet nulla litis
contestatio facta vel petita sit. <a 528 d. k. iun. constantinopoli dn.
iustiniano a. pp. ii cons.>
CJ.8.53.33.2: Imperator Justinianus
Quae in his tantum personis locum habere censemus, quae
susceptis per donationem cessionibus adhuc superesse noscuntur: nam iam mortuis
huiusmodi personis vetera iura super hisdem cessionibus posita servari
concedimus. <a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii
cons.>
CJ.8.53.34pr.: Imperator Justinianus
Sancimus omnem donationem sive communem sive ante nuptias
factam usque ad trecentos solidos cumulatam non indigere monumentis, sed
communem fortunam habere, ut non usque ad ducentorum solidorum summam teneat,
sed in huiusmodi observatione similes sint tam communes quam ante nuptias
donationes. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 recitata septimo in novo
consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.8.53.34.1: Imperator Justinianus
Si quid autem supra legitimam definitionem fuerit donatum,
hoc quod superfluum est tantummodo non valere reliquam vero quantitatem quae
intra legis terminos constituta est in suo robore perdurare, quasi nullo
penitus alio adiecto, sed hoc pro non scripto vel intellecto esse credatur.
<a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k.
nov. decio vc. cons.>
CJ.8.53.34.1a: Imperator Justinianus
Exceptis donationibus tam imperialibus quam his, quae in
causas piissimas procedunt: quarum imperiales quidem donationes merito
indignari sub observatione monumentorum fieri tam a retro principibus quam a
nobis sancitum est, sed firmam habere propriam maiestatem: alias vero, quae ad
pietatem respiciunt, usque ad quingentorum summam et sine monumentis esse
validas censemus. <a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii
iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.8.53.34.1b: Imperator Justinianus
His insuper ante nuptias donationibus, quae in adultas
minores sui iuris constitutas cuiuscumque summae procedunt, secundum veterum
legum scita, et nisi actis intervenientibus corroboratae sunt, suam
retinentibus firmitatem. <a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii
iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.8.53.34.1c: Imperator Justinianus
( 1) sin autem non in auro res donationis fuerint datae, sed
per res mobiles vel immobiles vel se moventes, quantitatum earum aestimari et, si
quidem usque ad legitimam solidorum summam erigatur, validam eam et sine
monumentis conservari: sin autem amplioris summae inveniatur et minime actis
comprobata est, superfluum tantum vacuari. <a 529 recitata septimo in novo
consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.8.53.34.2: Imperator Justinianus
Ne autem communione inducta donatori et qui liberalitatem
suscepit aliqua oriatur contentio, electionem damus ei, qui ampliorem summam in
re donata habuerit, reliquae aestimationis quantitatem offerre ei, qui minorem
causam habuit, et totum possidere. <a 529 recitata septimo in novo
consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.8.53.34.2a: Imperator Justinianus
Sin autem hoc minime facere maluerit, tunc omnimodo res
dividi secundum quantitatem utrique parti competentem, si res dividi sine suo
periculo possibilis est. <a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii
iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.8.53.34.2b: Imperator Justinianus
Sin autem huiusmodi casibus, in quibus partitio utiliter
celebrari minime potest , amplioris summae dominus noluerit aestimationem
offerre, tunc licebit etiam ei , qui minoris summae habet potestatem, offerre
pretium et totum sibi vindicare. <a 529 recitata septimo in novo consistorio
palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.8.53.34.3: Imperator Justinianus
Si quis autem per diversa tempora in eandem personam multas
faciat liberalitates , quarum singulae quidem legitimam quantitatem non
excedunt, in unum autem compositae et praedicto modo exaggeratae redundare
videntur et maioris esse quantitatis, non videatur eas oportere in unum
coadunare et introducere modos, per quos non convaleant et in irritum
devocentur, sed e contrario et plures intellegantur et singulae secundum sui
naturam obtineant et monumentorum observatione non indigeant. <a 529
recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio
vc. cons.>
CJ.8.53.34.3a: Imperator Justinianus
Cum enim a veteribus super hac re variatum est, aliis multas
aliis unam eas definientibus, nobis causa placuit humanior, ut et multae
intellegantur et omnes validae, et hi qui liberalitates accipiunt sciant veros
non falsos suos esse donatores. <a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii
iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.8.53.34.4: Imperator Justinianus
Si quis autem talem receperit donationem, in qua stipulatus
fuerit annuam cuidam praestare quantitatem tantae summae, quae non excedit
legitimum donationis modum, variabatur, utrum eum ex particulari donatione
multas fecisse donationes existimandum est et eas actis non indigere, an ex
totius stipulationis fundamento et fonte eius, ex quo annuae donationes
profluxerunt, et unam esse eam donationem putandam et procul dubio monumentorum
observatione vallandam. <a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii
iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.8.53.34.4a: Imperator Justinianus
Quod veteres quidem sat abundeque variaverunt, nos autem
certa divisione concludimus, ut, si huiusmodi quidem fuerit donatio, ut intra
vitam personarum stetur vel dantis vel accipientis, multae intellegantur
donationes et liberae monumentorum observatione. incertus etenim fortunae
exitus hoc nobis suggessit, ut possibile sit unius anni tantummodo vel
brevioris vel etiam amplioris temporis metas supervivere vel donatorem vel eum
qui donationem accepit, et ex hoc inveniri totam summam donationis non excedere
legitimam quantitatem. <a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii
iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.>
CJ.8.53.34.4b: Imperator Justinianus
Sin autem etiam heredum ex utraque parte fuerit mentio, vel
adiciatur tempus vitae vel donatoris vel qui donationem accipiet, tunc, quasi
perpetuata donatione et continuatione eius magnam et opulentiorem eam
efficiente, et una intellegatur et quasi densioribus donationibus cumulata
excedere legitimum modum et omnimodo acta reposcere et aliter minime convalere.
<a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k.
nov. decio vc. cons.>
CJ.8.53.35pr.: Imperator Justinianus
Si quis argentum donaverit certumque pondus nominaverit, non
autem vasa vel generaliter vel specialiter expresserit, necessitatem ei imponi
omnimodo praefatum pondus argenti dare, sive in vasis quibus voluerit, non
tamen peioribus aestimatione massae, sive in ipsa aestimatione, quae pro massa
rudi in illis locis frequentata est. * iust. a. iuliano pp. * <a 530 d. xv
k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.53.35.1: Imperator Justinianus
Si vero reditum certum ex possessionibus donaverit, non
tamen nomina possessionum edixerit, necesse habere de sua substantia fundos
tradere tantum reditum inferre valentes, quantum in donatione posuerit, in
talibus tamen agris, qui nec omnibus quos habet in possessione anteponuntur nec
deteriores omnibus sunt, sed status mediocris inveniuntur. <a 530 d. xv k.
april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.53.35.2: Imperator Justinianus
Similique modo, si quis certum numerum servorum donaverit,
non tamen et is nominatim servos inscripserit, et hic mediocris figurae servos
tradere et neque tales, quos non habere magis quam habere prodest, nec iterum
eos, qui omnem servorum familiam donatoris antecellunt: sed et hic mediocritas
spectetur. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.8.53.35.3: Imperator Justinianus
Sin autem donator neque argentum neque servos habens vel non
tantum quantum donavit fecerit eorum donationem, aestimationem in his celebrari
pro eo quod deest, ita tamen, ut argenti quidem secundum quod praediximus
aestimatio detur, in servis autem non amplius nec minus quindecim solidis
quantitas pro singulis reddetur, in reditibus autem in quindecim annos
aestimationem praestet. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.53.35.3a: Imperator Justinianus
Sed in his omnibus, si quidem intra legitimam summam donatio
fiat, nulla monumenta requirantur: sin autem amplioris summae, tunc ad acta
publica decurratur, ita ut in his, quae amplioris sunt aestimationis, secundum
nostram legem non totum, sed solum superfluum evanescat. <a 530 d. xv k.
april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.53.35.4: Imperator Justinianus
Sed et si quis universitatis faciat donationem, sive bessis
sive dimidiae partis suae substantiae sive tertiae sive quartae sive
quantaecumque vel etiam totius, si non de inofficiosis donationibus ratio ad
hoc reclamaverit, coartari donatorem legis nostrae auctoritate tantum quantum
donavit praestare: observatione et hic monumentorum secundum quod iam sanximus
omnimodo requirenda. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et
oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.53.35.5: Imperator Justinianus
Sed si quidem in omnibus supra dictis casibus usus fructus
fuerit a donatore retentus, et traditionem iure intellegi fieri. <a 530 d.
xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.53.35.5a: Imperator Justinianus
Sin autem hoc minime donator expresserit, si quidem stipulatio
donationi inserta sit, ex eius auctoritate traditionem compelli fieri. <a
530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.53.35.5b: Imperator Justinianus
Sin vero et hoc praetermissum sit et usum fructum minime
detinuerit, nihilo minus ex lege nostra necessitatem ei imponi etiam tradere
hoc quod donare existimavit, ut non ex hoc inutilis sit donatio, quod res non
traditae sunt, nec confirmetur ex traditione donatio, sed liberalitatem plenam
et secundum legem nostram perfectissimam constitutam necessarius traditionis
effectus sequatur, et necessitatem habeat donator omnimodo res vel partem
substantiae quam nominaverit vel totam substantiam tradere. <a 530 d. xv k.
april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.53.35.5c: Imperator Justinianus
Cum enim in arbitrio cuiuscumque sit hoc facere quod
instituit, oportet eum vel minime ad hoc prosilire vel, cum ad hoc venire
properavit, non quibusdam excogitatis artibus suum propositum defraudare
tantamque indevotionem quibusdam quasi legitimis velamentis protegere. <a
530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.53.35.5d: Imperator Justinianus
Tantoque magis haec firma esse, si piis actibus vel
religiosis personis donatio deputata sit ( monumentorum observatione in his
modis secundum quod specialiter a nobis in huiusmodi casibus praedictum est
observanda), ne in praefatis causis ex quibusdam machinationibus non solum
indevotus, sed etiam impius donator intellegatur poenasque non solum legitimas,
sed etiam caelestes expectet. <a 530 d. xv k. april. constantinopoli
lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.53.35.5e: Imperator Justinianus
Resque donatas in omnibus supra dictis casibus non solum
eos, dum supersunt, sed etiam eorum successores reddere compelli, non tantum
his, in quos donatio facta est, sed etiam eorum heredibus. <a 530 d. xv k.
april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.53.36pr.: Imperator Justinianus
Si quis pro redemptione captivorum pecunias dederit sive per
cautionem dare promiserit cuiuscumque quantitatis, cognoscat se neque
repetitionem habere neque exactionem cautionis posse declinare, utpote gestis
sicut in donationibus non subsecutis super insinuatione eiusdem quantitatis: eo
videlicet, qui pecunias accepit vel prima vice vel post cautionem, necessitatem
habente piissimam administrationem adimplere, nulla ei molestia vel
inquietudine inferenda vel ab eo qui pecunias praebuit vel ab aliis ex legum
auctoritate permissis hoc requirere, sed tantummodo sacramentum praestare, quod
re vera omnem quantitatem sine dolo vel aliqua deminutione ad redemptionem
dederit captivorum. * iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. xv k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.53.36.1: Imperator Justinianus
Simili etiam modo gestorum absolvimus ordinatione donationes
rerum mobilium vel sese moventium, quas viri gloriosissimi magistri militum
fortissimis praestant militibus tam ex sua substantia quam ex spoliis hostium,
sive in ipsa bellorum occupatione sive in quibuscumque locis degere noscuntur.
<a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc.>
CJ.8.53.36.2: Imperator Justinianus
Eandem liberalitatem nostrae legis indulgemus etiam his,
quorum incendio vel ruina domus corruptae sunt, quibusdam forte pecunias
cuiuscumque quantitatis praebentibus vel cautionem conficientibus, ut et ipsi
nec repetitionem timeant, verum etiam exactionem pecuniarum confessioni
insertarum facere possint, licet non gesta fuerint subsecuta: nulla eis
licentia danda pecunias ad alias causas nisi ad refectionem domorum erogare.
quod si aliqua dubitatio orta fuerit, utrum tota quantitas an pars eius in
aedificiis expensa est, hoc domini domus sacramento dirimetur. <a 531 d. xv
k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et ores tis vv. cc.>
CJ.8.53.36.3: Imperator Justinianus
Ceteris etiam donationibus, quae gestis intervenientibus
minime sunt insinuatae, sine aliqua distinctione quingentos usque ad solidos
valituris. hoc etenim tantummodo ad augendas huiusmodi donationes addendum esse
ex praesenti lege decernimus: anteriore tempore nostra lege praecedente
moderando, qua usque trecentos solidos factae donationes et sine insinuatione
firmitatem obtinere iussae sunt. <a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.8.53.37: Imperator Justinianus
Verba superflua, quae in donationibus poni solebant, id est
sestertii nummi unius assium quattuor, penitus esse reicienda censemus. quid
enim verbis opus est, quae rerum effectus nullus sequitur? sancimus itaque
nullo modo eorum mentionem vel in imperialibus donationibus vel in aliis
omnibus de cetero fieri, sed et si quisquam per verbositatem aliquid tale
inscripserit sive remiserit, nulla differentia sit. * iust. a. iohanni pp. *
<a xxx >
CJ.8.54.0. De donationibus quae sub modo vel condicione vel
ex certo tempore conficiuntur.
CJ.8.54.1pr.: Imperatores valer., gallien.
Si doceas, ut adfirmas, nepti tuae ea lege a te esse
donatum, ut certa tibi alimenta praeberet, vindicationem etiam hoc casu utilem
eo. quod legi illa obtemperare noluerit, impetrare potes, id est actionem, qua
dominium pristinum restituatur tibi. * valer. et gallien. aa. gamicae. * <a
258 pp.Vi k.Dec.Tusco et basso conss.>
CJ.8.54.1.1: Imperatores valer., gallien.
Nam condictio quidem hoc casu ( id est in personam actio)
iure procedit: verum vindicationem quoque divi principes in hoc casu dandam
esse sanxerunt. <a 258 pp.Vi k.Dec.Tusco et basso conss.>
CJ.8.54.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si praediorum proprietatem dono dedisti ita, ut post mortem
eius qui accepit ad te rediret, donatio valet, cum etiam ad tempus certum vel
incertum ea fieri potest, lege scilicet quae ei imposita est conservanda. *
diocl. et maxim. aa. aurelio zenoni. * <a 286 pp.V id.Mart. maximo ii et
aquilino conss.>
CJ.8.54.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quotiens donatio ita conficitur, ut post tempus id quod
donatum est alii restituatur, veteris iuris auctoritate rescriptum est, si is
in quem liberalitatis compendium conferebatur stipulatus non sit, placiti fide
non impleta, ei qui liberalitatis auctor fuit vel heredibus eius condicticiae
actionis persecutionem competere. * diocl. et maxim. aa.Iuliae Marcellae. *
<a 290 pp.Sirmi xi k.Oct.Ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.8.54.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sed cum postea benigna iuris interpretatione divi principes
ei qui stipulatus non sit utilem actionem iuxta donatoris voluntatem competere
admiserint, actio, quae sorori tuae, si in rebus humanis ageret, competebat,
tibi accommodabitur. <a 290 pp.Sirmi xi k.Oct.Ipsis iiii et iii aa.
conss.>
CJ.8.54.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Perfecta donatio condiciones postea non capit. quare si
pater tuus donatione facta quasdam post aliquantum temporis fecisse condiciones
videtur, officere hoc nepotibus eius fratris tui filiis minime posse non dubium
est. * diocl. et maxim. aa. * <a 291 d.K.Oct.Tiberiano et dione conss.>
CJ.8.54.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quid mater filiae suae in potestate patris constitutae
sub hac condicione, si fuerit intra biennium emancipata, donavit, licet hoc
matris voluntate sui iuris effecta non tenuit, tamen prius marito defuncto sui
iuris quocumque modo effecta ad similitudinem legati ita relicti rem donatam
firmiter habere vel vindicare potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. dexippo. *
<a 294 s id.Dec.Nicomediae cc.Conss.>
CJ.8.55.0. De revocandis donationibus.
CJ.8.55.1pr.: Imperator Philippus
Etsi perfectis donationibus in possessionem inductus
libertus quantolibet tempore ea quae sibi donata sunt pleno iure ut dominus
possederit, tamen, si ingratus sit, omnis donatio mutata patronorum voluntate
revocanda sit. * philipp. a. agilio cosmiano. * <a 249 d xv k.Iul.Aemiliano
et aquilino conss.>
CJ.8.55.1.1: Imperator Philippus
Quod observabitur et circa ea, quae libertorum nomine,
pecunia tamen patronorum et beneficio comparata sunt. <a 249 d xv
k.Iul.Aemiliano et aquilino conss.>
CJ.8.55.1.2: Imperator Philippus
Nam qui obsequiis suis liberalitatem patronorum
provocaverunt, non sunt digni, qui eam retineant, cum coeperint obsequia
neglegere, cum magis in eos collata liberalitas ad obsequium inclinare debet
quam ad insolentiam erigere. <a 249 d xv k.Iul.Aemiliano et aquilino conss.>
CJ.8.55.1.3: Imperator Philippus
Hoc tamen ius stabit intra ipsos tantum, qui liberalitatem
dederunt. ceterum neque filii eorum neque successores ad hoc beneficium
pertinebunt: neque enim fas est ullo modo inquietari donationes, quas is qui
donaverat in diem vitae suae non retractavit. <a 249 d xv k.Iul.Aemiliano et
aquilino conss.>
CJ.8.55.2: Imperator probus
Si apud provinciae praesidem aviam filiae tuae quasi
paenitentia ductam subtracta instrumenta donationum igni exussisse constiterit,
vereri te non oportet, ne id, quod iure vires acceperat, ex post facto possit
in dubium revocari. * probus a. felici. * <a 277 pp. iii non. mai. sirmi
probo a. et paulino conss.>
CJ.8.55.3: Imperatores carus, carinus, numer.
Possessionem, quam in vos emancipatos per donationem mater
contulit, ex paenitentia sola alienare non potuit. * carus carinus et numer.
aaa. ianuario et felici. * <a 284 pp. ii id. ian. carino ii et numeriano aa.
conss.>
CJ.8.55.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Confiteri in fraudem te alterius donasse professionem
inhonestam continere intellegas. itaque si donationem perfecisti, eam revocare
non potes ex memorata adlegatione sub obtentu paenitentiae. * diocl. et maxim.
aa. et cc. proculae. * <a 293 pp. k. april. heracliae aa. conss.>
CJ.8.55.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si donationem rite fecisti, hanc auctoritate rescripti
nostri rescindi non oportet. * diocl. et maxim. aa. et cc. epagatho. * <a
293 s. v k. mai. heracliae aa. conss.>
CJ.8.55.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Velles nec ne filio tuo praedia itemque mancipia donare,
fuit initio tibi liberum. desine itaque postulare, ut donatio quam perfeceras
revocetur sub praetextu mariti ac liberorum absentiae, cum huius firmitas
ipsorum praesentia non indigeret. * diocl. et maxim. aa. et cc. herenniae. *
<a 294 s.V k.Oct. viminacii cc. conss.>
CJ.8.55.7pr.: Imperatores Constantius, constans
His solis matribus, quae non in secundi matrimonii foedus
nupserint, sed unius tantum matrimonii sunt, revocandarum donationum quas in
filios fecerint ita decernimus facultatem, si in eos ingratos circa se esse
ostenderint. * constantius et constans aa. ad philippum pp. * <a 349 d.Xii
k. oct. limenio et catullino conss.>
CJ.8.55.7.1: Imperatores Constantius, constans
Quidquid igitur is qui a matre impietatis arguitur ex titulo
donationis tenet eo die, quo controversiae qualecumque principium iussu
iudicantis datur, matri cogatur reddere. <a 349 d.Xii k. oct. limenio et
catullino conss.>
CJ.8.55.7.2: Imperatores Constantius, constans
Ceterum quae ante adhuc matre pacifica iure perfecta sunt et
ante inchoatum coeptumque iurgium vendita donata mutata in dotem data
ceterisque causis legitime alienata, minime revocamus. <a 349 d.Xii k. oct.
limenio et catullino conss.>
CJ.8.55.7.3: Imperatores Constantius, constans
Actionem vero matris ita personalem esse volumus, ut
vindicationis tantum habeat effectum nec in heredem detur nec tribuatur heredi.
<a 349 d.Xii k. oct. limenio et catullino conss.>
CJ.8.55.7.4: Imperatores Constantius, constans
De ceteris autem, quae portentuosae vilitatis abiectaeque
pudicitiae sunt, satis etiam tacite cautum putamus. quis est enim, qui his
aliquid arbitretur tribuendum esse, cum etiam illis, quae iure, secundas tamen
contraxerunt nuptias, nihil ex his privilegiis tributum esse vellemus? <a
349 d.Xii k. oct. limenio et catullino conss.>
CJ.8.55.8: Imperatores Constantius, constans
Si umquam libertis patronus filios non habens bona omnia vel
partem aliquam facultatum fuerit donatione largitus et postea susceperit
liberos, totum quidquid largitus fuerit revertatur in eiusdem donatoris
arbitrio ac dicione mansurum. * constantius et constans aa. ad orfitum pu. *
<a 355 d.V k.April.Arbitione et lolliano conss.>
CJ.8.55.9: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Donationes circa filium filiamve, nepotem neptemve,
pronepotem proneptemve emancipatos celebratas pater seu avus vel proavus
revocare non poterit nisi edoctis manifestissimis causis, quibus eam personam
in quam collata donatio est contra ipsam venire pietatem et ex causis quae
legibus continentur fuisse constabit ingratam. * theodos. et valentin. aa. ad
senatum. * <a 426 d.Viii id. nov.Ravennae theodosio xii et valentiniano ii
aa.Conss.>
CJ.8.55.10pr.: Imperator Justinianus
Generaliter sancimus omnes donationes lege confectas firmas
illibatasque manere, si non donationis acceptor ingratus circa donatorem
inveniatur, ita ut iniurias atroces in eum effundat vel manus impias inferat
vel iacturae molem ex insidiis suis ingerat, quae non levem sensum substantiae
donatoris imponit vel vitae periculum aliquid ei intulerit vel quasdam
conventiones sive in scriptis donationi impositas sive sine scriptis habitas,
quas donationis acceptor spopondit, minime implere voluerit. * iust. a. iuliano
pp. * <a 530 d.Xv k.April.Constantinopoli lampadio et oreste vv. cc.
conss.>
CJ.8.55.10.1: Imperator Justinianus
Ex his enim tantummodo causis, si fuerint in iudicio
dilucidis argumentis cognitionaliter adprobatae, etiam donationes in eos factas
everti concedimus, ne sit cuidam licentia et alienas res capere et fragilitatem
ridere donatoris et iterum ipsum donatorem suasque res perdere et praefatis
malis ab ingrato donationis acceptore adfici. <a 530 d.Xv
k.April.Constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.55.10.2: Imperator Justinianus
Haec tamen usque ad primas personas tantummodo stare
censemus, nulla licentia concedenda donatoris successoribus huiusmodi
querimoniarum primordium instituere. etenim si ipse qui haec passus est tacuit,
silentium eius maneat semper et non a posteritate eius suscitari concedatur vel
adversus ipsum qui ingratus esse dicitur vel adversus eius successionem. <a
530 d.Xv k.April.Constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.>
CJ.8.56.0. De mortis causa donationibus.
CJ.8.56.1: Imperator Alexander Severus
Si donationi contineatur, ut altero defuncto ad alterum
portio eorum quae donabantur pertineret, existente condicione, si mortis causa
donatio perficiebatur, fideicommissi actio competit. * alex. a. daphenae. *
<a 223 pp.Iiii k.Oct.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.8.56.2pr.: Imperator Gordianus
Intestata mortua quondam nuru tua neptis tua, quae ex ea
filio tuo quaesita est, quandoque potest ad eius venire successionem. * gord.
a. zoilo. * <a 239 pp.X k.Febr.Gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.56.2.1: Imperator Gordianus
Nec tamen ea post mortem filii tui, ex quo quaesierat
filiam, alii nuptui se collocando dotem dans prohibebatur quam vellet
condicionem eidem doti dicere. <a 239 pp.X k.Febr.Gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.8.56.2.2: Imperator Gordianus
Sed si mortis causa donationem in fratrem suum conferens in
casum mortis suae eam dotem eundem fratrem suum stipulari passa est, cum divi
severi constitutione etiam in mortis causa donationibus, si de cetero
patrimonio quantum falcidia iubet heres non habet, provisum sit, is qui nurui
tuae heres extiterit eius constitutionis beneficium non prohibebitur postulare.
<a 239 pp.X k.Febr.Gordiano a. et aviola conss.>
CJ.8.56.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec fratris sui mortis causa recte factam donationem sorori
rescindere licet. * diocl. et maxim. aa. et cc. heredi. * <a 293 s. iii k.
ian. sirmi aa. conss.>
CJ.8.56.4: Imperator Justinianus
Cum de mortis causa donatione dubitabatur et alii quidem
inter ultimas voluntates eam posuerunt et legatis adgregandam esse censuerunt,
alii autem inter donationes quae inter vivos consistunt eam posuerunt,
dubietate eorum explosa sancimus omnes mortis causa donationes, sive iuxta
mortem facientis fuerint celebratae sive longiore cogitatione mortis subsecutae
sunt, actis minime indigere neque exspectare publicarum personarum praesentiam
et ea quae super huiusmodi monumentis solent adhiberi. sed ita res procedat,
ut, si quinque testibus praesentibus vel in scriptis vel sine litterarum
suppositione aliquis voluerit mortis causa donationem facere, et sine
monumentorum accessione res gesta maneat firmitate v allata et nullam calumniam
accipiat neque propter hoc, quod gesta ei non accesserunt, inefficax esse atque
inutilis videatur et omnes effectus sortiatur, quos ultimae habent
liberalitates, nec ex quacumque parte absimiles esse intellegantur. * iust. a.
iohanni pp. * <a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio oreste vv. cc.
conss.>
CJ.8.57.0. De infirmandis poenis caelibatus et orbitatis et
decimariis sublatis.
CJ.8.57.1pr.: Imperator Constantinus
Qui iure veteri caelibes habebantur, imminentibus legum
terroribus liberentur atque ita vivant, ac si numero maritorum matrimonii
foedere fulcirentur, sitque omnibus aequa condicio capessendi quod quisque
mereatur. nec vero quisquam orbus habeatur: proposita huic nomini damna non
noceant. * const. a. ad pop. * <a 320 pp. k. april. romae constantino a. vi
et constantino c. conss.>
CJ.8.57.1.1: Imperator Constantinus
Quam rem et circa feminas aestimamus earumque cervicibus
imposita iuris imperia velut quaedam iuga solvimus promiscue omnibus. <a 320
pp. k. april. romae constantino a. vi et constantino c. conss.>
CJ.8.57.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Inter virum et uxorem rationem cessare ex lege papia
decimarum et, quamvis non interveniant liberi, ex suis quoque eos solidum
capere testamentis, nisi forte lex alia minuerit derelicta, decernimus. tantum
igitur post haec maritus vel uxor sibi invicem derelinquant, quantum superstes
amor exegerit. * honor. et theodos. aa. isidoro pu. * <a 410 d. prid. non.
sept. varane cons.>
CJ.8.58.0. De iure liberorum.
CJ.8.58.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Nemo post haec a nobis ius liberorum petat, quod simul hac
lege omnibus concedimus. * honor. et theodos. aa. isidoro pu. * <a 410 d.
prid. non. sept. varane cons.>
CJ.8.58.2: Imperator Justinianus
Illam iniuriam, quae contra matrem defuncti vel defunctae
prateritis fiebat temporibus, pro iustitiae ratione amputamus et legitima iura,
quae ex tertulliano senatus consulto ei praestantur, omnimodo eam habere
sancimus, licet tres liberos ingenua vel libertina quattuor minime pepererit. *
iust. a. menae pp. * <a 528 d. k. iun. constantinopoli ipso a. ii cons.>
LIBER NONUS
CJ.9.1.0. Qui accusare non possunt.
CJ.9.2.0. De accusationibus et inscriptionibus.
CJ.9.3.0. De exhibendis vel transmittendis reis.
CJ.9.4.0. De custodia reorum.
CJ.9.5.0. De privatis carceribus inhibendis.
CJ.9.6.0. Si reus vel accusator mortuus fuerit.
CJ.9.7.0. Si quis imperatori maledixerit.
CJ.9.8.0. Ad legem iuliam maiestatis.
CJ.9.9.0. Ad legem iuliam de adulteriis et de stupro.
CJ.9.10.0. Si quis eam cuius tutor fuerit corruperit.
CJ.9.11.0. De mulieribus quae servis propriis se iunxerunt.
CJ.9.12.0. Ad legem iuliam de vi publica seu privata.
CJ.9.13.0. De raptu virginum seu viduarum nec non sanctimonialium.
CJ.9.14.0. De emendatione servorum.
CJ.9.15.0. De emendatione propinquorum.
CJ.9.16.0. Ad legem corneliam de sicariis.
CJ.9.17.0. De his qui parentes vel liberos occiderunt.
CJ.9.18.0. De maleficiis et mathematicis et ceteris similibus.
CJ.9.19.0. De sepulchro violato.
CJ.9.20.0. Ad legem fabiam.
CJ.9.21.0. Ad legem viselliam.
CJ.9.22.0. Ad legem corneliam de falsis.
CJ.9.23.0. De his qui sibi adscribunt in testamento.
CJ.9.24.0. De falsa moneta.
CJ.9.25.0. De mutatione nominis.
CJ.9.26.0. Ad legem iuliam de ambitu.
CJ.9.27.0. Ad legem iuliam repetundarum.
CJ.9.28.0. De crimine peculatus.
CJ.9.29.0. De crimine sacrilegii.
CJ.9.30.0. De seditiosis et his qui plebem audent contra publicam quietem
colligere.
CJ.9.31.0. Quando civilis actio criminali praeiudicet et an utraque ab eodem
exerceri potest.
CJ.9.32.0. De crimine expilatae hereditatis.
CJ.9.33.0. Vi bonorum raptorum.
CJ.9.34.0. De crimine stellionatus.
CJ.9.35.0. De iniuriis.
CJ.9.36.0. De famosis libellis.
CJ.9.37.0. De abigeis.
CJ.9.38.0. De nili aggeribus non rumpendis.
CJ.9.39.0. De his qui latrones vel in aliis criminibus reos occultaverint.
CJ.9.40.0. De requirendis.
CJ.9.41.0. De quaestionibus.
CJ.9.42.0. De abolitionibus.
CJ.9.43.0. De generali abolitione.
CJ.9.44.0. Ut intra certum tempus criminalis quaestio terminetur.
CJ.9.45.0. Ad senatus consultum turpillianum.
CJ.9.46.0. De calumniatoribus.
CJ.9.47.0. De poenis.
CJ.9.48.0. Ne sine iussu principis certis iudicibus liceat confiscare.
CJ.9.49.0. De bonis conscriptorum seu damnatorum.
CJ.9.50.0. De bonis mortem sibi consciscentium.
CJ.9.51.0. De sententiam passis et restitutis.
CJ.9.1.0. Qui accusare non possunt.
CJ.9.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Prius est, ut criminibus, quae tibi ut graviora ab
adversario tuo obiciuntur, caedis atque vulnerum respondeas, et tunc ex eventu
causae iudex aestimabit, an tibi permittendum sit eundem accusare, tametsi
prior inscriptionem deposuisti. * sev. et ant. aa. silvano. * <a 195 pp. v
id. mart. tertullo et clemente conss.>
CJ.9.1.2pr.: Imperator Antoninus
Si cautiones, quibus secundinus solutam ingenuo pecuniam
probare se dicit, tutores vel curatores tui suspectas ut falsas habent, proprio
nomine, cum non liceat alieno, non prohibentur in crimine falsi subscribere. *
ant. a. ingenuo. * <a 205 pp. xii k. oct. antonino et geta conss.>
CJ.9.1.2.1: Imperator Antoninus
Nec enim facile tutores vel curatores, qui officio et
periculo suo res pupillorum vel adulescentium administrant, sententia notantur,
nisi evidens eorum calumnia iudicanti apparebit. <a 205 pp. xii k. oct.
antonino et geta conss.>
CJ.9.1.3pr.: Imperator Alexander Severus
Qui crimen publicum instituere properant, non aliter ad hoc
admittantur, nisi prius inscriptionum pagina processerit et fideiussor de
exercenda lite adhibitus fuerit. * alex. a. rufo. * <a 222 pp. iii non.
febr. alexandro a. cons.>
CJ.9.1.3.1: Imperator Alexander Severus
Sin vero post satisdationem praesentes non fuerint, edicto
admonendi sunt, ut veniant ad causam agendam, et si non adfuerint, non solum
extra ordinem puniendi sunt, sed etiam sumptus, quos in eam rem et circa ipsum
iter ad litem vocati fecerunt, dependere cogentur. <a 222 pp. iii non. febr.
alexandro a. cons.>
CJ.9.1.4: Imperator Alexander Severus
Uxor tua, si consobrini sui necem vindicandam existimat,
adeat praesidem provinciae. * alex. a. dionysio. * <a 222 pp. xvi k. iul.
alexandro a. cons.>
CJ.9.1.5: Imperator Alexander Severus
Senatus consulto permissum non est mulieri legis corneliae
crimine reum facere, nisi res ad eam pertineat. cum igitur filii tui tutores et
curatores habent, ipsi deliberare debent, an instrumenta, ex quibus adversarium
filiorum tuorum obtinuisse dicis, falsa esse accusare debeant. * alex. a.
Marcellinae. * <a 222 pp. k. oct. alexandro a. cons.>
CJ.9.1.6: Imperator Alexander Severus
Accusationem, a qua discedere te professus es, repetere non
debes. * alex. a. probo. * <a 224 pp. v non. mai. iuliano et crispino
conss.>
CJ.9.1.7: Imperator Alexander Severus
Si ea quae crimen intendit cognitionem moratur, certa
perferendae accusationi tempora iudex competens praestet, intra quae si agere
supersederit, renuntiasse causae intellegitur. * alex. a. felici. * <a 230
pp. xv k. sept. agricola et clemente conss.>
CJ.9.1.8: Imperator Gordianus
Non prohibentur milites actiones quae iudicii publici instar
obtineant intendere , si suas suorumque iniurias exsequantur. ideoque
consobrini tui necem defendere tibi permittimus. * gord. a. gaio mil. * <a
238 pp. xvii k. aug. pio et pontiano conss.>
CJ.9.1.9: Imperator Gordianus
Non ignorat competens iudex eam, quae ultionem et mortem
filii persequi adlegat, non temere ad accusationem esse admittendam, nisi prius
matrem se esse probaverit. * gord. a. severiano. * <a 239 pp. vi non. mart.
gordiano a. et aviola conss.>
CJ.9.1.10: Imperator Gordianus
Si crimen ad tuam tuorumque iniuriam pertinens exsequeris,
sollemnibus te inscriptionibus adstringe, ut praesidem provinciae habere
iudicem possis. * gord. a. mucatraulo mil. * <a 239 pp. k. aug. gordiano a.
et aviola conss.>
CJ.9.1.11: Imperator Philippus
Data opera partis adversae res vestras incendio exarsas esse
adseverantes crimen corneliae de sicariis exsequi potestis. * philipp. a. et
philipp. c. saturnino. * <a 244 pp. xiii k. iul. peregrino et aemiliano
conss.>
CJ.9.1.12pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De crimine quod publicorum fuerit iudiciorum mulieri
accusare non permittitur nisi certis ex causis, id est si suam suorumque
iniuriam persequatur, secundum antiquitus statuta tantum de quibus specialiter
eis concessum est non exacta subscriptione. * diocl. et maxim. aa. et cc.
corinthiae. * <a 293 s. v k. mai. aa. conss.>
CJ.9.1.12.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Unde aditus praeses provinciae in primis examinabit, an tale
sit crimen, cuius accusationem mulier subire non prohibetur. <a 293 s. v k.
mai. aa. conss.>
CJ.9.1.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si magnum et capitale crimen ac non leve frater contra
fratrem suum instituerit, non solum audiendus non est, sed etiam exilii poena
plectendus. * diocl. et maxim. aa. et cc. ad asclepium. * <a 294 d. x k.
febr. cc. conss.>
CJ.9.1.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Propter insidias, quas tuae vitae paratas contendis,
accusationem apud praesidem provinciae contra filium tuum, si pietas et ratio
naturalis animi tui non revocat intentionem, instituere potes. * diocl. et
maxim. aa. et cc. aeliae. * <a 294 s. xvi k. mart. cc. conss.>
CJ.9.1.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Criminis accusationem instituere cum periculo calumniae, si
tibi existimatio integra est, minime prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc.
lupioni. * <a 294 s. iii k. mart. cc. conss.>
CJ.9.1.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum rationibus iuris congruit desiderium tuum postulantis
accusationem tertiam ei qui tuos reos delatos habet non permitti contra legis
praescripta, nisi suas suorumque iniurias quis persequatur. * diocl. et maxim.
aa. et cc. callitycho. * <a 294 s. xii k. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.9.1.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Iniquum et longe a beatitudine saeculi nostri esse
credidimus, ut thaumastus accusandi eius haberet facultatem, in cuius domo eum,
licet ingenuum, a prima tamen aetate fuisse constabit. quare ex nomine
thaumasti mentio super conflictu criminali symmacho conquiescat. si quam sane
civilem petitionem idem thaumastus sibi competere confidit, iudicio praesidiali
poterit experiri. * diocl. et maxim. aa. et cc. pars sent. d. v id.Ian.Diocl.
vii. et maxim. vi. aa. conss.* <a 299 >
CJ.9.1.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si sororem tuam leviorum commissorum ream facis,
accusationem non prohiberis exercere in iudicio praesidali, quo temerarie
commissa congrua ultione plectantur. * diocl. et maxim. aa. et cc. iuliano. *
<a 304 d. iii k. mart. diocletiano viiii et maximiano viii aa. conss.>
CJ.9.1.19: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Neganda est accusatis, qui non suas suorumque iniurias
exsequantur, licentia criminandi in pari vel minori crimine, priusquam se
crimine quo premuntur exuerint , secundum scita veterum iuris conditorum, ita
tamen, ut et ipsi inscriptiones contra eos etiam pendente accusatione deponere
possint. * valentin. valens et grat. aaa. laodicio praes. sardiniae. * <a
374 d. prid. id. aug. carnunti gratiano a. iii et equitio conss.>
CJ.9.1.20: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis ex familiaribus vel ex servis cuiuslibet domus
cuiuscumque criminis delator atque accusator emerserit, eius existimationem
caput atque fortunas petiturus, cuius familiaritati vel dominio inhaeserit,
ante exhibitionem testium, ante examinationem iudicii, in ipsa expositione
criminum atque accusationis exordio ultore gladio feriatur. vocem enim funestam
intercidi oportet potius quam audiri. maiestatis autem crimen excipimus. *
arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * <a 397 d. vi id. nov. constantinopoli
caesario et attico conss.>
CJ.9.1.21: Imperatores Honorius, Theodosius
Liberti si accusatores manumissorum heredumve esse
praesumpserint, eodem quo servi supplicio tenebuntur, luituri poenas ante
prohibitae delationis exordium. * honor. et theodos. aa. conss. praetoribus
tribunis plebi senatui s.D.* <a 423 d. viii id. aug. ravennae asclepiodoto
et mariniano conss.>
CJ.9.2.0. De accusationibus et inscriptionibus.
CJ.9.2.1: Imperator Alexander Severus
Eos qui terminos effoderunt extraordinaria animadversione
coerceri debere praeses provinciae non ignorabit. * alex. a. marciano. * <a
222 pp.Iii k.Aug.Alexandro a. cons.>
CJ.9.2.2pr.: Imperator Alexander Severus
Si cuiusdam criminis obnoxius servus postulatur, dominus eum
defendere potest et in iudicio sistere accusatoris intentionibus responsurum. *
alex. a. syro. * <a 222 pp.Xi k.Dec.Alexandro a. cons.>
CJ.9.2.2.1: Imperator Alexander Severus
Post probationes autem criminis non ipse dominus, sed servus
pro suo delicto condemnationem sustineat. ideo enim servum suum domino
defendere permissum est, ut pro eo possit competentes adlegationes offerre.
<a 222 pp.Xi k.Dec.Alexandro a. cons.>
CJ.9.2.3: Imperator Alexander Severus
Reos capitalium criminum absentes etiam per procuratorem
defendi leges publicorum iudiciorum permittunt. * alex. a. stephanidi. * <a
223 pp.Iiii non.Nov.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.9.2.4: Imperator Gordianus
Si accusatoribus absentibus et non per contumaciam adesse
iudicio cessantibus ex una postulatione aditus praeses provinciae non causa
cognita sententiam dixit, qua eum de quo querimoniam detulisti liberandum
existimavit, criminatione etiam nunc perseverante, quae contumacia vel
cessatione accusatorum non interveniente auferri non potuit, causa intentati
criminis apud eundem vel successorem eius more iudiciorum tractabitur. * gord.
a. archelao. * <a 241 pp.Non.Mart.Gordiano a. ii et pompeiano conss.>
CJ.9.2.5: Imperator Gordianus
Non ideo minus crimine seu atrociorum iniuriarum iudicio
tenetur is qui in istam accusationem incidit, quod dicat alium se huius facti
mandatorem habuisse. namque hoc casu praeter principalem reum mandatorem quoque
ex sua persona conveniri posse ignotum non est. * gord. a. paulino. * <a 241
pp.Iii id.Sept.Gordiano a.Ii et pompeiano conss.>
CJ.9.2.6pr.: Imperator Gordianus
Absentem capitali crimine accusari non posse, sed
requirendum tantummodo adnotari solere, si desit, vetus ius est. * gord. a.
avidiano. * <a 243 pp.Iiii non. april.Arriano et papo conss.>
CJ.9.2.6.1: Imperator Gordianus
Et ideo cum absentem te et ignorantem, cui numquam ullum
crimen denuntiatum esset, per iniuriam a praeside provinciae in metallum datum
dicas, quo magis in praesenti te agente, ut adseveras, iam nunc fides veri
possit illuminari, praefectos praetorio adire cura, qui, quidquid novo more et
contra formam constitutionum gestum deprehenderint, pro sua iustitia
reformabunt. <a 243 pp.Iiii non. april.Arriano et papo conss.>
CJ.9.2.7: Imperator Gordianus
Ea quidem, quae per officium praesidibus nuntiantur, et
citra sollemnia accusationum posse perpendi incognitum non est. verum falsis
nec ne notoriis insimulatus sit, perpenso iudicio dispici debet. * gord. a.
proculo. * <a 244 pp.Viii id.Ian.Peregrino et aemiliano conss.>
CJ.9.2.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quis se iniuriam ab aliquo passum putaverit et querellam
deferre voluerit, non ad stationarios decurrat, sed praesidalem, adeat
potestatem aut libellos offerens aut querellas suas apud acta deponens. *
diocl. et maxim. aa. exempl. sacr. litt.* <a xxx pp. sine die et
consule.>
CJ.9.2.9pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui de crimine publico in accusationem deductus est, ab alio
super eodem crimine deferri non potest. * diocl. et maxim. aa. honorato. *
<a 289 pp. xiiii k. sept. basso et quintiano conss.>
CJ.9.2.9.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tamen ex eodem facto plurima crimina nascuntur et de uno
crimine in accusationem fuerit deductus, de altero non prohibetur ab alio
deferri. <a 289 pp. xiiii k. sept. basso et quintiano conss.>
CJ.9.2.9.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Iudex autem super utroque crimine audientiam accommodabit:
nec enim licebit ei separatim de uno crimine sententiam proferre, priusquam
plenissima examinatio super altero quoque crimine fiet. <a 289 pp. xiiii k.
sept. basso et quintiano conss.>
CJ.9.2.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui explicandi negotii spem, cuius finis in iudicis
potestate ac motu situs est, pollicetur, non minus ob illicitam sponsionem
crimen contrahit, quam qui ad huiusmodi promissionis commercium contra
disciplinam publicam adspirat. * diocl. et maxim. aa. ursae. * <a 290 pp.Iii
k.Nov.Ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.9.2.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quis homicidii crimen existimat persequendum, secundum
iuris publici formam debebit eum, qui in primordio homicidii postulaverat reum
neque probaverat ideoque reus absolutus est, praevaricationis arguere: id enim
salubriter statutis principum parentum nostrorum iurisque forma praescriptum
est: vel si id non putaverit agendum, ad sequens crimen, id est pastorum
latronumve, descendere eum coges atque id exsequi iudicio tuo, cum, si quidem
id ab incusato appareat esse commissum, ob ultionem publicam obnoxius legibus
fiat. * diocl. et maxim. aa. have crispine cariss. nobis.* <a 292 d.Iii
id.April.Hannibaliano et asclepiodoto conss.>
CJ.9.2.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Factum sponte se praecipitantis innocenti criminis periculum
adferre non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio. * <a 293 s.Xiiii
k.Iun.Sirmi aa. conss.>
CJ.9.2.13: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Si quis servos crediderit accusandos, non prius ad corporum
tormenta veniatur, quam se vinculo subscriptionis adstrinxerit. * grat.
valentin. et theodos. aaa. mariniano vic. hispaniae.* <a 383 d.Vi
k.Iun.Patavi merobaude iterum et saturnino conss.>
CJ.9.2.14: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Singuli universique iudices cognoscant in publicis
criminibus non oportere emendicatis suffragiis decretorum aut relationibus a
publicis personis destinandis credere, sed rei veritatem requirere. * grat.
valentin. et theodos. et arcad. a. cynegio pp. * <a 385
d.Prid.K.Mai.Constantinopoli arcadio a. et bautone conss.>
CJ.9.2.15: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Tunc convenit potentiores viros adesse iudiciis, cum eorum
praesentiam in criminibus publicis per inscriptionem causa deposcat, licet in
pecuniariis causis per procuratores lites sustineant. * grat. valentin.
theodos. et arcad. aaaa. tatiano pp. * <a 390 d.Xv k.Mart.Mediolani
valentiniano a.Iiii et neoterio conss.>
CJ.9.2.16pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
In causis criminalibus dignum est, ut inscriptiones
proponantur, quae magnitudinem videlicet criminis tempusque designant, ut
alterutram partem digna legum tenere possit auctoritas. * arcad. et honor. aa.
pasiphilo. * <a 395 d.Viii k.Ian.Mediolani olybrio et probino conss.>
CJ.9.2.16.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Quod statutum si fuerit forte contemptum, hi qui ex officio
ingrediuntur secretarium quinque librarum auri condemnatione ferientur. <a
395 d.Viii k.Ian.Mediolani olybrio et probino conss.>
CJ.9.2.17pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
In causis criminalibus dignum est, ut inscriptiones
proponantur, quae magnitudinem videlicet criminis tempusque designant, ut
alterutram partem digna legum tenere possit auctoritas. * honor. et theodos.
aa. conss. praetoribus tribunis plebis senatui s.D.* <a 423 d.Viii id. aug.
ravennae asclepiodoto et mariniano conss.>
CJ.9.2.17.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Nemo tamen sibi blandiatur obiectu cuiuslibet criminis de se
in quaestione confessus, veniam sperans propter flagitia adiuncti, vel
communione criminis consortium personae superioris optans, aut inimici
supplicio in ipsa supremorum suorum sorte sociandus, aut eripi se posse
confidens aut studio aut privilegio nominati, cum veteris iuris auctoritas de
se confessos ne interrogari quidem de aliorum conscientia sinat. nemo igitur de
proprio crimine confitentem super conscientia scrutetur aliena. <a 423
d.Viii id. aug. ravennae asclepiodoto et mariniano conss.>
CJ.9.3.0. De exhibendis vel transmittendis reis.
CJ.9.3.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Si miles in provincia repertus crimen publicum commiserit,
eum rector provinciae sub custodia constituat atque ita vel causae meritum vel
personae qualitatem ad magistrum militum referat. * valentin. et valens aa.
valentino consulari piceni. * <a 365 d. xi k. febr. mediolani valentiniano
et valente aa. conss.>
CJ.9.3.2pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Nullus in carcerem prius quam convincatur omnino vinciatur.
* grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * <a 380 d. iii k. ian.
constantinopoli gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.9.3.2.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Ex longinquo si quis est acciendus, non prius insimulanti
accommodetur adsensus, quam sollemni lege se vinxerit. <a 380 d. iii k. ian.
constantinopoli gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.9.3.2.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Eique qui deducendus erit ad disponendas res suas
componendosque maestos penates spatium coram loci iudice aut etiam
magistratibus sufficientium dierum, non minus tamen triginta tribuatur, nulla
remanente apud eum qui ad exhibendum missus est copia nundinandi. <a 380 d.
iii k. ian. constantinopoli gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.9.3.2.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Qui posteaquam ad iudicem venerit, adhibita advocatione ius
debebit explorare quaesitum ac tamdiu pari cum accusatore fortuna retineri,
donec reppererit cognitio celebrata discrimen. <a 380 d. iii k. ian.
constantinopoli gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.9.3.3: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Neminem iudicio exhibendum esse praecipimus, nisi de cuius
exhibitione iudex pronuntiaverit. * valentin. theodos. et arcad. aaa. drepanio
procons. africae. * <a 390 d. prid. non. febr. mediolani valentiniano a.
iiii et neoterio conss.>
CJ.9.4.0. De custodia reorum.
CJ.9.4.1pr.: Imperator Constantinus
In quacumque causa reo exhibito, sive accusator existat sive
eum publicae sollicitudinis cura produxerit, statim debet quaestio fieri, ut
noxius puniatur, innocens absolvatur. * const. a. ad florentium rationalem. *
<a 320 d. prid. k. iul. serdicae constantino a. vi et constantino
c.Conss.>
CJ.9.4.1.1: Imperator Constantinus
Quod si accusator aberit ad tempus aut sociorum praesentia
necessaria videatur, id quidem debet quam celerrime procurari. <a 320 d.
prid. k. iul. serdicae constantino a. vi et constantino c.Conss.>
CJ.9.4.1.2: Imperator Constantinus
Interea vero exhibito non ferreas manicas et inhaerentes
ossibus mitti oportet, sed prolixiores catenas, si criminis qualitas etiam
catenarum acerbitatem postulaverit, ut et cruciatio desit et permaneat fida
custodia. <a 320 d. prid. k. iul. serdicae constantino a. vi et constantino
c.Conss.>
CJ.9.4.1.3: Imperator Constantinus
Nec vero sedis intimae tenebras pati debebit inclusus, sed
usurpata luce vegetari et, ubi nox geminaverit custodiam, vestibulis carcerum
et salubribus locis recipi ac revertente iterum die ad primum solis ortum ilico
ad publicum lumen educi, ne poenis carceris perimatur, quod innocentibus
miserum, noxiis non satis severum esse dignoscitur. <a 320 d. prid. k. iul.
serdicae constantino a. vi et constantino c.Conss.>
CJ.9.4.1.4: Imperator Constantinus
Illud etiam observabitur, ut neque his qui stratorum
funguntur officio neque ministris eorum liceat crudelitatem suam accusatoribus
vendere et innocentes intra carcerum saepta leto dare aut subtractos audientiae
longa tabe consumere. <a 320 d. prid. k. iul. serdicae constantino a. vi et
constantino c.Conss.>
CJ.9.4.1.5: Imperator Constantinus
Non enim existimationis tantum, sed etiam periculi metus
iudici imminebit, si aliquem ultra debitum tempus inedia aut quocumque modo
aliquis stratorum exhauserit, et non statim eum penes quem officium custodiae
est atque eius ministros capitali poena subiecerit. <a 320 d. prid. k. iul.
serdicae constantino a. vi et constantino c.Conss.>
CJ.9.4.2pr.: Imperator Constantinus
Si quis in ea culpa vel crimine fuerit deprehensus, quod
dignum claustris carceris et custodiae squalore videtur, auditus apud acta, cum
de admisso constiterit , poenam carceris sustineat atque ita postmodum eductus
apud acta audiatur. * const. a. ad euagrium. * <a 326 d. iii non. febr.
heracleae constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.9.4.2.1: Imperator Constantinus
Ita enim quasi sub publico testimonio commemoratio admissi
criminis fiet, ut iudicibus immodice saevientibus freni quidam ac temperies
adhibita videatur. <a 326 d. iii non. febr. heracleae constantino a. vii et
constantio c. conss.>
CJ.9.4.3: Imperator Constantinus
Quoniam unum carceris conclave permixtos secum criminosos
includit, hac lege sancimus, ut, etiamsi ponae qualitas permixtione iungenda
est, sexum tamen disparem diversa claustrorum habere tutamina iubeatur. *
constant. a. acindyno pp. * <a 340 d. non. april. acindyno et proculo
conss.>
CJ.9.4.4pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Ad commentariensem receptarum personarum custodia
observatioque pertineat, nec putet hominem abiectum atque vilem obiciendum esse
iudici, si reus modo aliquo fuerit elapsus. nam ipsum volumus eiusmodi poena
consumi, cui obnoxius docebitur fuisse qui fugerit. * valentin. valens et grat.
aaa. ad probum pp. * <a 371 d. iii k. iul. contionaci gratiano a. ii et
probo conss.>
CJ.9.4.4.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si vero commentariensis necessitate aliqua procul ab officio
egerit, adiutorem eius pari iubemus invigilare cura et eadem statuimus legis
severitate constringi. <a 371 d. iii k. iul. contionaci gratiano a. ii et
probo conss.>
CJ.9.4.5pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
De his quos tenet carcer id aperta definitione sancimus, ut
aut convictum velox poena subducat aut liberandum custodia diuturna non
maceret. * grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * <a 380 d. iii k.
ian. constantinopoli gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.9.4.5.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Iubemus autem, ut intra tricesimum diem semper commentariensis
ingesserit numerum personarum, varietatem delictorum, clausorum ordinem
aetatemque vinctorum. officium viginti libras auri aerario nostro iubemus
inferre, iudicem desidem ac resupina cervice tantum titulum gerentem extorrem
impetrata fortuna decem libras auri multandum esse censemus. <a 380 d. iii
k. ian. constantinopoli gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.9.5.0. De privatis carceribus inhibendis.
CJ.9.5.1pr.: Imperator Zeno
Iubemus nemini penitus licere per alexandrinam
splendidissimam civitatem vel aegyptiacam dioecesin aut quibuslibet imperii
nostri provinciis vel in agris suis aut ubicumque domi privati carceris
exercere custodiam, viro spectabili pro tempore praefecto augustali, et viris
clarissimis omnium provinciarum rectoribus daturis operam semperque futuris in
speculis, ut saepe dicta nefandissimorum hominum adrogantia modis omnibus
opprimatur. * zeno a. basilio pp. * <a 486 d.K.Iul.Constantinopoli longino
vc.Cons.>
CJ.9.5.1.1: Imperator Zeno
Nam post hanc saluberrimam constitutionem et vir spectabilis
pro tempore augustalis et quicumque provinciae moderator maiestatis crimen
procul dubio incursurus est, qui cognito huiusmodi scelere laesam non
vindicaverit maiestatem: primatibus insuper officiorum eiusdem criminis laqueis
constringendis, qui, simulatque noverint memoratum interdictum facinus in
quocumque loco committi, proprios iudices de opprimendo nefandissimo scelere
non protinus curaverint, instruendos. <a 486 d.K.Iul.Constantinopoli longino
vc.Cons.>
CJ.9.5.1.2: Imperator Zeno
Nam illud perspicuum est eos qui hoc criminum genus
commiserint pro veterum etiam legum et constitutionum tenore tamquam ipsius
maiestatis violatores ultimo subiugandos esse supplicio. <a 486
d.K.Iul.Constantinopoli longino vc.Cons.>
CJ.9.6.0. Si reus vel accusator mortuus fuerit.
CJ.9.6.2: Imperator Antoninus
Etsi Marcellus qui crimine falsi postulabatur vita functus
est ac per hoc crimen in persona eius sit extinctum, accusatio tamen non est
abolita, cum tam uxorem eius quam te eodem crimine postulatos proponas. * ant.
a. eutychiano. * <a 215 pp.Vii.K.Oct. laeto ii et cereale conss.>
CJ.9.6.3: Imperator Antoninus
Si is, quem homicidii seu cuiusvis criminis postulasti reum,
vita functus est, frustra ob poenam desertae accusationis conveniris, cum morte
eius crimen cum poena eius sit extinctum ac per hoc tibi adempta est necessitas
accusationis. * ant. a. proculo. * <a 216 pp.Iiii k.Oct.Romae sabino et
anullino conss.>
CJ.9.6.4pr.: Imperator Alexander Severus
Si, ut proponis, causa pecuniaria ad emolumentum tuum
spectat, licet annianus, cui falsi crimen auctor tuus intendebat, vita functus
sit, non prohiberis, si quis adversus te instrumento quod in dubium vocatur uti
coeperit, accusationem instituere. * alex. a. veroniciano. * <a 227 pp.Vi
k.Ian.Albino et aemiliano conss.>
CJ.9.6.4.1: Imperator Alexander Severus
Quamvis enim in persona principalis rei morte subducti iam
subsistere non possit , tamen si quis illo uti voluerit, intellegit se periculo
criminis esse subiectum. <a 227 pp.Vi k.Ian.Albino et aemiliano conss.>
CJ.9.6.5: Imperator Gordianus
Defunctis reis publicorum criminum, sive ipsi per se ea
commiserunt sive aliis mandaverunt, pendente accusatione, praeterquam si sibi
mortem consciverint, bona successoribus eorum non denegari notissimi iuris est.
* gord. a. rufo. * <a 238 pp.Vii k.Nov.Pio et pontiano conss.>
CJ.9.6.6pr.: Imperator Gordianus
Si quis, cum capitali poena vel deportatione damnatus esset,
appellatione interposita et in suspenso constituta fati diem functus est,
crimen morte finitum est. * gord. a. iuliano. * <a 239 pp.Vi k.Aug.Gordiano
a. et aviola conss.>
CJ.9.6.6.1: Imperator Gordianus
Idem observatur et si accusator pendente appellationis
tempore ultimum diem obisset. <a 239 pp.Vi k.Aug.Gordiano a. et aviola
conss.>
CJ.9.6.6.2: Imperator Gordianus
Sin autem relegationis poenam sustinuit et in parte bonorum
damnatus appellatione usus est, etiam post mortem eius nihilo minus
appellationis ratio examinabitur, cum desideretur, utrum valeat nec ne
particularis publicatio. <a 239 pp.Vi k.Aug.Gordiano a. et aviola conss.>
CJ.9.7.0. Si quis imperatori maledixerit.
CJ.9.7.1pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Si quis modestiae nescius et pudoris ignarus improbo
petulantique maledicto nomina nostra crediderit lacessenda ac temulentia
turbulentus obtrectator temporum fuerit, eum poenae nolumus subiugari neque
durum aliquid nec asperum sustinere, quoniam, si id ex levitate processit,
contemnendum est, si ex insania, miseratione dignissimum, si ab iniuria,
remittendum. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. * <a 393 d.V
id.Aug.Constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss.>
CJ.9.7.1.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Unde integris omnibus ad nostram scientiam referatur, ut ex
personis hominum dicta pensemus et, utrum praetermitti an exsequi rite debeat,
censeamus, <a 393 d.V id.Aug.Constantinopoli theodosio a. iii et abundantio
conss.>
CJ.9.8.0. Ad legem iuliam maiestatis.
CJ.9.8.1: Imperator Alexander Severus
Etiam ex aliis causis maiestatis crimina cessant meo
saeculo, nedum etiam admittam te paratum accusare iudicem propterea crimine
maiestatis, quod contra constitutionem eius dicis pronuntiasse. * alex. a.
paulino. * <a 223 pp.Iii id.April. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.9.8.2: Imperator Alexander Severus
Alienam sectae meae sollicitudinem concepisti, quasi crimen
maiestatis sustineres, etsi servo tuo iratus esse non perseveres, quod semper
te facturum inconsultius iuraveris. * alex. a. faustiniano. * <a 224 pp.Iii
non febr. iuliano et crispino conss.>
CJ.9.8.3pr.: Imperator Constantinus
Si quis alicui maiestatis crimen intenderit, cum in
huiuscemodi re convictus minime quisquam privilegio dignitatis alicuius a
strictiore inquisitione defendatur, sciat se quoque tormentis esse subdendum, si
aliis manifestis indiciis accusationem suam non potuerit comprobare. * const.
a. ad maximum pu. * <a 314 pp.K.Ian.Volusiano et anniano conss.>
CJ.9.8.3.1: Imperator Constantinus
Cum eo, qui huius esse temeritatis deprehenditur, illum
quoque tormentis subdi oportet, cuius consilio atque instinctu ad accusationem
accessisse videbatur, ut ab omnibus commissi consciis statuta vindicta possit
reportari. <a 314 pp.K.Ian.Volusiano et anniano conss.>
CJ.9.8.4: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Nullus omnino, cui inconsultis ac nescientibus nobis
fidicularum tormenta offerentur, militiae vel generis aut dignitatis defensione
uti prohibeatur, excepta tamen maiestatis causa, in qua sola omnibus aequa
condicio est. * valentin. valens et grat. aaa. ad olybrium pu. * <a 369 d.
viii id. iul. valentiniano np. et victore conss.>
CJ.9.8.5pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Quisquis cum militibus vel privatis, barbaris etiam
scelestam inierit factionem aut factionis ipsius susceperit sacramenta vel
dederit, de nece etiam virorum illustrium qui consiliis et consistorio nostro
intersunt, senatorum etiam ( nam et ipsi pars corporis nostri sunt), cuiuslibet
postremo qui nobis militat cogitarit ( eadem enim severitate voluntatem
sceleris qua effectum puniri iura voluerunt), ipse quidem utpote maiestatis
reus gladio feriatur, bonis eius omnibus fisco nostro addictis: * arcad. et
honor. aa. eutychiano pp. * <a 397 d. prid. non. sept. ancyrae caesario et
attico conss.>
CJ.9.8.5.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Filii vero eius, quibus vitam imperatoria specialiter
lenitate concedimus ( paterno enim deberent perire supplicio, in quibus
paterni, hoc est hereditarii, criminis exempla metuentur), a materna vel avita,
omnium etiam proximorum hereditate ac successione habeantur alieni, testamentis
extraneorum nihil capiant, sint perpetuo egentes et pauperes, infamia eos
paterna semper comitetur, ad nullos umquam honores, nulla prorsus sacramenta
perveniant, sint postremo tales, ut his perpetua egestate sordentibus sit et mors
solacio et vita supplicio. <a 397 d. prid. non. sept. ancyrae caesario et
attico conss.>
CJ.9.8.5.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Denique iubemus etiam eos notabiles esse sine venia, qui pro
talibus umquam apud nos intervenire temptaverint. <a 397 d. prid. non. sept.
ancyrae caesario et attico conss.>
CJ.9.8.5.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Ad filias sane eorum, quolibet numero fuerint, falcidiam
tantum ex bonis matris, sive testata sive intestata defecerit, volumus
pervenire, ut habeant mediocrem potius filiae alimoniam quam integrum
emolumentum ac nomen heredis. mitior enim circa eas debet esse sententia, quas
pro infirmitate sexus minus ausuras esse confidimus. <a 397 d. prid. non.
sept. ancyrae caesario et attico conss.>
CJ.9.8.5.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Emancipatio, quae a praedictis sive in filios, post legem
dumtaxat latam, sive in filias fuerit collata, non valeat. dotes donationes,
quarumlibet postremo rerum alienationes, quas ex eo tempore qualibet fraude vel
iure factas esse constiterit, quo primum memorati de ineunda factione ac
societate cogitaverint, nullius statuimus esse momenti. <a 397 d. prid. non.
sept. ancyrae caesario et attico conss.>
CJ.9.8.5.5: Imperatores Arcadius, Honorius
Uxores sane praedictorum recuperatas dotes, si in ea
condicione fuerint, ut, quae a viris titulo donationis acceperunt, filiis
debeant reservare, tempore quo usus fructus absumitur omnia ea fisco nostro se
relicturas esse cognoscant, quae iuxta legem filiis debebantur: falcidia etiam
ex his rebus filiabus tantum, non etiam filiis deputata. <a 397 d. prid.
non. sept. ancyrae caesario et attico conss.>
CJ.9.8.5.6: Imperatores Arcadius, Honorius
Id, quod de praedictis eorumque filiis cavimus, etiam de
satellitibus consciis ac ministris filiisque eorum simili severitate censemus.
<a 397 d. prid. non. sept. ancyrae caesario et attico conss.>
CJ.9.8.5.7: Imperatores Arcadius, Honorius
Sane si quis ex his in exordio initae factionis, studio
verae laudis accensus, ipse prodiderit factionem, et praemio a nobis et honore
donabitur. is vero, qui usus fuerit factione, si vel sero, tamen incognita
adhuc consiliorum arcana patefecerit, absolutione tantum ac venia dignus
habebitur. <a 397 d. prid. non. sept. ancyrae caesario et attico conss.>
CJ.9.8.6pr.
Paulus de publicis iudiciis. meminisse oportebit, si quid
contra maiestatem imperatoris commissum dicatur, etiam post mortem rei id
crimen instaurari solere, posteaquam divus marcus depitiani utpote senatoris,
qui cassiani furoris socius fuerat, bona post mortem fisco vindicari iussit et
nostro tempore multis heredibus ablata sunt. * paulus de publicis iudiciis.*
<a xxx d. iii non. mart.>
CJ.9.8.6.1
In hoc item crimine, quod ad laesam maiestatem imperatoris
pertinet, etiam in caput domini servos torqueri. * marcianus libro primo de
publicis iudiciis titulo ad legem iuliam maiestatis.* <a xxx d. iii non.
mart.>
CJ.9.8.6.2
Post divi marci constitutionem hoc iure uti coepimus, ut
etiam post mortem nocentium hoc crimen inchoari possit, ut convicto mortuo memoria
eius damnetur et bona eius successoribus eripiantur: nam ex quo sceleratissimum
quis consilium cepit, exinde quodammodo sua mente punitus est. <a xxx d. iii
non. mart.>
CJ.9.8.6.3
Sic et divus severus et antoninus constituerunt, ex quo quis
tale crimen contraxit, neque alienare neque manumittere eum posse: nec ei
solvere iure debitorem magnus antoninus rescripsit. <a xxx d. iii non.
mart.>
CJ.9.8.6.4
In hac causa in caput domini servi torquentur, id est
propter causam maiestatis. et si decesserit quis, propter incertam personam
successoris bona observantur, si in causa maiestatis fuisse mortuus arguatur,
ut severus et antoninus litteris ad rationales missis rescripserunt. . . <a
xxx d. iii non. mart.>
CJ.9.9.0. Ad legem iuliam de adulteriis et de stupro.
CJ.9.9.1: Imperatores Severus, Antoninus
Publico iudicio non habere mulieres adulterii accusationem,
quamvis de matrimonio suo violato queri velint, lex iulia declarat, quae, cum
masculis iure mariti facultatem accusandi detulisset, non idem feminis
privilegium detulit. * sev. et ant. aa. cassiae. * <a 197 pp. xiii k. aug.
laterano et rufino conss.>
CJ.9.9.2: Imperatores Severus, Antoninus
Crimen lenocinii contrahunt, qui deprehensam in adulterio
uxorem in matrimonio detinuerunt, non qui suspectam adulteram habuerunt. * sev.
et ant. aa. cyro. * <a 199 pp.K.Iul.Anullino et frontone conss.>
CJ.9.9.3: Imperator Antoninus
Verba legis iuliae de adulteriis coercendis, sed etiam
sententia per quaestionem quoque servorum sive ancillarum crimen admissum probari
volentis ad earum tantum personarum servos ei rei exhibendos pertinet, de
quibus specialiter comprehendit, id est mulieris et patris eius, non naturalis,
sed iusti dumtaxat, quos intra sexagesimum diem ex dissolutione matrimonii
numerandum manumitti vel distrahi prohibet et quorum dominis caveri praecipit,
si defuncti fuerint in quaestione vel facti deteriores, secuta absolutione. *
ant. a. iuliano. * <a 213 pp.Xv k.Aug.Antonino a iiii et balbino conss.>
CJ.9.9.4pr.: Imperator Alexander Severus
Gracchus, quem numerius in adulterio noctu deprehensum
interfecerit, si eius condicionis fuit, ut per legem iuliam impune occidi
potuerit, quod legitime factum est, nullam poenam meretur: idemque filiis eius
qui patri paruerunt praestandum est. * alex. a. iuliano procons. narbonensis. *
<a xxx pp. sine die et consule.>
CJ.9.9.4.1: Imperator Alexander Severus
Sed si legis auctoritate cessante inconsulto dolore
adulterum interemit, quamvis homicidium perpetratum sit, tamen quia et nox et
dolor iustus factum eius relevat, potest in exilium dari. <a xxx pp. sine
die et consule.>
CJ.9.9.5: Imperator Alexander Severus
Adulter post quinquennium, quam commissum adulterium
dicitur, quod continuum numeratur, accusari non potest: easque praescriptiones
legibus reis datas auferri non oportet. * alex. a. vadanti. * <a 223
pp.Id.Iun.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.9.9.6pr.: Imperator Alexander Severus
Iure mariti adulterii accusare volenti sexaginta dies utiles
computantur, quibus in publico eius facultas fuerit, apud quem reus vel rea
postulari potest. et cum praeterierint dies isti utiles, maritus quoque iure
extranei agere potest. * alex. a. sebastiano. * <a 223 pp.Ii id.Aug.Maximo
ii et aeliano conss.>
CJ.9.9.6.1: Imperator Alexander Severus
Et qui confidit accusationi, calumniae notam timere non
debet: nam ad probationem sceleris divi parentes mei quaestionem de mancipiis
eodem modo haberi permiserunt, quo si iure mariti ageretur. <a 223 pp.Ii
id.Aug.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.9.9.7pr.: Imperator Alexander Severus
Propter violatam virginem adultam qui postea maritus esse
coepit accusator iustus non est et ideo iure mariti crimen exercere non potest,
nisi puella violata sponsa eius fuerit. * alex. a. herculano. * <a 223
pp.Xii k.Ian.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.9.9.7.1: Imperator Alexander Severus
Sed si ipsa iniurias suas adsistentibus curatoribus, per
quos etiam negotia eius gerenda sunt, persequatur, praeses provinciae pro
debita tanto delicto, si probetur, severitate examinabit. <a 223 pp.Xii
k.Ian.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.9.9.8: Imperator Alexander Severus
Reos adulterii duos simul marem et feminam ex eadem causa
fieri lex iulia de pudicitia vetat: sed ordine peragi utrosque licet. * alex.
a. domnae. * <a 224 pp.Id.Ian.Iuliano et crispino conss.>
CJ.9.9.9: Imperator Alexander Severus
Castitati temporum meorum convenit lege iulia de pudicitia
damnatam in poenis legitimis perseverare. qui autem adulterii damnatam, si
quocumque modo poenam capitalem evaserit, sciens duxit uxorem vel reduxit, eadem
lege ex causa lenocinii punietur. * alex. a. proculo. * <a 224 pp.Vii
k.Febr.Iuliano et crispino conss.>
CJ.9.9.10: Imperator Alexander Severus
De crimine adulterii pacisci non licet et par delictum
accusatoris praevaricatoris et refugientis veritatis inquisitionem est. qui
autem pretium pro comperto stupro accepit, poena legis iuliae de adulteriis
tenetur. * alex. a. demetriano. * <a 225 pp.V non.Mai.Fusco et dextro
conss.>
CJ.9.9.11: Imperator Alexander Severus
Crimen adulterii maritum retenta in matrimonio uxore inferre
non posse nemini dubium est. * alex. a. norbano. * <a 226
pp.K.Sept.Alexandro ii et Marcello conss.>
CJ.9.9.12: Imperator Gordianus
Si, dum in tuo matrimonio uxor tua esset, se adulterio
polluit, in ea provincia in qua id factum est adulterium more solito persequi
debes nec enim ab ea quae iam nupta est adulterium passa exordium accusationis
sumi potest, si denuntiatio criminis nuptias non praecessit. * gord. a.
aquilae. * <a 239 pp.Non.Dec.Gordiano a et aviola conss.>
CJ.9.9.13: Imperator Gordianus
Etsi crimine adulterii damnatus restitutus non esset, ut
proponis, si tamen soror tua, cum qua adulterium commissum dicebatur, non est
accusata, nec poenae nec infamiae subici potuit, et multo magis, cum et
accusatorem vita esse functum proponas. * gord. a. basso. * <a 240
pp.K.Iun.Sabino ii et venusto conss.>
CJ.9.9.14: Imperator Gordianus
Adulteram, si postea quam crimen contra eam inchoatum est
provincia excessit, etiam absentem inter reos recipi posse explorati iuris est.
* gord. a. silvano. * <a 242 pp.Non.Mart.Attico et praetextato conss.>
CJ.9.9.15pr.: Imperator Gordianus
Si quondam uxor tua, antequam crimine adulterii peteretur,
provincia excessit, neque absens accusari potest neque in eam provinciam in qua
stipendium facis transmitti iure deposcitur. * gord. a. hilariano mil. * <a
242 pp. iiii id. mart. attico et praetextato conss.>
CJ.9.9.15.1: Imperator Gordianus
Sane cum per occupationes militares licuerit, accusare eam
sollemniter poteris: nec enim tempus, quo muneribus militaribus occuparis,
vindictam tibi, quam maritali dolore percussus reposcis, debet auferre. <a
242 pp. iiii id. mart. attico et praetextato conss.>
CJ.9.9.16pr.: Imperatores valer., gallien.
Abolitionem adulterii criminis postulans praesidem in cuius
officio accusatio fuerit instituta adire debes. * valer. et gallien. aa. et
valer. c. arcesilao. * <a 256 pp. xv k. iun. maximo et glabrione conss.>
CJ.9.9.16.1: Imperatores valer., gallien.
Ceterum erras tu marite existimans, etiam si simpliciter, id
est sine abolitione , destitisses, senatus consulto in persona tua futurum
locum non fuisse: diversum enim divi principes saepe sanxerunt. <a 256 pp.
xv k. iun. maximo et glabrione conss.>
CJ.9.9.16.2: Imperatores valer., gallien.
Quin hoc amplius scias nullam fuisse tibi ulterius
potestatem instituendae huiusmodi accusationis, quia et decreto patrum et lege
petronia ei, qui iure viri delatum adulterium non peregit, numquam postea id
crimen deferre permittitur. <a 256 pp. xv k. iun. maximo et glabrione conss.>
CJ.9.9.17pr.: Imperatores valer., gallien.
Sine metu legis iuliae de adulteriis coercendis revocare
uxorem in matrimonium potes, cum nihil amplius quam libellos accusationis
obtulisti, quia postea comperisse te adfirmas, quod vana indignatione ad accusationem
incitatus fueris. * valer. et gallien. aa. et c. victorino. * <a 257 pp. vi
k. aug. ipsis aa. iiii et iii conss.>
CJ.9.9.17.1: Imperatores valer., gallien.
Is enim committit in poenam, quam lex certo capite
denuntiat, qui vel publice adulterio damnatam habet vel adulteram sciens, ut
ignorationem simulare non possit, retinet uxorem. <a 257 pp. vi k. aug.
ipsis aa. iiii et iii conss.>
CJ.9.9.18pr.: Imperatores valer., gallien.
Eum qui duas simul habuit uxores sine dubitatione comitatur
infamia. in ea namque re non iuris effectus, quo cives nostri matrimonia
contrahere plura prohibentur, sed animi destinatio cogitatur. * valer. et
gallien. aa. et c. theod. * <a 258 accepta id. mai. antiochiae tusco et
basso conss.>
CJ.9.9.18.1: Imperatores valer., gallien.
Verumtamen ei, qui te ficto caelibatu, cum aliam matrem
familias in provincia reliquisset, sollicitavit ad nuptias, crimen etiam
stupri, a quo tu remota es, quod uxorem te esse credebas, ab accusatore
legitimo sollemniter inferetur. <a 258 accepta id. mai. antiochiae tusco et
basso conss.>
CJ.9.9.18.2: Imperatores valer., gallien.
Certe res tuas omnes, quas ab eo interceptas matrimonii
simulatione deploras, restitui tibi omni exactionis instantia impetrabis a
rectore provinciae: nam ea quidem, quae se tibi ut sponsae daturum promisit,
quomodo repetere cum effectu potes quasi sponsa? <a 258 accepta id. mai.
antiochiae tusco et basso conss.>
CJ.9.9.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quamvis indubitati iuris sit, quotiens adulterii crimen
intenditur, praesentiam accusatoris procedere oportere, tamen quoniam ex
litteris tuis cognovimus materiam praepositi viatoris uxorem habitis
quaestionibus cum iuliano quondam adulterium commisisse detectam sub ipsa
prolatione sententiae viatoris ipsius praesentiam postulasse, non putavimus
confecto paene in iudicio facinore et iam agitata quaestione convicto
praepositum ab excubiis limitis revocandum. * diocl. et maxim. aa. ad
pompeianum. * <a 287 d. s. non. dec. aa. conss.>
CJ.9.9.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Foedissimam earum nequitiam, quae pudorem suum alienis
libidinibus prosternunt, non etiam earum, quae per vim stupro comprehensae
sunt, inreprehensam voluntatem leges ulciscuntur, quando etiam inviolatae
existimationis esse nec nuptiis earum aliis interdici merito placuit. * diocl.
et maxim. aa. didymo. * <a 290 pp. iii non. oct. ipsis iiii et iii aa.
conss.>
CJ.9.9.21pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ob commissa adulteria atque accusandas uxores certa tempora,
quae utiliter computari solent, praescripta sunt. * diocl. et maxim. aa.
silano. * <a 290 pp. xiiii k. nov. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.9.9.21.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si igitur per occupationes publicas accusationem instituere
non potuisti nec ante creditum tibi munus praescripta tempora transacta sunt,
post depositam sollicitudinem qua detineris integram accusandi potestatem
habebis. <a 290 pp. xiiii k. nov. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.9.9.21.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ad quam, cum vacare coeperis, properare debebis, ne
effrenata licentia ad terrendam adversariam futurae accusationis speciem
praetendas. <a 290 pp. xiiii k. nov. ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.9.9.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ea quae tibi stupro cognita est passim venalem formam
exhibuit ac prostituta meretricio more vulgo se praebuit, adulterii crimen in
ea cessat. * diocl. et maxim. aa. obrimo. * <a 290 pp. xii k. nov. ipsis
iiii et iii aa. conss.>
CJ.9.9.23pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Servi ob violatum contubernium adulterii accusare non
possunt. * diocl. et maxim. aa. proculo. * <a 290 pp. k. nov. ipsis iiii et
iii aa. conss.>
CJ.9.9.23.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Is autem, qui post dissociatum matrimonium uxorem licito
iure duxerit obque intentatae accusationis ac potentis patrocinii metum ei qui
accusationem instituerat aurum et argentum dedit, ad recipiendum id
ulciscendamque turpis lucri cupiditatem adire praesidem potest, qui examinatis
partium adlegationibus et inquisita fide veri, si quid ab eo qui innocens est
ob illati criminis timorem datum esse cognoverit, quemadmodum sententiam
formare debeat, evidentibus iuris placitis instruetur. <a 290 pp. k. nov.
ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.9.9.23.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sin vero constiterit corrupti matrimonii velut mercedem ad
captandam impunitatem solutam esse, eum, qui etiam adversus senatus consulti
censuram cum foedissimo flagitio accepit, puniri iubebit. <a 290 pp. k. nov.
ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.9.9.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Etsi libidine intemperatae cupiditatis ex actorum lectione
exarsisse te cognitum est, tamen cum ancillam comprehendisse et non liberam
stuprasse detectum sit, ex huiusmodi sententia gravatam potius opinionem tuam
quam infamia adflictam esse manifestum est. * diocl. et maxim. aa. sossiano. *
<a 291 pp. v id. mart. tiberiano et dione conss.>
CJ.9.9.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quoniam alexandrum, qui in crimen vocatur, etiam praescriptionem
esse pollicitum eo nomine, quod accusator uxorem post comprehensum adulterium
penes se habuisse videatur, et de statu suo agere nunc velle perspeximus, ita
ordo quaestionis dirimendus videtur, ut in primis quidem de statu alexandri
quaeratur, ita ut, si eum liberum esse adhibita audientia deprehenderis,
praescriptionis ei obiciendae facias potestatem: sin vero eundem servum esse
cognoveris, remotis praescriptionis impedimentis in adulterium crimen protinus
debebis inquirere ac, si eum detectum in eo flagitio esse perspexeris, poenam
decernere, quam in adulterii crimen legum sanctio statuit. * diocl. et maxim.
aa. et cc. crispino. * <a 293 d. v k. sept. aa. conss.>
CJ.9.9.26: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Commissum ante adulterium cum eo, cui se postea nuptiis
sociavit, velamento matrimonii non extinguitur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
phoebo. * <a 294 pp. xviii k. ian. cc. conss.>
CJ.9.9.27: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ita nobis pudor cordi est, ut removeamus prisci iuris
ambages et constituamus in adulterii quaestione abolitis de medio ceteris
praescriptionibus praeter quinquennii temporis et lenocinii quod marito
obicitur exceptionem, illam etiam, quae post solutum prius matrimonium ante
denuntiationem nuptae competit, fidem criminis nosci. indignum est enim, ut
ultionem pudoris praestigiae versuti iuris excludant. * diocl. et maxim. aa. et
cc. concordio praes. numidiae. * <a 295 pp. k. iun. tusco et anullino
conss.>
CJ.9.9.28: Imperator Constantinus
Quae adulterium commisit, utrum domina cauponae an ministra
fuerit, requiri debebit, et ita obsequio famulata servili, ut plerumque ipsa
intemperantiae vina praebuerit: ut, si domina tabernae fuerit, non sit a
vinculis iuris excepta, si vero potantibus ministerium praebuit, pro vilitate
eius quae in reatum deducitur accusatione exclusa liberi qui accusantur
abscedant, cum ab his feminis pudicitiae ratio requiratur, quae iuris nexibus
detinentur et matris familias nomen obtinent, hae autem immunes ab iudiciaria
severitate praestentur, quas vilitas vitae dignas legum observatione non
credidit. * const. a. africano. * <a 326 d.Iii non.Febr.Heracleae
constantino a.Vii et constantio c. conss.>
CJ.9.9.29pr.: Imperator Constantinus
Quamvis adulterii crimen inter publica referatur, quorum delatio
in commune omnibus sine aliqua legis interpretatione conceditur, tamen ne
volentibus temere liceat foedare conubia, proximis necessariisque personis
solummodo placet deferri copiam accusandi, hoc est patri fratri nec non patruo
et avunculo, quos verus dolor ad accusationem impellit. * const. a. ad
euagrium. * <a 326 pp. nicomediae vii k. mai. constantino a. vii et
constantio c. conss.>
CJ.9.9.29.1: Imperator Constantinus
Sed et his personis legem imponimus, ut crimen abolitione,
si voluerint, compescant. <a 326 pp. nicomediae vii k. mai. constantino a.
vii et constantio c. conss.>
CJ.9.9.29.2: Imperator Constantinus
In primis maritum genialis tori vindicem esse oportet, cui
quidem ex suspicione ream coniugem facere licet, vel eam, si tantum suspiciatur,
penes se detinere non prohibetur: nec inscriptionis vinculo contineri, cum iure
mariti accusaret, veteres retro principes adnuerunt. <a 326 pp. nicomediae
vii k. mai. constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.9.9.29.3: Imperator Constantinus
Extraneos autem procul arceri ab accusatione censemus: nam
etsi omne genus accusationis necessitas inscriptionis adstringat, nonnulli
tamen proterve id faciunt et falsis contumeliis matrimonia deformant. <a 326
pp. nicomediae vii k. mai. constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.9.9.29.4: Imperator Constantinus
Sacrilegos autem nuptiarum gladio puniri oportet. <a 326
pp. nicomediae vii k. mai. constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.9.9.30: Imperatores Constantius, constans
Cum vir nubit in feminam, femina viros proiectura quid
cupiat? ubi sexus perdidit locum, ubi scelus est id quod non proficit scire,
ubi venus mutatur in alteram formam, ubi amor quaeritur nec videtur: iubemus
insurgere leges, armari iura gladio ultore, ut exquisitis poenis subdantur
infames, qui sunt vel qui futuri sunt rei. * constantius et constans aa. ad
pop. * <a 342 pp. romae xvii k. ian. constantio iii et constante ii aa.
conss.>
CJ.9.9.31: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
In adulterii quaestione ab omni familia non solum mariti,
sed etiam uxoris, quae tamen tunc temporis domi fuerit, quo adulterium dicatur
admissum, quaerendum est sine defensione cuiusquam. * grat. valentin. et
theodos. aaa. cynegio pp. * <a 385 d. iii id. dec. constantinopoli arcadio
a. et bautone conss.>
CJ.9.9.32: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Adulterii accusatione proposita praescriptiones civiles,
quibus aut dos repeti fingitur aut ex ratione aliqua debitum flagitatur, quae
occurrere atque perstrepere examini consuerunt, iussimus sequestrari nec earum
obice aliquid negotio tarditatis adferri: sed accusatione fundata, hoc est cum
constiterit, quo iure ( id est mariti vel extranei) quove tempore actio fuerit
intromissa, discutiatur crimen, facti qualitas publicetur, cum et iurgia quae
magnitudine superant praeponantur et civilis actio criminali iure postponatur,
idem tamen, cum competere coeperit, habitura momenti, dummodo non obsit
examini. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. * <a 392 d. vii id.
dec. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss.>
CJ.9.9.33pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Si qui adulterii fuerint accusati et obtentu proximitatis
intentata depulerint, per commemorationem necessitudinis fidem crimini
derogando, dum existimatur non debere credi quod adlegatur, non potuisse
committi, hi si postmodum in nuptias suas consortiumque convenerint, facinus
illud, in quo fuerint accusati, manifesta fide atque indiciis evidentibus
publicabunt. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. * <a 393 d. prid.
non. dec. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss.>
CJ.9.9.33.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Unde si qui eiusmodi reperti fuerint, iussimus in eosdem
severissime vindicari et veluti convictum facinus confessumque puniri. <a
393 d. prid. non. dec. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio
conss.>
CJ.9.9.34: Imperatores Honorius, Theodosius
Si mulier repudii oblatione sine ulla legitima causa a se
dati discesserit, ne viduitatem stupri procacitate commaculet, accusationem
repudiato marito iure deferimus. * honor. et theodos. aa. palladio pp. * <a
421 d. vi id. mart. ravennae eustathio et agricola conss.>
CJ.9.9.35pr.: Imperator Justinianus
Libertatem servorum, qui ad dominium pertinent uxoris vel
mariti vel parentium eorum, repudio misso propter suspicionem criminis
adulterii, legum conditores intra duorum mensum spatium post missionem repudii
numerandum suspendi definiunt propter tormentorum quaestionem, si opus
exegerit, eis imponendam. * iust. a. iohanni pp. * <a 532 d. v k. nov.
constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.9.9.35.1: Imperator Justinianus
Sin vero uxor matrimonio sub praefato modo dissoluto rebus
humanis exempta fuerit, nihil de tempore, quousque servos eos propter memoratam
causam permanere deceat, adiciunt. <a 532 d. v k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.9.9.35.2: Imperator Justinianus
Nobis vero necessarium esse videtur certum tempus etiam in
hoc casu statuere propter dotis quaestionem, utrum in lucrum marito cedat an
heredibus mulieris restituatur. <a 532 d. v k. nov. constantinopoli post
consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.>
CJ.9.9.35.3: Imperator Justinianus
Sancimus itaque duos etiam menses post mortem mulieris
servari, ut intra eos ante dicti servi permaneant et facultatem maritus habeat
probationes adulterii per eos praestare: transacto vero memorato tempore
licentiam habere heredem mulieris libertatem eis imponere, nisi per culpam eius
maritus prohibitus fuerit causam adulterii, ipse videlicet imminens, exercere.
<a 532 d. v k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.
cc. anno secundo.>
CJ.9.10.0. Si quis eam cuius tutor fuerit corruperit.
CJ.9.10.1: Imperator Constantinus
Si tutor pupillam quondam suam violata castitate
stupraverit, deportatione subiugetur atque universae eius facultates fisci
viribus vindicentur, quamvis eam poenam debuerit sustinere, quam raptori leges
imponunt. * const. a. ad bassum vic. italiae. * <a 326 d. prid. non. april.
aquileiae constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.9.11.0. De mulieribus quae servis propriis se iunxerunt.
CJ.9.11.1pr.: Imperator Constantinus
Si qua cum servo suo occulte rem habere detegitur, capitali
sententia subiugetur , tradendo ignibus verberone. * const. a. ad pop. * <a
326 d.Iiii k.Iun.Serdicae constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.9.11.1.1: Imperator Constantinus
Sitque omnibus facultas crimen publicum arguendi, sit
officio copia nuntiandi, sit etiam servo licentia deferendi, cui probato
crimine libertas dabitur. <a 326 d.Iiii k.Iun.Serdicae constantino a. vii et
constantio c. conss.>
CJ.9.11.1.2: Imperator Constantinus
Filii etiam, quos ex hac coniunctione habuit, exuti omnibus
dignitatis insignibus in nuda maneant libertate, neque per se neque per
interpositam personam quolibet titulo voluntatis accepturi aliquid ex
facultatibus mulieris. <a 326 d.Iiii k.Iun.Serdicae constantino a. vii et
constantio c. conss.>
CJ.9.11.1.3: Imperator Constantinus
Successio autem mulieris ab intestato vel filiis, si erunt
legitimi, vel proximis cognatisque deferatur vel ei, quem ratio iuris admittit:
ita ut et quod ille qui quondam amatus est et quod ex eo suscepti filii
quolibet casu in sua videantur habuisse substantia, mulieris dominio sociatum a
memoratis successoribus vindicetur. <a 326 d.Iiii k.Iun.Serdicae constantino
a. vii et constantio c. conss.>
CJ.9.12.0. Ad legem iuliam de vi publica seu privata.
CJ.9.12.1: Imperatores Severus, Antoninus
Ob debitum viri vel civile munus res uxoris qui pignori
capiunt, vim contrahere videntur. * sev. et ant. aa. peliae. * <a 205
d.K.Iul.Romae antonino a. ii et gaeta ii conss.>
CJ.9.12.2: Imperator Antoninus
Tutoris tui lege iulia de vi privata damnati si tertia pars
bonorum fisco vindicata est, tutelae actionem pro ea portione adversus fiscum
dirige, modo si nulla praescriptio locum habeat. nam successio oneribus
portionis suae respondet. * ant. a. vero. * <a 213 pp.Xv k.Mart.Antonino
a.Iiii et balbino conss.>
CJ.9.12.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si confidis sponsam filii tui raptam esse vel filium tuum
inclusum, instituere sollemni more legis iuliae de vi accusationem apud
praesidem provinciae non prohiberis. * diocl. et maxim. aa.Et cc. bianori. *
<a 293 pp.Viii k.Mai.Veronae aa. conss.>
CJ.9.12.4pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si criminis accusationem propter res a servo raptas
intentandam putaveris, non contra dominum, sed contra eum quem facinus
commisisse proponis hanc instituere debes. * diocl. et maxim. aa. et cc.
liberatio. * <a 293 s.Xvii k.Iul.Sirmi aa. conss.>
CJ.9.12.4.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sed quoniam a fuscinillo etiam te verberibus adflictum
adseveras, si hominibus coactis hoc fecit, de hoc etiam, si legis iuliae de vi
privata reum deferendum putaveris, apud praesidem provinciae age non ignarum,
quemadmodum criminibus probatis res vindicari debeat. <a 293 s.Xvii
k.Iul.Sirmi aa. conss.>
CJ.9.12.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In possessionem fundi licet creditor per vim ingrediatur,
iuliae legis vis privatae reus deferri potest. * diocl. et maxim. aa et cc.
oploni. * <a 294 s.Vi id.Dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.9.12.6: Imperator Constantinus
Quoniam multa facinora sub uno violentiae nomine continentur,
cum aliis vim inferre certantibus, aliis cum indignatione resistentibus verbera
caedesque crebro deteguntur admissae, placuit, si forte quis vel ex possidentis
parte vel eius qui possessionem temerare temptaverit interemptus sit, in eum
supplicium exerceri , qui vim facere temptavit et alterutri parti causam
malorum praebuit: et non iam relegatione aut deportatione insulae plectetur,
sed supplicium capitale excipiat nec interposita provocatione sententiam quae
in eum fuerit dicta suspendat. * constant. a. ad catullinum procons. africae. *
<a 317 d.Xv k.Mai.Aquileiae gallicano et basso conss.>
CJ.9.12.7pr.: Imperator Constantinus
Si quis ad se fundum vel quodcumque aliud adserit pertinere
ac restitutionem sibi competere possessionis putat, civiliter super possidendo
agat aut impleta sollemnitate iuris crimen violentiae opponat, non ignarus eam
se sententiam subiturum, si crimen obiectum non potuerit comprobare, quam reus
debet excipere. * const. a. ad bassum pu. * <a 319 pp.Prid.Non.Oct.Romae constantino
a.V et licinio c. conss.>
CJ.9.12.7.1: Imperator Constantinus
Quod si omissa interpellatione vim possidenti intulerit,
ante omnia violentiae causam examinari praecipimus et in ea requiri, quis ad
quem venerit possidentem, ut ei quem constiterit expulsum amissae possessionis
iura reparentur, eademque protinus restituta, si criminalis quaestio agitetur,
violentus poenae non immerito destinatus in totius litis terminum differatur,
ut agitato negotio principali, si contra eum fuerit iudicatum, in insulam
deportetur bonis omnibus abrogatis. <a 319 pp.Prid.Non.Oct.Romae constantino
a.V et licinio c. conss.>
CJ.9.12.8pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Servos, qui fecisse violentiam confessionibus testium aut
propriis docebuntur, si id inscio domino commiserint, postremo supplicio
deditos luere perpetrata censemus. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad
albinum pu. * <a 390 d. prid. non. mart. mediolani valentiniano a. iiii et
neoterio conss.>
CJ.9.12.8.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Quod si illi metu atque exhortatione dominorum violentiam
admiserint, palam est secundum legem iuliam dominum infamem pronuntiatum loci
aut originis propriae dignitate non uti, servos vero, quos furoribus talium
paruisse constiterit, metallis post sententiam dedi. <a 390 d. prid. non.
mart. mediolani valentiniano a. iiii et neoterio conss.>
CJ.9.12.8.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Viles autem infamesque personae et hi, qui bis aut saepius
violentiam perpetrasse convincentur, constitutionum divalium poena teneantur.
<a 390 d. prid. non. mart. mediolani valentiniano a. iiii et neoterio
conss.>
CJ.9.12.8.3: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Iudicem vero nosse oportet, quod gravi infamia sit notandus,
si violentiae crimen apud se probatum distulerit omiserit vel impunitate
donaverit aut molliorem puam praestituimus poenam protulerit. <a 390 d.
prid. non. mart. mediolani valentiniano a. iiii et neoterio conss.>
CJ.9.12.9: Imperatores Honorius, Theodosius
Crimen non dissimile est rapere et ei qui rapuerit rapta
scientem delictum servare. * honor. et theodos. aa. aureliano pp. * <a 415
d. iii non. mart. constantinopoli honorio x et theodosio vi aa. conss.>
CJ.9.12.10pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Omnibus per civitates et agros habendi bucellarios vel
isauros armatosque servos licentiam volumus esse praeclusam. * leo et anthem.
aa. nicostrato pp. * <a 468 d. v k. sept. anthemio a. ii cons.>
CJ.9.12.10.1: Imperatores Leo, Anthemius
Quod si quis praeter haec, quae nostra mansuetudo salubriter
ordinavit, armata mancipia seu bucellarios aut isauros in suis praediis aut
iuxta se habere temptaverit, post exactam centum librarum auri condemnationem
vindictam in eos severissimam proferri sancimus. <a 468 d. v k. sept.
anthemio a. ii cons.>
CJ.9.12.10.2: Imperatores Leo, Anthemius
Viri quoque clarissimi provinciarum rectores in speculis
esse debebunt, ne quis audeat statuta nostrae mansuetudinis in aliquo violare,
scientes, quod ex dissimulatione dignitatis et administrationis cingulo
privabuntur et post centum librarum auri multam salutis vitaeque suae periculum
sustinebunt: primatibus videlicet apparitionis suae personis praeter amissionem
fortunarum suarum capitali quoque supplicio feriendis. <a 468 d. v k. sept.
anthemio a. ii cons.>
CJ.9.13.0. De raptu virginum seu viduarum nec non
sanctimonialium.
CJ.9.13.1pr.: Imperator Justinianus
Raptores virginum honestarum vel ingenuarum, sive iam
desponsatae fuerint sive non, vel quarumlibet viduarum feminarum, licet libertinae
vel servae alienae sint, pessima criminum peccantes capitis supplicio
plectendos decernimus, et maxime si deo fuerint virgines vel viduae dedicatae (
quod non solum ad iniuriam hominum, sed ad ipsius omnipotentis dei
inreverentiam committitur, maxime cum virginitas vel castitas corrupta restitui
non potest): et merito mortis damnantur supplicio, cum nec ab homicidii crimine
huiusmodi raptores sint vacui. * iust. a. hermogeni mag. off. * <a 533 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.1: Imperator Justinianus
Ne igitur sine vindicta talis crescat insania, sancimus per
hanc generalem constitutionem, ut hi, qui huiusmodi crimen commiserint et qui
eis auxilium tempore invasionis praebuerint, ubi inventi fuerint in ipsa rapina
et adhuc flagrante crimine comprehensi a parentibus virginum vel viduarum vel
ingenuarum vel quarumlibet feminarum aut earum consanguineis aut tutoribus vel
curatoribus vel patronis vel dominis, convicti interficiantur. <a 533 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.1a: Imperator Justinianus
Quae multo magis contra eos obtinere sancimus, qui nuptas
mulieres ausi sunt rapere, quia duplici crimine tenentur tam adulterii quam
rapinae et oportet acerbius adulterii crimen ex hac adiectione puniri. <a
533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.1b: Imperator Justinianus
Quibus connumerabimus etiam eum, qui saltem sponsam suam per
vim rapere ausus fuerit. <a 533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iii
cons.>
CJ.9.13.1.1c: Imperator Justinianus
Sin autem post commissum tam detestabile crimen aut
potentatu raptor se defendere aut fuga evadere potuerit, in hac quidem regia
urbe tam viri excelsi praefecti praetorio quam vir gloriosissimus praefectus
urbis, in provinciis autem tam viri eminentissimi praefecti praetorio per
illyricum et africam quam magistri militum per diversas nostri orbis regiones
nec non viri spectabiles praefectus aegypti vel comes orientis et vicarii et
proconsules et nihilo minus omnes viri spectabiles duces et viri clarissimi
rectores provinciarum nec non alii cuiuslibet ordinis iudices, qui in locis
inventi fuerint, simile studium cum magna sollicitudine adhibeant, ut eos
possint comprehendere et comprehensos in tali crimine post legitimas et iuri
cognitas probationes sine fori praescriptione durissimis poenis adficiant et
mortis condemnent supplicio. <a 533 d.Xv k.Dec.Constant inopoli
dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.1d: Imperator Justinianus
Quibus et, si appellare voluerint, nullam damus licentiam
secundum antiquae constantinianae legis definitionem. <a 533 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.1e: Imperator Justinianus
Et si quidem ancillae vel libertinae sint quae rapinam
passae sunt, raptores tantummodo supra dicta poena plectentur, substantiis
eorum nullam deminutionem passuris. <a 533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli
dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.1f: Imperator Justinianus
Sin autem in ingenuam personam tale facinus perpetretur,
etiam omnes res mobiles seu immobiles et se moventes tam raptorum quam etiam
eorum, qui eis auxilium praebuerint, ad dominium raptarum mulierum liberarum
transferantur providentia iudicum et cura parentum earum vel maritorum vel
tutorum seu curatorum. <a 533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano
pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.1g: Imperator Justinianus
Et si non nuptae mulieres alii cuilibet praeter raptorem
legitime coniungentur, in dotem liberarum mulierum easdem res vel quantas ex
his voluerint procedere, sive maritum nolentes accipere in sua pudicitia
remanere voluerint, pleno dominio eis sancimus applicari, nemine iudice vel
alia quacumque persona haec audente contemnere. <a 533 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.2: Imperator Justinianus
Nec sit facultas raptae virgini vel viduae vel cuilibet
mulieri raptorem suum sibi maritum exposcere, sed cui parentes voluerint
excepto raptore, eam legitimo copulent matrimonio, quoniam nullo modo nullo
tempore datur a nostra serenitate licentia eis consentire, qui hostili more in
nostra re publica matrimonium student sibi coniungere. oportet etenim, ut,
quicumque uxorem ducere voluerit sive ingenuam sive libertinam, secundum
nostras leges et antiquam consuetudinem parentes vel alios quos decet petat et
cum eorum voluntate fiat legitimum coniugium. <a 533 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.3: Imperator Justinianus
Poenas autem quas praediximus, id est mortis et bonorum
amissionis, non tantum adversus raptores, sed etiam contra eos qui hos comitati
in ipsa invasione et rapina fuerint constituimus. <a 533 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.3a: Imperator Justinianus
Ceteros autem omnes, qui conscii et ministri huiusmodi criminis
reperti et convicti fuerint vel eos susceperint vel quacumque opem eis
intulerint, sive masculi sive feminae sunt, cuiuscumque condicionis vel gradus
vel dignitatis, poenae tantummodo capitali subicimus, ut huic poenae omnes
subiaceant, sive volentibus sive nolentibus virginibus seu aliis mulieribus
tale facinus fuerit perpetratum. <a 533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli
dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.3b: Imperator Justinianus
Si enim ipsi raptores metu atrocitatis poenae ab huiusmodi
facinore temptaverint se, nulli mulieri sive volenti sive nolenti peccandi
locus relinquetur, quia hoc ipsum velle mulieri ab insidiis nequissimi hominis
qui meditatur rapinam inducitur. nisi etenim eam sollicitaverit, nisi odiosis
artibus circumvenerit, non facit eam velle in tantum dedecus sese prodere.
<a 533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.3c: Imperator Justinianus
Parentibus, quorum maxime vindicta intererat, si patientiam
praebuerint ac dolorem remiserint, deportatione plectendis. <a 533 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.4: Imperator Justinianus
Et si quis inter haec ministeria servilis condicionis fuerit
deprehensus, citra sexus discretionem eum concremari iubemus, cum hoc etiam
constantiniana lege recte fuerat prospectum. <a 533 d.Xv
k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.5: Imperator Justinianus
Omnibus legis iuliae capitulis, quae de raptu virginum vel
viduarum seu sanctimonialium sive antiquis legum libris sive in sacris
constitutionibus posita sunt, de cetero abolitis, ut haec tantummodo lex in hoc
capite pro omnibus sufficiat. <a 533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli
dn.Iustiniano pp.A.Iii cons.>
CJ.9.13.1.6: Imperator Justinianus
Quae de sanctimonialibus etiam virginibus et viduis locum
habere sancimus. <a 533 d.Xv k.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iii
cons.>
CJ.9.14.0. De emendatione servorum.
CJ.9.14.1pr.: Imperator Constantinus
Si virgis aut loris servum dominus adflixerit aut custodiae
causa in vincula coniecerit, dierum distinctione sive interpretatione depulsa
nullum criminis metum mortuo servo sustineat. * const. a. ad bassum. * <a
319 d.V id.Mai.Romae constantino a.V et licinio conss.>
CJ.9.14.1.1: Imperator Constantinus
Nec vero immoderate suo iure utatur, sed tunc reus homicidii
sit, si voluntate eum ictu fustis aut lapidis occiderit vel certe telo usus
letale vulnus inflixerit aut suspendi laqueo praeceperit vel iussione taetra
praecipitandum esse mandaverit aut veneni virus infuderit vel dilaniaverit
poenis publicis corpus, ferarum unguibus latera persecando vel exurendo oblatis
ignibus membra, aut tabescentes artus atro sanguine permixta sanie defluentes
prope in ipsis adegerit cruciatibus vitam relinquere saevitia immanium
barbarorum. <a 319 d.V id.Mai.Romae constantino a.V et licinio conss.>
CJ.9.15.0. De emendatione propinquorum.
CJ.9.15.1pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
In corrigendis minoribus pro qualitate delicti senioribus
propinquis tribuimus potestatem, ut, quos ad vitae decora domesticae laudis
exempla non provocant, saltem correctionis medicina compellat. * valentin. et
valens aa. ad senatum. * <a 365 d.Prid.K.Dec.Valentiniano et valente aa.
conss.>
CJ.9.15.1.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Neque nos in puniendis morum vitiis potestatem in immensum
extendi volumus, sed iure patrio auctoritas corrigat propinqui iuvenis erratum
et privata animadversione compescat. <a 365 d.Prid.K.Dec.Valentiniano et
valente aa. conss.>
CJ.9.15.1.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Quod si atrocitas facti ius domesticae emendationis excedit,
placet enormis delicti reos dedi iudicum notioni. <a 365
d.Prid.K.Dec.Valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.9.16.0. Ad legem corneliam de sicariis.
CJ.9.16.1pr.: Imperator Antoninus
Frater vester rectius fecerit, si se praesidi provinciae
obtulerit: qui si probaverit non occidendi animo iustum a se percussum esse,
remissa homicidii poena secundum disciplinam militarem sententiam proferet. *
ant. a. aurelio herculiano et aliis mil. * <a 215 pp.Prid.K.Febr.Laeto ii et
cereale conss.>
CJ.9.16.1.1: Imperator Antoninus
Crimen enim contrahitur, si et voluntas nocendi intercedat.
ceterum ea, quae ex improviso casu potius quam fraude accidunt, fato plerumque,
non noxae imputantur. <a 215 pp.Prid.K.Febr.Laeto ii et cereale conss.>
CJ.9.16.2: Imperator Gordianus
Is, qui adgressorem vel quemcunque alium in dubio vitae
discrimine constitutus occiderit, nullam ob id factum calumniam metuere debet.
* gord. a. quintiano. * <a 243 pp.Iii non.April.Arriano et papo conss.>
CJ.9.16.3: Imperator gallien.
Si, ut adlegas, latrocinantem peremisti, dubium non est eum,
qui inferendae caedis voluntate praecesserat, iure caesum videri. * gallien. a.
munatio. * <a 265 pp.Xiii k.Febr.Valeriano et lucillo conss.>
CJ.9.16.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eum, qui adseverat homicidium se non voluntate, sed casu
fortuito fecisse, cum calcis ictu mortis occasio praebita videatur, si hoc ita
est neque super hoc ambigi poterit, omni metu ac suspicione, quam ex admissae
rei discrimine sustinet, secundum id quod adnotatione nostra comprehensum est
volumus liberari. * diocl. et maxim. aa. exempl. sacr. litt. agathoni.* <a
290 d.Prid.K.Dec.Sirmi ipsis aa.Iiii et iii conss.>
CJ.9.16.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quis te reum corneliae legis de sicariis fecerit,
innocentia purgari crimen, non adulta aetate defendi convenit. * diocl. et
maxim. aa. et cc. agotio. * <a 294 s.Vi k.Nov.Romae cc. conss.>
CJ.9.16.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Is, qui cum telo ambulaverit hominis necandi causa, sicut
is, qui hominem occiderit vel cuius dolo malo factum erit commissum, legis
corneliae de sicariis poena coercetur. * diocl. et maxim. aa. et cc. philisco.
* <a 294 s.Vii k.Ian.Nicomediae cc. conss.>
CJ.9.16.7: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si quis necandi infantis piaculum adgressus adgressave sit,
sciat se capitali supplicio esse puniendum. * valentin. valens et grat. aaa. ad
probum pp. * <a 374 pp.Vii id.Febr.Romae gratiano a.Iii et equitio
conss.>
CJ.9.16.8: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Si forte mulier marito mortis parasse insidias vel quolibet
alio genere voluntatem occidendi habuisse inveniatur, vel forte maritus eo modo
insectetur uxorem, in eadem quaestione ab omni familia non solum mariti, sed
etiam uxoris, quae tamen tunc temporis domi fuerit, quaerendum est sine
cuiusquam defensione. * grat. valentin. theodos. et arcad. aaaa. cynegio pp. *
<a 385 d.Iii id.Dec.Arcadio a. et bautone conss.>
CJ.9.17.0. De his qui parentes vel liberos occiderunt.
CJ.9.17.1: Imperator Constantinus
Si quis in parentis aut filii aut omnino adfectionis eius
quae nuncupatione parricidii continetur fata properaverit, sive clam sive palam
id fuerit enisus, poena parricidii punietur neque gladio neque ignibus neque
ulla alia sollemni poena subiugetur, sed insutus culleo et inter eius ferales
angustias comprehensus serpentium contuberniis misceatur et, ut regionis
qualitas tulerit, vel in vicinum mare vel in amnem proiciatur, ut omni elementorum
usu vivus carere incipiat, ut ei caelum superstiti, terra mortuo auferatur. *
const. a. ad verinum vic. africae. * <a 318-319 d.Xvi k.Dec.Licinio v et
crispo c. conss. accepta prid.Id.Mart carthagine constantino a.V et licinio c.
conss.>
CJ.9.18.0. De maleficiis et mathematicis et ceteris
similibus.
CJ.9.18.1: Imperator Antoninus
Plus est hominem veneno extinguere quam occidere gladio. *
ant. a. * <a xxx pp. sine die et consule.>
CJ.9.18.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Artem geometriae discere atque exerceri publice intersit.
ars autem mathematica damnabilis interdicta est. * diocl. et maxim. aa. et cc.
tiberio. * <a 294 s.Xiii k.Sept.Sirmi cc. conss.>
CJ.9.18.3pr.: Imperator Constantinus
Nullus haruspex, nullus sacerdos, nullus eorum, qui huic
ritui adsolent ministrare, limen alterius accedat nec ob alteram causam, sed
huiusmodi hominum amicitia quamvis vetus repellatur: concremando illo
haruspice, qui ad domum alienam accesserit, et illo in insulam detrudendo post
ademptionem bonorum, qui eum evocaverit suasionibus vel praemiis. * const. a.
ad maximum. * <a 319 pp.K.Febr.Romae constantino a.V et licinio c.Conss.>
CJ.9.18.3.1: Imperator Constantinus
Accusatorem autem huius criminis non delatorem esse, sed
dignum magis praemio arbitramur. <a 319 pp.K.Febr.Romae constantino a.V et
licinio c.Conss.>
CJ.9.18.4pr.: Imperator Constantinus
Eorum est scientia punienda et severissimis merito legibus
vindicanda, qui magicis adcincti artibus aut contra salutem hominum moliti aut
pudicos animos ad libidinem deflexisse detegentur. * const. a. et c. ad bassum
pp. * <a 321 d.X k.Iun.Aquileiae crispo et constantino cc. conss.>
CJ.9.18.4.1: Imperator Constantinus
Nullis vero criminationibus implicanda sunt remedia humanis
quaesita corporibus aut in agrestibus locis innocenter adhibita suffragia, ne
maturis vindemiis metuerentur imbres aut ruentis grandinis lapidatione
quaterentur, quibus non cuiusque salus aut aestimatio laederetur, sed quorum
proficerent actus, ne divina munera et labores hominum sternerentur. <a 321
d.X k.Iun.Aquileiae crispo et constantino cc. conss.>
CJ.9.18.5: Imperator Constantius
Nemo haruspicem consulat aut mathematicum, nemo hariolum.
augurum et vatum prava confessio conticescat. chaldaei ac magi et ceteri, quos
maleficos ob facinorum magnitudinem vulgus appellat, nec ad hanc partem aliquid
moliantur. sileat omnibus perpetuo divinandi curiositas. etenim supplicium
capitis feret gladio ultore prostratus, quicumque iussis obsequium denegaverit.
* constantius a. ad pop. * <a 357 d.Viii k.Febr.Mediolani constantio a.Viiii
et iuliano c. ii conss.>
CJ.9.18.6: Imperator Constantius
Multi magicis artibus usi elementa turbare, vitas insontium
labefactare non dubitant et manibus accitis audent ventilare, ut quisque suos
conficiat malis artibus inimicos. hos, quoniam naturae peregrini sunt, feralis
pestis absumat. * constantius a. et c. ad pop. * <a 357
d.Prid.Non.Dec.Mediolani constantio a.Viiii et iuliano c. conss.>
CJ.9.18.7pr.: Imperator Constantius
Etsi excepta tormentis sunt corpora honoribus praeditorum (
praeter illa videlicet crimina, quae legibus demonstrantur), etsi homines magi,
in quacumque sint parte terrarum, humani generis inimici credendi sunt, tamen
quoniam qui in comitatu nostro sunt ipsam pulsant propemodum maiestatem, si
quis magus vel magicis contaminibus adsuetus, qui maleficus vulgi consuetudine
nuncupatur, aut haruspex aut hariolus aut certe augur vel etiam mathematicus
aut narrandis somniis occultans artem aliquam divinandi aut certe aliquid horum
simile exercens in comitatu meo vel caesaris fuerit deprehensus, praesidio
dignitatis cruciatus et tormenta non fugiat. * constantius a. et c. ad taurum
pp. * <a 358 d.Iii non.Iul.Arimini datiano et cereale conss.>
CJ.9.18.7.1: Imperator Constantius
Si convictus ad proprium facinus detegentibus repugnaverit
pernegando, sit eculeo deditus ungulisque sulcantibus latera perferat poenas
proprio dignas facinore. <a 358 d.Iii non.Iul.Arimini datiano et cereale
conss.>
CJ.9.18.8: Imperatores Valentinianus, Valens
Culpa similis est prohibita discere quam docere. * valentin.
et valens aa. ad modestum pp. * <a 365 d.Prid.Id.Dec.Constantinopoli
valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.9.18.9pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Quicumque maleficiorum labe pollutum audierit deprehenderit
occupaverit, ilico ad publicum protrahat et iudiciorum oculis communis hostem
salutis ostendat. * valentin. theodos. et arcad. aaa. albino pu. * <a 389
d.Xvii k.Sept.Romae timasio et promoto conss.>
CJ.9.18.9.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Quod si quisquam ex agitatoribus ( id est aurigis) seu ex
quolibet alio genere hominum contra hoc interdictum venire temptaverit aut
clandestinis suppliciis etiam manifestum reum maleficae artis oppresserit,
ultimum supplicium non evadat geminae suspicionis obnoxius, quod aut publicum
reum, ne facinoris socios publicaret, severitati legum et debitae subtraxerit
quaestioni aut proprium fortassis inimicum sub huiusmodi vindictae nomine
consilio atrociore confecerit. <a 389 d.Xvii k.Sept.Romae timasio et promoto
conss.>
CJ.9.19.0. De sepulchro violato.
CJ.9.19.1: Imperator Gordianus
Res religioni destinatas, quin immo religionis effectas,
scientes qui contigerint et emere et distrahere non dubitaverint, tametsi iure
venditio non subsistat, laesae tamen religionis in crimen inciderunt. * gord.
a. zenoni. * <a 240 pp.Iii k.Mart.Sabino ii et venusto conss.. >
CJ.9.19.2: Imperator Constantius
Si servus in demoliendis sepulchris fuerit apprehensus, si
id sine domini scientia faciat, metallo addicetur, si vero domini auctoritate
vel iussione urguetur, relegatione plectetur. et si forte detractum aliquid de
sepulchris ad domum eius villamque provectum reperietur, villa sive domus aut
aedificium quodcumque erit fisci viribus vindicetur. * constantius a. ad
titianum pu. * <a 340 d.Vii k.Iul.Mediolani acyndino et proculo conss.>
CJ.9.19.3: Imperator Constantius
Si quis sepulchrum laesurus attigerit, locorum iudices si
hoc vindicare neglexerint, non minus nota quam viginti librarum auri in
sepulchrorum violatores statuta poena grassetur, ut eam largitionibus nostris
inferre cogantur. * constantius a. ad limenium pp. * <a 349 d.V
k.April.Limenio et catullino conss.>
CJ.9.19.4pr.: Imperator Constantius
Qui sepulchra violant, domus ut ita dixerim defunctorum,
geminum videntur facinus perpetrare: nam et sepultos spoliant destruendo et
vivos polluunt fabricando. * constantius a. ad pop. * <a 357
d.Id.Iun.Mediolani constantio a.Viiii et iuliano c.Ii conss. >
CJ.9.19.4.1: Imperator Constantius
Si quis igitur de sepulchro abstulerit saxa vel marmora vel
columnas aliamve quamcumque materiam, fabricandi gratia sive id fecerit
venditurus, decem pondo auri cogatur fisco inferre, sive quis propria sepulchra
defendens hanc in iudicium querellam detulerit sive quicumque alius accusaverit
vel officium nuntiaverit. <a 357 d.Id.Iun.Mediolani constantio a.Viiii et
iuliano c.Ii conss. >
CJ.9.19.4.2: Imperator Constantius
Quae poena priscae severitati accedit: nihil enim derogatum
est illi supplicio, quod sepulchra violantibus videtur impositum. <a 357
d.Id.Iun.Mediolani constantio a.Viiii et iuliano c.Ii conss. >
CJ.9.19.4.3: Imperator Constantius
Huic autem poenae subiacebunt et qui corpora sepulta aut
reliquias contrectaverint. <a 357 d.Id.Iun.Mediolani constantio a.Viiii et
iuliano c.Ii conss. >
CJ.9.19.5pr.: Imperator Julianus
Pergit audacia ad busta diem functorum et aggeres
consecratos, cum et lapidem hinc movere et terram sollicitare et cespitem
vellere proximum sacrilegio maiores semper habuerunt: sed et ornamenta quaedam
tricliniis aut porticibus auferri de sepulchris. * iul. a. ad pop. * <a 363
d.Prid.Id.Febr.Antiochiae iuliano a.Iiii et sallustio conss. >
CJ.9.19.5.1: Imperator Julianus
Quibus primis consulentes, ne in piaculum incidant contaminata
religione bustorum, hoc fieri prohibemus poena sacrilegii cohibentes. <a 363
d.Prid.Id.Febr.Antiochiae iuliano a.Iiii et sallustio conss. >
CJ.9.19.6: Imperator Justinus
Cum sit iniustum et nostris alienum temporibus iniuriam
fieri reliquiis defunctorum ab his, qui debitorem sibi esse mortuum dicendo
debitumque exigendo sepulturam eius impediunt, ne in posterum eadem iniuria
procederet cogendis his ad quos funus mortui pertinet sua iura perdere, ea
quidem, quae mortuo posito ante sepulturam eius facta fuerint vel exigendo quod
debitum esse dicitur vel confessiones aliquas aut fideiussorem aut pignora
capiendo, penitus amputari praecipimus: redditis vero pignoribus vel pecuniis
quae solutae sunt vel absolutis fideiussoribus et generaliter omnibus sine ulla
innovatione in pristinum statum reducendis principale negotium ex integro
disceptari: eum vero, qui in huiusmodi deprehensus fuerit flagitio,
quinquaginta libras auri dependere vel, si minus idoneus sit ad persolvendum,
suo corpore sub competenti iudice poenas luere. * iustinus a. theodoto pu. *
<a 526 d.K.Dec.Constantinopoli olybrio vc.Cons.>
CJ.9.20.0. Ad legem fabiam.
CJ.9.20.1: Imperator Antoninus
Pater tuus adversus eum, a quo sollicitatam ancillam, plagio
quoque facto exportatam queritur, apud suum iudicem civiliter in rem actione
instituta consistat. si in causa tenuerit, etiam legis fabiae crimen persequi
poterit. quod si per violentiam mancipium abreptum est, accusationem vis non
prohibetur intendere. * ant. a. placido. * <a 213 pp.Xii k.April. antonino
a. iiii et balbino conss.>
CJ.9.20.2: Imperator Antoninus
Si ab aeliano servum tuum susceptum et aliquamdiu occultatum
moxque eo suadente fugae datum probare potes, legis fabiae crimen per te vel
actionem ad eam rem propositam, id est servi corrupti, per procuratorem tuum
persequi potes. * ant. a. aurelio. * <a 213 pp.Vii k.Aug.Antonino a. iiii et
balbino conss.>
CJ.9.20.3: Imperator Alexander Severus
Ut legis fabiae poena debeatur, in crimen subscriptio et
accusatio et sententia necessaria est. * alex. a. cornelio. * <a 224 pp.Viii
k.Iul.Iuliano et crispino conss.>
CJ.9.20.4: Imperator Gordianus
Non valet procuratoris sententia, si vicem praesidis non
tueatur, qui legi fabiae locum esse pronuntiavit, cum eius legis disceptatio ad
praesidis provinciae pertineat notionem. * gord. a. paulinae. * <a 239
pp.Iii.Non.Dec.Gordiano a.Et aviola conss.>
CJ.9.20.5: Imperatores valer., gallien.
Si fratrem tuum adversarius supprimit, legis eum fabiae,
adito praeside provinciae reum debes postulare. * valer. et gallien. aa. et
valer. c.Iulianae. * <a 259 pp.Non.Mai aemiliano et basso conss.>
CJ.9.20.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In fuga servum constitutum neque vendere neque donare licet.
unde intellegis te in legem incidisse, quae super huiusmodi delictis certam
poenam fisco inferendam statuit, exceptis coheredibus et sociis, quibus in
divisione communium rerum licitationem de fugitivo servo invicem facere
permissum est. ita vero liceat fugitivum vendere, ut tunc venditio valeat,
quando ab emptore requisitus fuerit deprehensus. * diocl. et maxim. aa.
marcianae. * <a 287 pp.Iii id.Mart.Diocletiano et maximiano aa. conss.>
CJ.9.20.7pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quoniam servos a plagiariis alienari ex urbe significas
atque ita interdum ingenuos homines eorum scelere asportari solere perscribis,
horum delictorum licentiae maiore severitate occurrendum esse decernimus. *
diocl. et maxim. aa. maximo pu. * <a 287 d.Vi id.Dec.Diocletiano iii et
maximiano aa. conss.>
CJ.9.20.7.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ac propterea si quem in huiusmodi facinore deprehenderis,
capite eum plecti non dubitabis, ut poenae genere deterreri ceteri possint,
quominus istiusmodi audacia vel servos vel liberos ab urbe abstrahere atque
alienare audeant. <a 287 d.Vi id.Dec.Diocletiano iii et maximiano aa.
conss.>
CJ.9.20.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praeses provinciae discreto prius iure dominii intellegat,
audiendum sit plagii crimen nec ne. nam si proprietatis tuae mancipium esse
constiterit, expirasse criminis intentionem emersa dominii luce manifestabit:
si vero servum alienum esse constiterit, post disceptatam proprietatis
quaestionem et criminis causam audiet. * diocl. et maxim. aa. constant. * <a
290 pp.Viii k.Sept.Ipsis aa. iiii et iii conss.>
CJ.9.20.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eum, qui mancipium alienum celat, fabiae legis crimine
teneri non est incerti iuris. * diocl. et maxim. aa. et cc. eugenio. * <a
293 s.Id.Mai.Heracliae aa. conss.>
CJ.9.20.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Comparantem ab eo, qui abduxit plagio mancipia, si delicti
socius non probetur, nullo crimine teneri convenit. * diocl. et maxim. aa. et
cc.Dizae. * <a 293 s.Non.Nov.Lucione aa.Conss.>
CJ.9.20.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Abducti plagio facta venditio statum non mutat: liberae enim
personae sollicitatione crimen committitur, non condicioni praeiudicatur. *
diocl. et maxim. aa. et cc. ampliatae. * <a 293 s.Non.Nov.Lucionae aa.
conss.>
CJ.9.20.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quis servum fugitivum sciens cum rebus furtivis suscepit,
cum horum nomine furti actione teneatur, haec tibi rector provinciae cum solita
poena restitui efficiet. sed et si criminis plagii accusationem institueris,
tibi audientiam praebere non dubitabit. * diocl. et maxim. aa. et cc.Muciano. *
<a 294 s.Prid.Id.Sept.Singiduni cc.Conss.>
CJ.9.20.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Plagii criminis accusatio publici sit iudicii. * diocl. et
maxim. aa. et cc.Severino. * <a 294 s.V k.Dec.Cc.Conss.>
CJ.9.20.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Plagii criminis accusatio cessat, si vos servos vel liberos
adseverent qui suppressisse dicuntur, non commissi velandi, sed ad hanc
opinionem iusta ducti ratione. * diocl. et maxim. aa. et cc.Callistheni. *
<a 294 s.Prid.Non dec.Nicomediae cc.Conss.>
CJ.9.20.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Liberum sciens condicionem eius invitum venumdando plagii
criminis poena tenetur. * diocl. et maxim. aa. et cc. pomponio. * <a 294
d.Xiii k.Ian nicomediae cc. conss.>
CJ.9.20.16pr.: Imperator Constantinus
Plagiarii, qui viventium filiorum miserandas infligunt
parentibus orbitates, metalli poena cum ceteris ante cognitis suppliciis
tenebantur. * const. a. ad domitium celsum vic. africae. * <a 315 d.K.Aug.Constantino
a.Iiii et licinio iiii conss.>
CJ.9.20.16.1: Imperator Constantinus
Si quis tamen eiusmodi reus fuerit oblatus, posteaquam super
crimine patuerit, servus quidem vel libertate donatus bestiis obiciatur,
ingenuus autem gladio consumatur. <a 315 d.K.Aug.Constantino a.Iiii et
licinio iiii conss.>
CJ.9.21.0. Ad legem viselliam.
CJ.9.21.1pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Lex visellia libertinae condicionis homines persequitur, si
ea quae ingenuorum sunt circa honores et dignitates ausi fuerint attemptare vel
decurionatum adripere, nisi iure aureorum anulorum impetrato a principe
sustentantur. tunc enim quoad vivunt imaginem, non statum ingenuitatis obtinent
et sine periculo ingenuorum etiam officia peragunt publica. * diocl. et maxim. aa.
et cc.Baccho. * <a 300 ? pp.Ii id.Febr.Antiochiae cc.Conss.>
CJ.9.21.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui autem libertinus se dicit ingenuum, tam de operis
civiliter quam etiam lege visellia criminaliter poterit perurgueri: in curiam
autem se immiscens damno quidem cum infamia adficitur: muneribus vero
personalibus in patria patroni, quae congruunt huiusmodi hominibus, singulos
pro viribus adstrictos esse non dubium est. <a 300? pp.Ii id.Febr.Antiochiae
cc.Conss.>
CJ.9.22.0. Ad legem corneliam de falsis.
CJ.9.22.1: Imperator Antoninus
Si partus subiecti crimen diversae parti obicitis, causa
capitalis in tempus pubertatis pueri differri non debuit, sicut iam pridem mihi
et divo severo patri meo placuit. neque enim verisimile est eam quae arguitur
non ex fide causam suam defensuram, cum periculum capitis subeat. * ant. a.
severino. * <a 212 pp.Non.Mart.Duobus aspris conss.>
CJ.9.22.2: Imperator Alexander Severus
Satis aperte divorum parentum meorum rescriptis declaratum
est, cum morandae solutionis gratia a debitore falsi crimen obicitur, nihilo
minus salva exsecutione criminis debitorem ad solutionem compelli oportere. *
alex. a. valerio. * <a 223 pp.Iii non.Mai.Maximo ii et aeliano conss.>
CJ.9.22.3: Imperator Alexander Severus
Maiorem severitatem exigit, ut merita eorum qui falsis
rescriptionibus utuntur digna poena coerceantur. sed qui deceptus est per
alium, si suam innocentiam probat et eum a quo accepit exhibet, se liberat. *
alex. a. maximo. * <a 227 pp.Iiii k.Ian.Albino et maximo conss.>
CJ.9.22.4: Imperator Alexander Severus
Licet ex tabulis, quas sub nomine patris tui uxorem eius, id
est novercam tuam, subrepto vero testamento falsas protulisse adlegas, cum
crimen admissum ignores, legatum adscriptum tibi consecutus sis, tamen non impedieris
accusationem contra eam impletis sollemnibus instituere. * alex. a. cassio. *
<a 227 pp.Xi k.Ian.Albino et maximo conss.>
CJ.9.22.5: Imperator Alexander Severus
Falsi quidem crimen vel aliud capitale movere vos matri
vestrae secta mea non patitur. sed ea res pecuniarium compendium non aufert. si
enim de fide scripturae , unde eadem mater vestra fideicommissum sibi vindicat,
dubitatio est, inquiri fides veritatis etiam sine metu criminis potest. * alex.
a. petronio. * <a 230 pp. iii k. sept. agricola et clemente conss.>
CJ.9.22.6: Imperator Philippus
Qui falsas tabulas dixerit nec tenuerit, ad defuncti
iudicium adspirare non potest. * philipp. a. et philipp. c. ulpio. * <a 245
pp. xv k. april. philippo a. et titiano conss.>
CJ.9.22.7: Imperatores valer., gallien.
Ipse significas, cum primo adversarii instrumenta
protulerunt, fidem eorum te habuisse suspectam. facta igitur transactione
difficile est, ut is qui provinciam regit velut falsum, cui semel adquievisti,
tibi accusare permittat. * valer. et gallien. aa. et valer. c. heliodoro. *
<a 258 pp. iii k. iul. tusco et basso conss.>
CJ.9.22.8: Imperatores valer., gallien.
Si falsos codicillos ab his contra quos supplicas factos
esse contendis, non ideo accusationem evadere possunt, quod se illis negent
uti. nam illis prodest instrumenti usu abstinere, qui non ipsi machinatores
falsi esse dicuntur et quos periculo solus usus adstrinxerit. qui autem
compositis per scelus codicillis in severitatem legis corneliae inciderunt, non
possunt defensiones eius recusando crimen evitare. * valer. et gallien. aa. et
c. marino. * <a 259 pp. iii k. iul. aemiliano et basso conss.>
CJ.9.22.9pr.: Imperatores carinus, numer.
Si docueris apud praesidem provinciae ab intestato te
heredem eius extitisse, qui codicillos scripserat, ordinarium est, ut in
hereditatis possessione constitutus fideicommissa praebeas, quae iure relicta
sunt, nisi consilium est codicillos falsos arguere. * carinus et numer. aa.
messio. * <a 284 pp. iii k. april. carino ii et numeriano aa. conss.>
CJ.9.22.9.1: Imperatores carinus, numer.
Quod si criminaliter coeptum interventu indulgentiae sopitum
est, habes tamen residuam indagnationem, potest de fide scripturae civiliter
quaeri. <a 284 pp. iii k. april. carino ii et numeriano aa. conss.>
CJ.9.22.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum suppositi partus crimen patrui tui uxori moveas, apud
rectorem provinciae instituta accusatione id proba. * diocl. et maxim. aa.
legitimo. * <a 285 pp. xi k. oct. diocletiano a. ii et aristobulo conss.>
CJ.9.22.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si lis pecuniaria apud pedaneos iudices remissa est, etiam
de fide instrumenti civiliter apud eos iuxta responsum viri prudentissimi pauli
requiretur. * diocl. et maxim. aa. isidoro. * <a 287 pp.X k.Iul.Diocletiano
iii et maximiano aa. conss.>
CJ.9.22.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Querella falsi temporalibus praescriptionibus non excluditur
nisi viginti annorum exceptione, sicut cetera quoque fere crimina. * diocl. et
maxim. aa. et cc.Primo. * <a 293 s.Vi id.Aug.Viminacio aa. conss.>
CJ.9.22.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui veluti praesentem scripsisse res recepisse suas, cum
absens esset, conscripsit, non ignoranti quicquam aufert, sed se criminis
obligat periculo. * diocl. et maxim. aa. et cc. marco. * <a 293 pp.Vi
k.Ian.Sirmi aa.Conss.>
CJ.9.22.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Eum, qui celavit vel amovit testamentum, committere crimen
falsi publice notum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. gentianae. * <a 293
s.Iii k.Ian.Sirmi aa. conss.>
CJ.9.22.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si creditor colludens cum debitore suo tibi praedium
venumdedit, falsum commisit et tibi nihil officit, sed se magis criminis
accusationi fecit obnoxium. * diocl. et maxim. aa. et.Cc rufo. * <a 294
s.Xiii k.Febr.Cc.Conss.>
CJ.9.22.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De fide testamenti querenti duplex via litigandi tributa
est. quamvis itaque per procuratorem accusationem persequi non potes,
disceptatione privata tamen de eius fide queri non prohiberis, cum reus ita
conventus non tantum ab alio iuste, sed etiam eo qui civiliter egit sollemniter
accusari possit. * diocl. et maxim. aa. et cc. fortunato. * <a 294 s.Viii
id.Febr.Sirmi cc.Conss.>
CJ.9.22.17pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sicut falsi testamenti vel codicillorum scriptura temporis
intervallo firmari non potest, ita vera quae iure subsistit non evanescit. *
diocl. et maxim. aa. et cc. menelao. * <a 294 s.Iii id.Febr.Sirmi
cc.Conss.>
CJ.9.22.17.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si itaque de fide delicti vel per accusationem vel per
privatum iudicium quereris, rector provinciae tunc demum eos exhiberi de quibus
interrogatio fieri potest iubebit, si prius ceteris indiciis fuerit commotus.
<a 294 s.Iii id.Febr.Sirmi cc.Conss.>
CJ.9.22.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ex initio falsi commissi iusta possessio non paratur. unde
contra eos, quos de dominio fundi tecum contendere proponis, accusationem
instituere potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. maximo. * <a 294 s.Iii
non.Mart.Cc.Conss.>
CJ.9.22.19pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Etsi ad te negotium pertinuit, etiam atque etiam tecum
deliberare debueras, ne improbam institueres accusationem, hoc instrumentum
falsum in quo subscripseras arguere contendens. * diocl. et maxim. aa. et cc.
cosmiae. * <a 294 s.Viii id.Mart.Cc.Conss.>
CJ.9.22.19.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
At cum mulieribus in aliena causa falsi non sit concessum
accusare, tu autem haec eadem praedia te prius alii donasse proponas, fieri
tibi facultatem accusandi contra iuris postulas formam. <a 294 s.Viii
id.Mart.Cc.Conss.>
CJ.9.22.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec exemplum precum editionis aliter per errorem scriptum,
cum non nisi dolo falsum committentes crimini subiugentur, cognitionem dati
iudicis moratur. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufino. * <a 294 s.Xi
k.Nov.Dorostoli cc.Conss.>
CJ.9.22.21pr.: Imperator Constantinus
Si quis decurio testamentum vel codicillos aut aliquam
deficientis scripserit voluntatem vel conscribendis publicis privatisque
instrumentis praebuerit officium, si falsi quaestio moveatur, decurionatus
honore seposito quaestioni, si ita poposcerit causa, subdatur. * const. a.
maecilio hilariano correctori lucaniae et brittiorum. * <a 316 d.Iii
k.Febr.Sabino et rufino conss.>
CJ.9.22.21.1: Imperator Constantinus
Sed non statim desinit esse decurio, qui in huiusmodi facto
fuerit : quantum enim ad municipales pertinet necessitates, decurio permanet:
quantum ad rem gestam et veritatem reserandam uti decurionatus honore non
poterit. <a 316 d.Iii k.Febr.Sabino et rufino conss.>
CJ.9.22.21.2: Imperator Constantinus
Nec vero is, qui ante fuerit tabellio, ad eludendam
quaestionem super his quae ante conscripsit factus decurio defendi hac poterit
dignitate, quoniam scripturae veritas, si res poposcerit, per ipsum debet
probari auctorem. <a 316 d.Iii k.Febr.Sabino et rufino conss.>
CJ.9.22.22pr.: Imperator Constantinus
Ubi falsi examen inciderit, tunc acerrima fiat indago
argumentis testibus scripturarum collatione aliisque vestigiis veritatis. *
const. a. ad maximum pu. * <a 320 pp.Viii k.April.In foro traiani
constantino a.Vi et constantino c.Conss.>
CJ.9.22.22.1: Imperator Constantinus
Ne accusatori tantum quaestio incumbat nec probationis ei
tota necessitas indicatur, sed inter utramque personam sit iudex medius nec
ulla interlocutione divulget quae sentiat, sed tamquam ad imitationem
relationis, quae solum audiendi mandat officium, praebeat notionem, postrema
sententia quid sibi liqueat proditurus. <a 320 pp.Viii k.April.In foro
traiani constantino a.Vi et constantino c.Conss.>
CJ.9.22.22.2: Imperator Constantinus
Ultimum autem finem strepitus criminalis compendioso spatio
limitamus, quem litigantem disceptantemque fas non sit excedere, cuius exordium
nascetur auspicio testatae actionis apud iudicem competentem: capitali post
probationem supplicio, si id exigat magnitudo commissi, vel deportatione ei qui
falsum commiserit imminente. <a 320 pp.Viii k.April.In foro traiani
constantino a.Vi et constantino c.Conss.>
CJ.9.22.23pr.: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Damus licentiam litigantibus, si apud iudicem proferatur
scriptura, de qua oritur aliqua disputatio, utrum de falso criminaliter
statuat, qui dubitet de instrumenti fide, experiri an civiliter. * valens grat.
et valentin. aaa. ad maximinum pp. * <a 376 pp.Xvi k.Mai.Romae valente v et
valentiniano aa. conss.>
CJ.9.22.23.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Quod si expetens vindictam falsi crimen intenderit, tunc
quaestione civili per sententiam terminata criminis fiat indago, ut, si quis
tabulas testamenti chirographa testationesque nec non etiam rationes privatas
vel publicas, pacta et epistulas vel ultimas voluntates, donationes
venditiones, vel si quid prolatum aliud instituere conabitur, habeat accusandi
facultatem. <a 376 pp.Xvi k.Mai.Romae valente v et valentiniano aa.
conss.>
CJ.9.22.23.2: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Civilis autem inquisitionis inter utrasque partes
confligentium lenior examinatio procedat, cum iudex, qui praeerit quaestioni,
intentiones actoris falsas et convicta crimina reorum ex legibus poenis
competentibus possit ulcisci. <a 376 pp.Xvi k.Mai.Romae valente v et
valentiniano aa. conss.>
CJ.9.22.24: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Praebemus licentiam, ut civiliter sive criminaliter, ut
actor elegerit, super prolatis codicillis vel aliis instrumentis requiratur et
incumbat probatio fidei instrumenti ei primitus, qui scripturam obtulerit,
deinde ei, qui stricta instantia falsum arguere paratus est. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. proculo pu. * <a 389 d.Mediolani x.K.Febr.Timasio et
promoto conss.>
CJ.9.23.0. De his qui sibi adscribunt in testamento.
CJ.9.23.1: Imperator Antoninus
Quamquam ita interpretentur iuris periti, ut contra legem
corneliam videatur se scribere heredem filius emancipatus patre dictante, tamen
cum et, si testamentum non esset scriptum, iustus successor futurus esset
accepta bonorum possessione filius patri, perinde habebitur, atque si sua manu
pater tuus te heredem scripsisset functus dulci officio. * ant. a. vallatio. *
<a 212 pp.Non.Sept.Duobus aspris conss.>
CJ.9.23.2pr.: Imperator Antoninus
Si testator codicillis quos scripsisti legatum quoque seu
fideicommissum reliquisse tibi sua manu adscripsit, non videris in poenam
senatus consulti incidisse. * ant. a. atticio. * <a 213 pp. id. dec.
antonino a. iiii et balbino conss.>
CJ.9.23.2.1: Imperator Antoninus
Quod si testamentum dictasse codicillis significavit, legato
quidem vel fideicommisso abstinere debes, poena vero falsi tibi principali
beneficio remittitur. <a 213 pp. id. dec. antonino a. iiii et balbino
conss.>
CJ.9.23.3: Imperator Alexander Severus
Senatus consulto et edicto divi claudii prohibitum est eos,
qui ad scribenda testamenta adhibentur, quamvis dictante testatore aliquid
emolumentum ipsis futurum scribere, et poena legis corneliae facienti inrogata
est: cuius veniam deprecantibus ob ignorantiam et profitentibus a relicto
discedere raro amplissimus ordo vel divi principes veniam dederunt. * alex. a.
martiali. * <a 223 pp. xvii k. april. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.9.23.4: Imperator Alexander Severus
Quae in testamento uxoris maritus sua manu legata sibi
adscripserit, pro non scriptis habentur, et legis corneliae poena, si venia
impetrata non est, locum habet. * alex. a. crescenti. * <a 225 pp. iii non.
febr. fusco ii et dextro conss.>
CJ.9.23.5: Imperator Alexander Severus
Quod adhibitus ad testamentum commilitonis scribendum iussu
eius servum tibi adscripsisti, pro non scripto habetur et ideo id legatum
petere non potes. sed secutus tenorem indulgentiae meae poenam legis corneliae
tibi remitto, in quam credo te magis errore quam malitia incidisse. * alex. a.
gallicano mil. * <a 225 pp. xvii k. iul. fusco ii et dextro conss.>
CJ.9.23.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si libertatem tibi manu tua imperante domino adscripsisti,
cum proponas dominium non subscripsisse et suis litteris tuam libertatem
expressim agnovisse, ad impetrandam libertatem senatus consulti auctoritas tibi
obest. poena tamen falsi tibi remittitur, quoniam non potueras contra domini
voluntatem venire. * diocl. et maxim. aa. aufidio. * <a 290 pp. vi id. dec.
ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.9.24.0. De falsa moneta.
CJ.9.24.1pr.: Imperator Constantinus
Quoniam nonnulli monetarii adulterinam monetam clandestinis
sceleribus exercent, cuncti cognoscant necessitatem sibi incumbere huiusmodi
homines inquirendi, ut investigati tradantur iudiciis, facti conscios per
tormenta ilico prodituri ac sic dignis suppliciis addicendi. * const. a. ad
ianuarium. * <a 321 d. xii k. dec. romae crispo ii et constantino ii cc.
conss.>
CJ.9.24.1.1: Imperator Constantinus
Accusatoribus etiam eorum immunitatem permittimus, cuius
modus, quoniam dispar patrimonium est, a nobis per singulos statuetur. <a
321 d. xii k. dec. romae crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.9.24.1.2: Imperator Constantinus
Si quis autem militum huiusmodi personam susceptam de
custodia exire fecerit, capite puniatur <a 321 d. xii k. dec. romae crispo
ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.9.24.1.3: Imperator Constantinus
Appellandi etiam privato licentia denegetur: si vero miles
aut promotus in gradu huiusmodi crimen incurrerit, super eius nomine et gradu
ad competentes iudices referatur. <a 321 d. xii k. dec. romae crispo ii et
constantino ii cc. conss.>
CJ.9.24.1.4: Imperator Constantinus
Domus vero vel fundus, in quo haec perpetrata sunt, si
dominus in proximo constitutus sit, cuius incuria vel neglegentia punienda est,
etsi ignoret, fisco vindicetur, nisi dominus, ante ignorans, ut primum
reppererit, scelus prodiderit perpetratum: tunc enim possessio vel domus ipsius
proscriptionis iniuriae minime subiacebit. <a 321 d. xii k. dec. romae
crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.9.24.1.5: Imperator Constantinus
Sin vero longissime ab ea domo vel possessione afuerit,
nullum sustineat detrimentum: actore videlicet fundi vel servis vel incolis vel
colonis, qui hoc ministerium praebuerunt, cum eo qui fecit supplicio capitali plectendis.
<a 321 d. xii k. dec. romae crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.9.24.1.6: Imperator Constantinus
Viduas autem ac pupillos speciali dignos indulgentia
credidimus, ut viduae nec in proximo constitutae domo sua vel possessione
careant, si nulla apud ipsas tam gravis conscientiae noxa resideat, impuberes
vero, etiamsi conscii fuerint, nullum sustineant detrimentum, quia aetas eorum
quid videat ignorat. <a 321 d. xii k. dec. romae crispo ii et constantino ii
cc. conss.>
CJ.9.24.1.7: Imperator Constantinus
Tutores tamen eorum, si in proximo sint, quoniam ignorare
eos, quid in re pupilli geritur, non oportet, haec poena expectabit, ut de
rebus eorum, si idonei fuerint, tantum fisco inferatur, quantum a pupillo
fuerat inferendum. <a 321 d. xii k. dec. romae crispo ii et constantino ii
cc. conss.>
CJ.9.24.2: Imperator Constantinus
Si quis nummum falsa fusione formaverit, universas eius
facultates fisco nostro addici praecipimus: in monetis etenim tantum nostris
cudendae pecuniae studium frequentari volumus. cuius obnoxii maiestatis crimen
committunt, et praemio accusatoribus proposito, quicumque solidorum adulter
poterit reperiri vel a quoquam fuerit publicatus, ilico omni dilatione submota
flammarum exustionibus mancipetur. * const. a. ad tertullianum procons.
africae. * <a 326 d. prid. non. iul. mediolani constantino a. vii et
constantio c. conss.>
CJ.9.24.3: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Si quis super cudendo aere vel rescripto aliquo vel etiam
adnotatione nostra sibi eripuerit facultatem, non solum fructum propriae
petitionis amittat, verum etiam poenam quam meretur excipiat. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. rufino pp. * <a 393 d. iiii id. iul. constantinopoli
theodosio a. iii et abundantio conss.>
CJ.9.25.0. De mutatione nominis.
CJ.9.25.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sicut initio nominis cognominis praenominis recognoscendi
singulos imposito privatim libera est, ita horum mutatio innocentibus
periculosa non est.Mutare itaque nomen sive praenomen sine aliqua fraude licito
iure, si liber es, secundum ea quae saepe statuta sunt minime prohiberis, nulli
ex hoc praeiudicio futuro. * diocl. et maxim. aa. et cc.Iuliano. * <a 293
s.Xv k.Ian.Aa. conss.>
CJ.9.26.0. Ad legem iuliam de ambitu.
CJ.9.26.1pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Nullus omnino principatum vel numeratum seu commentariensis
gradum vel cetera officia repetere audeat, cum publicae disciplinae semel gesta
sufficiant. * arcad. et honor. aa. pompeiano procons. africae. * <a 400
d.Prid.K.Iun.Mediolani stilichone et aureliano conss.>
CJ.9.26.1.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Ac si quispiam promotorum denuo ad munus etiam per sacras
litteras inrepserit, quod ante docebitur gessisse, cassatis quae hoc modo sunt
impetrata, ad solutionem debiti primitus artetur, et qui contra fecerint poenam
deportationis ad instar legis iuliae ambitus excipiant. <a 400
d.Prid.K.Iun.Mediolani stilichone et aureliano conss.>
CJ.9.27.0. Ad legem iuliam repetundarum.
CJ.9.27.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Ut unius poena metus possit esse multorum, ducem qui male
egit ad provinciam quam nudaverat cum custodia competenti ire praecipimus, ut
non solum, quod eius non dicam domesticus, sed manipularius et minister
accepit, verum etiam quod ipse a provincialibus nostris rapuit aut sustulit, in
quadruplum invitus exsolvat. * grat. valentin. et theodos. aaa. matroniano duci
et praes. isauriae.* <a 382 d.Prid.Id.Iun.Constantinopoli antonio et syagrio
conss.>
CJ.9.27.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Sciant iudices super admissis propriis aut a se aut ab
heredibus suis poenam esse repetendam. * grat. valentin. et theodos. aaa. floro
pp. * <a 382 d.X k.Sept.Antonio et syagrio conss.>
CJ.9.27.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Omnes cognitores et iudices a pecuniis atque patrimoniis
manus abstineant neque alienum iurgium putent suam praedam. etenim privatarum
quoque litium cognitor idemque mercator statutam legibus cogetur subire
iacturam. * grat. valentin. et theodos. aaa. Marcellino. * <a 383
d.Prid.Non.April.Mediolani merobaude ii et saturnino conss. >
CJ.9.27.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Iubemus hortamur, ut, si quis forte honoratorum decurionum
possessorum, postremo etiam colonorum aut cuiuslibet ordinis a iudice fuerit
aliqua ratione concussus , si quis scit venalem de iure fuisse sententiam, si
quis poenam vel pretio remissam vel vitio cupiditatis ingestam, si quis
postremo quacumque de causa improbum iudicem potuerit approbare, is vel
administrante eo vel post administrationem depositam in publicum prodeat,
crimen deferat, delatum approbet, cum probaverit, et victoriam reportaturus et
gloriam. * grat. valentin. et theodos. aaa. et arcad. a. edictum ad p * <a
386 d.X k.Iul.Constantinopoli honorio np.Et euodio conss.>
CJ.9.27.5pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Unusquisque procurator, praepositus gynaecei, tabularius
susceptor colonus vel quicumque se a comite domorum meminerit esse concussum,
cum ipse cui pecuniam numeraverit administratione decesserit, intra anni spatia
ad iudicium spectabilitatis tuae quidquid dederit repetiturus occurrat, ut
prosit pensionibus, quidquid ille reddiderit. * valentin. theodos. et arcad.
aaa. severino com. rer. privat * <a 390 d. prid. non. iun. mediolani
valentiniano a. iiii et neoterio conss.>
CJ.9.27.5.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Sin vero ex tempore depositae administrationis praestituti
temporis curricula transfluxerint, nulla vox advocationis emergat, sed ipsos
procuratores praepositos colonos tabularios susceptores obnoxios ad solutionem
volumus artari. <a 390 d. prid. non. iun. mediolani valentiniano a. iiii et
neoterio conss.>
CJ.9.27.6pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sancimus eiusmodi viros ad provincias regendas accedere, qui
honoris insignia non ambitione vel pretio, sed probatae vitae et amplitudinis
tuae solent testimonio promoveri, ita sane ut, quibus hi honores per sedis tuae
vel nostram fuerint electionem commissi, iurati inter gesta depromant se pro administrationibus
sortiendis neque dedisse quippiam neque daturos umquam postmodum fore, sive per
se sive per interpositam in fraudem legis sacramentique personam, aut
donationis venditionisve titulo aut alio velamento cuiuscumque contractus, et
ob hoc exceptis salariis nihil penitus tam in administratione positos quam post
depositum officium pro aliquo praestito beneficio tempore administrationis,
quam gratuito meruerint, accepturos. * theodos. et valentin. aa. florentio pp.
* <a 439 d. vi k. dec. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.9.27.6.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Et licet neminem divini timoris contemnendo iureiurando
arbitramur immemorem, ut saluti propriae ullum commodum anteponat, tamen, ut ad
salutis timorem et necessitas periculi subiungatur, tunc si quis ausus fuerit
praebita sacramenta neglegere, non modo adversus accipientem, sed etiam
adversus dantem accusandi cunctis tamquam crimen publicum concedimus
facultatem, quadrupli poena eo qui convictus fuerit modis omnibus feriendo.
<a 439 d. vi k. dec. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.9.28.0. De crimine peculatus.
CJ.9.28.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Iudices, qui tempore administrationis publicas pecunias
subtraxerunt, lege iulia peculatus obnoxii sunt et capitali animadversioni eos
subdi iubemus: his nihilo minus, qui ministerium eis ad hoc adhibuerunt vel qui
subtracta ab his scientes susceperunt, eadem poena percellendis. * theodos.
arcad. et honor. aaa. rufino pp. * <a 415 d. iii non. mart. constantinopoli
honorio x et theodosio vi aa. conss.>
CJ.9.29.0. De crimine sacrilegii.
CJ.9.29.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Qui divinae legis sanctitatem aut nesciendo confundunt aut
neglegendo violant et offendunt, sacrilegium committunt. * grat. valentin. et
theodos. aaa. * <a 380 d. iii k. mart. thessalonicae gratiano a. v et
theodosio a. conss.>
CJ.9.29.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Disputari de principali iudicio non oportet: sacrilegii enim
instar est dubitare , an is dignus sit, quem elegerit imperator. * grat.
valentin. et theodos. aaa. ad symmachum pu. * <a 384 d. v k. ian. mediolani
ricomere et clearcho conss.>
CJ.9.29.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Ne quis sine sacrilegii crimine desiderandum intellegat
gerendae ac suscipiendae administrationis officium intra eam provinciam, in qua
provincialis et civis habetur, nisi hoc cuidam ultronea liberalitate per
divinos adfatus imperator indulgeat. * grat. valentin. et theodos. aaa. et
arcad. a. eutropio pp. * <a 385 d. xvi k. aug. arcadio a. et bautone
conss.>
CJ.9.30.0. De seditiosis et his qui plebem audent contra
publicam quietem colligere.
CJ.9.30.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Si quis contra evidentissimam iussionem suscipere plebem et
adversus publicam disciplinam defendere fortasse temptaverit, multam
gravissimam sustinebunt. * grat. valentin. et theodos. aaa. florentio praef.
augusta * <a 384 d. xiii k. ian. constantinopoli ricomere et clearcho
conss.>
CJ.9.30.2: Imperator Leo
In nullis locis aut civitatibus tumultuosis clamoribus
cuiusquam interpellatio contumeliosa procedat nec ad solam cuiusquam invidiam
petulantia verba iactentur : scituris his, qui huiusmodi voces emiserint
moverintque tumultus, se quidem fructum ex his quae postulant nullatenus
habituros, subdendos autem poenis his, quas de seditionum et tumultus
auctoribus vetustissima decreta sanxerunt. * leo a. erythrio pp. * <a 466 d.
ii non. mart. constantinopoli leone a. iii cons.>
CJ.9.31.0. Quando civilis actio criminali praeiudicet et an
utraque ab eodem exerceri potest.
CJ.9.31.1pr.: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
A plerisque prudentium generaliter definitum est, quotiens
de re familiari et civilis et criminalis competit actio, utraque licere
experiri, sive prius criminalis sive civilis actio moveatur, nec si civiliter
fuerit actum, criminalem posse consumi, et similiter e contrario. * valens
grat. et valentin. aaa. antonio pp. * <a 378 d. prid. id. ian. treviris
valente vi et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.9.31.1.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Sic denique et per vim possessione deiectus, si de ea
recuperanda interdicto unde vi erit usus, non prohibetur tamen etiam lege iulia
de vi publico iudicio instituere accusationem: et suppresso testamento cum ex
interdicto de tabulis exhibendis fuerit actum, nihilo minus ex lege cornelia
testamentaria poterit crimen inferri: et cum libertus se dicit ingenuum, tam de
operis civiliter quam etiam lege viselli criminaliter poterit perurgueri. <a
378 d. prid. id. ian. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.9.31.1.2: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Quo in genere habetur furti actio et legis fabiae
constitutum, et plurima alia sunt, quae enumerari non possunt, ut, cum altera
prius actio intentata sit, per alteram quae supererit iudicatum liceat
retractari. <a 378 d. prid. id. ian. treviris valente vi et valentiniano ii
aa. conss.>
CJ.9.31.1.3: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Qua iuris definitione non ambigitur etiam falsi crimen, de
quo civiliter iam actum est, criminaliter esse repetendum. <a 378 d. prid.
id. ian. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.9.32.0. De crimine expilatae hereditatis.
CJ.9.32.1: Imperatores Severus, Antoninus
Expilatae quidem hereditatis crimen intentare non potes,
quando communis arcae rebus inspectis claves traditas coheredi profitearis. sed
cum de his exhibendis apud iudicem quaereretur, rationem compensationis induci
non oportuit. exhibitis enim quae desiderantur suis iudicibus directa quaestio
derelinquenda est. * sev. et ant. aa. euphratae. * <a 205 pp. xii k. mai.
antonino a.Ii et geta ii conss.>
CJ.9.32.2: Imperator Antoninus
Expilatae hereditatis crimen adversus vitricum adito
praeside provinciae persequi non prohiberis. * ant. a. primo. * <a 215 pp.
vii k. mart. laeto ii et cereale conss.>
CJ.9.32.3: Imperator Antoninus
Si avi tui hereditatem adisti, expilatae hereditatis crimine
adversus novercam quondam tuam experiri non prohiberis. * ant. a. helenae. *
<a 216 pp. iii non. ian. sabino et anullino conss.>
CJ.9.32.4pr.: Imperator Gordianus
Adversus uxorem, quae socia rei humanae atque divinae domus
suscipitur, mariti diem suum functi successores expilatae hereditatis crimen
intendere non possunt. * gord. a. basso. * <a 242 pp. vi k. mart. attico et
praetextato conss.>
CJ.9.32.4.1: Imperator Gordianus
Et ideo res, quas per eandem abesse quereris, competenti in
rem actione vel, si dolo malo fecerit, quo minus res mobiles possideret, ad
exhibendum persequere. <a 242 pp. vi k. mart. attico et praetextato
conss.>
CJ.9.32.4.2: Imperator Gordianus
Fructus autem rerum quas mala fide tenuit, licet expilatae
hereditatis non teneatur crimine, suos non facit, sed extantes quidem
vindicari, absumptos vero condici posse procul dubio est. <a 242 pp. vi k.
mart. attico et praetextato conss.>
CJ.9.32.5: Imperator Philippus
Obtentu expilatae hereditatis emolumentum legatorum, maxime
suspensa cognitione, legatariis isdemque libertis defuncti auferri non oportet.
* philipp. a. et philipp. c. sulpicio. * <a 245 pp. xv k. febr. philippo a.
et titiano conss.>
CJ.9.32.6: Imperator Philippus
Expilatae hereditatis crimen loco deficientis actionis
intendi consuevisse non est iuris ambigui. * philipp. a.Et c.Basiliae. * <a
249 pp. x k. mart. aemiliano et aquilino conss.>
CJ.9.33.0. Vi bonorum raptorum.
CJ.9.33.1: Imperator Gordianus
Vi bonorum raptorum actionem, quae cum poena sua retrahit
ablata, potius ad mobilia moventiaque quam ad fundos per iniuriam occupatos
spectare explorati iuris est. * gord. a. valerio. * <a 242 pp. k. mart.
attico et praetextato conss.>
CJ.9.33.2: Imperatores valer., gallien.
Si res mobiles, quarum in te fuerat dominium perfecta
donatione translatum, violenter heres donatricis abripuit, vi bonorum raptorum
actionem intra annum quidem, quo experiundi potestas fuit, in quadruplum, post
annum in simplum intendere non vetaris. * valer. et gallien. aa. longino. *
<a 260 pp. vii k. mai. saeculare et donato conss.>
CJ.9.33.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Res obligatas sibi creditorem vi rapientem non rem licitam
facere, sed crimen committere convenit, eumque etiam vi bonorum raptorum infra
annum utilem in quadruplum, post simpli actione conveniri posse non ambigitur.
* diocl. et maxim. aa. et cc. euelpisto. * <a 293 s. vii id. ian. sirmi aa.
conss.>
CJ.9.33.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De his, quae servum alienum nesciente domino vi rapuisse
dicis, infra annum in quadruplum vi bonorum raptorum et post in simplum dominus
eius noxali actione apud competentem iudicem conveniri potest. * diocl. et
maxim. aa. et cc. attalo. * <a 293 s. vii id. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.9.33.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sive negotiorum gestorum contra novercam tuam sive actione
vi bonorum raptorum, quae in quadruplum intra annum utilem ac post in simplum
constituta est, putaveris agendum, notione praesidali poteris experiri. *
diocl. et maxim. aa. et cc. dominae. * <a 293 s. vii id. ian. sirmi aa. conss.>
CJ.9.34.0. De crimine stellionatus.
CJ.9.34.1: Imperator Alexander Severus
Improbum quidem et criminosum fateris easdem res pluribus
pignorasse, dissimulato in posteriore obligatione, quod eaedem aliis pignori
tenentur. verum securitati tuae consules, si oblato omnibus debito criminis
instituendi causam peremeris. * alex. a. alexandro. * <a 231 pp. v id. febr.
pompeiano et peligno conss.>
CJ.9.34.2: Imperator Gordianus
Si pater tuus in te donationem contulit et, cum emancipatus
esses, traditionibus dominium corporum in te transtulit posteaque creditorem
sortitus quasdam earum rerum sine tua voluntate velut proprias suas obstrinxit,
ius tuum non laesit. nec tamen iniuria stellionatus crimine petetur, cum sciens
alienam rem te non consentiente velut propriam suo nexuit creditori. * gord. a.
valenti. * <a 239 pp. ii k. ian. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.9.34.3: Imperator Gordianus
Stellionatus accusatio inter crimina publica non habetur. *
gord. a. hadriano. * <a 242 pp. id. april. attico et praetextato conss.>
CJ.9.34.4pr.: Imperator Philippus
Ignorantia creditoris, cui res pridem apud alios obligatae
pignoris seu hypothecae iure obligantur, non sine periculo capi consuevit.
etenim eiusmodi fraudes ad extraordinariam criminis exsecutionem spectare ac
stellionatus commissum severissime esse vindicandum saepe rescriptum est. *
philipp. a. euprepeti. * <a 244 pp. vi id. mai. peregrino et aemiliano
conss.>
CJ.9.34.4.1: Imperator Philippus
Proinde sive ignorantiam tuam debitor circumvenire
temptaverit, seu obligatione rite perfecta participato fraudis consilio per
subiectam quasi anteriorem personam dispendium tuum ad occultum compendium suum
pertemptat, adire suum iudicem potes congruentem iuri ac debitae religioni
sententiam relaturum. <a 244 pp. vi id. mai. peregrino et aemiliano
conss.>
CJ.9.35.0. De iniuriis.
CJ.9.35.1: Imperator Alexander Severus
Nec servis quidem alienis licet facere iniuriam. * alex. a.
syro. * <a 222 pp. xi k. dec. alexandro a. cons.>
CJ.9.35.2: Imperator Alexander Severus
Iniuriarum actio tibi duplici ex causa competit, cum et
maritus in uxoris pudore et pater in existimatione filiorum propriam iniuriam
pati intelleguntur. * alex. a. davo. * <a 230 pp. prid. idus maias agricola
et clemente conss.>
CJ.9.35.3: Imperator Gordianus
Si non es nuntiator, vereri non debes, ne eapropter, quod
iniuriae faciendae gratia quidam te veluti delatorem esse dixerunt, opinio tua
maculata sit. quin immo adversus eos, quos minuendae opinionis tuae causa
aliquid confecisse comperietur, more solito iniuriarum iudicio experiri potes.
* gord. a. donato. * <a 239 pp. ii id. iul. gordiano a. et aviola conss.>
CJ.9.35.4: Imperatores valer., gallien.
Atrocem sine dubio iniuriam esse factam manifestum est, si
tibi illata est, cum esses in sacerdotio et dignitatis habitum et ornamenta
proferres: et ideo vindictam potes eo nomine exsequi. * valer. et gallien. aa.
et valer. c. vindi. * <a 259 pp. ii... aemiliano et basso conss.>
CJ.9.35.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si non convicii consilio te aliquid iniuriosum dixisse
probare potes, fides veri a calumnia te defendit. si in rixa inconsulto calore
prolapsus homicidii convicium obiecisti et ex eo die annus excessit, cum
iniuriarum actio annuo tempore praescripta sit, ob iniuriae admissum conveniri
non potes. * diocl. et maxim. aa. victorino. * <a 290 pp. vi id. iul. ipsis
iiii et iii aa. conss.>
CJ.9.35.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum nec patronos iniuriam facere libertis iuris aequitas
permittat, proponasque patronae heredes eum, qui libertatem a defuncta
acceperat, iniuriis adficere, curabit praeses provinciae contumeliam heredum
compescere. * diocl. et maxim. aa. flaviano. * <a 290 pp. id. iul. ipsis
iiii et iii aa. conss.>
CJ.9.35.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Iniuriarum causa non publici iudicii, sed privati continet
querellam. * diocl. et maxim. aa. et cc. paenentiano. * <a 293 s. id. febr.
sirmi aa. conss.>
CJ.9.35.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Dominum pro atroci iniuria, quam servus eius passus est,
edicti perpetui actione proposita, qua damni etiam haberi rationem verbis
evidenter exprimitur, agere posse convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc.
marciano. * <a 294 s. xv k. nov. cc. conss.>
CJ.9.35.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui liberos infamandi gratia dixerunt servos, iniuriarum
conveniri posse non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. nonnae. * <a
294 s. vi k. dec. nicomediae cc. conss.>
CJ.9.35.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si quidem aviam tuam ancillam infamandi causa rei publicae
civitatis comanensium dixit zenodorus ac recessit, iniuriarum actione statim
conveniri potest. nam si perseveret in causa facultatem habens agendi, super
hac deferri querellam ac tunc demum, si non esse serva fuerit pronuntiata,
postulari convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. paulo. * <a 294 s. xv k.
ian. nicomediae cc. conss.>
CJ.9.35.11: Imperator Zeno
Si quando iniuriarum actio, quam inter privata delicta
veteris iuris auctores connumerant, a quibuslibet illustribus viris,
militantibus seu sine cingulo constitutis, vel uxoribus eorum vel liberis
masculini sexus vel filiabus, superstitibus videlicet patribus aut maritis
illustribus, vel si adversus aliquam huiusmodi personam criminaliter forte
movetur, ipsos quidem, qui super iniuria queruntur, inscribere aliaque omnia,
quae in huiusmodi causis de more procedunt, sollemniter observare decernimus:
licere autem illustri accusatori vel reo, uxori vel liberis masculini sexus seu
filiae itidem illustris superstitis causam iniuriarum in quocumque iudicio
competenti per procuratorem criminaliter suscipere vel movere, sententiam
iudice contra eum qui procuratorem dederit, etsi ipse non adesset iudiciis nec
causam per procuratorem diceret, legibus prolaturo: ita tamen, ut nullus alius
idem sibi audeat vindicare vel a nostro numine postulare: sed in ceteris mos
iudiciorum qui hactenus obtinuit et in posterum servetur intactus. * zeno a.
alexandro viro illustri. * <a 478 d. v non. constantinopoli illo vc.
cons.>
CJ.9.36.0. De famosis libellis.
CJ.9.36.2pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Si quis famosum libellum sive domi sive in publico vel
quocumque loco ignarus reppererit, aut corrumpat priusquam alter inveniat, aut
nulli confiteatur inventum. * valentin. et valens aa. edictum. * <a 365 d.
xiiii k. mart. constantinopoli valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.9.36.2.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Sin vero non statim easdem chartulas vel corruperit vel igni
consumpserit, sed vim earum manifestaverit, sciat se quasi auctorem huiusmodi
delicti capitali sententia subiugandum. <a 365 d. xiiii k. mart.
constantinopoli valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.9.36.2.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Sane si quis devotionis suae ac salutis publicae custodiam
gerit, nomen suum profiteatur et ea, quae per famosum persequenda putavit, ore
proprio edicat, ita ut absque ulla trepidatione accedat, sciens, quod si
adsertionibus veri fides fuerit opitulata, laudem maximam ac praemium a nostra
clementia consequetur. <a 365 d. xiiii k. mart. constantinopoli valentiniano
et valente aa. conss.>
CJ.9.36.2.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Sin vero minime haec vera ostenderit, capitali poena
plectetur. huiusmodi autem libellus alterius opinionem non laedat. <a 365 d.
xiiii k. mart. constantinopoli valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.9.37.0. De abigeis.
CJ.9.37.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Abacti animalis accusatio non solum cum inscriptionibus, sed
etiam sine ea observatione proponitur. * arcad. et honor. aa. pasiphilo. *
<a 395 d.Viii k.Ian.Mediolani olybrio et probino conss.>
CJ.9.38.0. De nili aggeribus non rumpendis.
CJ.9.38.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Si quis posthac per aegyptum intra duodecimum cubitum
fluminis nili ulla fluenta de propriis ac vetustis usibus praeter fas praeterque
morem antiquitatis usurpaverit, flammis eo loco consumatur, in quo vetustatis
reverentiam et propemodum ipsius imperii appetierit securitatem: consciis et
consortibus eius deportatione constringendis, ita ut numquam supplicandi eis
vel recipiendi civitatem vel dignitatem vel substantiam licentia tribuatur. *
honor. et theodos. aa. anthemio pp. * <a 409 d.X k.Oct.Constantinopoli
honorio viii et theodosio iii aa.Conss. >
CJ.9.39.0. De his qui latrones vel in aliis criminibus reos
occultaverint.
CJ.9.39.1pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Eos, qui se cum alieni criminis reo occultando eum
sociarunt, par ipsos et reos poena expectet. * valentin. valens et grat. aaa.
simplicio vic. * <a 374 pp.Romae x k.April.Gratiano a.Iii et equitio conss.>
CJ.9.39.1.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Et latrones quisquis sciens susceperit vel offerre iudiciis
supersederit, supplicio corporali aut dispendio facultatum pro qualitate
personae et iudicis aestimatione plectatur. <a 374 pp.Romae x
k.April.Gratiano a.Iii et equitio conss.>
CJ.9.39.2pr.: Imperator Marcianus
Si qui latrones seu aliis criminibus obnoxii in possessione
degunt seu latitant, dominus possessionis, si praesto est, aut procuratores, si
dominus abest, seu primates possessionis ultro eos offerant aut, si scientes
hoc sponte non fecerint, conveniantur a civili officio, ut tradant provinciali
iudicio eos qui requiruntur, prout iuris est sub examine iudicis arguendos et
poenas post documenta congruas subituros. si vero exhibere eos domini vel
procuratores aut primates possessionis distulerint, tunc ad detinendos eos a
rectore provinciae omnia civilia dirigantur auxilia. * marcian. a. palladio pp.
* <a 451 d.Xii k.Ian.Constantinopoli marciano a. cons.>
CJ.9.39.2.1: Imperator Marcianus
Si autem propter multitudinem forte eorum, qui in praedio
sunt, civile adminiculum sufficere non posse constiterit et memorati audaces
exsecutoribus obiecerint manus vel alias parere distulerint, tunc iudex
provinciae memor periculi sui a viro devoto tribuno seu primatibus militum qui
in locis sunt auxilium postulet, ut per militarem manum correpti accusati sine
damno atque laesione cuiuslibet legibus offerantur et convicti poenas subeant
competentes: non ignaro iudice, quod, si adversus innocentes vel ob aliam
causam praeter latronum vel aliorum nocentium investigationem militare auxilium
postulaverit aut dispendiis adfici provinciales concesserit, commotione
severissima, prout tua celsitudo iudicaverit, ferietur. <a 451 d.Xii
k.Ian.Constantinopoli marciano a. cons.>
CJ.9.39.2.1a: Imperator Marcianus
Tribuni etiam seu primates numerorum, qui in locis sunt,
admoniti per litteras iudicis si adminiculum militare praebere noluerint, aut
si ab ipsis militibus damna provincialibus inflicta fuerint, et damna et
laesiones restituent et acerrima condemnatione pro arbitrio virorum illustrium
magistrorum militum ferientur. <a 451 d.Xii k.Ian.Constantinopoli marciano
a. cons.>
CJ.9.39.2.2: Imperator Marcianus
Domini etiam praediorum seu procuratores vel primates
possessionum impunes non manebunt, si praesentes et scientes ultro non
obtulerint nocentes vel admoniti eos exhibere distulerint: nam dominus quidem
possessionis dominio privabitur, procurator vero seu primates perpetuo exilio
subiacebunt. ipsi quoque procuratori vel domino vel primatibus possessionis, si
se ad comprimendam multitudinem rusticanorum sufficere non posse firmaverint et
id provinciali iudicio palam fecerint, militare auxilium rector provinciae a
tribuno vel primatibus numeri faciet dari, si civilia sufficere non posse
perspexerit. <a 451 d.Xii k.Ian.Constantinopoli marciano a. cons.>
CJ.9.39.2.3: Imperator Marcianus
Si vero post exhibitionem eorum qui accusantur innocentes
eos esse et nihil criminis admisisse patuerit, accusatores poenam quae in
calumniatores exercenda est subire cogantur. exemplo autem grave est sic
latronem requirere, ut innocentibus periculum fiat. <a 451 d.Xii
k.Ian.Constantinopoli marciano a. cons.>
CJ.9.40.0. De requirendis.
CJ.9.40.1pr.: Imperator Antoninus
Cum absenti reo gravia crimina intentantur, sententia
festinari non solet, sed adnotari, ut requiratur, non utique ad poenam, sed ut
potestas ei sit purgandi se, si potuerit. * ant. a. rustico. * <a 211
d.Gentiano et basso conss.>
CJ.9.40.1.1: Imperator Antoninus
Postquam vero requirendus factus intra annum redierit, si se
crimine purgaverit, res arbitrio iudicis signatas recipiat: sin vero intra id
tempus reversus post intimationem suam fuerit defunctus, etsi necdum se
purgaverit, ad heredes proprios res transmittit. <a 211 d.Gentiano et basso
conss.>
CJ.9.40.2: Imperator Constantinus
Quicumque ex eo die, quo reus fuerit in iudicio petitus,
intra anni spatium noluerit adesse iudicio, res eius fisco vindicentur, et si
postea repertus nocens fuerit deprehensus, saeviori sententiae subiugetur. sed
et si argumentis evidentibus et probatione dilucida innocentiam suam purgare
suffecerit, nihilo minus facultates eius penes fiscum remaneant. * const. a. ad
ianuarium. * <a 319 d.Id.Ian.Acc.V k.Aug.Corintho constantino a.V et licinio
c.Conss.>
CJ.9.40.3: Imperatores Honorius, Theodosius
In pecuniariis causis edictum contra latentem propositum
existimationem eius non laedit. criminalis vero programmatis tenor hanc tantum
ferat de iure censuram, ut inter reos adnotati non iam patrimonium debeat
transferre, sed famae existimationem laedere. * honor. et theodos. aa. palladio
pp. * <a 421 d.Viii id.Iul.Ravennae eustathio et agricola conss.>
CJ.9.41.0. De quaestionibus.
CJ.9.41.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Quaestionem de servis contra dominos haberi non oportet,
exceptis adulterii criminibus, item fraudati census accusationibus et crimine
maiestatis, quod ad salutem principis pertinet. * sev. et ant. aa. spicio
antigono. * <a 196 pp.K.Ian.Dextro et prisco conss.>
CJ.9.41.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
In ceteris autem, quamquam ea, quae servus contra dominum
dixit, iudicaturi sententiam formare non debeant, tamen si aliis quoque
probationibus fides veritatis investigetur, praescriptionis invidia evanescit.
<a 196 pp.K.Ian.Dextro et prisco conss.>
CJ.9.41.1.2: Imperatores Severus, Antoninus
In pecuniariis vero causis nec inopia probationum servos
contra dominum interrogari posse manifestum est. <a 196 pp.K.Ian.Dextro et
prisco conss.>
CJ.9.41.2: Imperatores Severus, Antoninus
Insolitum est et grave exemplo audiri servos adversus
tutores vel matrem dominorum suorum, nisi tutelae agatur. * sev. et ant. aa.
catulo. * <a 204 pp.Iii id.Sept.Cilone et libone conss.>
CJ.9.41.3: Imperator Antoninus
Primum servi alieni interrogabuntur. si praestita fuerint ex
tanto scelere argumenta, ut videantur accedere ad verisimilia causae crimina,
ipsa quoque mulier torquebitur: neque enim aegre feret, si torqueatur, quae
venenis viscera hominis extinxit. * ant. a. cum cognitionaliter audisset,
dixit: * <a 216 pp.Vii k.April.Sabino et anullino conss.>
CJ.9.41.4: Imperator Antoninus
Sicuti convictis confessisque ad societatem scelerum
vocantibus eos, a quibus apprehensi custoditive sunt, facile credi non oportet,
ita, si evidentibus rationibus post commissum communiter facinus ad evitandam
de se sententiam id fecisse fuerint probati, publicae vindictae non sunt
subtrahendi. * ant. a. pars ex rescripto * <a 216 pp.V k.April.Sabino et
anullino conss.>
CJ.9.41.5: Imperator Alexander Severus
Nec si mors testatoris vindicanda est, quaestioni indiscrete
subiciuntur hi, qui libertatem supremo iudicio acceperunt. * alex. a. respecto.
* <a 224 pp.Vi id.Mart.Iuliano et crispino conss.>
CJ.9.41.6: Imperator Gordianus
Pridem placuit domestica servorum seu libertorum propriorum
vel maternorum interrogatione in causis ad dominos vel patronos pertinentibus
abstinendum esse, ut neque pro his neque adversus eos in capitalibus vel
pecuniariis quaestionibus veritatis vim obtinere possit, quod in confessionem
ab eis fuerit deductum. * gord. a. herodiano. * <a 240 pp.Vii id.Mai.Sabino
et venusto conss.>
CJ.9.41.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Servos, qui proprii indubitate iuris tui probabuntur, ad
interrogationem nec offerente te produci sineremus: tantum abest, ut et invita
te contra dominam vocem rumpere cogantur. * diocl. et maxim. aa. urbanae. *
<a 286 pp.K.Nov.Maximo ii et aquilino conss.>
CJ.9.41.8pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Milites neque tormentis neque plebeiorum poenis in causis
criminum subiungi concedimus, etiamsi non emeritis stipendiis videantur esse
dimissi, exceptis scilicet his, qui ignominiose sunt soluti. quod et in filiis
militum et veteranorum servabitur. * diocl. et maxim. aa. ad sallustianum
praes. * < pp. s. die et consule.>
CJ.9.41.8.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Oportet autem iudices nec in his criminibus, quae publicorum
iudiciorum sunt, in investigatione veritatis a tormentis initium sumere, sed
argumentis primum verisimilibus probabilibusque uti. < pp. s. die et
consule.>
CJ.9.41.8.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Et si his veluti certis indiciis ducti investigandae
veritatis gratia ad tormenta putaverint esse veniendum, tunc id demum facere
debebunt, si personarum condicio pateretur. hac enim ratione etiam universi
provinciales nostri fructum ingenitae nobis benevolentiae consequentur. <
pp. s. die et consule.>
CJ.9.41.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Super statu ingenuitatis per omnia interrogationum et
quaestionum vestigia decurrendum est, ne alieni forte sordidae stirpis
splendidis et ingenuis natalibus audeant subrogari, vel propria ac debita per
compositam quaestionem quibus competit successio denegetur. * diocl. et maxim.
aa. et cc. ad charisium praes. syriae. * <a 290 d.Vi id.Mai.Hemesa ipsis
iiii et iii aa. conss.>
CJ.9.41.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum testamentum falsum esse proponas, ad illuminandam
veritatem servos hereditarios, etsi libertas eis ab eo qui se heredem esse
adfirmat praestita est, etiam per tormenta interrogari constitutionibus
principum est permissum. * diocl. et maxim. aa. ptolemaeo. * <a 290 pp.Vi
k.Sept.Ipsis iiii et iii aa. conss.>
CJ.9.41.11pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Divo marco placuit eminentissimorum quidem necnon etiam
perfectissimorum virorum usque ad pronepotes liberos plebeiorum poenis vel
quaestionibus non subici, si tamen propioris gradus liberos, per quos id
privilegium ad ulteriorem gradum transgreditur, nulla violati pudoris macula
adspergit. * diocl. et maxim. aa. boetho. * <a 290 pp.V k.Dec.Ipsis iiii et
iii aa.Conss.>
CJ.9.41.11.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In decurionibus autem et filiis eorum hoc observari vir
prudentissimus domitius ulpianus in publicarum disputationum libris ad perennem
scientiae memoriam refert. <a 290 pp.V k.Dec.Ipsis iiii et iii aa.Conss.>
CJ.9.41.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quotiens de dominio mancipiorum tractatur, si aliis
probationibus veritas illuminari non possit, de se ipsa esse cum tormentis
interroganda iuris auctores probant. * diocl. et maxim. aa. aspro. * <a 291
pp.Iii id.Mai.Sirmi tiberiano et dione conss.>
CJ.9.41.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Hoc, quod placet, si de hereditate quaeratur, hereditarios
servos interrogari, tibi opitulari non potest. ibi enim, dum de dominio
incertum est, ad quem ex hereditate pertineat, merito per interrogationem
hereditarii servi ad veritatis indaginem perveniatur. tu autem adseverando
servum communem esse non dubitas portionem ad eum pertinere, contra quem
interrogari eum cupis: quae res quaestionem ab eo haberi non permittit, cum nec
communis servus adversus dominum, qui non occidisse socium suum dicatur,
interrogari possit. * diocl. et maxim. aa. et cc. philippae. * <a 293 s.Iii
k.Mai.Heracliae aa. conss.>
CJ.9.41.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Servos non solum pro dominis, sub quorum dominio sunt
constituti, sed nec pro his quorum antea fuerunt interrogari posse constat. *
diocl. et maxim. aa. et cc. constantio. * <a 294 s.Viii id.April.Cc.
conss.>
CJ.9.41.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Interrogari servos de facto suo non solum in criminali
causa, sed etiam in pecuniaria ( veluti quando per eum depositi vel commodati
nomine vel in aliis causis legibus cognitis res aliis praestitae sunt) posse
non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc.Maximo. * <a 294 s.V
id.April.Cc.Conss.>
CJ.9.41.16pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Decuriones sive ob alienum sive ob suum debitum exsortes
omnino earum volumus esse poenarum, quas fidiculae et tormenta constituunt.
quod quidem capitale iudici erit, si in contumeliam ordinis exitiumque
temptetur. * valentin. valens et grat. aaa. ad antonium pp.Galliarum. * <a
376 d.Xv k.Oct.Treviris valente v et valentiniano aa. conss.>
CJ.9.41.16.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Maiestatis tantummodo reos et quae nefanda dictu sunt
conscios aut molientes ex ordine municipali maneat tam cruenta condicio. <a
376 d.Xv k.Oct.Treviris valente v et valentiniano aa. conss.>
CJ.9.41.17pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Nihil sibi deflectens a iustitia indignatio cognitorum,
nihil venalis exigentium terror in eas, quae aut innocentia securae aut
principalis sunt honore munitae, intellegat licere personas ad inferendas iniurias
corporales. habeat hanc mercedem laboris multorum munerum testimoniis
commendata devotio. * arcad. et honor. aa. messalae pp. * <a 399 d.Xii
k.Sept.Theodoro cons.>
CJ.9.41.17.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Idem est et si munia decurionatus quis deposuit: nam et ipse
propter pristinam dignitatem quaestionem non patitur. <a 399 d.Xii
k.Sept.Theodoro cons.>
CJ.9.41.18: Imperator Justinianus
De tormentis hereditariorum servorum sancimus, nullo
discrimine secundum anteriores leges et constitutiones interposito, sive de
iure hereditatis aliqua moveatur inter heredes quaestio sive de corporibus
tantum hereditariis sive de utroque eorum, servos de corporibus tantum
hereditariis interrogari: et licere servos eos tantummodo, qui res regendas
detinent, sive in servitute relicti sunt sive libertatem adipisci per ultimam
testatoris voluntatem praecepti sunt, in quaestionem rerum hereditariarum
deduci et ex his ea quae occultata sunt revelari: prius sacramento super his a
nobis statuto praestando. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 d.Xv
k.Oct.Chalcedone decio vc.Cons.>
CJ.9.42.0. De abolitionibus.
CJ.9.42.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praeses provinciae si perspexerit abolitionem ad omnia
crimina quae mota sunt pertinentem a se impetratam, ne semel finita
instaurentur, intercessione auctoritatis suae prospiciet. supplicatione vero
porrecta nutui principali praefata abolitione sopitum crimen ab eadem persona
renovari potest. * diocl. et maxim. aa. paternae. * <a 287 pp.Xv
k.Dec.Diocletiano iii et maximiano aa.Conss.>
CJ.9.42.2pr.: Imperator Constantinus
Abolitio praesentibus partibus causa cognita non a principe,
sed a competenti iudice postulari debet, id est si per errorem seu temeritatem
seu calorem ad accusationem prosiluerit: hoc enim accusator explanans
abolitioni locum faciet. * const. a. ad ianuarinum pu. * <a 319 d.Vi
k.Dec.Serdicae constantino a.V et licinio c.Conss.>
CJ.9.42.2.1: Imperator Constantinus
Sin autem per depectionem vel pecuniis a reo corruptus ad
postulandam abolitionem venit, redemptae miserationis vox minime admittatur,
sed adversus nocentem reum inquisitione facta poena competens exseratur. <a
319 d.Vi k.Dec.Serdicae constantino a.V et licinio c.Conss.>
CJ.9.42.2.2: Imperator Constantinus
Hi autem, qui suas suorumque iniurias defendunt et qui
cognatos suos in accusationem deduxerunt, omnimodo abolitionem petere non
prohibentur. <a 319 d.Vi k.Dec.Serdicae constantino a.V et licinio
c.Conss.>
CJ.9.42.3pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Fallaciter incusantibus accusationis abolitio non dabitur. *
valentin. valens et grat. aaa. ad probum pp. * <a 369 d prid.Id.Oct.Treviris
valentiniano np.Et victore conss.>
CJ.9.42.3.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Sin autem sincera mente accusationem instituerit et reus
aliquid iniuriae inscriptionis illatae toleraverit, id est si vel carcerem
sustinuerit vel tormenta vel verbera vel catenas, abolitio non petetur, nisi
forte ille qui haec passus est suum consensum ad petendam abolitionem
accommodavit. <a 369 d prid.Id.Oct.Treviris valentiniano np.Et victore
conss.>
CJ.9.42.3.2: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Quando autem reus nihil tale passus est, postquam fuerit
officii custodiae traditus, intra dies triginta accusatori petenti, etiam
invito reo, dari permittitur. post hoc vero tempus, nisi reus consentiat,
censemus non esse tribuendam. <a 369 d prid.Id.Oct.Treviris valentiniano
np.Et victore conss.>
CJ.9.42.3.3: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Quod si ingenuorum, licet plebeiorum, qui conscii vel
participes criminum non erant, testimonii gratia corpora fuerint lacessita
verberibus tormentisque vexata , abolitionem etiam duarum partium consensu
petitam iubemus vigore iudicis denegari et crimen propositum, cuius examen
tormentis iam coeperat, agitari. <a 369 d prid.Id.Oct.Treviris valentiniano
np.Et victore conss.>
CJ.9.42.3.4: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Sin autem testibus tormenta minime sunt illata, et sic
abolitio non dabitur in illis criminibus, ut in violata maiestate aut patria
oppugnata vel prodita aut peculatus admissio aut sacramentis desertis, omniaque
quae iuri veteri continentur: in quibus iudex non minus accusatorem ad docenda
quae detulit, quam reum purganda quae negat debet urguere. <a 369 d prid.Id.Oct.Treviris
valentiniano np.Et victore conss.>
CJ.9.43.0. De generali abolitione.
CJ.9.43.1: Imperator Antoninus
Qui potentatus et vis aliorumque criminum reum fecit, si
post abolitionem ex forma solita reorum factam et edicta proposita intra diem
statutum repetere supersederit, persequi crimina volens non est audiendus. *
ant. a. rutiliano consulari lyciae. * <a 215 pp.Viii k.Mai.Laeto ii et
cereale conss.>
CJ.9.43.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum eo tempore, quo indulgentia nostra crimina extinxit,
accusatio a te instituta non fuerit, publicae abolitionis praescriptio cessat.
* diocl. et maxim. aa. paulino. * <a 286 pp.Vi id.Febr. maximo ii et
aquilino conss.>
CJ.9.43.3: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Indulgentia, patres conscripti, quos liberat notat nec
infamiam criminis tollit, sed poenae gratiam facit. * valentin. valens et grat.
aaa. ad senatum. * <a 371 d.Xiiii k.Iun.Treviris gratiano a.Ii et probo
conss.>
CJ.9.44.0. Ut intra certum tempus criminalis quaestio
terminetur.
CJ.9.44.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Quisquis accusator reum in iudicium sub inscriptione
detulerit, si intra certum tempus accusationem coeptam persequi supersederit
vel, quod est contumacius, ultimo die adesse neglexerit, quarta bonorum omnium
parte multatus aculeos consultissimae legis incurrat, scilicet manente infamia,
quam veteres iusserant sanctiones. * valentin. theodos. et arcad. aaa.
desiderio vic. * <a 385 d.Iiii id.Iul.Treviris arcadio a.Et bautone
conss.>
CJ.9.44.2pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Noverint iudices cuilibet culmini honorive praesidentes,
necessariis utrique parti, si petantur, dilationibus non negatis praecedentibus
scilicet inscriptionibus, intra certum tempus criminales causas limitandas: quo
emenso subeat accusator, quia destitit, poenam legibus constitutam, et si
persona vilior fuerit, cui damnum famae non sit iniuria, poenam patiatur
exilii, nisi forte intra statuti temporis metas consensus partium abolitionem
poposcerit. * honor. et theodos. aa. caeciliano pp. * <a 409 d.Xii
k.Febr.Ravennae honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.9.44.2.1: Imperatores Honorius, Theodosius
In iudicum autem debet esse diligentia, ut, si nulla
rationabilis a reo vel accusatore dilatio postuletur, urgueant talium causarum
notionem non expectatis moris. <a 409 d.Xii k.Febr.Ravennae honorio viii et
theodosio iii aa. conss.>
CJ.9.44.3: Imperator Justinianus
Criminales causas omnimodo intra duos annos a contestatione
litis connumerandos finiri censemus nec ulla occasione ad ampliora produci
tempora, sed post bienii excessum minime ulterius lite durante accusatum
absolvi, scientibus iudicibus eorumque officiis, quod, si litigatoribus
admonentibus ipsis litis introductionem vel examinationem distulerint, poena vicenarum
librarum auri ferientur. * iust. a. menae. pp. * <a 529 d.K.April.Decio
vc.Cons.>
CJ.9.45.0. Ad senatus consultum turpillianum.
CJ.9.45.1: Imperator Antoninus
Is demum in senatus consultum incidisse videtur, qui crimen
publici iudicii detulit et causa ordinata, id est inscriptionibus depositis et
fideiussore de exercenda lite praestito eoque qui accusatur sub custodia
officii facto, non impetrata abolitione ab exsecutione criminis destitit. *
ant. a. anniano. * <a xxx . >
CJ.9.45.2: Imperator Gordianus
Si pro eo, qui in crimen subscripsit, fidem tuam
adstrinxisti isque destitit et commissa stipulatio est, non ultra quantitatem
quam spopondisti obligatus es: eo qui destitit infamia nihilo minus notando et
extra ordinem secundum iudicialem motum puniendo. * gord. a. appio. * <a 239
pp.Vi id.Iun.Gordiano a.Et aviola conss.>
CJ.9.45.3: Imperatores valer., gallien.
Quamvis eum ordinem scriptura contineat, ut primo abolitio
criminis posceretur, tunc de omnibus placitis obtemperaretur, non observantibus
tamen adversariis pactorum fidem instaurare accusationem minime potes, a qua
ipse destitisti. * valer. et gallien. aa. arcadio. * <a 258 pp.Prid
non.Iul.Tusco et basso conss.>
CJ.9.45.4: Imperatores valer., gallien.
Si is, de quo supplicas, contra parentes vestros desertam,
ut dicis, accusationem coeperit persequi, praescriptio illi in iudicio
praesidis destitutae rei poterit opponi. * valer. et gallien. aa. patrophilo. *
<a 260 pp.Prid.Non.Mai.Saeculare et donato conss.>
CJ.9.45.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si femina suam suorumque iniuriam exsequatur, cum ipsa pacto
contra vetitum destitisse profiteatur, in senatus consulti turpilliani poenam
eam incidisse certi iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc.Matronae. * <a
294 s.Vi non.April.Pisi cc.Conss.>
CJ.9.45.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In exsecutionibus criminum obtinuisse videtur illos
destitisse, qui animum accusationis implendae prorsus deseruerunt. cum igitur
aliis ex causis vel simplicitatis ratione necdum te ad finem vindictae
pervenisse preces tuae testentur, poteris postposita formidine impedimenti
super aliquantulo silentio institutam accusationem secundum leges perferens
quam probabis tibi debitam vindictam reportare. * diocl. et maxim. aa. et
cc.Luciliano. * <a xxx pp.Iii k.Iul.Diocletiano vi et maximiano
aa.Conss.>
CJ.9.46.0. De calumniatoribus.
CJ.9.46.1: Imperator Alexander Severus
Calumnia eo tempore coerceri solet, quo de causa praesente
accusatore iudicatur. ideoque posteaquam de causa iudicatum est, contra
consuetudinem calumniam accusatoris puniri desideras. * alex. a. sabino. *
<a xxx >
CJ.9.46.2pr.: Imperator Alexander Severus
Mater inter eas personas est, quae sine calumniae timore
necem filii sui vindicare possunt: idque beneficium senatus consulti et in
aliis publicis iudiciis servatum est. * alex. a. apolloniae. * <a 224 pp.Vi
k.Iul.Iuliano et crispino conss.>
CJ.9.46.2.1: Imperator Alexander Severus
Sed et extraneus heres, qui suspicionem, quam de morte sua
habuisse defunctus cavit, exsequitur, hoc nomine a calumnia excusatus est, cum
inter voluntariam accusationem et officii necessitatem heredis multum intersit.
<a 224 pp.Vi k.Iul.Iuliano et crispino conss.>
CJ.9.46.3: Imperator Alexander Severus
Qui non probasse crimen quod intendit pronuntiatur, si
calumniae non damnetur, detrimentum existimationis non patitur. non enim, si
reus absolutus est, ex eo solo etiam accusator, qui potest iustam habuisse
veniendi ad crimen rationem, calumniator credendus est. * alex. a. eumeliano. *
<a xxx >
CJ.9.46.4: Imperatores carus, carinus, numer.
Calumniae poena in paternae mortis accusatione cessat. *
carus carinus et numer. aaa. archelao. * <a 283 pp.Xi k.Dec.Caro et carino
aa. conss.>
CJ.9.46.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui calumniatores pronuntiantur, in publicorum dumtaxat
iudiciorum quaestionibus , non etiam in liberalibus causis, quae privatas
disceptationes continent, periclitari solent. * diocl. et maxim. aa. caesio. *
<a xxx pp. >
CJ.9.46.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Dominis servorum per accusatoris calumniam tortorum adversus
eum poena dupli lege iulia providetur. * diocl. et maxim. aa. et cc.Domitio. *
<a 290 vel 293 s.Xvi k.Sept.Ipsis aa. conss.>
CJ.9.46.7: Imperatores Valentinianus, Valens
Non prius quemquam sinceritas tua ad tuae sedis examen
iubebit adduci, quam sollemnibus satisfecerit, qui nititur fidem doloris
adserere, cum iuxta formam iuris antiqui ei qui coeperit arguere aut vindicta
proposita sit, si vera detulerit , aut supplicium, si fefellerit. * valentin. et
valens aa. ad valerianum. * <a 366 d.Vii k.Dec.Remis gratiano np.Et
dagalaifo conss.>
CJ.9.46.8pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Nostris et parentum nostrorum constitutionibus comprehensum
est eos, qui accusationem alienis nominibus praesumpsissent, delatorum numero
esse ducendos. * grat. valentin. et theodos. aaa. menandro vic. asiae. * <a
385 d.Viii id.Mai.Constantinopoli arcadio a.Et bautone conss.>
CJ.9.46.8.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Atque ideo calumniosissimum caput et personam iudicio
irritae delationis infamem supplicium sequatur, quo posthac singuli universique
cognoscant non licere in eo quod non possit ostendi iudicium animos commovere.
<a 385 d.Viii id.Mai.Constantinopoli arcadio a.Et bautone conss.>
CJ.9.46.9: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Fallaciter incusantibus, maxime post exhibitionem accusati,
nullius iuris color velut derivata accusatione proficiat: non publica abolitio,
non privata talibus prospiciat subveniatque personis: non specialis
indulgentia, ne beneficium quidem eos generale subducat. * grat. valentin. et
theodos. aaa. floro pp. * <a 382 d xv k.Iun.Constantinopoli antonio et
syagrio conss.>
CJ.9.46.10: Imperatores Honorius, Theodosius
Quisquis crimen intendit, non impunitam fore noverit
licentiam mentiendi, cum calumniantes ad vindictam poscat similitudo supplicii.
* honor. et theodos. aa. conss. praett. tribb. plebis senatui s.D.* <a 423
d.Viii id.Aug. ravennae asclepiodoto et mariniano conss.>
CJ.9.47.0. De poenis.
CJ.9.47.1: Imperator t. ael. ant.
Etiam in opus perpetuum damnati non dissimilis condicionis
sunt ab his qui deportantur in insulam. * titus ael. ant. a. * < pp. sine
die et cons.>
CJ.9.47.2: Imperator Antoninus
Procurator meus, qui vice praesidis non fungebatur, exilii
poenam tibi non potuit inrogare, ac propterea frustra vereris sententiam, quae
nulla iuris ratione subnixa est. * ant. a. valerio. * <a 212 pp.Vi
k.Iul.Duobus aspris conss.>
CJ.9.47.3: Imperator Antoninus
Decurionem in opus publicum dari non oportere manifestum
est. * ant. a. geminio. * <a xxx >
CJ.9.47.4: Imperator Antoninus
Si ante conceptus est puer, de quo libellos dedisti, quam
mater eius in metallum daretur, natus condicionis eius est, cuius ante
condemnationem mater eius fuit. * ant. a. marinae. * <>
CJ.9.47.5: Imperator Antoninus
Honor veteranis etiam in eo habitus est, ut liberi eorum
usque ad primum dumtaxat gradum poena metalli vel operis publici non
adficiantur, sed in insulam relegentur. * ant. a. senecioni. * <a xxx >
CJ.9.47.6: Imperator Antoninus
Incredibile est, quod adlegas liberum hominem, ut vinculis
perpetuis contineretur, esse damnatum: hoc enim vix in sola servili condicione
procedere potest. * ant. a. apioni. * <a 214 pp.Iii id.Febr.Messala et
sabino conss.>
CJ.9.47.7: Imperator Alexander Severus
Impunitas delictis propter aetatem non datur, si modo in ea
quis sit, in quam crimen quod intenditur cadere potest. * alex. a. isidoro. *
<a xxx >
CJ.9.47.8: Imperator Alexander Severus
Deportatorum in insulam ab eo, cui id faciendi ius erat,
bona fisco vindicantur, relegatorum autem non nisi sententia specialiter
adempta fuerint. * alex. a. victorino. * <a xxx >
CJ.9.47.9: Imperator Alexander Severus
Si matrem tuam decurionis filiam fuisse probatum fuerit,
apparebit eam non oportuisse in ministerium metallicorum nec in opus metalli
dari. * alex. a. demetriano. * <a xxx >
CJ.9.47.10: Imperator Alexander Severus
Servus sub poena vinculorum sine temporis praefinitione
domino reddi iussus sententia praesidis provinciae perpetuo vinctus esse debet.
* alex. a. catulino. * <a 224 pp.Viiii k.Sept. iuliano et crispino
conss.>
CJ.9.47.11: Imperator Gordianus
Metalli supplicium tam ad personas liberas quam etiam ad
serviles pertinet condiciones. * gord. a. attiano. * <a xxx >
CJ.9.47.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Decurionum filii non debent bestiis subici. nec enim vocibus
eorum credi oportet , quando aut obnoxium crimine absolvi aut innocentem
condemnari desideraverint. * diocl. et maxim. aa. in consistorio dixerunt: *
< s. die et consule>
CJ.9.47.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Servo ex sententia damnato si quoquo modo ex sententia
proprietatis ius amputatum non sit, domino suo obsequi eum par est. * diocl. et
maxim. aa. ursiano. * <a xxx >
CJ.9.47.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si operis publici temporalis poenae sententia praefinitus
necdum excessit dies, hunc expectari convenit, cum non remitti poenam facile
publice intersit, ne ad maleficia temere quisquam prosiliat. * diocl. et maxim.
aa. et cc.Vitali. * <a xxx >
CJ.9.47.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Poenam sua dictam sententia praesidi provinciae revocare non
licet. * diocl. et maxim. aa. et cc.Agathemero. * <>
CJ.9.47.16: Imperator Constantinus
Qui sententiam laturus est, temperamentum hoc teneat, ut non
prius capitalem in quempiam promat severamque sententiam, quam in adulterii vel
homicidii vel maleficii crimen aut sua confessione aut certe omnium, qui
tormentis vel interrogationibus fuerint dediti, in unum conspirantem
concordantemque rei finem convictus sit et sic in obiecto flagitio deprehensus,
ut vix etiam ipse ea quae commiserit negare sufficiat. * const. a. ad
catullinum. * <a 314 d.Iii non.Nov.Treviris accepta xv k.Mai.Hadrumeti
volusiano et anniano conss.>
CJ.9.47.17: Imperator Constantinus
Si quis in metallum fuerit pro criminum deprehensorum
qualitate damnatus, minime in eius facie scribatur, cum et in manibus et in
suris possit poena damnationis una scriptione comprehendi, quo facies, quae ad
similitudinem pulchritudinis caelestis est figurata, minime maculetur. * const.
a. eumelio. * <a 315 d.Xii k.April.Cabilluno constantino a.Iiii et licinio
iiii conss.>
CJ.9.47.18pr.: Imperator Constantius
Dum reis manifesta probatione convictis spatium ante
sententiam temporis datur, facultas supplicandi vel quibusdam malignis artibus
tam praesidum quam officiorum poenas evitandi criminosissimis patet, cum in
homicidii crimine et in aliis detectis gravioribus causis ultio differenda non
sit. * constantius a. theodoro praesidi arabiae. * <a 346
d.Id.Oct.Constantio a.Iiii et constante c.Conss.>
CJ.9.47.18.1: Imperator Constantius
Igitur de cetero iuxta criminis qualitatem legem oportet
servari et in scelerosos et in noxios proferri iuris sententiam. <a 346 d.Id.Oct.Constantio
a.Iiii et constante c.Conss.>
CJ.9.47.19: Imperatores Gratianus, Valentinianus
Ne quis pro coercitione delicti vel pistoribus vel cuicumque
alteri corpori, cum alterius sit corporis, addicatur: sed unusquisque pro
crimine, in quo fuerit deprehensus, motum congruae severitatis excipiat. *
grat. et valentin. aa. olybrio pu. * <a 365 <d iii id.April.Valentiniano
et valente aa. conss.>
CJ.9.47.20pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si vindicari in aliquos severius contra nostram
consuetudinem pro causae intuitu iusserimus, nolumus statim eos aut subire
poenam aut excipere sententiam: sed per dies triginta super statu eorum sors et
fortuna suspensa sit. * grat. valentin. et theodos. aaa. flaviano pp. illyrici.
* <a 382 d.Xv k.Sept.Veronae antonio et syagrio conss.>
CJ.9.47.20.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Reos sane accipiat vinciatque custodia et excubiis
sollertibus vigilanter observet. <a 382 d.Xv k.Sept.Veronae antonio et
syagrio conss.>
CJ.9.47.21: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Ne diu apparitorum prava admodum venalisque perfidia in
publica impune commoda desaeviret, censemus etiam in absentes eos pro
competenti ultione debere consurgi. * grat. valentin. et theodos. aaa. et arcad.
a. ad principium pp.* <a 385 d.K.Iun.Arcadio a.Et bautone conss.>
CJ.9.47.22pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Sancimus ibi esse poenam, ubi et noxa est. * arcad. et
honor. aa. eutychiano pp. * <a 399 d.Viii k.Aug.Constantinopoli theodoro
vc.Cons.>
CJ.9.47.22.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Propinquos notos familiares procul a calumnia submovemus,
quos reos sceleris societas non facit: nec enim adfinitas vel amicitia nefarium
crimen admittunt. <a 399 d.Viii k.Aug.Constantinopoli theodoro vc.Cons.>
CJ.9.47.22.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Peccata igitur suos teneant auctores nec ulterius
progrediatur metus, quam reperietur delictum. <a 399 d.Viii
k.Aug.Constantinopoli theodoro vc.Cons.>
CJ.9.47.22.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Hoc singulis quibusque iudicibus intimetur. <a 399 d.Viii
k.Aug.Constantinopoli theodoro vc.Cons.>
CJ.9.47.23pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Omnes, quos damnationis condicio diversis exiliis destinatos
metas temporis praestituti in carceris implesse custodia deprehendit, solutos
poena vinculisque laxatos custodia liberari praecipimus nec formidare miserias
ullas exilii. * honor. et theodos. aa. ad anthemium pp. * <a 414 d.Xiiii
k.Mai.Constantio et constante conss.>
CJ.9.47.23.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Sit satis immensorum cruciatuum semel luisse supplicia, ne,
qui diu privati sunt aurae communis haustu et lucis adspectu non intra breve
spatium catenarum ponderibus praegravati, etiam exilii poenam sustinere iterum
compellantur. <a 414 d.Xiiii k.Mai.Constantio et constante conss.>
CJ.9.47.24: Imperatores Honorius, Theodosius
Rectores provinciarum conveniri praecipimus, ut hi, quo pro
suo crimine poenam exilii sub certo temporis spatio subire decreti sunt, exacto
praefinito tempore nec claustris carceralibus nec in locis quibus exules
versati sunt teneantur. * honor. et theodos. aa. monaxio pp. * <a 416 d.Iii
k.Sept.Eudoxiopoli theodosio a.Vii et palladio vc.Conss.>
CJ.9.47.25: Imperatores Honorius, Theodosius
His, qui conficiendi naves incognitam ante peritiam barbaris
tradiderunt, capitale supplicium proponi decernimus. * honor. et theodos. aa.
monaxio pp. * <a 419 d.Viii k.Oct.Constantinopoli monaxio et plinta
conss.>
CJ.9.48.0. Ne sine iussu principis certis iudicibus liceat
confiscare.
CJ.9.48.1: Imperator Theodosius
Nulli iudicum liceat, exceptis his, qui in summa
administrationis sunt positi potestate, proscriptionis tempestate totius
substantiae aliquem percellere, nisi ad nostras aures hoc ipsum referatur. *
theodos. a. et valentin. c.Ad hierium pp. * <a 425 d.X
k.Febr.Constantinopoli theodosio a.Xi et valentiniano c. conss.>
CJ.9.49.0. De bonis conscriptorum seu damnatorum.
CJ.9.49.1pr.: Imperator Antoninus
Servorum capitis crimine damnatorum peculia dominis non
auferri notum est, sed quod servum dominus habuisse probaverit, recipiet
pretiumque rerum, si quae ex eo distractae sunt. * ant. a. Marcello. * <a
213 pp.Iii k.Aug.Antonino a. et balbino conss.>
CJ.9.49.1.1: Imperator Antoninus
Ipsius quoque praesentiae potestas ei dabitur, quoad
rationes per eum administratae reddantur ac dispungantur. sed meminisse dominum
oportebit instare, ut id velocius fiat, ut poenae suae reddi possit. <a 213
pp.Iii k.Aug.Antonino a. et balbino conss.>
CJ.9.49.2: Imperator Alexander Severus
Deportati nec earum quidem rerum, quas post poenam inrogatam
habuerint, heredem habere possunt, sed hae publicantur. * alex. a. frontoni. *
<a xxx pp. non.Febr.>
CJ.9.49.3: Imperator Alexander Severus
Si filius tuus, cum esset in tua potestate, in insulam
deportari meruit, peculium eius nec quod in castris adquisivit vel quod ei
militaturo donasti auferri tibi debet. * alex. a. iuliano. * <a 226 pp.Iiii
id.Sept.Alexandro ii et Marcello conss.>
CJ.9.49.4: Imperator Gordianus
In metallum damnatus poenae servus efficitur et ideo
eiusmodi sententiam passi bona vindicantur rationibus fisci. quare si quid
rerum habuit is, quem postea indulgentia liberatum esse proponis, ad ius fisci
potius quam ad ipsius dominium pertinet. * gord. a. callimorpho. * <a xxx
pp.X k.Nov.>
CJ.9.49.5: Imperator Philippus
Si, ut proponis, bona eius, qui tutelam tuam administravit,
sententiam passi ad fiscum sunt devoluta, procuratorem nostrum adire cura, qui,
si quid iure posci animadverterit, non negabit. * philipp. a. et philipp. c.
arruntiano. * <a xxx >
CJ.9.49.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De bonis matris deportatae filiis nihil deberi iuris
absolutissimi est. * diocl. et maxim. aa. et cc.Gaudentio. * <a xxx
s.Xiii.>
CJ.9.49.7pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si quis intra provinciam pro qualitate delicti stilum
proscriptionis incurrerit, per ordinarii officii sollicitudinem bonorum eius
indago diligentissime celebretur, ne quid rei privatae commodis per gratiam
atque colludium furto subducatur. * valentin. valens et grat. aaa. ad probum
pp. * <a 369 d.Iii non.Mai.Treviris valentiniano np.Et victore conss.>
CJ.9.49.7.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Et plena descriptio comprehendat, quod spatium et quod sit
ruris ingenium, quid aut cultum sit aut colatur, quid in vineis olivis
aratoriis pascuis silvis fuerit inventum, quae etiam gratia et quae amoenitas
sit locorum, quis aedificiis ac possessionibus ornatus, quotve mancipia in
praediis occupatis vel urbana vel rustica vel quarum artium generibus imbuta
teneantur, quot sint casarii vel coloni, quot boum exercitiis terrarum atque
vomeribus instruenium, quot pecorum et armentorum greges et in qua diversitate
numerati sint, quantum auri et argenti, vestium ac monilium vel in specie vel
in pondere et in quibus speciebus, quidve in enthecis sit repertum. <a 369
d.Iii non.Mai.Treviris valentiniano np.Et victore conss.>
CJ.9.49.7.2: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Tum demum omnia ea, quae velle nos perspicis, inquisitione
constricta rationalis rei privatae tradantur officio aut palatinis super hac
causa missis nostro nectenda patrimonio. <a 369 d.Iii non.Mai.Treviris
valentiniano np.Et victore conss.>
CJ.9.49.7.3: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Mox vero ad nos sub litteris publicis iudicis singillatim de
omnibus nominatimque referatur, procul dubio neglegentia multanda. <a 369
d.Iii non.Mai.Treviris valentiniano np.Et victore conss.>
CJ.9.49.7.4: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Nam si quid post factam a praedicto officio investigationem
rationalis rei privatae, cui inquisitio secunda mandata est, amplius fortassis
invenenerit, officium fraudulentum ea condemnatione ferietur, ut aliud tantum
quantum fuerat subtractum ex propriis facultatibus inferat. <a 369 d.Iii non.Mai.Treviris
valentiniano np.Et victore conss.>
CJ.9.49.8pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si deportatus suos et emancipatos filios habuerit, pars,
quae ex bonis eius liberis concessa est, ad eos tantum qui in potestate erant
transferatur, si emancipati ea, quae consecuti erant emancipationis tempore,
damnose existimant conferenda. * grat. valentin. et theodos. aaa eutropio pp. *
<a 380 d.Xv k.Iul.Thessalonicae gratiano v et theodosio aa. conss. >
CJ.9.49.8.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Sin autem confusionem bonorum et donationis elegerint, omnia
ea, quae fiscus liberis damnati concedit, aequae divisionis partibus
sortiantur. <a 380 d.Xv k.Iul.Thessalonicae gratiano v et theodosio aa.
conss. >
CJ.9.49.8.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quae regula etiam in dote filiae vel neptis ex filio
deportati conferenda custodienda erit. <a 380 d.Xv k.Iul.Thessalonicae
gratiano v et theodosio aa. conss. >
CJ.9.49.9pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis posthac stilum, quod absit, proscriptionis
exceperit, uxor res proprias ex quocumque titulo sibi quaesitas veluti manu
iniecta mox vindicet aut certe quoquo modo occupatas statim recipiat. dos
etiam, non quae aliquotiens inaniter dotalium instrumentorum tenore
conscribitur, sed quam se corporaliter tradidisse docuerit, repraesentetur. ea
etiam, quae ab innoxio adhuc ante nuptias titulo donationis acceperit, vel
durante matrimonio largitione viri ad eam ante proscriptionem pervenerint, apud
eam firmiter permaneant. * arcad. et honor. aa. caesario pp. * <a 396 d.Iii
non.Aug.Constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa.Conss.>
CJ.9.49.9.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quid etiam in emancipatos liberos ante tempus criminis ac
reatus patrem contulisse claruerit, integrum isdem citra inquietudinem
reservetur. quod vero nec uxor nec emancipati liberi potuerint vindicare,
captum a publicis personis ita ad me referri specialiter censeo, ut illud
quoque addatur, utrum filios habeat qui damnatus est, simulque adiciatur, utrum
idem apud se ex causa donationis aliquid vindicaverint. <a 396 d.Iii
non.Aug.Constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa.Conss.>
CJ.9.49.9.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Sed in his, qui fiscalibus actibus nexi sunt et pro ratiociniis
proscribuntur et condemnantur, placuit, si quid proprium uxor habuit vel a
marito datum ante initium actum, ex quo origo fraudis ac vitii in iudicium
deducta est, si quid deinde in emancipatos filios donatione collatum est,
antequam crimen oriatur, intemeratum apud accipientium iura persistere: nec
quicquam fisco in qualibet causa teneatur obnoxium, nisi quod in dominio
proprio cum obligari ortus est habuit vel quod agens tam suo quam uxoris vel
filiorum vel cuiuscumque praeterea nomine comparavit. <a 396 d.Iii
non.Aug.Constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa.Conss.>
CJ.9.49.9.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Exceptis dumtaxat caesarianis, id est catholicianis, qui ab
omni iuris beneficio excluduntur, nisi probata a me purgataque ratiocinia
fuerint, ut, quod innoxie habuerint, transmittendi copiam habeant. <a 396
d.Iii non.Aug.Constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa.Conss.>
CJ.9.49.10pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quando quis quolibet crimine damnatus capitalem poenam vel
deportationem sustineat, si quidem sine liberis mortuus sit, bona eius ad
fiscum perveniant: si vero filii vel nepotes ex defunctis filiis relicti erunt,
dimidia parte aerario vindicata alia eis reservetur. idem est et si postumos
dereliquerit. * theodos. et valentin. aa. hierio pp. * <a 426 d.X
k.Febr.Constantinopoli theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.9.49.10.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Decurioni vero, qui hoc incurrerit, si liberos non habeat,
succedat curia bonaque universa detineat aut ipsa per se aut suo ordinatura
periculo munera subiturum. <a 426 d.X k.Febr.Constantinopoli theodosio xii
et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.9.49.10.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sin autem erit suboles curiali, etsi ea necdum procreata
est, integris patris fortunis fulciatur. <a 426 d.X k.Febr.Constantinopoli
theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.9.49.10.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si filia vel filiae fuerint, pars dimidia ad eas deveniat
facultatum, pars ad curiam. <a 426 d.X k.Febr.Constantinopoli theodosio xii
et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.9.49.10.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sin mares curiales fuerint intermixti, dimidia pars eis
curiae nomine deferatur, et aliam, quam in commune omnibus tribuit indulgentia
principalis, pro virili dividant portione. <a 426 d.X k.Febr.Constantinopoli
theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.9.49.10.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Excepta sola maiestatis quaestione: quam si quis sacrilego
animo adsumpserit, iuste poenam ad suos etiam posteros mittit. <a 426 d.X
k.Febr.Constantinopoli theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.9.50.0. De bonis mortem sibi consciscentium.
CJ.9.50.1pr.: Imperator Antoninus
Eorum demum bona fisco vindicantur, qui conscientia delati
admissique criminis metuque futurae sententiae manus sibi intulerint. * ant. a.
aquilae. * <a 212 pp.Xii k.Ian.Duobus aspris conss.>
CJ.9.50.1.1: Imperator Antoninus
Eapropter fratrem vel patrem tuum si nullo delato crimine,
dolore aliquo corporis aut taedio vitae aut furore aut insania aut aliquo casu
suspendio vitam finisse constiterit, bona eorum tam ex testamento quam ab
intestato ad successores pertinebunt. <a 212 pp.Xii k.Ian.Duobus aspris
conss.>
CJ.9.50.2: Imperator Alexander Severus
Eorum, qui in reatu diem suum functi sunt, si non
perduellionis causam sustinuerunt nec ob metum criminis mortem sibi
consciverunt, bona ad successores transmittuntur. * alex. a. rustico. * <a
226 d.Id.Mai.Alexandro a.Iterum et Marcello conss.>
CJ.9.51.0. De sententiam passis et restitutis.
CJ.9.51.1: Imperator Antoninus
Restituo te in integrum provinciae tuae. ut autem scias,
quid sit in integrum: honoribus et ordini tuo et omnibus ceteris. * ant. a. cum
salutatus ab oclatinio advento et opellio macrino pp. pp. clariss. viris, item
amicis et principal. officiorum et utr. ord. viris et processisset, oblatus est
ei iulianus licinianus ab a <xx >
CJ.9.51.2: Imperator Antoninus
Cum patrem tuum in metallum damnatum fuisse proponas eiusque
bona merito a fisco occupata sunt, non ideo, quod ex indulgentia mea poena
tantummodo metalli liberatus esset, etiam bonorum restitutionem impetravit,
nisi speciale beneficium super hoc fuerit impetratum. * ant. a. quieto. * <a
xxx >
CJ.9.51.3pr.: Imperator Alexander Severus
Si debitor poenam sententiae passus est, quam bonorum
ademptio secuta est, quamvis postea civitati romanae restitutus non totam
substantiam, sed aliquid ex indulgentia principis ut haberet impetravit, aeris
tamen alieni ex praecedente tempore poena liberatus est. * alex. a.
stratoniciano. * <a xxx >
CJ.9.51.3.1: Imperator Alexander Severus
Sin vero partem bonorum accepit, pro rata portione eius
tenetur. quod si ob pecuniam debitam fisco bona eius occupata sunt, mansit una
cum fideiussoribus propriis creditoribus obligatus. <a xxx >
CJ.9.51.4: Imperator Alexander Severus
Tutor filiorum, quorum te bonorum possessionem accepisse
dicis, in metallum damnatus et postea ex indulgentia generali regressus,
quamquam locupletior sit, actione tutelae administratae tibi non tenetur, si
non gratia sententiae facta specialiter statum pristinum cum bonis
recuperaverit. * alex. a. valentinae. * <a xxx >
CJ.9.51.5: Imperator Alexander Severus
Si ademptis bonis in insulam datus sis, quamvis ex indulgentia
communi redisti, actiones tamen, quascumque habuisti, remanent in causa bonorum
publicatorum, nec ex ordine est quod petis, ut contra heredes tutorum actiones
tibi praestentur. * alex. a. iuliano. * <a xxx >
CJ.9.51.6: Imperator Gordianus
In insulam filio deportato hacque ratione vinculo paternae
potestatis exempto, si postea ex indulgentia divi alexandri, ut proponis,
reditus in patrium solum praecedensque dignitas restituta sit, potestas tamen
patria repetita non videtur. * gord. a. fabiano. * <a xxx >
CJ.9.51.7: Imperator Philippus
Generalis indulgentia nostra reditum exsulibus seu
deportatis tribuit, non etiam loca militiae pridem adempta concessit neque
integram atque illibatam existimationem reservavit. * philipp. a. et philipp.
c. cassio. * <a xxx >
CJ.9.51.8: Imperatores valer., gallien.
Frustra adhuc servum esse tui iuris existimas, qui in
metallum datus poena eius postea liberatus est. per huiusmodi enim indulgentiae
occasionem integrari dominium prius non placuit. verum idcirco tamen impune
tibi eum praeses provinciae iniuriosum esse non patietur. quod si quid rerum
tuarum tenet, procurator vobis iudex erit: fisci enim coepit esse mancipium. *
valer. et gallien. aa. seleuco. * <a xxx >
CJ.9.51.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si pater vester in insulam deportatus generali indulgentia
restitutus est nec, ut liberos in potestatem reciperet, specialiter impetravit,
in dubium non venit hereditatis commodum per vos ei adquiri, quos sententia
contra eum prolata patres familias effecit, nequaquam potuisse. * diocl. et
maxim. aa. restitutae et aliis. * <a xxx >
CJ.9.51.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum indulgentia nostra interveniente sis reversus ad lares
tuos, frustra vereris , ne ex adnotatione praesidis quae iam abolita est
calumniam patiaris. * diocl. et maxim. aa. demetrio. * <a xxx >
CJ.9.51.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Casus eius, qui fundi moverat quaestionem, et ex benignitate
nostra facta cum bonis restitutio statum pristinum causae non immutavit. *
diocl. et maxim. aa. et cc. philippo. * <a xxx >
CJ.9.51.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si deportationis sententiae veniam indulgentia nostra
consecuta recepit substantiam, se protegere sceleris poena contra creditores,
quo minus iure debitum solvat, improbe conatur. * diocl. et maxim. aa. et cc.
tryphoni. * <a xxx >
CJ.9.51.13pr.: Imperator Constantinus
In quaestione testamenti, quod deportati filius remeante
patre fecisset, remotis ulpiani atque pauli notis papiniani placet valere
sententiam, ut in patris sit filius potestate, cui dignitas ac bona restituta
sunt. * const. a. ad maximum pu. * <a 321 d. xviii k. oct. sirmi crispo ii
et constantino ii cc. conss.>
CJ.9.51.13.1: Imperator Constantinus
Ita tamen, ut gesta per filium, cuius consilia legitima
aetas firmaverat, rata sint eodem in potestate patria redeunte, ne eorum
rescissio efficiat, quod est maxime absurdum, eodem tempore nec in patris nec
in sua quemquam fuisse potestate. <a 321 d. xviii k. oct. sirmi crispo ii et
constantino ii cc. conss.>
CJ.9.51.13.2: Imperator Constantinus
Minores enim aetate iure quicquam agere prohibentur. quibus
si damnato patre tutor datus est, necesse est, ut ab officio suo recedat
regresso eo, quem non solum nomine redire, sed etiam officium suum nulla
pravitate corruptum liberis praebere oportet, ut eorum bona tueatur et augeat.
<a 321 d. xviii k. oct. sirmi crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.9.51.13.2a: Imperator Constantinus
Nam si patria potestate ad corrumpendi atque effundendi
patrimonii licentiam abutetur, ut furioso ac dementi, item prodigo, libidinum
omnium vitiorumque servo non est eorum pecunia committenda. <a 321 d. xviii
k. oct. sirmi crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.9.51.13.2b: Imperator Constantinus
Ab administratione fugiat neque tutor esse desinat omniaque
minoris dispendia suis ipse damnis praestet. <a 321 d. xviii k. oct. sirmi
crispo ii et constantino ii cc. conss.>
CJ.9.51.13.2c: Imperator Constantinus
Sententia vero deportationis nullo patrem praeiudicio deminuat.
quem si comperta integritas ut natura, ita officio liberis restituerit, ei
gubernacula rerum tradenda sunt, cuius ad imitationem publici iuris provisa
custodia est. quae nisi bonis patribus detur, luctuosior erit reditus quam
discessus. <a 321 d. xviii k. oct. sirmi crispo ii et constantino ii cc.
conss.>
CJ.9.51.13.3: Imperator Constantinus
Ideoque tantum ad restitutionem indulgentia valeat, quantum
ad correctionem sententia valuit, utque deportationis ipsum per se nomen rerum
omnium spoliatio est , ita indulgentiae restitutio bonorum ac dignitatis uno
nomine amissorum omnium sit recuperatio. et filii emancipationem a patribus
officiis petant, ut libertatem non damnationis, sed lenitatis paternae testem
habeant. <a 321 d. xviii k. oct. sirmi crispo ii et constantino ii cc.
conss.>
LIBER DECIMUS
CJ.10.1.0. De iure fisci.
CJ.10.2.0. De conveniendis fisci debitoribus.
CJ.10.3.0. De fide et iure hastae fiscalis et de adiectionibus.
CJ.10.4.0. De venditione rerum fiscalium cum privatis communium.
CJ.10.5.0. Ne fiscus rem quam vendidit evincat.
CJ.10.6.0. De his qui ex publicis rationibus mutuam pecuniam acceperunt.
CJ.10.7.0. Poenis fiscalibus creditores praeferri.
CJ.10.8.0. De fiscalibus usuris.
CJ.10.9.0. De sententiis adversus fiscum latis retractandis.
CJ.10.10.0. De bonis vacantibus et de incorporatione.
CJ.10.11.0. De delatoribus.
CJ.10.12.0. De petitionibus bonorum sublatis.
CJ.10.13.0. De his qui se deferunt.
CJ.10.14.0. Si liberalitatis imperialis socius sine herede defecerit.
CJ.10.15.0. De thesauris.
CJ.10.16.0. De annona et tributis.
CJ.10.17.0. De indictionibus.
CJ.10.18.0. De superindicto.
CJ.10.19.0. De exactionibus tributorum.
CJ.10.20.0. De superexactionibus.
CJ.10.21.0. De capiendis et distrahendis pignoribus tributorum causa.
CJ.10.22.0. De apochis publicis et descriptionibus curialium.
CJ.10.23.0. De canone largitionalium titulorum.
CJ.10.24.0. Ne operae a collatoribus exigantur.
CJ.10.25.0. De immunitate nemini concedenda.
CJ.10.26.0. De conditis in publicis horreis.
CJ.10.27.0. Ut nemini liceat in coemptione specierum se excusare et de munere
sitoniae.
CJ.10.28.0. De collatione donatorum vel relevatorum aut translatorum seu
adaeratorum.
CJ.10.29.0. De collatione aeris.
CJ.10.30.0. De discussoribus.
CJ.10.32.0. De decurionibus et filiis eorum et qui decuriones habentur quibus
modis a fortuna curiae liberentur.
CJ.10.33.0. Si libertus aut servus ad decurionatum adspiraverit.
CJ.10.34.0. De praediis curialium sine decreto non alienandis.
CJ.10.35.0. Quando et quibus debetur quarta pars ex bonis decurionum et de modo
distributionis eorum.
CJ.10.36.0. De imponenda lucrativis descriptione.
CJ.10.37.0. De praebendo salario.
CJ.10.38.0. Si curialis relicta civitate rus habitare maluerit.
CJ.10.39.0. De municipibus et originariis.
CJ.10.40.0. De incolis et ubi quis domicilium habere videtur et de his qui
studiorum causa in alia civitate degunt.
CJ.10.41.0. De honoribus et muneribus non continuandis inter patrem et filium
et de intervallis.
CJ.10.42.0. De muneribus patrimoniorum.
CJ.10.43.0. Quemadmodum civilia munera indicuntur.
CJ.10.44.0. De his qui sponte munera susceperunt.
CJ.10.45.0. De his qui a principe vacationem acceperunt.
CJ.10.46.0. De vacatione muneris.
CJ.10.47.0. De decretis decurionum super immunitate quibusdam concedenda.
CJ.10.48.0. De excusationibus munerum.
CJ.10.49.0. De quibus muneribus vel praestationibus nemini liceat se excusare.
CJ.10.50.0. Qui aetate se excusant.
CJ.10.51.0. Qui morbo.
CJ.10.52.0. De his qui numero liberorum vel paupertate excusationem meruerunt.
CJ.10.53.0. De professoribus et medicis.
CJ.10.54.0. De athletis.
CJ.10.55.0. De his qui non impletis stipendiis sacramento soluti sunt.
CJ.10.56.0. Quibus muneribus excusantur ii, qui post impletam militiam vel
advocationem per provincias suis commodis vacantes commorantur et de
privilegiis eorum.
CJ.10.57.0. De conductoribus vectigalium fisci.
CJ.10.58.0. De libertinis.
CJ.10.59.0. De infamibus.
CJ.10.60.0. De reis postulatis.
CJ.10.61.0. De his qui in exsilium dati vel ordine moti sunt.
CJ.10.62.0. De filiis familias et quemadmodum pater pro his teneatur.
CJ.10.63.0. De peculo successorum parentis.
CJ.10.64.0. De mulieribus in quo loco munera sexui congruentia et honores
agnoscant.
CJ.10.65.0. De legationibus.
CJ.10.66.0. De excusationibus artificum.
CJ.10.67.0. De potioribus ad munera nominandis.
CJ.10.68.0. Si propter inimicitias creatio facta sit.
CJ.10.69.0. De sumptuum recuperatione.
CJ.10.70.0. Si post creationem quis decesserit.
CJ.10.71.0. De tabulariis scribis logographis et censualibus.
CJ.10.72.0. De susceptoribus praepositis et arcariis.
CJ.10.73.0. De ponderatoribus et auri illatione.
CJ.10.74.0. De auri publici prosecutoribus.
CJ.10.75.0. De his quae ex publica collatione illata sunt non usurpandis.
CJ.10.76.0. De auro coronario.
CJ.10.77.0. De irenarchis.
CJ.10.78.0. De argenti pretio quod thesauris infertur.
CJ.10.1.0. De iure fisci.
CJ.10.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si prius, quam fisci rationibus pater vester obligaretur,
perfectam praediorum donationem fecisse fuerit probatus, quod citra fraudem
creditorum gestum est, non rescinditur. * sev. et ant. aa. attico et severo. *
<a xxx >
CJ.10.1.2: Imperator Gordianus
Instar obtinere minime potest rei iudicatae computatio a
tabulariis facta, nisi sententia procuratoris fuerit comprobata. * gord. a.
sereno. * <a xxx >
CJ.10.1.3: Imperator Gordianus
Si minori pretio, quam res est, aperta fraude emptoris vel
gratia quae obligata sunt a fisco venierunt, aditus procurator meus debitam
quantitatem inferenti restitui ea praedia iubebit. * gord. a. atticae. * <a
xxx >
CJ.10.1.4pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Certa forma super metoecis data est, qui iussu principis in
aliam civitatem translati sunt. nam praedia eorum, quae antequam demigrarent
habuerint, si ab his distracta non essent, fisci rationibus vindicari iam
pridem decretum est, nisi aliud speciali praecepto augusta maiestas decreverit.
* diocl. et maxim. aa. mucatraulo. * <a xxx >
CJ.10.1.4.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ut igitur a principibus salubriter statutum est, ita salvis
his, quae utiliter placuerunt, parentibus heredes eos exsistere minime oportere
nulla legis sanctione statutum est. <a xxx >
CJ.10.1.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Prohibitum est cuiuscumque bona, qui fisco locum fecisse
existimabitur capi prius, quam a nobis forma fuerit data. * diocl. et maxim.
aa. exempl. sacr. litt. ad flaccum.* <x >
CJ.10.1.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Et ut omni improvisionis genere occursum sit caesarianis,
sancimus licere universis quorum interest obicere manus his, qui ad capienda
bona alicuius venerint, qui succubuerit legibus, ut, etiamsi officiales ausi
fuerint a tenore datae legis desistere, ipsis privatis resistentibus a facienda
iniuria arceantur. <x >
CJ.10.1.5.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tunc enim is, cuius interest bona alicuius non interpellari,
officialibus volentibus ea capere debet adquiescere, cum litteris nostris
cognoverit non ex arbitrio suo caesarianos ad capiendas easdem venisse
facultates, sed iustitiae vigorem id fieri statuisse. <x >
CJ.10.1.6: Imperator Constantinus
Iustas etiam et quae locum habent fisci actiones praecipimus
concremari ob hoc solum, quod suis temporibus prolatae non sunt. iam calumniae
privatorum eo saltem arceantur exemplo, quo iustas fisci lites silere
praecipimus. * constant. a. ad provinciales. * <a 319 d.Iii
k.Iun.Constantino a.V et licinio c.Conss.>
CJ.10.1.7pr.: Imperator Constantinus
Defensionis facultas danda est his, quibus aliquam
inquietudinem fiscus infert, cum facultates eorundem adhuc controversia
pendente inquietari describique fas non sit. * const. a. * <a 326
d.Prid.K.Ian.Sirmio constantino a.Vii et constantio c.Conss>
CJ.10.1.7.1: Imperator Constantinus
Ubi ergo controversia extiterit fisco alicuius patrimonium
vindicante, apud eum omnibus facultatibus constitutis cognitio ventiletur, ut,
cum rei exitus debere eas vindicari probaverit, tum demum res persequi liceat
et super modo facultatum ac rerum interrogationem haberi, quae per
condicionales servos investiganda est , ut, si quid subtractum fuerit, exigatur
et extrinsecus tantum aliud multae nomine, quantum fuerat per fraudem ablatum.
<a 326 d.Prid.K.Ian.Sirmio constantino a.Vii et constantio c.Conss>
CJ.10.1.7.2: Imperator Constantinus
Sane in huiuscemodi quaestione si caesariani nomen
inciderit, ad usurpationem constitutionis istius non debebit accedere, si
quidem consuetudo fraudium, quibus praedicti omnia temerare consueverunt,
exceptionem eorundem meruerit. <a 326 d.Prid.K.Ian.Sirmio constantino a.Vii
et constantio c.Conss>
CJ.10.1.8: Imperatores Valentinianus, Valens
Qui in contractibus scaelestis ac fisco perniciosis
interversorum maculosis se fraudibus implicuerunt, in quadrupli redhibitionem
teneantur. * valentin. et valens aa. ad dracontium vic. africae. * <a 365
d.Xv k.Dec.Hadrumeto valentiniano et valente aa.Conss.>
CJ.10.1.9: Imperatores Honorius, Theodosius
Super creandis susceptoribus periculo procuratorum rei
dominiciae dispositionem tuae sublimitatis firmam esse praecipimus, ita ut,
omni ambitione cessante, quae statuta sunt quaeque antiqua consuetudine
commendantur, in pabulis vel sumptu familiae ministrando intemerata permaneant:
super irenarcho et optione omni antiqua consuetudine observanda. * honor. et
theodos. aa. patricio com. rer. privat. * <a 420 d.Iii k.Ian.Constantinopoli
theodosio a.Viiii et constantio iii conss.>
CJ.10.1.10: Imperatores Honorius, Theodosius
Eorum patrimonia mortuorum, qui vitae suae tempore diversis
conscientiam suam dicuntur polluisse criminibus, fisci rationibus nequaquam
competere vel ab eo alienari censemus, nisi post publicam accusationem eos
constiterit fuisse convictos. * honor. et theodos. aa. palladio pp. * <a 421
d.Viii id iul.Ravennae eustathio et agricola conss.>
CJ.10.2.0. De conveniendis fisci debitoribus.
CJ.10.2.1: Imperator Gordianus
Non iniusta ratione desideratis repromissa fisco indemnitate
eos principali loco conveniri, qui reliqua contraxerunt, mox ad vos perveniri,
qui ab his quaedam mercati estis. * gord. a. saturnino et aliis. * <a xxx
>
CJ.10.2.2: Imperatores valer., gallien.
Fisco quidem contra te manet actio, quod argentum, quod
inferre debebas, rationibus fuit relatum, si cautioni, quae tibi super eo
exposita est, tabularius non subnotavit. aequum est tamen, ut prius de bonis
eius qui exactor fuit, si solvendo est et conveniendi eius facultas datur,
indemnitati fisci satisfiat, tunc a te, si servari hic modus non possit,
reposcatur. * valer. et gallien. aa. et valer. c.Patrophilo. * <a xxx >
CJ.10.2.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quoniam augurio ac filio eius ad exigenda reliqua consortes
vos atque sociatos esse dicatis eisque certorum dumtaxat nominum exactionem
mandatam nec inter eum et ceteros, qui exactores fuerant nominati, confusae
exactionis mutuum periculum constitutum, sed separato muneris obsequio
discretam sollicitudinis rationem fuisse adseveratis, a iure non discrepat, ut
prius ex bonis exactorum, qui principali loco ad exactionem fuerant destinati,
indemnitati fiscali satisfiat, postque eos, si solidum debitum exsolutum non
sit, nominatores conveniri. * diocl. et maxim. aa. ianuario. * <a xxx >
CJ.10.2.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Rationalis igitur noster iuris ordinem sequetur, excussisque
exactorum facultatibus nec non etiam nominatorum, si fiscus in universi debiti
quantitate securitatem indemnitatis consecutus non fuerit, etiam vos ad
restituenda fiscalia debita adstringet. <a xxx >
CJ.10.2.4: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Hi, qui fisco nostrae mansuetudinis obnoxii sunt, omissa
frustratione teneantur, ut, quod suis nominibus debent, de suis facultatibus
cogantur exsolvere, servatis, cum compleverint, adlegationibus propriis, si
quas adversus quoscumque ex suis contractibus debitores competere sibi ex iure
crediderint, ita ut adversus eos, quos sibi obnoxios adseverant, legibus et
iudiciis experiendum esse cognoscant. * valentin. valens et grat. aaa. ad
archelaum com. orientis. * <a 369 d.Iii non.Iul.Novioduno valentiniano np.Et
victore conss.>
CJ.10.2.5pr.: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Inter chartulas confiscati brevis quidam adseveratur
inventus, qui nomina continebat debitorum seu contractorum. * valens grat. et
valentin. aaa. fortunatiano com. rer. privat.* <a 377
d.Prid.Non.Iul.Hierapoli gratiano a.Iiii et merobaude conss. >
CJ.10.2.5.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Cum tamen neque testibus credita pecunia probaretur neque
cautionibus ea quae brevi inserta sunt ostendantur, iniquum esse perspeximus,
ut sub propriae adnotationis manu unusquisque faciat debitorem. <a 377
d.Prid.Non.Iul.Hierapoli gratiano a.Iiii et merobaude conss. >
CJ.10.2.5.2: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Occasionis igitur huius calumniam praesenti volumus iussione
cohiberi, ut brevis vanitate reiecta nullus ad redhibitionem de his, quorum
nomina conscripta sunt, urgeatur. <a 377 d.Prid.Non.Iul.Hierapoli gratiano
a.Iiii et merobaude conss. >
CJ.10.2.5.3: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Quod et in aliis similibus causis observandum esse censemus.
<a 377 d.Prid.Non.Iul.Hierapoli gratiano a.Iiii et merobaude conss. >
CJ.10.3.0. De fide et iure hastae fiscalis et de
adiectionibus.
CJ.10.3.1: Imperator Antoninus
Quod in libellum contulisti, procuratori meo, ad cuius
officium desiderium tuum pertinet, adlega. cui si probaveris non auctore
procuratore vel eo, cui vendendi fuit facultas, neque habitis hastis nec omni
ordine peracto venditas res esse, et id quod ex causa iudicati debes
exsolveris, rescissa venditione mala fide facta easdem res recipies cum
fructibus, quos ad emptorem mala fide pervenisse vel pervenire debere
constiterit. * ant. a. agortiae. * <a 213 pp.Non.Ian.Antonino a.Iiii et
balbino conss.>
CJ.10.3.2: Imperator Gordianus
Duplex ratio desiderium tuum iuvat, et quod praetermissa
hastarum sollemnitate possessiones tuas ex officio distractas suggeris, et quod
pretii vilitate ob exiguum debitum gratiosam emptionem in fraudem tuam
utilitatemque rationum mearum adversarium commentum fuisse dicis. quapropter
illicita ista redargue, tam indemnitati fisci consulturus quam tuae securitati
opem laturus. * gord. a. heracleoni. * <a 239 pp.V k... gordiano a.Et aviola
conss.>
CJ.10.3.3: Imperator Gordianus
Etsi instrumenta emptionis non extent, quibuscumque tamen
probationibus uxor tua ostenderit ad se eam domum pertinere, quam a fisco eius
nomine dicis comparatam , pretiumque ab ea exsolutum et in eam dominium
translatum, frustra fiscum ex persona matris eius referre quaestionem
procurator meus non sinet. * gord. a. crispo. * <a 239 pp.V k.Nov.Gordiano
a.Et aviola conss.>
CJ.10.3.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si tempora, quae in fiscalibus hastis statuta sunt,
patiuntur, cum etiam augmentum te facturam esse profitearis, adi rationalem
nostrum, ut iuxta ius pretii uberioris oblationem admittat. * diocl. et maxim.
aa. Marcellinae. * <a 290 pp.Iii id.Ian.Sirmi ipsis iiii et iii aa.
conss.>
CJ.10.3.5pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Quaecumque pro reliquis prodigorum in annonario titulo
ceterisve fiscalibus debitis in quibuscumque corporibus sub auctione licitanda
sunt, fisco auctore vendantur, ut perpetuo penes eos sint iure dominii, quibus
res huiusmodi sub hastae sollemnis arbitrio fiscus addixerit. * valentin.
valens et grat. aaa. ad viventium pp.Galliarum. * <a 369 d.Iii
id.Nov.Treviris valentiniano np.Et victore conss.>
CJ.10.3.5.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Et si quid umquam, ut a fisco facta venditio possit
infringi, auctoritate rescripti fuerit impetratum, nullus obtemperet, cum etiam
minoribus, si quando aliquid ex rebus eorum pro fiscalibus debitis adiudicatur
emptoribus, repetitionis facultas in omnem intercipiatur aetatem. <a 369
d.Iii id.Nov.Treviris valentiniano np.Et victore conss.>
CJ.10.3.6: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si qui proscribente ac distrahente fisco debitorum fiscalium
emerint facultates, pro earum rerum tantum pretio obnoxii sint, quas eos
patuerit decursis hastis et proscriptione habita comparasse. nam ita eos
munimus, ut nullius conventioni reliquorum fiscalium nomine patiamur
extrinsecus subiacere. * valentin. valens et grat. aaa. ad felicem com. sacr.
lar * <a 370 d.Vii id.Mart.Marcianopoli valentiniano et valente aa.Conss.
>
CJ.10.4.0. De venditione rerum fiscalium cum privatis
communium.
CJ.10.4.1pr.: Imperator Alexander Severus
Forma est, quotiens ad fiscum vel minima portio rei
pertineat, ut universa a procuratoribus meis distrahantur, sed pretium partis
tantum in fiscum redigatur, reliquum dominis partium restituatur. * alex. a.
victorio. * <a 225 pp.Vii k.Oct.Fusco et dextro conss.>
CJ.10.4.1.1: Imperator Alexander Severus
Emptorem igitur praediorum, de quibus libellum dedisti, apud
suum iudicem conveni usurum defensionibus, si quae sibi competunt. <a 225
pp.Vii k.Oct.Fusco et dextro conss.>
CJ.10.5.0. Ne fiscus rem quam vendidit evincat.
CJ.10.5.1pr.: Imperator Alexander Severus
Gravissimum verecundia mea duxit, ut, cuius rei pretium, cum
bona fide esset addicta, semel fiscus acceperit, eius controversiam referat. *
alex. a. ad rationales. * <a 228 d.Xv k.Mai.Modesto et probo conss.>
CJ.10.5.1.1: Imperator Alexander Severus
Non solum ergo emptorem ab eadem statione, sed ne ab alia
quidem quaestionem pati debere aequum est, cum et in his venditionibus emptore
non inquietato officia inter se possint experiri. <a 228 d.Xv k.Mai.Modesto
et probo conss.>
CJ.10.5.2: Imperator Marcianus
Retractare fiscum, quod semel vendidit, aequitatis
honestatisque ratio non patitur. * marcian. a. palladio pp. orientis. * <a
451 d.V k.Ian.Constantinopoli marciano a. cons.>
CJ.10.6.0. De his qui ex publicis rationibus mutuam pecuniam
acceperunt.
CJ.10.6.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Si quis ab exactoribus tabulariis arcariis officiisve
rationum fenebrem pecuniam sumpserit, detectus in eodem ad quadrupli poenam ex
hac auctoritate teneatur. * valentin. et valens aa. ad probum pp. * <a 368
vel 370 d.Iiii id.Mart.Treviris valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.10.6.2pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Sciant omnes accipiendi mutuo ex largitionibus sacris auri
non patere cuiquam facultatem. * grat. valentin. et theodos. aaa. palladio com.
sacr. larg. * <a 381 d.Xii k.Aug.Heracleae eucherio et syagrio conss.>
CJ.10.6.2.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quod si quis aurum ex nostro aerario privatis commodis
profuturum occulte aut cautionis aut sponsionis fide ut debitor redditurus sine
nostra auctoritate acceperit, ablatis bonis omnibus perpetuae deportationis
subdetur exilio. <a 381 d.Xii k.Aug.Heracleae eucherio et syagrio conss.>
CJ.10.6.2.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Is etiam, qui ex memoratis thesauris sub specie publici
creditoris aurum cuiquam commodarit ac dederit, capitali sententia subiugetur.
<a 381 d.Xii k.Aug.Heracleae eucherio et syagrio conss.>
CJ.10.7.0. Poenis fiscalibus creditores praeferri.
CJ.10.7.1: Imperator Alexander Severus
Rem suam persequentibus poenae exactio postponitur. sicut
itaque in sortis quantitate fisci persecutio potior est, ita in triplo quod
poenae nomine adiectum est propria forma ferenda est. * alex. a. Marcello. *
<a 224 pp.K.Iul.Iuliano et crispino conss.>
CJ.10.8.0. De fiscalibus usuris.
CJ.10.8.1: Imperator Antoninus
Eius summae, quam tibi poenae nomine inflictam probaturus
es, usurae non exigentur: nec enim multam tibi procurator meus inrogavit ultra
quam placitum est, sed poenam te iussit inferre. * ant. a. antiocho. * <a
216 pp.Xv k.Dec.Sabino et anullino conss.>
CJ.10.8.2: Imperator Alexander Severus
Si sub pignore creditum fuit, etiam fiscum, qui successit in
locum debitoris, usuras praestare oportet, si eas dependi saltem pacto placuit.
* alex. a. victorino. * <a 224 pp.Iii non.Sept iuliano et crispino
conss.>
CJ.10.8.3: Imperator Justinianus
Fiscum etiam nostrum parere sanctioni nostri numinis
iubemus, per quam usque ad dimidiam centesimae usuras stipulari creditoribus
exceptis certis personis permisimus, ut ipse etiam fiscus ultra dimidiam
centesimae partem a debitoribus suis minime exigat, sive principaliter ei
promiserunt sive a prioribus suis creditoribus actiones ad eum quocumque modo
devolutae sunt. * iust. a. menae pp. * <a 529 d.Viii
id.April.Constantinopoli decio vc.Cons.>
CJ.10.9.0. De sententiis adversus fiscum latis retractandis.
CJ.10.9.1: Imperator Antoninus
Causas, in quibus contra fiscum iudicatum est, intra
triennium retractari posse, et post id tempus, si praevaricatio arguatur vel
manifesta fraus probetur, notum est. * ant. a. aristaeo. * <a 212
pp.Non.Iul. duobus aspris conss.>
CJ.10.10.0. De bonis vacantibus et de incorporatione.
CJ.10.10.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Scire debet gravitas tua intestatorum res, qui sine legitimo
herede decesserint, fisci nostri rationibus vindicandas nec civitates
audiendas, quae sibi earum vindicandarum ius veluti ex permissu vindicare
nituntur: et deinceps quaecumque intestatorum bona a civitatibus obtentu
privilegiorum suorum occupata esse compereris, ad officium nostrum eadem
revocare non dubites. * diocl. et maxim. aa. scyrioni rationali. * <a 292
d.Prid.Id.April.Hannibaliano et asclepiodoto conss.>
CJ.10.10.2: Imperator Constantinus
Si quando adnotationes nostrae contineant possessionem sive
domum, quam donaverimus, " integro statu" donatam, hoc verbo ea vis
continebitur, quam ante scribebamus " cum adiacentibus et mancipiis et
pecoribus et fructibus et omni iure suo ": ut ea, quae ad instructum
possessionis vel domus pertinent, tradenda sint. * const. a. ad aemilium
rationalem. * <a 313 d.Vi id.Mart.Mediolani constantino a.Iii et licinio
conss.>
CJ.10.10.3pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si quando aut alicuius publicatione aut ratione iuris
aliquid rei nostrae addendum est, rite atque sollemniter per comitem rerum
privatarum, deinde rationales in singulis quibusque provinciis commorantes
incorporatio impleatur et diligens stilus singillatim omnia adscribat. *
valentin. valens et grat. aaa. ad florianum com. rer. privat.* <a 369 d.Iiii
k.April.Valentiniano np.Et victore conss.>
CJ.10.10.3.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Tituli vero, quorum adiectione praedia nostris sunt
consecranda substantiis, non nisi publica testificatione ponantur: gravissimis
statim subdendis suppliciis, qui huiusmodi aliquid propria usurpatione temptaverint.
<a 369 d.Iiii k.April.Valentiniano np.Et victore conss.>
CJ.10.10.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Vacantia mortuorum bona tunc ad fiscum iubemus transferri,
si nullum ex qualibet sanguinis linea vel iuris titulo legitimum reliquerit
intestatus heredem. * honor. et theodos. aa. palladio pp. * <a 421 d.Viii
id.Iul.Ravennae eustathio et agricola conss.>
CJ.10.10.5pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si vacantia vel alio modo bona delata legibus ad aerarium
perhibeantur, certi palatini electi et iureiurando obstricti mittantur, ut
eorum instantia praeses provinciae praesente fisci patrono diligenter inquirat,
cuius vacans cadensque fuerit patrimonium, quantumque vel quale videatur. *
theodos. et valentin. aa. hermocrati com. rer. privat. * <a 435 d.Vii
id.Oct.Constantinopoli theodosio xv et valentiniano iiii aa.Conss.>
CJ.10.10.5.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Et cum data reclamandi copia nullum id iure possidere vel
vindicare constiterit locumque aerario factum esse tam ipsius relatione quam
publicorum monumentorum fide constiterit, rerum nobis notitia intimetur, ut
iussu nostro vacantia vel aliae res nomine occupentur aerarii. <a 435 d.Vii
id.Oct.Constantinopoli theodosio xv et valentiniano iiii aa.Conss.>
CJ.10.10.5.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quae forma etiam in parte bonorum vel in una alterave re seu
actione una vel etiam pluribus servetur. nam si quid per fraudem in dispendium
aerarii fuerit admissum, missi quidem exsecutores non evitant indignationem,
praeses autem facultatum parte dimidia multabitur, fisci vero patronus
detrimentum quod vitio eius fisco ingeritur resarcire urguebitur. <a 435
d.Vii id.Oct.Constantinopoli theodosio xv et valentiniano iiii aa.Conss.>
CJ.10.11.0. De delatoribus.
CJ.10.11.1: Imperator Alexander Severus
Si ei qui capere potest tacitum fideicommissum relictum est,
cessat delatio. his enim prohibetur tacite relinqui, qui palam relictum capere
non possunt. * alex. a. basso. * <a 223 pp.Xiii k.Mai.Maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.10.11.2pr.: Imperator Gordianus
Monente officii sollicitudine, quin immo iussu procuratoris,
ut causam ab alio delatam convenienti diligentia instrueres, non ipsum
voluntarium delationis munus suscepisse te actorum lectio, quae precibus
intexta sunt, manifeste declarat. * gord. a. eutychemo. * <a 238 pp.Viii
id.Sept.Pio et pontiano conss.>
CJ.10.11.2.1: Imperator Gordianus
Eapropter ne quid in persona tua quod est sectae temporum
meorum alienum attemptetur, praeses provinciae vir clarissimus ad sollicitudinem
suam revocabit. <a 238 pp.Viii id.Sept.Pio et pontiano conss.>
CJ.10.11.3: Imperator Gordianus
Nulla macula vel crimine delatoris adspergitur is, qui, cum
ab officialibus fundum seu domum fisci possidere contenderetur, non se sed
alium eius rei possessorem esse monstravit. * gord. a. caecilio. * <a 241
pp.Prid.K.Iul.Gordiano a.Ii et pompeiano conss.>
CJ.10.11.4: Imperatores carinus, numer.
Ex varia statutorum diversitate ad id decursum est, ut hi,
qui rei publicae causas defendunt, delatorum criminibus non teneantur, cum
omnibus notissimum est eos solos exsecrabiles nuntiatores esse, qui fisco
deferunt. * carinus et numer. aa. candido. * <a 284 pp.Iii k.Sept.Carino et
numeriano aa.Conss.>
CJ.10.11.5pr.: Imperator Constantinus
Omnes iudices invigilare praecipimus delatores sine fisci
advocato denuntiantes poenis adficere. apertissimi enim iuris est, ut, quod ex
cuiuscumque patrimonio ceciderit in casum, et legibus et retro iuris ordine
fisci advocatis agentibus vindicetur. * const. a. ad provinciales. * <a 335
d.Xi k.April.Constantinopoli constantio et albino conss.>
CJ.10.11.5.1: Imperator Constantinus
Sed quia nonnulli praecipites secundum ius possessa
patrimonia deferre non cessant, damus omnibus qui se laesos existimant contra
delatores severitatem iudicum implorare ferro destrictam. <a 335 d.Xi
k.April.Constantinopoli constantio et albino conss.>
CJ.10.11.6: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Servum domini delatorem iubemus in exemplum omnium
proditorum severissimae sententiae subiugari, etiamsi obiecta probaverit,
excepto crimine maiestatis. * grat. valentin. et theodos. aaa. panhellenio
consulari lydiae.* <a 382 d.Vii k.Nov.Constantinopoli antonio et syagrio
conss.>
CJ.10.12.0. De petitionibus bonorum sublatis.
CJ.10.12.1pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quisquis in crimine maiestatis deprehensus fuerit et punitus
bonaque eius, sicut plectendi consuetudo criminis habet, fiscus invaserit,
nullus eadem sub spe munificentiae principalis audeat proprio iure poscere. qui
contra legem id ausus fuerit sperare, quod non licet, reus violatae legis
habeatur. * grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * <a 380 d.Xvi
k.Dec.Thessalonicae gratiano v et theodosio aa.Conss. >
CJ.10.12.1.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Sed quoniam plerumque ita in nonnullis inverecunda petentium
inhiatione constringimur, ut etiam non concedenda tribuamus, nec rescripto
quidem nostro adversus formam latae legis loci aliquid relinquatur. <a 380
d.Xvi k.Dec.Thessalonicae gratiano v et theodosio aa.Conss. >
CJ.10.12.1.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si quid autem ex bonis talibus nostro iudicio, nullo tamen
desiderante atque poscente, concedi cuiquam voluerimus, huiusmodi tantum valeat
liberalitas. <a 380 d.Xvi k.Dec.Thessalonicae gratiano v et theodosio
aa.Conss. >
CJ.10.12.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Omne semen alienas appetendi fortunas stirpitus eruere
cupientes nulli deinceps volumus petitionis rerum esse licentiam, etsi intestatus
quisquam quaeve ac nullis e numero propinquorum extantibus vel uxore vel marito
fati munus impleverit et cuiuscumque sit condicionis aut sectae, seu quolibet
titulo res fuerit fiscalis. * theodos. et valentin. aa. zoilo pp. * <a 444
d.X k.Mai.Constantinopoli theodosio a.Xviii et albino conss. >
CJ.10.12.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nemo audeat ad petitionem rerum defuncti defunctaeve,
cuiuscumque fortunae aut sectae sit, etsi fisco nostro locus pateat, adspirare,
cum nec illis quidem, quorum actu atque officio petitionem procedebat effectus,
impune liceat nostris sanctionibus adversari. <a 444 d.X
k.Mai.Constantinopoli theodosio a.Xviii et albino conss. >
CJ.10.12.2.1a: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed vir illustris quidem cuiuscumque temporis quaestor, si
oblatae petitioni subscripserit vel etiam responsum dederit, virque illustris
comes rerum privatarum , si vel instrui permiserit vel petitionem, si qua
insinuatur, admiserit, indignationem nostri numinis sustinebunt, ceterisque
fient vindictae temeritatis exemplum. <a 444 d.X k.Mai.Constantinopoli
theodosio a.Xviii et albino conss. >
CJ.10.12.2.1b: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Memoriales vero, qui excipienda eiusmodi rescripta vel
implenda ciraverint, et palatinos, qui instruxerint vel gesta admissae
petitionis ediderint, bonorum proscriptione puniri decernimus. <a 444 d.X
k.Mai.Constantinopoli theodosio a.Xviii et albino conss. >
CJ.10.12.2.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Pari forma res etiam civiles et ad ius publicum pertinentes
ab omni petitione muniendas esse censemus, scilicet nec pragmatica iussione vel
sacra adnotatione vel quolibet oraculo divino seu mandatis, si qua contra hanc
sanctionem nostram fuerint impetrata, quodcumque roboris habere valituris.
<a 444 d.X k.Mai.Constantinopoli theodosio a.Xviii et albino conss. >
CJ.10.13.0. De his qui se deferunt.
CJ.10.13.1pr.: Imperator Constantinus
Is, cuius tacite fidei commissa fuerit hereditas, statim
officio gravitatis tuae nuntiet et gesta prodat et continuo quod actum fuerit
renuntiet, et post hanc fidem tertiam ab omnibus defuncti bonis percipiat
portionem. * const. a. rationalibus hispaniarum. * <a 317
d.Id.Mart.Gallicano et basso conss.>
CJ.10.13.1.1: Imperator Constantinus
Quod si ab uxore defuncti istud officio devotionis tuae
fuerit revelatum, ipsa etiam, quam defunctus esse voluit heredem, si gesta
aperuit, tali praemio mancipetur, ut ex omni patrimonio medium consequatur et
cum fisco nostro celebret divisionem, id etiam habitura privilegium, ut prior
eligat portionem: et tunc occultator ille gestorum, fisci et mulieris pariter
inimicus, exutus omni patrimonio suo ac fisco vindicato in insulam deportetur.
<a 317 d.Id.Mart.Gallicano et basso conss.>
CJ.10.14.0. Si liberalitatis imperialis socius sine herede
defecerit.
CJ.10.14.1: Imperator Constantius
Iubemus, ut, si quis forte ex his, quibus communiter a nobis
aliquid donatum sit , nullo herede relicto decesserit, ad consortem potius
solacium quam ad personam aliam pars perveniat decedentis. * constantius a.
orioni com. rer. privat. * <a 348 d.Xv k.Iul.Mediolani philippo et salia
conss.>
CJ.10.15.0. De thesauris.
CJ.10.15.1pr.: Imperatores Leo, Zeno
Nemo in posterum super requirendo in suo vel alieno loco
thesauro vel super invento ab alio vel a se effusis precibus pietatis nostrae
benignas aures audeat molestare. * leo et zeno aa. epinico consulari. * <a
474 d.Vi id.Oct.Leone iuniore a.Cons.>
CJ.10.15.1.1: Imperatores Leo, Zeno
Nam in suis quidem locis unicuique, dummodo sine sceleratis
ac puniendis sacrificiis aut alia qualibet arte legibus odiosa, thesaurum ( id
est condita ab ignotis dominis tempore vetustiore mobilia) quaerere et invento
uti liberam tribuimus facultatem, ne ulterius dei beneficium invidiosa calumnia
persequatur, ut superfluum sit hoc precibus postulare, quod iam lege permissum
est, et imperatoriae magnanimitatis videatur praevenire liberalitas postulanda.
<a 474 d.Vi id.Oct.Leone iuniore a.Cons.>
CJ.10.15.1.2: Imperatores Leo, Zeno
In alienis vero terrulis nemo audeat invitis, immo nec
volentibus vel ignorantibus dominis opes abditas suo nomine perscrutari. <a
474 d.Vi id.Oct.Leone iuniore a.Cons.>
CJ.10.15.1.3: Imperatores Leo, Zeno
Quod si nobis super hoc aliquis crediderit supplicandum aut
praeter huius legis tenorem in alieno loco thesaurum scrutatus invenerit, totum
hoc locorum domino cedere compellatur et velut temerator legis saluberrimae
puniatur. <a 474 d.Vi id.Oct.Leone iuniore a.Cons.>
CJ.10.15.1.4: Imperatores Leo, Zeno
Quod si forte vel arando vel alias terram alienam colendo
vel quocumque casu, non studio perscrutandi, in alienis locis thesaurum
invenerit, id quod repertum fuerit dimidia retenta altera data cum locorum
domino patiatur. ita enim eveniet , ut unusquisque suis fruatur et non inhiet alienis.
<a 474 d.Vi id.Oct.Leone iuniore a.Cons.>
CJ.10.16.0. De annona et tributis.
CJ.10.16.2: Imperatores valer., gallien.
Aes quidem alienum pro portionibus, ex qua quisque defuncto
heres extitit, praestare oportet, annonas autem is solvere debet, qui
possessiones tenet et fructus percipit. * valer. et gallien. aa. et valer. c.
antiocho. * <a 260 pp... saeculare et donato conss.>
CJ.10.16.3: Imperator dec.
Indictiones non personis, sed rebus indici solent: et ideo,
ne ultra modum earundem possessionum quas possides conveniaris, praeses
provinciae prospiciet. * dec. a. citicio. * <a 249 pp. xvii k. nov.
aemiliano et aquilino conss.>
CJ.10.16.4: Imperator Constantinus
Omnes pensitare debebunt, quae manus nostrae delegationibus
adscribuntur, nihil amplius exigendi. nam si quis vicarius aut rector
provinciae aliquid iam cuiquam crediderit remittendum, quod aliis remiserit, de
propriis dare facultatibus compelletur. * const. a. ad proclianum. * <a 315
d. xv k. iul. constantino a. iiii et licinio iiii conss.>
CJ.10.16.5: Imperator Constantius
Omnes omnino ad oblationem functionum publicarum oportet
urgueri. lege enim nostra signatum est nec esse extraordinaria nec vocari, quae
sollemniter a provincialibus devotissimis conferenda sunt. * constantius a. ad
uranium. * <a 339 d. iii non. febr. constantio a. ii et constante conss.>
CJ.10.16.6: Imperatores Valentinianus, Valens
Pro locis ac proximitate possessionum annonam ad limitem
transvehi praecipimus. * valentin. et valens aa. ad dracontium vic. africae. *
<a 365 d. xv k. iul. mediolani valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.10.16.7: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
In fraudem annonariae rei ac devotionis publicae elicitum
damnabili subreptione rescriptum manifestum est vires non posse sortiri circa
omnes igitur par atque aequalis illationis forma teneat. * grat. valentin. et
theodos. aaa. ad principium pp. * <a 385 d. viii k. oct. aquileia arcadio a.
et bautone conss.>
CJ.10.16.8: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Nemo possessorum ad instruendas mansiones vel conferendas
species longius delegetur, sed omnis itineris ac necessitatis habita ratione
delegentur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. * <a 385 d. x k.
ian. constantinopoli arcadio a. et bautone conss.>
CJ.10.16.9: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Mediterraneae civitates antea maritimis et maritimae
mediterraneis onerabantur expensis, ut plus haberet dispendii translatio quam
devotionis illatio. hoc non solum in praesens, verum etiam in posterum
prohibemus ea lege, ut se ultimo noverint supplicio puniendos, qui ista
commiserint. * valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. * <a 386 d. iii
non. sept. valentiae honorio np. et euodio conss.>
CJ.10.16.10: Imperatores Arcadius, Honorius
Obsistere commodis publicis et statutis necessitatibus non
possunt privilegia dignitatum. unde ut quisque praedii emolumenta consequitur,
si non is evoluto anni spatio intra sex menses omnem cui esse constrictus
dicitur reliquorum intulerit cumulum, ad ipsos qui sunt domini praedii
exactionem volumus pertinere. * arcad. et honor. aa. minervio com. rer. privat.
* <a 398 pp. romae honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.10.16.11: Imperatores Arcadius, Honorius
Iudices, quos circa profliganda aerarii nostri compendia
neglegentes ac desides fuisse constiterit, omnia quae in administratione positi
perceperunt emolumenta reddere compellantur. * arcad. et honor. aa. hadriano
pp. * <a 401 d. iii k. mart. mediolani vincentio et fravito conss.>
CJ.10.16.12pr.: Imperator Theodosius
Id ab unaquaque provincia censuimus expetendum, quod ab
isdem nuper esse promissum tua sublimitas indicavit. * theodos. a. isidoro pp.
illyrici. * <a 424 d. vi id. oct. constantinopoli victore vc. cons.>
CJ.10.16.12.1: Imperator Theodosius
Ut nullus vero de cetero ad possessiones eorum ( quod maxime
formidant) inspector accedat, macedonum reliqui exemplum secuti mediae
quantitatis, ut obtulisse noscuntur, tributa sucipiant( !). <a 424 d. vi id.
oct. constantinopoli victore vc. cons.>
CJ.10.16.12.2: Imperator Theodosius
Sed achivi, qui protestati sunt nihil a se ultra tertiam
partem posse conferri, illud exsolvant, ad quod se indubitanter fore idoneos
pollicentur. <a 424 d. vi id. oct. constantinopoli victore vc. cons.>
CJ.10.16.12.3: Imperator Theodosius
Quae dispositio in perpetuum observabitur: sacrosancta
thessalonicensis ecclesia civitatis excepta, ita tamen, ut aperta sciat
propriae tantummodo capitationis modum beneficio mei numinis sublevandum, nec
externorum gravamine tributorum rem publicam ecclesiastici nominis abusione
laedendam. <a 424 d. vi id. oct. constantinopoli victore vc. cons.>
CJ.10.17.0. De indictionibus.
CJ.10.17.1pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Omnes omnino quocumque titulo possidentes, quod delegatio
superindicti nomine videtur amplexa, velut canonem cogantur inferre: et ne qua
sit dubietas, hac aperta definitione decernimus, ut id potius canonis vocabulo
postuletur. * honor. et theodos. aa. palladio pp. * <a 416 d. vii id. ian.
ravennae theodosio a. vii et palladio conss.>
CJ.10.17.1.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Nulla igitur domus vel sacri patrimonii vel emphyteutici
iuris vel hominum privatorum, etiamsi privilegium aliquod habere doceantur, ab
hac necessitate seiuncta sit, quae iam non extraordinarium, ut hactenus, sed
ipsis facientibus canonicum nomen accepit. <a 416 d. vii id. ian. ravennae
theodosio a. vii et palladio conss.>
CJ.10.17.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Particulari delegationum notitia ante indictionis exordium
singulis transmissa provinciis, collationis modum a possessoribus multo ante
prospectum devotionis solitae, non subitis calumniis, tua sublimitas faciat
imputari, ut et provincialibus subeundi dispendii necessitas auferatur et
officiis ingerendi damna licentia denegetur. * theodos. et valentin. aa. dario
pp. * <a 436 d. v k. sept. apameae isidoro et senatore conss.>
CJ.10.18.0. De superindicto.
CJ.10.18.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Nihil superindictorum nomine ad solas praefecturae litteras
quisquam provincialis exsolvat, neque ullius omnino indictionis titulus etiam
sollemnis immineat, nisi eum nostro confirmata iudicio et imperialibus nexa
praeceptis sedis amplissimae deposcat indictio et cogat exactio. * grat.
valentin. et theodos. aaa. ad proconsules vics omn. rectorres.* <a 382 d.
vii k. iun. mediolani antonio et syagrio conss.>
CJ.10.19.0. De exactionibus tributorum.
CJ.10.19.1: Imperator Constantinus
Ducenarii et centenarii sive sexagenarii non prius debent
aliquem ex debitoribus convenire, quam a tabulario civitatis nominatim breves
accipiant debitorum. quam quidem exactionem sine omni fieri concussione
oportet. * const. a. ad aelianum procons. africae. * <a 315 d. k. nov.
treviris constantino a. iiii et licinio iiii conss.>
CJ.10.19.2pr.: Imperator Constantinus
Nemo carcerem plumbatarumque verbera aut pondera aliaque ab
insolentia iudicium reperta supplicia in debitorum solutionibus vel a perversis
vel ab iratis iudicibus expavescat. carcer poenalium, carcer hominum noxiorum
est: officialium et cum denotatione eorum iudicum, quorum de officio
coercitiores esse debebunt, qui contra hanc legem admiserint. * const. a. ad
pop. * <a 320 d. k. febr. constantino a. vi et constantino c. conss.>
CJ.10.19.2.1: Imperator Constantinus
Securi iuxta praesidem transeant solutores: vel certe, si
quis tam alienus ab humano sensu est, ut hac indulgentia ad contumaciam
abutatur, contineatur aperta et libera et in usum hominum instituta custodia
militari. <a 320 d. k. febr. constantino a. vi et constantino c. conss.>
CJ.10.19.2.2: Imperator Constantinus
Si in obdurata nequitia permanebit, ad res eius omnemque
substantiam eius exactor accedat solutionis obsequio cum substantiae
proprietate suscepto. qua facultate praebita omnes fore credimus proniores ad
solvenda ea, quae ad nostri usus exercitus pro communi salute poscuntur. <a
320 d. k. febr. constantino a. vi et constantino c. conss.>
CJ.10.19.3: Imperator Constantius
Quotiens quis et privati debitor invenitur et fisci, et
abreptus ab uno officio teneatur, ad universi debiti solutionem qui eum
abstulit coartetur ac totius summae exactionem in se suscipiat, qui eundem
avellendum subtrahendumque crediderit. * constantius a. nemesiano com. larg. *
<a 345 d. iiii id. mai. nizibi amantio et albino conss.>
CJ.10.19.4: Imperator Constantius
Actores ceterique rei privatae nostrae ad solutionem
specierum sollemnium debiti vigoris auctoritate cogantur, ne provinciales rei
privatae nostrae fatiget immunitas. * constantius a. eustathium pp. * <a 349
d. viii id. mart. pp. romae limenio et catullino conss.>
CJ.10.19.5: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Apparitores, quicumque in collatione auri praecepti fuerint
officii sui adhibere servitium, titulorum debita et collationum summas
relationis suae fide et adnotatione praescribant, sitque ex officialis
instructione officium conscium, quid exactum quidve perlatum esse videatur, ne
longinqui itineris diversitate susceptor abductus et curiae suae desit et rei
familiaris detrimenta sustineat. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. *
<a 393 d. prid. id. april. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio
conss.>
CJ.10.19.6: Imperatores Arcadius, Honorius
In fiscalibus debitis, hoc est annonariis ceterisque
titulis, qui ad arcam eminentissimae pertinent praefecturae, nec non in iis
debitis, quae rationalis usurpat officium, rectores provinciarum constringantur
et eos necessitas maneat exigendi, a quibus expectatur auctoritas. * arcad. et
honor. aa. theodoro pp. * <a 398 d. viii k. iun. mediolani honorio a. iiii
et eutychiano conss.>
CJ.10.19.7pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Missi opinatores cum delegatoriis iudicibus eorumque
officiis insistant, ut intra anni metas id quod debetur accipiant: nihil his
sit cum possessore commune, cui non militem, sed exactorem, si sit obnoxius,
convenit imminere. * arcad. et honor. aa. hadriano pp. * <a 401 d. iii id.
iul. mediolani vincentio et fravito conss.>
CJ.10.19.7.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Iudices itaque, qui provinciales passi fuerint opinatoribus
delegari, eiusdem quantitatis duplex poena retinebit: et apparitores ex
quodlibet officio sententiam deportationis excipient, si per semet exigendos
voluerint delegare militibus: et curiales temporale manebit exilium, si eos
quos sollemniter exigere consuerunt opinatoribus putaverint esse tradendos, cum
iudicem oporteat inquirere debitores, tabularios fideliter providere nomina
debitorum, apparitores sive curiales consuetudine servata regionum convictis
debitoribus imminere: ut perceptis congruis emolumentis opinatores impleto anno
ad proprios numeros valeant remeare. <a 401 d. iii id. iul. mediolani
vincentio et fravito conss.>
CJ.10.19.7.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Qui si ultra annum protracti fuerint, iudices et officia
absque ulla mora de proprio cogantur exsolvere militibus quod debetur, ipsis
adversus obnoxios repetitione servata. <a 401 d. iii id. iul. mediolani
vincentio et fravito conss.>
CJ.10.19.7.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Quod si ad nos aliqua de retentis opinatoribus querella pervenerit,
in duplum ab his protinus exigetur, ut partem debitam miles, reliquum fiscus
accipiat. <a 401 d. iii id. iul. mediolani vincentio et fravito conss.>
CJ.10.19.7.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Iudicibus quoque eorumque officiis eatenus subvenimus, ut in
contumaces debitores cuiuslibet dignitatis auctoritatem suam exserant ac, si
impudenter solutio differatur, actores procuratores eorumque praedia
persequantur, de eorum quoque nominibus ad nostram scientiam relaturi. <a
401 d. iii id. iul. mediolani vincentio et fravito conss.>
CJ.10.19.8: Imperatores Leo, Anthemius
Si divina domus aut quilibet cuiuscumque dignitatis atque
fortunae re vera fundos extra metrocomias non patrocinii gratia, sed emptionis
iure vel quolibet alio titulo legitimo possederit et non impositas rei publicae
functiones agnoverit, quemadmodum prior dominus dependebat, omnibus modis
possessiones eorum publico vindicentur et curiae eiusdem civitatis sub qua vici
siti sunt adsignentur, ut publicis commoditatibus circa tributarias functiones
undique nostra provisione videatur esse consultum. * leo et anthem. aa.
nicostrato pp. * <a 468 d. k. sept. anthemio a. ii cons.>
CJ.10.20.0. De superexactionibus.
CJ.10.20.1pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Quidquid ultra debitum elicitum fuerit a curialibus vel
cohortalibus vel aliis exactoribus, in duplum eruatur, quod provincialibus
restitui protinus oportebit. * arcad. et honor. aa. apollodoro procons.
africae. * <a 400 d. prid. id. mart. mediolani stilichone et aureliano conss.>
CJ.10.20.1.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis autem exactorum in superexactionis crimen fuerit
confutatus, capitali periculo cupiditas eius amovenda atque prohibenda est, si
in isdem sceleribus perseveret. <a 400 d. prid. id. mart. mediolani stilichone
et aureliano conss.>
CJ.10.21.0. De capiendis et distrahendis pignoribus
tributorum causa.
CJ.10.21.1: Imperator Constantinus
Res eorum, qui fiscalibus debitis per contumaciam
satisfacere differunt, distrahantur: comparatoribus data firmitate perpetua
possidendi. * const. a. ad afros. * <a 327 d. xv k. iun. serdicae constantio
et maximo conss.>
CJ.10.21.2: Imperator Constantinus
Satis sit debitorem annonarum ad solvendi necessitatem
capione pignorum conveniri. * const. a. restituto praes. sardiniae. * <a
xxxx d. viii id. dec. thessalonicae constantio vi et constante iii aa.
conss.>
CJ.10.22.0. De apochis publicis et descriptionibus
curialium.
CJ.10.22.1pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Ad inferiorem curialium relevandas fortunas et impressionem
potentium itidem curialium cohibendam placuit, ut descriptiones, si quae per
singulos ordines cogentibus diversis negotiis agitantur, non sumant ante
principium, quam apud acta provinciarum rectoribus intimentur et ex eorum
fuerint receptae sententiis. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. * <a 410
d. vii k. sept. constantinopoli varane cons.>
CJ.10.22.1.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Sed et aurum, quod ex huiusmodi contributione redigitur, ita
debet susceptori aurario consignari, ut securitatibus nomen inferentis, dies
consul mensis causa et summa comprehendatur, quo et descriptionis aequitas
illustretur et descriptus documentis evidentibus fulciatur. <a 410 d. vii k.
sept. constantinopoli varane cons.>
CJ.10.22.1.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Hoc etiam observando, ut in quadrimenstruis quoque brevibus,
qui ad excellentiae tuae officium sollemniter diriguntur, celebratae
descriptionis dispunctio societur, ut omnes vestrae potestatis scientiam
formidantes nihil ad relevationem locupletum atque inopum perniciem audeant
pertemptare. <a 410 d. vii k. sept. constantinopoli varane cons.>
CJ.10.22.1.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Quod et tunc optimum est custodiri, cum lucrativae
facultates ex bonis curialium curiae obvenerint, ut et inopes et locupletes
fructu provisionis simillimae potiantur. <a 410 d. vii k. sept.
constantinopoli varane cons.>
CJ.10.22.1.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Quam dispositionem si quis iudicum numerariorum vel
curialium mutilandam esse crediderit, interminationi quam vestra sedes
statuerit subiacebit. <a 410 d. vii k. sept. constantinopoli varane
cons.>
CJ.10.22.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Semel securitatem de refusione munerum emissam ab alio
iudice non liceat refricari.Et ideo spectabilitas tua saluberrimae ac
iustissim1e praeceptionis formam secuta prohibebit in posterum eos ad
discussionem transacti muneris constringi, quos claruit accepta securitatis
prosperitate laetari. * theodos. et valentin. aa. celeri procons. africae. *
<a 429 d. v k. mai. ravennae post consulatum felicis et tauri vv. cc.>
CJ.10.22.3: Imperator Marcianus
Quicumque de provincialibus et collatoribus decurso posthac
quantolibet annorum numero, cum probatio aliqua ab eo tributariae solutionis
exposcitur, trium cohaerentium sibi annorum apochas securitatesque protulerit,
superiorum temporum apochas non cogatur ostendere, neque de praeterito ad
illationem functionis tributariae coartetur, nisi forte aut curialis aut
quicumque apparitor vel optio vel actuarius vel quilibet publici debiti exactor
sive compulsor possessorum vel collatorum habuerit cautionem, aut id quod
deposcit deberi sibi manifesta gestorum adsertione patefecerit. * marcian. a.
constantino pp. * <a 456 d. xv k. aug. varane et iohanne conss.>
CJ.10.22.5: Imperator Justinianus
Securitatibus, quae publicarum functionum gratia sive in
solidum sive ex parte solutae esse conscribuntur, nullam exceptionem non
numeratae pecuniae penitus opponi concedimus. * iust. a. menae pp. * <a 528
d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.>
CJ.10.23.0. De canone largitionalium titulorum.
CJ.10.23.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Omnem summam auri vel argenti reliquarumque specierum, quae
sacris largitionibus ex more penduntur, statim ut exactio fuerit celebrata, ad
thesauros uniuscuiusque provinciae vel ad proximos referri sub obsignatione
tabularii ceterorumque, quos sollicitos esse debere praecedentia iussa
decreverant, et thesaurorum praepositis consignari praecipimus, ut exinde ad
sacrum comitatum integer omnium titulorum numerus dirigatur. * grat. valentin.
et theodos. aaa. lolliano. * <a 383 d. xii k. aug. merobaude ii et saturnino
conss.>
CJ.10.23.2pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Neque sacrarum privatarum vel largitionum palatina officia
ex quacumque causa ex quocumque titulo fiscalis debiti, cum ad provinciam
mittuntur, possessores per se audeant convenire, sive id ex praeterito reliquum
trahatur seu praesentis temporis tributo solvi conveniat: sed rectores
provinciarum frequenter adeundo commoneant eorumque officiis incumbant. *
honor. et theodos. aa. ad anthemium pp. * <a 408 d. vii id. dec.
constantinopoli basso et philippo conss.>
CJ.10.23.2.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Quod si rector provinciae imminentem sibi memoratorum
declinare molestiam quaerens vel qualibet alia ratione isdem propria
auctoritate publicae exactionis permiserit curam, tam ipse quam officium eius
vicena auri pondo fisco dependent. <a 408 d. vii id. dec. constantinopoli
basso et philippo conss.>
CJ.10.23.3pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Praecepit nostra serenitas neque veloci cursui neque alii
praeter veterem consuetudinem gravamini subiacere chartularios, qui de
cohortalibus officiis uniuscuiusque provinciae largitionales titulos retractare
constituuntur, cum et idem amplissima praefectura disposuisse perhibeatur, ut
his necessitatibus liberati fideliter largitionales titulos valeant retractare.
* leo et anthem. aa. heliodoro com. sacr. larg. * <a 468 d. viii k. aug.
constantinopoli anthemio a. ii cons.>
CJ.10.23.3.1: Imperatores Leo, Anthemius
Quod si aliquo tempore nostra iussio temerario ausu ex
aliqua parte fuerit violata, tam rector provinciae quam apparitio eius triginta
librarum auri condemnatione plectentur. <a 468 d. viii k. aug. constantinopoli
anthemio a. ii cons.>
CJ.10.23.3.2: Imperatores Leo, Anthemius
Insuper virum spectabilem orientis comitem eiusque officium
licentiam habere conatus nefarios inhibendi tam moderatorum quam cohortalis
officii, cum de hac re admoniti fuerint a palatinis et eandem poenam
formidantibus, si non omnibus modis pietatis nostrae decreta congruum mereantur
effectum. <a 468 d. viii k. aug. constantinopoli anthemio a. ii cons.>
CJ.10.23.3.3: Imperatores Leo, Anthemius
Illud etiam generali forma sancimus, ut in omnibus
provinciis tam nominatio specialium susceptorum largitionalium titulorum quam
defensio tractatorum non tantum per viros clarissimos moderatores provinciarum,
sed etiam per viros spectabiles proconsules et praefectum augustalem ac
laudabiles vicarios una cum eorum officiis, admonentibus semper nec non
imminentibus palatinis procuretur providentibus, ut post nominationem etiam
specialium susceptorum largitionalium titulorum nulla minuendae exactionis ad
sacrum pertinentis aerarium aut transferendi ad arcarios aut quoslibet alios
extraneos titulos rectoribus provinciarum aut eorum officiis, sed etiam
curialibus licentia permittatur: quadrimenstruis brevibus per idoneum
tractatorem eorundem titulorum super commendandis ratiociniis publicis periculo
rectorum provinciarum ad sacratissimam urbem transmittendis. <a 468 d. viii
k. aug. constantinopoli anthemio a. ii cons.>
CJ.10.23.3.4: Imperatores Leo, Anthemius
Nam quacumque ex parte, quam iussit nostra tranquillitas, si
minus fuerit procuratum, poena superius designata tam ipsi iudices quam eorum
officia se noverint esse plectendos. <a 468 d. viii k. aug. constantinopoli
anthemio a. ii cons.>
CJ.10.23.4: Imperatores Leo, Anthemius
Praecipimus, ut, si forte delegatio, quae ab amplissima
praefectura in diversas provincias ex more quotannis emittitur, minus contineat
omnes largitionales titulos aut quo modo exactio eorum debet procedere, nihilo
minus competentem a viris spectabilibus tam proconsulibus quam vicariis et viro
spectabili comite orientis et praefecto augustali nec non rectoribus
provinciarum eorumque officiis et curialibus omnium largitionalium titulorum
exactionem procurari: vicenarum librarum auri condemnationem prae oculis
habentibus, si quid minus exactum vel illatum sacro fuerit aerario, quam prisca
et inveterata consuetudo sacris largitionibus inferri constituit. * leo et
anthem. aa. heliodoro com. sacr. larg. * <a 468 d. k. iul. constantinopoli
anthemio a. ii cons.>
CJ.10.24.0. Ne operae a collatoribus exigantur.
CJ.10.24.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Operarum praebitionem, quae illicite a provincialibus
hactenus expetita est, sinceritas tua cessare praecipiat. * valentin. valens et
grat. aaa. ad viventium pp. * <a 369 d. x k. mart. treveris valentiniano np.
et victore conss.>
CJ.10.25.0. De immunitate nemini concedenda.
CJ.10.25.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
His nostrae serenitatis edictis civitatum tabulariis erit
flamma supplicium, si cuiusquam fraude ambitu potestate iniusta cuiuspiam
profiteretur immunitas, ac non secundum praecedentem definitionem omnes omnino
abolita specialium immunitatum gratia necessitas tributariae functionis firmata
censitorum peraequatorum provincialium iudicium peraequatione constrinxerit. *
grat. valentin. et theodos. aaa. ad pop. * <a 383 d. iii non. mart.
mediolani merobaude ii et saturnino conss.>
CJ.10.25.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Per bithyniam ceterasque provincias possessores et
reparationi publici aggeris et ceteris eiusmodi muneribus pro iugorum numero
vel capitum, quae possidere noscuntur, adstringi cogantur. * honor. et theodos.
aa. anthemio pp. * <a 412 d. vii k. nov. constantinopoli honorio viiii et
theodosio v aa. conss.>
CJ.10.26.0. De conditis in publicis horreis.
CJ.10.26.1pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Omnia quae in horreis habentur expendi volumus, ita ut non
prius ad frumentum tendatur expensio, quod sub praefectura tua urbis horreis
infertur, quam vetera condita fuerint erogata. * valentin. et valens aa. ad
volusianum pu. * <a 364 d. vi id. april. divo ioviano et varroniano
conss.>
CJ.10.26.1.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Et si forte vetustate species ita corrupta est, ut per semet
erogari sine querella non possit, eidem ex nova portione misceatur, cuius
adiectione corruptio velata damnum fisco non faciat. <a 364 d. vi id. april.
divo ioviano et varroniano conss.>
CJ.10.26.1.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Ad istud autem negotium arbitratu ac iudicio tuo nobilis
prudens fidelis optime sibi conscius pro integritatis meritis adponatur custos
ac mensor, qui vel frumenta modio metiatur vel iustis aestimationibus colligat,
quanta habeantur in condito. <a 364 d. vi id. april. divo ioviano et
varroniano conss.>
CJ.10.26.2pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Cum ad quamlibet urbem mansionemve accesseris, protinus
horrea inspicere te volumus, ut devotissimis militibus effloratae et
incorruptae species praebeantur. * valentin. et valens aa. artemio praesidi. *
<a 364 d. viii k. sept. arelate divo ioviano et varroniano conss.>
CJ.10.26.2.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Nam si per incuriam officii gravitatis tuae sartorum
tectorum neglecta procuratione aliqua pluviis infecta perierint, iam ad damnum
tuum referentur. <a 364 d. viii k. sept. arelate divo ioviano et varroniano
conss.>
CJ.10.26.3pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Nulli posthac horreaticas species contingendi copia
praebeatur. * arcad. et honor. aa. anatolio pp. per illyricum. * <a 397 d.
vii id. iul. constantinopoli caesario et attico conss.>
CJ.10.26.3.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Sin vero quisquam temerator horreorum extiterit, qui sibi ex
praedictis aliquid audeat usurpare, hanc poenam sciat nostro arbitrio
definitam, ut deportationis poenae subiectus totius substantiae cogatur subire
iacturam. <a 397 d. vii id. iul. constantinopoli caesario et attico
conss.>
CJ.10.27.0. Ut nemini liceat in coemptione specierum se
excusare et de munere sitoniae.
CJ.10.27.1pr.: Imperator Anastasius
Quotiens urguente necessitate comparationes frumenti vel
hordei aliarumque specierum quibuslibet provinciis indicentur, nulli penitus
possidentium sese sub cuiuscumque privilegii occasione excusandi tribui
facultatem censemus, omnique, cuicumque possidentium quocumque modo quocumque
tempore per sacros apices vel etiam pragmaticam sanctionem aut iudicialem forte
dispositionem huiusmodi excusatio data est vel postea data fuerit, licentia
minime umquam contra tenorem nostrae legis saluberrimae valitura. * anastas. a.
matroniano pp. * <a 491 d. iii k. aug. constantinopoli olybrio vc. cons.>
CJ.10.27.1.1: Imperator Anastasius
Adeo namque huiusmodi onera cunctis, pro qua singulos
portione contingit, volumus inrogari, ut ab isdem comparationibus nec
sacratissimam nostrae pietatis nec serenissimae nostrae coniugis domum pateremur
subtrahere. <a 491 d. iii k. aug. constantinopoli olybrio vc. cons.>
CJ.10.28.0. De collatione donatorum vel relevatorum aut
translatorum seu adaeratorum.
CJ.10.28.1pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Dispositionem amplissimae recordationis antiochi, quae
certam quantitatem ante se relevatis possessionibus nomine canonis indixit, non
imminui decernimus: id enim, quoniam in canonem cecidit et anniversaria debet
pensitatione persolvi, nec in praeteritum nec in posterum patimur esse
concessum. * theodos. et valentin. aa. hermocrati pp. * <a 444 d. xii k.
dec. constantinopoli theodosio a. xviii et albino conss.>
CJ.10.28.1.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Indulgentiam vero memoratae descriptionis et in anteactum et
in posterum tempus non solum in relevatis, verum etiam in donatis adaeratis
translatisque, seu quodlibet aliud nomen novae descriptionis excogitatum est,
volumus observari nullamque super his umquam exactionis molestiam formidari,
quibus non tantum reliqua praeteriti temporis relaxamus, sed nec in posterum
quicquam innovationis aut oneris adiciendum esse censemus, nullique licere
deinceps contra divalia statuta relevare suas possessiones. <a 444 d. xii k.
dec. constantinopoli theodosio a. xviii et albino conss.>
CJ.10.28.1.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Noverit tamen amplissimae tuae sedis officium, quod si
aliquando nobis suggestio huic nostrae sanctioni contraria porrigatur, vel si
sacris mandatis ( si qua forte citra suggestionem his piis dispositionibus
adversa manaverint) obsequatur et aliquos tamquam debitores ex huiusmodi titulo
crediderit exponendos, ducentarum librarum auri se condemnatione multandum.
<a 444 d. xii k. dec. constantinopoli theodosio a. xviii et albino
conss.>
CJ.10.29.0. De collatione aeris.
CJ.10.29.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Aeris pretia, quae a provincialibus postulantur, ita exigi
volumus, ut pro viginti libris aeris solidus a possessore reddatur. * arcad. et
honor. aa. hilario. * <a 396 d. v k. ian. mediolani arcadio iiii et honorio
iii aa. conss.>
CJ.10.30.0. De discussoribus.
CJ.10.30.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Quotiens in discrepatione constiterit inique discussionem
fuisse confectam et fidem facti non poterit approbare discussor, ipse in eodem
titulo et in eodem modo ad solvendum protinus urgeatur, in quo alterum perperam
fecerit debitorem. * valentin. valens et grat. aaa. ad arthemium vic.
hispaniarum.* <a 369 d. prid. id. mai. valentiniano np. et victore
conss.>
CJ.10.30.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Ne casu amissa securitate publica quaedam praeda nascatur
collatoribus, decernimus, ut, quando securitates a discussoribus seu
apparatioribus expositae ratiociniis publicis continentur, rursus per iniuriam
non petantur. * arcad. et honor. aa. messalae pp. * <a 400 d. v k. dec.
mediolani stilichone et aureliano conss.>
CJ.10.30.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Per singulas provincias vel civitates honoratis usque ad
comitivam consistorianam nec non etiam militantibus et suis obsequiis non
adhaerentibus, advocatis quin etiam fori provincialis mandari discussionis
iugorum sollicitudinem decernimus. * theodos. et valentin. aa. apollonio pp. *
<a 442 d. v k. ian. eudoxio et dioscoro conss.>
CJ.10.32.0. De decurionibus et filiis eorum et qui decuriones
habentur quibus modis a fortuna curiae liberentur.
CJ.10.32.1: Imperatores valer., gallien.
Si, cum te pater decurionem esse voluisset, illo in rebus
humanis agente honor tibi iste delatus est, tenetur quidem etiam heredes eius
rei publicae ( nam in hac parte vice fideiussoris pater accipitur), sed non
ante nisi tuis rebus excussis. * valer. et gallien. aa. et valer. c. caesoni. *
<a 259 pp. v k. dec. aemiliano et basso conss.>
CJ.10.32.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Observare magistratus oportebit, ut decurionibus sollemniter
in curiam convocatis nominationem ad certa munera faciant eamque statim in
notitiam eius qui fuerit nominatus per officialem publicum perferre curent,
habituro appellandi, si voluerit, atque agendi facultatem apud praesidem causam
suam iure consueto: quem si constiterit nominari minime debuisse, sumptus litis
eidem a nominatore restitui oportebit. * diocl. et maxim. aa. exempl. sacr.
litt.* <a xxx sine die et consule.>
CJ.10.32.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum decurionatus honorem sponte susceperis, albo eximi,
licet annosum te esse dicis, non potes. * diocl. et maxim. aa. iulio.* <a
285 pp. id. nov. diocletiano a.Ii et aristobulo conss.>
CJ.10.32.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum adoptivum filium ex adoptantis dignitate decurionis
filium effici nulla dubitatio est, pro atrocibus iniuriis eum, quem ad vicem
naturalis pignoris tibi adscribebas, a praeside provinciae illicitis corporis
cruciatibus adfici non oportuit hocque congruenti poena coercebitur. * diocl.
et maxim. aa. cassiano.* <a 285 pp. xii k. dec. diocletiano a. ii et
aristobulo conss.>
CJ.10.32.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Filios in potestate patris positos ad munera seu honores non
posse devocari falso tibi persuasum est. sane si ad nominationem filii
consensum non accommodaveris, ob administrationem ipsius minime conveniri
poteris. * diocl. et maxim. aa. alexandro.* <a 286 pp. vi id.... maximo ii
et aquilino conss.>
CJ.10.32.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Expertes litterarum decurionis munera peragere non prohibent
iura. * diocl. et maxim. aa. et cc. leontio.* <a 293 d. viii k. mai. aa.
conss.>
CJ.10.32.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Licet indivisa bona fratres habent, nihilo minus tamen
singuli suo nomine civilibus tenentur muneribus. * diocl. et maxim. aa. et cc.
diogeniano.* <a 293 pp. iiii id. mai. paulino ipsis aa. conss.>
CJ.10.32.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Infamia, quae tibi abominanda est, non etiam amissionis
oculorum casus quaesitum adimit honorem. * diocl. et maxim. aa. et cc.
platoniano.* <a 294 d. xvi k. febr. nicomediae cc. conss.>
CJ.10.32.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
In albo decurionum perscriptis patrem non habenti filios
anteferri constitit. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio.* <a 294 >
CJ.10.32.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ultra septuagesimum annum aetatis patrem tuum esse
praeses provinciae perspexerit, eum personalium munerum vacatione perfrui
providebit. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio.* <a 294 >
CJ.10.32.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Uxorem pro marito decurione conveniri non posse procul dubio
est. * diocl. et maxim. aa. et cc. maximo.* <a 294 >
CJ.10.32.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec infames immunitatem habere, cum hoc privilegii, non
notae sit, convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. zotico.* <a 293 d. v k.
dec. aa. conss.>
CJ.10.32.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus
A muneribus decurionatus nec sententia praesidis in
perpetuum nec anni quinquaginta nec podagrae valitudo praestat excusationem. *
diocl. et maxim. aa. et cc. proto.* <a xxxx >
CJ.10.32.14: Imperator Constantinus
Nemo iudex aliquem suo arbitrio de curia liberet. nam si
quis fuerit eiusmodi infortunio depravatus, ut debeat sublevari, de eius nomine
ad nostram scientiam referri oportet, ut certo temporis spatio civilium munerum
ei vacatio porrigatur. * const. a. ad euagrium. * <a 313 pp. id. mart.
constantino a. iii et licinio iii conss.>
CJ.10.32.15: Imperator Constantinus
Universos decuriones volumus a tabellionum officiis
temperare. * const. a. hilariano correctori lucaniae et brittiorum. * <a 316
d. iii k. febr. sabino et rufino conss.>
CJ.10.32.16: Imperator Constantinus
Si quis decurio vel propriae rei causa vel rei publicae cogatur
nostrum adire comitatum, is non ante discedat, quam insinuato iudici desiderio
profiscendi licentiam consequatur. quod si pro sua audacia parvi aliquis hanc
fecerit iussionem , indignationem competentem sortiatur. * const. a. ad
hilarianum procons. africae. * <a 324 pp. vii id. iul. carthagine crispo iii
et constantino iii conss.>
CJ.10.32.17: Imperator Constantinus
Qui derelicta curia militaverit, revocetur ad curiam. *
const. a. ad euagrium pp. * <a 326 d. xvi k. iun. constantino a. vii et
constantio c. conss.>
CJ.10.32.18pr.: Imperator Constantinus
Si ad magistratum nominati aufugerint, requirantur et, si
pertinaci animo latere potuerint, his ipsorum bona permittantur, qui praesenti
tempore in locum eorum ad duumviratus munera vocabuntur, ita ut, si postea
reperti fuerint, biennio integro onera duumviratus cogantur agnoscere. * const.
a. * <a 329 d. iii k. oct. serdicae constantino a. viii et constantio iiii
conss.>
CJ.10.32.18.1: Imperator Constantinus
Omnes enim, qui obsequia publicorum munerum declinare
temptaverint, simili condicione teneri oportet. <a 329 d. iii k. oct.
serdicae constantino a. viii et constantio iiii conss.>
CJ.10.32.19: Imperator Constantinus
Vacuatis rescriptis, per quae munerum civilium nonnullis est
vacatio praestita, omnes civilibus necessitatibus adgregentur, ita ut nec
consensu civium vel curiae praestita cuiquam immunitas valeat, sed omnes ad
munerum societatem conveniantur. * const. a. ad lucretium paternum. * <a 329
d. viii k. nov. heracleae constantino a. viii et constantio iiii conss.>
CJ.10.32.20: Imperatores Constantius, constans
Magistratus desertores ad eam gravitas tua faciat
necessitatem condicionis urgueri, ut, quascumque pro his expensas civitas
prorogavit, refundere protinus ac repraesentare cogantur. * constantius et
constans aa. ordini civitatis constantiae cirtensium. * <a 340 d.Xiiii
k.Febr.Naisso acindyno et proculo conss.>
CJ.10.32.21: Imperatores Constantius, constans
Curiales omnium civitatium nullam pro re privata nostra
debent inquietudinem sustinere nec huiusmodi oneribus velut extraordinariis
occupari, quoniam satis est , si civitatum munera per eos congrue compleantur.
* constantius et constans aa. nemesiano com. * <a 340 d.Prid.Id. aug. bessae
acindyno et proculo conss.>
CJ.10.32.22: Imperator Julianus
Eos indulserunt veteres principes ex materno genere
curialibus antiochensis adscribi, quos patris condicio nullius vindicaret iuri
civitatis. * iul. a. iuliano com. orientis. * <a 362 d.V k.Sept.Antiochiae
mamertino et nevitta conss.>
CJ.10.32.23: Imperator Julianus
Providendum est eorum novitati decurionum, qui nuper nomen
curiis addiderunt, ne praeteritis debitis susceptorum onerentur: sed conventis
propter haec debita, qui ea praecedentibus delegationibus contraxerunt, nullam
eos molestiam pro sarcina nominationis alienae sustinere patiaris. * iul. a.
iuliano com. orientis. * <a 362 pp.Beryto k.Nov.Mamertino et nevitta
conss.>
CJ.10.32.24: Imperator Julianus
Si quis decurio pater sit tredecim liberorum, honoratissimae
munerum quieti donetur. * iul. a. leontio consulari palaestinae. * <a olo
d.K.Mart.Antiochiae iuliano a.Iiii et sallustio conss.>
CJ.10.32.25: Imperatores Valentinianus, Valens
Curiales ultra terminos propriae civitatis non iubeantur a
moderatoribus provinciarum sui exhibere praesentiam, nisi publica necessitas
exegerit. * valentin. et valens aa. ad byzacenos. * <a 364
d.Prid.Id.Sept.Aquileiae divo ioviano et varroniano conss. >
CJ.10.32.26pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Quidam ignaviae sectatores desertis civitatium muneribus
captant solitudines ac secreta et specie religionis cum coetibus monazonton
congregantur. * valentin. et valens aa. ad modestum pp. * <a 373 pp.Beryto
k.Ian.Valentiniano et valente aa.Conss.>
CJ.10.32.26.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Hos igitur atque huiusmodi deprehensos erui latebris
consulta praeceptione mandamus atque ad munia patriarum subeunda revocari, aut
pro tenore nostrae sanctionis familiarum rerum carcere illecebris, quas per eos
censuimus vindicandas, qui publicarum essent subituri munera functionum. <a
373 pp.Beryto k.Ian.Valentiniano et valente aa.Conss.>
CJ.10.32.27: Imperatores Valentinianus, Valens
Privilegio militiae paternae se non vindicet, quem avitus
curiae nexus adstringit. quod si militari avo et patre decurione nascetur,
paternae erit succedaneus functioni. * valentin. et valens aa. mauris
sitifensibus. * <a 368 vel 370 d.Viiii k.Ami.Treviris valentiniano et
valente aa.Conss.>
CJ.10.32.28: Imperatores Valentinianus, Valens
Nullus qualibet praerogativa fultus a debitis muneribus
habeatur immunis. * valentin. et valens aa. ad volusianum pu. * <a 365
d.Iiii k.Iul.Mediolani valentiniano et valente aa.Conss.>
CJ.10.32.29: Imperatores Valentinianus, Valens
Nati ex inquilinarum nostrae domus matrimonio et patre
decurione non patrum suorum, verum matrum condicionem sequantur. * valentin. et
valens aa. germaniano pp. galliarum. * <a 365 d.Iii id.Oct.Valentiniano et
valente aa.Conss.>
CJ.10.32.30: Imperatores Valentinianus, Valens
Procuratores rei publicae actionibus publicis debere uti non
venit in dubium. * valentin. et valens aa. ad modestum pp. * <a 370-371 >
CJ.10.32.31: Imperatores Valentinianus, Valens
Ex omnibus domibus producti, qui origine sunt curiali, ad
subeundam publicorum munerum functionem protrahantur, quippe cum occultatoribus
talium praeter iacturam existimationis etiam rerum discrimen incumbat, si
ulterius progressi utilitatem publicam privatis studiis et patrociniis
postponant. * valentin. et valens aa.Et grat. a. ad modestum pp. * <a 371 d.Iii
id.Iul.Ancyrae gratiano a.Ii et probo conss.>
CJ.10.32.32: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Fabricenses ordinibus restituantur, qui originem curialem et
propriae munera declinaverint civitatis: reliqui ne levi quidem inquietudine pulsentur.
* grat. valentin. et theodos. aaa. ad neoterium pp. * <a 380 d xvi
k.April.Thessalonicae gratiano v et theodosio aa.Conss.>
CJ.10.32.33pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Omnes iudices provinciarumque rectores a consuetudine temerariae
usurpationis abstineant sciantque neminem omnino principalium aut decurionum
sub qualibet culpae aut erroris offensa cruciatibus esse subdendum. * grat.
valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * <a 381 d.Xii k.Aug.Heracleae
eucherio et syagrio conss.>
CJ.10.32.33.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quod si quis forte iudicum in hac pertinaciam illiciti
furoris eruperit, quod audeat principalem ac decurionem et suae, si sic dici
oportet, curiae senatorem tormentis subdere, viginti librarum auri illatione
multatus et perpetua infamia inustus nec speciali quidem rescripto notam eluere
mereatur: et officium quinquaginta librarum auri multam fisco nostro cogetur
inferre, quoniam, ut pertinaciae iudicis sui resistat, liberam eidem contradicendi
permittimus facultatem. <a 381 d.Xii k.Aug.Heracleae eucherio et syagrio
conss.>
CJ.10.32.34pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si quis procurationem facultatum suarum curiali crediderit
esse mandatam, totius dignitatis exceptione depulsa gravissima poena plectetur.
* grat. valentin. et theodos. aaa. floro pp. * <a 382 d.X
k.Nov.Constantinopoli antonio et syagrio conss.>
CJ.10.32.34.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Ille vero, qui immemor libertatis et generis infamissimam
suscipiens vilitatem existimationem suam servili obsecundatione damnaverit,
tradatur exsilio. <a 382 d.X k.Nov.Constantinopoli antonio et syagrio
conss.>
CJ.10.32.35pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
In filiis decurionum retinendis priorum praeceptorum decreta
sublimitas tua custodiat. * grat. valentin. et theodos. aaa. postumiano pp. *
<a 383 d.Viii id.April.Constantinopoli merobaude ii et saturnino conss.>
CJ.10.32.35.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Eos quoque, qui advocationis obtentu curialia onera
declinant, agere universa compellat, quae et si necessitas non exigit, tamen
patria non remittit. <a 383 d.Viii id.April.Constantinopoli merobaude ii et
saturnino conss.>
CJ.10.32.35.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Ipsos quin etiam filios magistrorum, qui ex curiali stirpe
descendunt, simili modo obnoxios esse decernat. <a 383 d.Viii
id.April.Constantinopoli merobaude ii et saturnino conss.>
CJ.10.32.36: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Exemplo senatorii ordinis patris originem unusquisque
sequatur, nec valeant specialiter delata rescripta, si quis se matris origine
defendens a maiore curia ad minorem transferri fortasse promeruerit: neque ulla
pro more provinciae referri sinatur exceptio. * grat. valentin. et theodos.
aaa. ad basilium com. sacr. larg. * <a 383 d.Xvi k.Iul.Romae merobaude ii et
saturnino conss.>
CJ.10.32.37: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quotienscumque se ex rescriptis nostris aliquid impetrasse
contendent ii, quos obnoxios curiae vel origo fecerit vel latum inter partes
iudicium designaverit, nullam prorsus spem curias declinandi ex colore sacrae
iussionis accipiant. * grat. valentin. et theodos. aaa. postumiano pp. * <a
383 d. xiiii k. aug. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss.>
CJ.10.32.38pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Ne quis officialium poenae specie atque aestimatione curiae
dedatur, nisi si quis forte curiam diffugiens ob hoc coeperit militare, ne
ingenitis fungatur officiis. * grat. et valentin. et theodos. aaa. ad cynegium
pp. * <a 384 d. viii id. nov. constantinopoli ricomere et clearcho
conss.>
CJ.10.32.38.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Omnes itaque omnino iudices tuae censurae subditos
admonebis, ne quis eorum aestimet curiae loco supplici quemquam deputandum, cum
utique unumque criminosum non dignitas debeat, sed poena comitari. <a 384 d.
viii id. nov. constantinopoli ricomere et clearcho conss.>
CJ.10.32.39: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Curiales, qui sese privilegio domus nostrae defendi posse
crediderint, ad curiam retrahantur et propriis functionibus mancipentur et
publica damna sarciant. * grat. et valentin. et theodos. aaa. et arcad. a. ad
eusignium pp.* <a 386 d. viii k. ian. honorio np. et euodio conss.>
CJ.10.32.40: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quilibet principalium vel decurionum vel decoctor pecuniae
publicae vel fraudulentus in adscriptionibus illicitis vel immoderatus in
exactione fuerit inventus, iuxta pristinam consuetudinem non solum a vobis,
quibus propter loci dignitatem rerum summa commissa est, verum a iudicibus
ordinariis plumbatarum ictibus subiciatur. * grat. valentin. et theodos. aaa.
cynegio pp. * <a 387 d. die k. april. constantinopoli valentiniano a. iii et
eutropio conss.>
CJ.10.32.41: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Decurio fortunam quam nascendo meruit suffragiis atque
ambitione non mutet: et si vacare per senectutem potuerit, propter
ordinationem, quae per plurimus cito definiri solet, curiam non relinquat. *
grat. valentin. et theodos. aaa. cyneaio pp. * <a 387 d. prid. non. iul.
constantinopoli valentiniano a. iii et eutropio conss.>
CJ.10.32.42pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Militaribus viris nihil sit commune cum curiis: nihil sibi
licitum sciant, quod suae non subiectum est potestati: nullum iniuria, nullum
verbere, nullum gravi pulsatione tribunus, dux ille an comes sit, curialem
principalemve contingat. * theodos. arcad. et honor. aaa. abundantio com. et
mag. utr. mil.* <a 392 d. prid. k. aug. constantinopoli arcadio a. ii et
rufino conss.>
CJ.10.32.42.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Si quis posthac temerario et inconsiderato ausu ullum ex
principalibus viris usurpata attrectaverit iniuria, sciat se decem auri libris
esse multandum. <a 392 d. prid. k. aug. constantinopoli arcadio a. ii et
rufino conss.>
CJ.10.32.43: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Omnes, qui curiali obstricti sanguine diversis se officiorum
privilegiis et actuum praeiudiciis adgregarunt, reddendos muniis esse non
ambiges. sed nec rescripta aut adnotationes ad munerum fugam prodesse
permittimus. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. * <a 393 d. prid. id.
april. constantinopoli theodosio a. iii at abundantio conss.>
CJ.10.32.44: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Nullus solius materni sanguinis vinculis illigetur, quia
mulierum infirmitas numquam huiusmodi functionibus reddit obnoxios, a quibus
ipsa habetur immunis. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. * <a 393
d. v id. aug. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss.>
CJ.10.32.45: Imperatores Arcadius, Honorius
Nominationum forma vacillare non debet, si omnes qui albo
curiae detinentur adesse non possunt, ne paucorum absentia sive necessaria sive
fortuita debilitet, quod a maiore parte ordinis salubriter fuerit constitutum,
cum duae partes ordinis in urbe positae totius curiae instar exhibeant. *
arcad. et honor. aa. ennodio procons. africae. * <a 395 d.Xvii
k.Iun.Mediolani olybrio et probino conss.>
CJ.10.32.46: Imperatores Arcadius, Honorius
Ad subeunda patriae munera dignissimi et meritis et
facultatibus curiales eligantur, ne tales forte nominentur, qui functiones
publicas implere non possint. * arcad. et honor. aa. theodoro pp. * <a 395
d.Iiii k.Oct.Mediolani olybrio et probino conss.>
CJ.10.32.47pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Curiales, qui honorariam adepti sunt comitivam, formidare
debent eos, quorum sunt moderationi commissi, nec se existimare ideo meruisse
dignitatem, ut iudicum praecepta despiciant. * arcad. et honor. aa. caesario
pp. * <a 395 d.Iiii k.Ian.Constantinopoli olybrio et probino conss.>
CJ.10.32.47.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Quod si in eadem culpa perseverent, quinque librarum auri
multae obnoxius subiugetur, honore quoque quem prodidit spoliandus. <a 395
d.Iiii k.Ian.Constantinopoli olybrio et probino conss.>
CJ.10.32.48: Imperatores Arcadius, Honorius
In successione curialium decernimus, ut, etiam si patres
decesserint, teneatur agnatio. * arcad. et honor. aa. florentino pu. * <a
397 d.Xii k.Ian.Mediolani caesario et attico conss.>
CJ.10.32.49: Imperatores Arcadius, Honorius
Omnes, qui quolibet curiae iure debentur, cuiuscumque
superstitionis sint, ad implenda munia teneantur. * arcad. et honor. aa.
theodoro pp. * <a 398 d.Id.Febr.Mediolani honorio a.Iiii et eutychiano
conss.>
CJ.10.32.50: Imperatores Arcadius, Honorius
Omnes omnino curiales in originalibus ac debitis perpetuo
curiis perseverent, et qui ex his ad provinciarum regimen atque
administrationem qualibet fraude atque ambitione pervenerint, sciant se non
solum in sua curia remansuros, sed etiam cunctis rursus ab exordio muneribus
servituros. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * <a 398 d.Viii
k.Nov.Constantinopoli honorio a.Iiii et eutychiano conss.>
CJ.10.32.51pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Quamvis provisum fuerat congruae emendationis occursu,
quemadmodum curiales militiae nomine et honore suspenso officiis redderentur, tamen
quia hoc callido consilio reppererent, ut evitatis provinciae suae finibus,
tamquam his eorum tantum interdictis fuisset accessus, peregrinos expeterent
commeatus, ne diutius in perniciem curiarum latitandi spes et solacium eos
impunitatis exacuat, horum cupiditatibus obviamus, ut ex eorum bonis, qui se
vel prosecutioni vel muniis civitatum interdictae dudum ambitione militiae vel
qualibet fraude subtrahere conati fuerint, curiis quas deseruerant consulatur.
* arcad. et honor. aa. messalae pp. * <a 399 d.Xvii k.Sept.Theodoro
vc.Cons.>
CJ.10.32.51.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Itaque si vocati edictis intra anni metas ( ii tamen, qui
manifestis curiae nexibus illigantur) latere potius quam redire maluerint,
sciant post emensum annum interpellatis provinciarum moderatoribus ex
facultatibus suis curiis quas destituerunt consulendum. neque enim de immaturo
praeiudicio temporis possunt brevitatem causari. <a 399 d.Xvii
k.Sept.Theodoro vc.Cons.>
CJ.10.32.52: Imperatores Arcadius, Honorius
Quis tam inveniri iniquus arbiter rerum potest, qui in
urbibus magnifico statu praeditis ac votiva curialium numerositate locupletibus
ad iterationem quempiam transacti oneris compellat, ut, cum alii necdum paene
initiati curiae sacris fuerint, alios continuatio et repetitae saepe functiones
adficiant? * arcad. et honor. aa. probino procons. africae. * <a 397 d.Xvi
k.April.Mediolani caesario et attico conss.>
CJ.10.32.53: Imperatores Honorius, Theodosius
Duumvirum impune non liceat extollere potestatem fascinum
extra metas territorii propriae civitatis. * honor. et theodos. aa. euchario
procons. africae. * <a 412 d.Vi id.Mart.Ravennae honorio viiii et theodosio
v aa.Conss.>
CJ.10.32.54: Imperatores Honorius, Theodosius
Generali lege sancimus, ut, si quis tuum decurionem curiae
vindicare maluerit, si praesidis desit copia, eundem manus iniectione concessa
sciat ad examen cognitoris resultantem esse deducendum, ita ut moderator
provinciae, si quaestio fortasse fiducis defensionis ulla generatur, nisi intra
tres menses causam originis competenti disceptatione cognoverit atque convictum
cum poena restituerit debitis muneribus vel liberum ab inquietudine
pronuntiaverit, decem librarum auri multam cogatur exsolvere, eius etiam
officium pari damni inrogatione teneatur. * honor. et theodos. aa. aplladio pp.
* <a 416 d.V non.Mai.Ravennae theodosio a.Vii et palladio conss.>
CJ.10.32.55: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si quis decurio aut subiectus curiae ausus fuerit ullam
adfectare militiam, nulla praescriptione temporis muniatur, sed ad condicionem
propriam retrahatur, ne ipse vel eius liberi post talem ipsius statum procreati
quod patriae debetur valeant declinare. * theodos. et valentin. aa. isidoro pp.
* <a 436 d.Iii non.April.Constantinopoli isidoro et senatore conss. >
CJ.10.32.56pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Alexandrinis principalibus, etsi advocatione fungantur,
nihilo minus peregrinationi incumbat, nec cura publica nisi in sua tantum
civitate committatur. * theodos. et valentin. aa. isidoro pp. * <a 436
d.Prid.Non.Iun.Constantinopoli isidoro et senatore conss. >
CJ.10.32.56.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Et primus curiae, cum muneribus universis expletis ad summum
pervenerit gradum, comitivae primi ordinis fruatur post biennium dignitate praestita,
in curialibus tamen permaneat. <a 436 d.Prid.Non.Iun.Constantinopoli isidoro
et senatore conss. >
CJ.10.32.57: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quinque summates ordinis alexandrini corporalibus iniuriis
immunes esse censemus , ut voce libera commoditates patriae defendant, cum
possint, si quid egerint criminose, pecuniariis coerceri dispendiis.
aestimabuntur autem praesente curia viri spectabilis augustalis iudicio. *
theodos. et valentin. aa. isidoro pp. * <a 436 d.Prid.Non.Iun.Constantinopoli
isidoro et senatore conss. >
CJ.10.32.58: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Eum, qui triginta annos in alexandrina civitate civilibus
inhaeserit muneribus, corporalibus muniis, non pecuniariis excusari convenit:
habita consideratione videlicet meritorum, ut hoc bene cogniti privilegium
consequantur nec eo passim fruantur indigni. * theodos. et valentin. aa.
isidoro pp. * <a 436 d.Prid.Non.Iun.Constantinopoli isidoro et senatore
conss. >
CJ.10.32.59pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si quos spontaneos hypomnematographi munificos suis
exhortationibus ad publicas nominaverint functiones, iubemus non expectandum
esse consensum pro tempore viri spectabilis augustalis, qui fit plerumque
venalis, sed utriusque partis sufficere voluntatem, ut incipiat functio, quam
nullus incusat: tunc ad memoratum iudicem tam nominati quam etiam creatores
consona relatione currente. * theodos. et valentin. aa. isidoro pp. * <a 436
d.Prid.Non.Aug.Constantinopoli isidoro et senatore conss. >
CJ.10.32.59.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quam si suscipere vel confirmare distulerit, sciat se
viginti quinque auri librarum condemnatione plectendum. <a 436
d.Prid.Non.Aug.Constantinopoli isidoro et senatore conss. >
CJ.10.32.60pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nullus, qui nexu generis curiae tenetur obnoxius, per
substitutam quamcumque personam curiales impleat functiones, sed ipse per se
debitum patriae munus exsolvat, etsi spectabili dignitate decoratus sit, nisi
hoc ei speciali beneficio sit concessum. * theodos. et valentin. aa. thomae pp.
* <a 442 d.V k.Mart.Constantinopoli eudoxio et dioscoro conss.>
CJ.10.32.60.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ii vero, qui honorario titulo illustrem dignitatem consecuti
sunt, per substitutos periculo suarum facultatum curiae muneribus satisfacere
non vetentur. <a 442 d.V k.Mart.Constantinopoli eudoxio et dioscoro
conss.>
CJ.10.32.61pr.: Imperator Leo
Neque dorotheum virum illustrem et totam eius substantiam
neque irenaeum virum spectabilem tribunum et notarium, etsi ante paternas
illustres dignitates natus est, ullam inquietudinem pro curiali genere et
condicione sustinere decernimus: liberos quoque eorum, vel qui iam sunt vel
futuri, eorumque posteros, quotienscumque continuata temporum et successionum
perpetuitate nascentur, a curiali condicione et functione esse liberos: lege
divae memoriae iuliani, quae de materno curialium antiochenae civitatis genere
promulgata est, nihil in persona viri illustris dorothei vel viri spectabilis
irenaei vel adversus facultates eorum vel adversus liberos eorundem, qui iam
vel nati sunt vel postmodum quoquo tempore nascentur, vel adversus substantias
eorum roboris habitura, * leo a. viviano pp. * <a 457-465 >
CJ.10.32.61.1: Imperator Leo
Circa alias sane universas personas de materno genere ad
memoratae antiochenae civitatis tantummodo curiam pertinentes eandem legem
praecipimus obtinere propriam firmitatem. <a 457-465 >
CJ.10.32.62pr.: Imperator Leo
Si ille, qui ex filia decurionis antiochenae splendidissimae
civitatis et patre, qui nullius alterius civitatis muniis debeatur, procreatus
est, sub examine provincialis iudicis vel sponte confessus vel certe convictus
fuerit, quod ex filia sit curialis progenitus et albo decurionum adscriptus
fuerit, nullam sibi superesse facultatem negandae vel evitandae condicionis
existimet et curialem non adspernari fortunam avi materni sui pertemptet nec
dubitet se muniis curialibus subiacere. * leo a. constantino pp. * <a
457-465 >
CJ.10.32.62.1: Imperator Leo
Quod si quem curia, de qua praesens sanctio loquitur, natum
ex filia curialis minime secundum praestitutam ordinationem sibi sociandum
curaverit, prolem eius pulsare nullo modo penitus poterit: nec enim patimur
conventionem eiusmodi praetermisso filio, quem filia curialis ediderat, a
nepote vel pronepote vel ulterius incipere. <a 457-465 >
CJ.10.32.63: Imperator Leo
Docticii viri clarissimi iuvenis fortuna super curiali
condicione nullo modo inquietanda nec facultatibus eius, sed eo, qui huiusmodi
conamen inierit, sacrilegii poenam luituro omnes, qui post peractam illustrem
administrationem vel adhuc in ea posito patri suo giguntur, a curialium
intentione defendantur una cum paternis sine dubio substantiis, quas cum
persona patris a curiali nexu liberas esse nemo dissimulet. * leo a. ad
senatum. * <a xxx >
CJ.10.32.64pr.: Imperator Zeno
Neminem ex his, qui obnoxii curiae constituti ab initio
felicissimi nostrae pietatis imperii comitum privatarum nostrae vel augustae
partis, seu comitis largitionum vel comitis domesticorum, quaestoris vel
magistri officiorum ad actum administrationis gerendum provecti sunt vel in
posterum provehentur, ob hoc curialium munerum laqueos volumus evitare: sed
obligatos cum liberis suis quandocumque progenitis et facultatibus suis post
administrationem depositam curiae commoditatibus inservire, nisi forte aliis
privilegiis super hoc legibus cognitis muniantur. nam alia universa legitima
vel ex constitutionibus data privilegia integra volumus illibataque observari.
* zeno a. sebastiano pp. * <a xxx >
CJ.10.32.64.1: Imperator Zeno
Ne tamen indulti honoris inane nomen retinere videantur,
dignitatum titulis potiantur, per substitutos suarum periculo facultatum
curialibus muneribus respondentes habeant integra illibataque privilegia
dignitatis. <a xxx >
CJ.10.32.64.2: Imperator Zeno
Eos vero, qui vel praefatas dignitates ante initium nostri
imperii consecuti sunt, cum facultatibus suis et post eam dignitatem progenitis
filiis a curialibus nexibus vel onere decernimus liberari. <a xxx >
CJ.10.32.64.3: Imperator Zeno
Hos autem, qui quocumque tempore patricii vel consules aut
consulares facti sunt aut in posterum fuerint, aut magistri militum vel
praefecti praetorio orientis vel illyrici vel urbis administrationem in actu
positi quandoque gesserunt aut postea gesserint, omnimodo cum facultatibus suis
et post eam dignitatem progenitis filiis a curiarum nexibus vel onere
decernimus liberari. <a xxx >
CJ.10.32.66pr.: Imperator Anastasius
Divae memoriae zenonis sacratissimam constitutionem, quae de
curialibus post certas excelsas administrationes seu dignitates condicionis
nexu liberandis lata est, in hac tantummodo parte duximus corrigendam, qua
cavetur eos etiam, qui ante eandem constitutionem, ab initio tamen eiusdem
divae recordationis zenonis imperii, comitis privatarum nostrae vel piissimae
augustae partis, seu comitis largitionum vel comitis domesticorum, quaestoris
aut magistri officiorum licet ad actum administrationis gerendum provecti sunt,
minime curialium munerum laqueos ob hoc evitare, sed obligatos cum liberis suis
quandocumque progenitis et facu ltatibus suis post administrationem depositam
curiae commoditatibus inservire, nisi forte aliis privilegiis super hoc legibus
cognitis muniantur. * anastas. a. polycarpo pp. * <a 497-499 >
CJ.10.32.66.1: Imperator Anastasius
His etenim, qui memoratas administrationes vel unam ex his
peregerunt, nec non liberis et rebus eorum beneficium, quod ante per illustrem
administrationem peractam eis adquisitum est, intactum illibatumque iubemus
servari, ut relaxatione condicionis et munerum curialium per anteriores
principales dispositiones sibi concessa tam ipsi quam liberi eorum post
huiusmodi administrationem adeptam procreati una cum propriis substantiis
potiantur, etsi contigit eos post divae memoriae zenonis constitutionem sive
per se sive per substitutos suos curiae competentia munera subisse: eadem
videlicet constitutione divae memoriae zenonis ex die quo promulgata est suas
vires obtinente, cum conveniat leges futuris regulas imponere, non praeteritis calumnias
excitare. <a 497-499 >
CJ.10.32.67pr.: Imperator Justinianus
Curialibus consortiis consulentes censemus, ut nemo sibi
blandiatur et non certis modis sese liberum esse existimet, sed pro nostra
forma tantummodo sciat posse libertatem sibi curialis competere condicionis:
omnibus anterioribus modis, quos non comprehendit praesens sanctio, ex
praesenti die antiquandis. * iust. a. demostheni pp. * <a 529 >
CJ.10.32.67.1: Imperator Justinianus
Si quis igitur vel summum patriciatus honorem fuerit consecutus,
sive infulis consultatus honorarii aut ordinarii fuerit ampliatus, ut vel
consul vel consularis efficiatur, seu praefectorum praetorio infulas susceperit
gubernandas, vel urbicariam ( in ipso tamen actu) meruerit praefecturam, nec
non magistri militum officium gerendum susceperit, is gaudeat se huiusmodi
condicionis esse exsortem et liberum cum suis facultatibus suaque posteritate,
quam postquam meruit dignitatem vel actum gessit ediderit, anterioribus filiis
in condicione pristina remansuris. <a 529 >
CJ.10.32.67.2: Imperator Justinianus
Tam praefecturae quaestoris quam viri eloquentissimi fisci
patroni tam praefecturae, quae orientalibus et illyricianis praesidet sedibus,
quam urbicariae nexibus curiae liberantur, cum ad fisci patronatum pervenerint,
una cum substantiis et liberis suis, quos vel ante habuerint vel postquam ad
eundem gradum provecti sunt. <a 529 >
CJ.10.32.67.3: Imperator Justinianus
Viri etiam clarissimi principes argentium in rebus curiae
libertatem ex antiquis legibus consecuti sunt, et viri spectabiles proximi
sacri scrinii memoriae et sacrarum epistularum nec non sacri scrinii libellorum
sacrarumque cognitionum et dispositionum cum substantiis suis et liberis, quos
post emensa stipendia susceperant. <a 529 >
CJ.10.32.67.4: Imperator Justinianus
Hoc etiam nos corroborantes intuitu laborum, quos multos
longo prolixoque tempore pertulerunt, intactum illibatumque conservamus, ut ii
omnes fortuna curiali liberentur cum sua substantia suaque subole secundum ea
quae praediximus. <a 529 >
CJ.10.32.67.5: Imperator Justinianus
Ex aevo autem sequente progenitos antea nullius futuri fisci
patroni liberos concedimus liberandos, ut ne, quod summis apicibus dignitatum
non est concessum, hoc alii sibi audeant vindicare: sed progeniti filii ante,
quam ad fisci patronatum pervenerint, in condicione pristina remaneant. <a
529 >
CJ.10.32.67.6: Imperator Justinianus
Aliis autem modis, quam his, quos singillatim enumeravimus,
sive legibus antiquis comprehensi sunt ( qualis erat is, quem ex tribus maribus
concessum ante fuerat patri maximo senatui sociare) sive comprehensi
anterioribus scitis non fuerant, liberationem competere cuidam curialis
fortunae nullo patimur modo: sed sive pragmatica sanctio super hoc processit
sive sententia eminentissimae praefecturae, sive alius quicumque modus
excogitatus est, omnia ea penitus vacuari et pro infectis haberi, et curialia
corpora suis reddi civitatibus et substantias eorum subiacere nulla excusatione
eis penitus competente. <a 529 >
CJ.10.33.0. Si libertus aut servus ad decurionatum
adspiraverit.
CJ.10.33.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si libertus vel ius aureorum anulorum adeptus non est vel
natalibus suis non restitutus, praeses provinciae non tantum curiae participare
non permittet, sed iuxta legis severitatem congruenti poena ulciscetur. *
diocl. et maxim. aa. saturnino. * <a xxx >
CJ.10.33.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Praeses provinciae, si eum qui aedilitate fungitur servum
tuum esse cognoverit, si quidem non ignarum condicionis suae ad aedilitatem
adspirasse perspexerit, ob violatam servili macula curiae dignitatem congruenti
poena adficiet: si vero, cum opinione publica mater eius pro libera haberetur,
ex decurione procreatus ad capessendum honorem errore lapsus processit, dominio
tuo eum subiugabit. * diocl. et maxim. aa. orcinae. * <a xxx >
CJ.10.34.0. De praediis curialium sine decreto non
alienandis.
CJ.10.34.1pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Si quis decurionum vel rustica praedia vel urbana venditor
necessitate coactus addicit, interpellet iudicem competentem omnesque causas
singillatim quibus strangulatur exponat et ita demum distrahendae possessionis
facultatem accipiat, si alienationis necessitatem probaverit. infirma enim erit
vinditio, si haec fuerit forma neglecta. * valentin. theodos. et arcad. aaa.
cynegio pp. * <a 386 d.Viii k.Dec.Constantinopoli honorio np.Et euodio
conss.>
CJ.10.34.1.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Ita enim fiet, ut nec immoderatus venditor nec emptor, cuiuscumque
sit condicionis, inveniatur iniustus. denique nihil erit postmodum, quo
venditor vel circumventum se insidiis vel oppressum potentia comparatoris queri
debeat, quandoquidem sub fide actorum et de necessitate distrahentis et de
voluntate patuerit comparantis. <a 386 d.Viii k.Dec.Constantinopoli honorio
np.Et euodio conss.>
CJ.10.34.1.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Quod si quis contra vetitum occultis molitionibus per
suppositas fraude personas cuiuslibet loci, quem tamen decurio distrahat,
comparator extiterit, sciat se pretio quod dedit esse privandum et locum quem
comparavit cum fructibus esse restituendum. <a 386 d.Viii
k.Dec.Constantinopoli honorio np.Et euodio conss.>
CJ.10.34.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nec venditio rei hereditariae curiae adquisitae aut
debitoris hereditarii qui solverit liberatio aliter admittenda est, nisi apud
acta totius vel maioris partis ordinis intercedente decreto ineundi contractus
vel dissolvendae obligationis causa probetur. * theodos. et valentin. aa.
florentino pp. * <a 428 d.V id.Iun.Constantinopoli felice et tauro
conss.>
CJ.10.34.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ita enim id quod ex ea redigitur ad praediorum iubemus
comparationem expendi, quorum reditus omnes, sicut dictum est, eiusdem curiae
publicis muneribus, quae solacio egere constiterit, iustissime servabuntur: ex
consensu omnium et maxime ditiorum, vel idonea fideiussione oblata
conductoribus eligendis. <a 428 d.V id.Iun.Constantinopoli felice et tauro conss.>
CJ.10.34.3pr.: Imperator Zeno
Curiales vendere quidem res immobiles vel mancipia rustica
prohibemus sine interpositione decreti: donationes vero vel permutationes vel
quoslibet alios etiam sine decreto permittimus celebrare contractus, quoniam et
sacrae constitutiones, quae super hoc a retro principibus latae sunt, in
plurimis suis partibus de pretio non redhibendo locutae sunt, ut ex hoc
apertissime detur intellegi solum emptionis decurionibus sine decreto
interdictum fuisse contractum. * zeno a. sebastiano pp. * <>
CJ.10.34.3.1: Imperator Zeno
Cum tamen venditione intercedente, ut dictum est, decretum
agitur, nihil eos vel qui ab his comparant dispendium, cuiuscumque personae vel
causae vel theatralis liberalitatis nomine, quod frequenter fieri dicitur,
sustinere decernimus, ne ex tabella decretum recitari, sed curialium vel
maioris partis curiae relatione currente sine ulla malignitate referentium vel
damno contrahentium ad confrimandam emptionem competentis iudicis proferri
sententiam. <>
CJ.10.35.0. Quando et quibus debetur quarta pars ex bonis
decurionum et de modo distributionis eorum.
CJ.10.35.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si decurionum consortio sit alienus qui curiali successit,
competentis eidem iuris ( sive ex asse sive ex parte heres sit bonorumve
possessor) partem quartam iure optimo a curia peti decernimus. * theodos. et
valentin. aa. florentio pp. * <a 428 d.V id.Iun.Constantinopoli felice et
tauro conss.>
CJ.10.35.2pr.: Imperator Zeno
Meminimus nuper emissa lege divali portionem quartam de
facultatibus curialium fati munus implentium, ex qualibet novissima voluntate
vel ab intestato etiam ad quemcumque praeterquam si ad filios curiales
deferantur, curiarum deputasse corporibus. sed multi tamquam corrumpendi totius
patrimonii occasione captata uniuscuiusque rei sibi particulam vindicando adeo
totas dilacerant facultates, ut, dum participibus relictarum opum nocere
cupiant, sua quoque iura praecipitent. * zeno a. apollonio pp. * <a 443
d.Viii id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.35.2.1: Imperator Zeno
Quorum nimiam licentiam provida dispositione frenantes ipsis
quidem curialibus occupandi sua auctoritate res mortui copiam denegamus: heres
autem, ad quem ab intestato vel ex postrema voluntate directis vel
fideicommissariis verbis decurrit hereditas, omne patrimonium quod relictum est
in partes quattuor dividi procuret, ut, rebus totis in sortitum casumque
deductis vel curiae quadrantis vel heredi vel fideicommissario per universitatem
dodrantis electio ex sortis felicitate contingat. <a 443 d.Viii
id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.35.2.1a: Imperator Zeno
Ita scilicet et praefati successores et curia promiscui
rerum dominii liberabuntur incommodo. naturale quippe vitium est neglegi, quod
communiter possidetur, utque se nihil habere, qui non totum habeat, arbitretur,
denique suam quoque partem corrumpi patiatur, dum invidet alienae. <a 443
d.Viii id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.35.2.2: Imperator Zeno
Sed ubi quarta pars bonorum mortui curiae debet offerri,
immobiles quidem res, quae nec latere facile possunt nec quicquam si
divulgentur officiunt, sub adspectu etiam curialium aestimari dividique
concedimus: mobiles autem res vel se moventes vel instrumenta, vel si quid
etiam in huiusmodi iure consistat, in medium proferri divulgarique non patimur,
sed iuratis successoribus, cum apud se diligenter aestimaverint, quae quantique
sint pretii facultates, credi oportere decernimus. quid enim tam durum tamque
inhumanum est, quam publicatione pompaque rerum familiarium et paupertatis
detegi vilitatem et invidiae patere divitias? <a 443 d.Viii
id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.35.2.3: Imperator Zeno
In exigendis vero debitis, si pretium, quod pro quarta parte
actionum curiae competit, successores praestare noluerint, cautionibus iurata
fide prolatis in medium unusquisque a debitoribus convenientem sibi exigat
portionem: eque diverso aes alienum, si cui defunctus fuerat obligatus, tam
idem successores quam curia pro sua sorte restituere compellentur. <a 443
d.Viii id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.35.2.4: Imperator Zeno
Quod si saepe dicti successores sacramentum sibi crediderint
excusandum, tum vero ad similitudinem rerum immobilium diligentior curialibus
omnium rerum indago praebebitur, scilicet ut universis mortui facultatibus in
aperto propositis vel aestimatio rerum vel divisio sub praesentia curialium
celebretur. <a 443 d.Viii id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri
et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.35.2.5: Imperator Zeno
In omnibus autem casibus, ubi quarta pars curiae competit,
transactiones interpositas firmas illibatasque manere decernimus. <a 443
d.Viii id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.35.2.6: Imperator Zeno
Ad filiorum vero curialium vel nepotum ac pronepotum,
scilicet decurionum, similitudinem, ad quos integras opes pervenire censuimus,
filiam quin etiam neptem proneptemve principali eiusdem civitatis, unde pater
avus vel proavus oritur, nuptam rerum vel ab intestato vel ex dispositione
ultimae voluntatis quaesitarum integrum nullaque parte minutum dominium habere
sancimus. <a 443 d.Viii id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri et
eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.35.2.7: Imperator Zeno
Quod si post parentum obitum inveniantur innuptae vel
viduae, in impuberibus quidem post transactam pubertatem, in aliis vero, quae
pubertatem excesserint, vel etiam in viduis post mortem parentis triennium
dumtaxat volumus expectari, ut interim quarta portio suspensa aut apud eam, si
in matrimonio curialis eiusdem civitatis fuerit collocata, perpetuo iure
permaneat vel, si intra id temporis alienum eadem curia sortiatur maritum
penitusve nupta non fuerit, memorata pars totius substantiae curiae cum
triennii tam urbanorum quam rusticorum praediorum dumtaxat fructibus addicatur:
ita tamen, ut sacramenti tam de quantitate quam de aestimatione rerum mobilium deque
actionibus inferendis excipiendisve, sicut in extraneis personis dictum est,
ratio conservetur. <a 443 d.Viii id.Mart.Constantinopoli post consulatum
dioscuri et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.35.2.8: Imperator Zeno
Sed et si mater mortui vel avia tempore, quo filius neposve
moritur, in coniugio eiusdem civitatis curialis inventa fuerit, ne ipsas quidem
patimur quartae portionis subire iacturam. <a 443 d.Viii
id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.35.2.9: Imperator Zeno
Extraneum quin etiam heredem propinquitatis quidem iure
discretum, curiae tamen eiusdem civitatis obnoxium supra dictae portionis
dispendio liberamus. <a 443 d.Viii id.Mart.Constantinopoli post consulatum
dioscuri et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.35.3pr.: Imperator Justinianus
Si quis curialibus muniis obnoxius, uno forte vel pluribus
filiis vel filiabus derelictis, filio quidem vel filiis suae substantiae partem
minimam dereliquerit , eam tamen, quae excludere eos de inofficiosi querella
potest, aliis autem suam substantiam dereliquit, ut ex hac patrimonii
distributione ad filium quidem vel filios curiales minima pars substantiae
remaneat, totum autem curiale munus masculis immineat, sive filii sive nepotes
sint vel pronepotes, curiali tamen condicioni obnoxii: sancimus huiusmodi
iniquitatem resecari et non minus quarta portione in masculos posse testatorem
transmittere, sive unus est filius sive plures, nulla deminutione ex
permixtione sororum eis facienda, ut non solum corporibus, sed etiam
substantiis laborantes possint curiales habere consortium. * iu st. a. menae
pp. * <a 528 d.K.Iun.Constantinopoli iustiniano a.Ii cons.>
CJ.10.35.3.1: Imperator Justinianus
Ad hoc sancimus, si quis curialis filiabus pluribus
derelictis ab hac luce fuerit subtractus, quarum una curiali eiusdem nupserit
civitatis, aliis filiabus, quae ad huiusmodi vota non migraverint, vel
extraneis in reliquam partem heredibus derelictis, non videri curiae ex
sententia legis theodosianae ad apollonium scriptae satisfieri: sed omnino
quartam partem patrimonii curia consequatur, sive uni filiae, quae curialibus
nuptiis copulata sit, deputanda sive ex aliis heredibus colligenda, filia
procul dubio que curiali nupsit immuni ab huiusmodi quartae datione servanda,
cum per maritum eius quantum ad ipsius personam curiae sit satisfactum: et hoc
observari non solum si ultimo elogio condito testator curialis decesserit, sed
etiam si intestato diem suum obierit. <a 528 d.K.Iun.Constantinopoli
iustiniano a.Ii cons.>
CJ.10.35.3.2: Imperator Justinianus
Sed si quid minus fuerit vel minime derelictum, hoc modis
omnibus filio curiali vel filiae, quae nupta est eiusdem civitatis decurioni,
ex substantia patris curialis vel deputari vel adimpleri: nullo obstaculo
curiae opponendo, si secundum praedictam legem filius nepos pronepos pater avus
proavus curiali morienti fuerint derelicti, qui nexibus curialibus ex quacumque
vel dignitate vel occasione fuerint absoluti: in hoc etenim theodosianae legi
apertissime volumus esse derogatum. <a 528 d.K.Iun.Constantinopoli iustiniano
a.Ii cons.>
CJ.10.35.3.3: Imperator Justinianus
Et generaliter definimus ex omni causa neque masculos
liberos neque filias copulatas matrimonio curialis minus quarta parentis
substantiae habere, vel non extantibus filiis vel filiabus, sed aliis heredibus
ipsam curiam secundum anteriores leges quartae curialis morientis habere
solacium. <a 528 d.K.Iun.Constantinopoli iustiniano a.Ii cons.>
CJ.10.36.0. De imponenda lucrativis descriptione.
CJ.10.36.1pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Descriptionis onere siliquarum quattuor, quas ex lucrativis
iugationibus tantum, non humanis vel animalium censibus neque mobilibus rebus
iubemus indici, etsi curiales non sit, maiores ac posteros liberamus, ut, si
pater avus vel proavus filio nepoti pronepotive vel filiae nepti proneptive (
nec interest, nuptae sint curialibus nec ne) postrema voluntate vel inter vivos
etiam donatione quicquam de suis opibus largiatur, memoratae descriptionis
cesset indictio: eque diverso ut, si posteriores ad maiores praedicta sibi
consanguinitate devinctos praefatis titulis suas conferant facultates, nullius
accessione gravaminis huiusmodi liberalitas oneretur: ita enim necessariis sibi
coniunctisque personis sub liberalitatis appellatione debitum naturale
persolvitur. * theodos. et valentin. aa. apollonio pp. * <a 442 d.Vii
id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.36.1.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Cuius auctoritatem iuris pariter valere sancimus, et si ab
intestato succedant praefiniti sibi generis ordine sociati: ex his enim
successionibus maxime debiti potius solutio quam muneris oblatio comprobatur,
quae non largientibus etiam dominis ipsa propinquitatis serie deferuntur. <a
442 d.Vii id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri et eudoxii
vv.Cc.>
CJ.10.36.1.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ceteri vero, licet quadam inter se cognatione iungantur,
numquam tamen curiale praedium sine praedicto onere lucrabuntur, nisi is forte,
cui lucro res cesserit , eiusdem civitatis ordini sit obstrictus, qui, licet
inter extraneos numeretur, vacuum tamen ea functione quod datum est
consequatur: nam cum personae condicio non mutetur, nec rei quidem statum
convenit immutari. <a 442 d.Vii id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri
et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.36.1.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
( 1) lucravitas vero res eas tantum volumus appellari atque
praedictae descriptionis gravamen excipere, quae hereditatis legati
fideicommissi iure mortis causa donatione vel cuiuslibet postremae voluntatis
arbitrio ad quempiam delabuntur. <a 442 d.Vii id.Mart.Constantinopoli post
consulatum dioscuri et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.36.1.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Inter vivos etiam donatio simplici liberalitate confecta
lucrativae merebitur et nomen et sarcinam. si vero vel socer futurus filii
nepotis vel pronepotis sponsae adfinitatis coeundae causa donaverit, vel parens
etiam filiam neptem vel proneptem curiali seu extraneo nubentem dotaverit,
licet casus eventu res eius cui data est vertatur ad lucrum, nec inter
lucrativas numerabitur nec descriptionis oneri subiacebit. nec enim iuris
optimi est matrimonium, cum tot tantisque suis difficultatibus opprimatur,
adventiciis etiam cumulare ponderibus. <a 442 d.Vii id.Mart.Constantinopoli
post consulatum dioscuri et eudoxii vv.Cc.>
CJ.10.36.1.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Res vero, quae memoratis causis lucrativae semel nomen
exordiumque sortita est, licet ab eo qui susceperit ad alterum emptionis vel
cuiuscumque contractus iure migraverit, cum praedicto descriptionis gravamine
procul dubio transferetur, ut vel sciens sibi imputet, qui accepit oneratam,
vel, si ignoraverit, quod interest consequatur: contraque si cuiuslibet
contractus exordio lucrativae nomen evaserit, etsi postea lucri titulo in
dominatum alicuius ceciderit, sarcinam memoratae descriptionis effugiet. <a
442 d.Vii id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri et eudoxii
vv.Cc.>
CJ.10.36.1.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nulla enim in huiuscemodi causis confusionis intercedit
occasio, si ad primordium tituli posterior quoque formetur eventus, nisi forte
res decurionis, quae ad eum cuiuslibet mercimonii iure pervenerit, ad alterum
fuerit postrema eius voluntate vel ab intestato vel inter vivos donatione
translata: tunc enim, quia semel in personam cecidit principalis, veterum
titulorum nequaquam ratione perspecta condicionem et onus merebitur lucrativae.
<a 442 d.Vii id.Mart.Constantinopoli post consulatum dioscuri et eudoxii
vv.Cc.>
CJ.10.37.0. De praebendo salario.
CJ.10.37.1: Imperator Constantius
Nulli salarium tribuatur ex viribus rei publicea nisi ei,
qui iubentibus nobis specialiter fuerit consecutus. * constantius a. ad
Marcellinum com. orientis. * <a 349 d. v non. oct. constantinopoli limenio
et catullino conss.>
CJ.10.38.0. Si curialis relicta civitate rus habitare
maluerit.
CJ.10.38.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Curiales omnes iubemus interminatione moneri, ne civitates
fugiant aut deserant rus habitandi causa, fundum, quem civitati praetulerint,
scientes fisco esse sociandum eoque rure esse carituros, cuius causa impios se
patriam vitando demonstraverint. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * <a
396 d. xviii k. ian. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.10.39.0. De municipibus et originariis.
CJ.10.39.1: Imperator Antoninus
Cum te byblium origine, incolam autem apud berytios esse
proponis, merito apud utrasque civitates muneribus fungi compelleris. * ant. a.
silvano. * <a xxx >
CJ.10.39.2: Imperator Gordianus
Si, ut proponis, ea, quae ex causa fideicommissi te
manumisit, ab ea libertatem iustam fuerit consecuta, quae originem ex provincia
aquitania ducebat, tu quoque eius condicionis eiusque civitatis ius obtines,
unde quae te manumisit fuit. eorum enim condicionem sequi ex causa
fideicommissi manumissos pridem placuit, qui libertatem praestiterunt, non qui
rogaverunt. * gord. a. frontoni. * <a xxx >
CJ.10.39.3: Imperator Philippus
Filios apud originem patris, non in materna civitate, etsi
ibi nati sunt, si modo non domiciliis retineantur, ad honores seu munera posse
compelli explorati iuris est. * philipp. a. patroclo. * <a xxx >
CJ.10.39.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Origine propria neminem posse voluntate sua eximi manifestum
est. * diocl. et maxim. aa. secundo. * <a xxx >
CJ.10.39.5: Imperator Constantinus
Si quis vel ex maiore vel ex minore civitate originem ducit,
si eandem evitare studens ad alienam se civitatem incolatus occasione
contulerit et super hoc vel preces dare temptaverit vel qualibet fraude niti,
ut originem propriae civitatis eludat, duarum civitatum decurionatus onera
sustineat, in una voluntatis, in una originis gratia. * constant. a. ad maximum
vic. orientis. * <a 325 pp. viii k. ian. paulino et iuliano conss.>
CJ.10.40.0. De incolis et ubi quis domicilium habere videtur
et de his qui studiorum causa in alia civitate degunt.
CJ.10.40.1: Imperator Antoninus
Non tibi obest, si, cum incola esses, aliquod munus
suscepisti, modo si ante, quam ad alios honores vocareris, domicilium
transtulisti. * ant. a. paulino. * <a xxx >
CJ.10.40.2pr.: Imperator Alexander Severus
Nec ipsi, qui studiorum causa aliquo loci morantur,
domicilium ibi habere creduntur, nisi decem annis transactis eo loci sedes sibi
constituerunt, secundum epistulam divi hadriani, nec pater, qui propter filium
studentem frequentius ad eum commeat. * alex. a. crispo. * <a xxx >
CJ.10.40.2.1: Imperator Alexander Severus
Sed si aliis rationibus domicilium in splendidissima
civitate laodicenorum habere probatus fueris, mendacium, quo minus muneribus
fungaris, non proderit. <a xxx >
CJ.10.40.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Est verum eos, qui in territorio alicuius civitatis
commorantur, velut incolas ad subeunda munera vel capiendos honores non adstringi.
* diocl. et maxim. aa. alexandro. * <a xxx >
CJ.10.40.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum neque originales neque incolas vos esse memoratis, ob
solam domus sive possessionis, licet ex substantia decurionis adquisita sit,
causam publici iuris auctoritas muneribus subiugari vos non sinet. * diocl. et
maxim. aa. alexandro. * <a xxx >
CJ.10.40.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si in patria uxoris tuae vel in qualibet alia domicilium
defixisti, incolatus iure ultro te eiusdem civitatis muneribus obligasti. *
diocl. et maxim. aa. maximo. * <a xxx >
CJ.10.40.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Privilegio speciali civitatis non interveniente tantum
originis ratione ac domicilii voluntate ad munera civilia quemque vocari
certissimum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. Marcello. * <a xxx >
CJ.10.40.7pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cives quidem origo manumissio adlectio adoptio, incolas
vero, sicut et divus hadrianus edicto suo manifestissime declaravit, domicilium
facit. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio. * <a xxx >
CJ.10.40.7.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Et in eodem loco singulos habere domicilium non ambigitur,
ubi quis larem rerumque ac fortunarum suarum summam constituit, unde rursus non
sit discessurus, si nihil avocet, unde cum profectus est, peregrinari videtur,
quo si rediit, peregrinari iam destitit. <a xxx >
CJ.10.40.8: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Senatores in sacratissima urbe domicilium dignitatis habere
videntur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. . . . praef. augustali.* <a
390 d. k. mart. valentiniano a. et neoterio conss.>
CJ.10.40.9pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Mulieres honore maritorum erigimus et genere nobilitamus et
forum ex eorum persona statuimus et domicilia mutamus. * valentin. theodos. et
arcad. aaa. martiniano com. orientis. * <a 392 d. iiii id. nov.
constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss.>
CJ.10.40.9.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Sin autem minoris ordinis virum postea sortitae fuerint,
priore dignitate privatae posterioris mariti sequantur condicionem. <a 392
d. iiii id. nov. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss.>
CJ.10.41.0. De honoribus et muneribus non continuandis inter
patrem et filium et de intervallis.
CJ.10.41.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus
Sicut honores et munera, cum pater et filius decuriones
sunt, in eadem domo continuari non oportet, ita vacationum concessa tempora non
aliis prodesse possunt, quam qui ad eosdem vel alios honores eademque vel alia
munera denuo vocantur. * sev. et ant. aa. septimio zenoni. * <a xxx >
CJ.10.41.1.1: Imperatores Severus, Antoninus
Pro infante vero filio, quem decurionem esse voluisti,
quamquam fidem tuam in posterum adstrinxeris, tamen onera sustinere non
cogeris, cum ad ea quae mandari possunt voluntatem dedisse videaris. <a xxx
>
CJ.10.41.2: Imperator Gordianus
Ab honoribus ad eosdem honores quonquennii datur vacatio,
triennii vero ad alios. legatione autem perfunctis biennii vacatio concessa
est. * gord. a. cyrillo. * <a xxx >
CJ.10.41.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Intervalla temporum, quae in unius persona locum habent,
fratribus, licet communia possideant bona, minime prodesse frequenter
constitutum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. niciae. * <a xxx >
CJ.10.41.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sane his missis, qui necdum functi muneribus ad haec idonei
constituti vocari debent, vos, si ad obsequium civilium munerum reppererit
paruisse, ne iterum interpellemini, praeses provinciae providebit. <a xxx
>
CJ.10.42.0. De muneribus patrimoniorum.
CJ.10.42.1: Imperator Antoninus
Civilia munera per ordinem pro modo fortunarum sustinenda
sunt. * ant. a. philogyrio. * <a xxx >
CJ.10.42.2: Imperator Antoninus
Munera, quae patrimoniis publicae utilitatis gratia
indicuntur, ab omnibus subeunda sunt. * ant. a. materno. * <a xxx >
CJ.10.42.3: Imperator Alexander Severus
Qui immunitatem munerum publicorum consecuti sunt, onera
patrimoniorum sustinere debent. in quibus causis et hospites recipiendi sunt. *
alex. a. atilio. * <a xxx >
CJ.10.42.4: Imperatores valer., gallien.
Non videtur abhorrere ratione sententia, qua praeses
provinciae equos curules alere non personarum, sed patrimonii esse decrevit. et
tamen si iniqua esset, omisso a te appellationis auxilio necessario permanet. *
valer. et gallien. aa. neroni. * <a xxx >
CJ.10.42.5: Imperatores carus, carinus, numer.
Neque tempore aetatis neque numero liberorum a muneribus
quae patrimoniorum sunt excusationem quis habere potest. * carus carinus et
numer. aaa. antepisto. * <a xxx >
CJ.10.42.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Professio et desiderium tuum inter se discrepant. nam cum
philosophum te esse proponas, vinceris avaritiae caecitate et onera quae
patrimonio tuo iniunguntur solus recusare conaris. quod frustra te facere
ceterorum exemplo poteris edoceri. * diocl. et maxim. aa. polymnestro. *
<>
CJ.10.42.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Etiam minores aetate patrimoniorum muneribus subiugari
solent. unde intellegis te frustra plenam immunitatem desiderare, cum munera
quae impensas exigunt subire te necesse sit. * diocl. et maxim. aa. alexandro.
* <>
CJ.10.42.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec protostasiae vel sacerdotii vel decaprotiae munera
corporalia sunt, sed tantum patrimonii esse non ambigitur. * diocl. et maxim.
aa. et cc. longino. * <a xxx >
CJ.10.42.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Patrimoniorum munera mulieres etiam sustinere debent. *
diocl. et maxim. aa. et cc.Marciae. * <>
CJ.10.42.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Quantum ad extraordinarias indictiones pertinet, praesidibus
significamus, ut omnes possessores ceterosque sciant conveniri debere,
quandoquidem ea patrimonii munera esse constet meritoque ab omnibus agnosci
debeant, quo facilius obsequiis publicis pareatur. * diocl. et maxim. aa. et
cc. exempl. sacr. litt. ad praefectos.* <x>
CJ.10.43.0. Quemadmodum civilia munera indicuntur.
CJ.10.43.1: Imperatores carus, carinus, numer.
Cum te curatorem ad cogendas angarias creatum appellationem
interposuisse proponas, praeses provinciae, si alterius curiae te esse
animadverterit, ad alieni corporis munera vocari non sinet, quia eius partis
oneribus respondere debes, cui te attributum esse commemoras. * carus carinus
et numer. aaa. feliciano. * <a xxx >
CJ.10.43.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Maioribus honoribus functos ad minores devocari non oportere
rationis est. * diocl. et maxim. aa. dionysio. * <>
CJ.10.43.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum te omnibus muneribus functum esse adseveras, ad eadem
munera, si aliorum civium copia est, qui obsequiis civilibus fungi possunt,
praeses provinciae devocari te non permittet. * diocl. et maxim. aa.
eutychiano. * <>
CJ.10.43.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ultra modum sumptuum te muneribus civilibus gravari levatis
aliis praeses provinciae non patietur, sed aequalitatem tam iuris quam censurae
memor circa ordinem custodiet. * diocl. et maxim. aa. et cc.Regino. * <>
CJ.10.44.0. De his qui sponte munera susceperunt.
CJ.10.44.1: Imperator Alexander Severus
Veterani, qui, cum possent se tueri immunitate his concessa,
decuriones se fieri in patria sua maluerunt, redire ad excusationem quam
reliquerunt non possunt, nisi certa lege et pacto servandae immunitatis vel
partem eius oneris agnoverunt. * alex. a. feliciano. * <>
CJ.10.44.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Qui publici muneris vacationem habet, si aliquem honorem
excepto decurionatu sponte susceperit, ob id, quod patriae suae utilitatibus
cesserit vel gloriae cupiditate paulisper ius publicum relaxaverit, competens
privilegium non amittit. * diocl. et maxim. aa. valerio. * <>
CJ.10.44.3pr.: Imperator Leo
Qui condicioni non obnoxius curiali quemlibet honorem vel
munus voluntate propria in quacumque gesserit civitate, nullum praeiudicium
circa fortunam suam statumque sustineat: sed tam ipse quam liberi eius et qui
ex his in posterum procreandi sunt ab omni huiusmodi nexu cum suis facultatibus
liberi alienique permaneant, ita tamen ut, si aliqua functio volentibus eis
fuerit iniuncta, ex qua necesse sit aliquid eos accipere, quod ex data sibi
pecunia in reliquis apud eos mansisse constiterit, solventes sine ulla molestia
vel condicionis suae formidine discedant. * leo a. pusaeo pp. * <a 465 d.V
id.Nov.Constantinopoli basilisco et herminerico conss.>
CJ.10.44.3.1: Imperator Leo
Si quis vero ex his omnia decurionum munera vel functiones
vel honores nulla imminente necessitate, sed sua sponte peregerit, eum pro sua
liberalitate patrem civitatis, in qua voluntarius municeps apparebit, si hoc ei
libuerit, fieri constituique hac lege decernimus. <a 465 d.V
id.Nov.Constantinopoli basilisco et herminerico conss.>
CJ.10.44.4pr.: Imperator Justinianus
Eos, qui liberi fortuna curiali constituti postea se curiae cuiuscumque
civitatis obtulerunt, confidere volumus, quod posteritas eorum non solum iam
procreata, sed etiam post talem deditionem procreanda huiusmodi fortuna libera
manebit, sive specialiter sub hac lege curiae se obtulerint, ut ab his
descendentes tali fortuna liberi maneant, sive nullam huiusmodi fecerint
mentionem, nullo audente dicere, quod nati vel concepti post talem deditionem
sequi paternam condicionem debeant: hoc enim speciali beneficio alacriores
omnes ad conferendam civitatibus huiusmodi opitulationem constituere
properavimus: ita tamen, ut nec occasione quartae portionis bonorum huiusmodi
decurionis quicumque successores eius aliquam inquietudinem patiantur, utpote
libera eius substantia omni curiali gravamine conservanda. * iust. a. menae pp.
* <>
CJ.10.44.4.1: Imperator Justinianus
Et si quid defunctus vel ex administratione curialium
munerum vel ex quarta portione ad eandem curiam semel vel saepius devoluta vel
ex alia quacumque causa eidem curiae debuisse probetur, hoc idem successores curialibus
reddere minime dubitent. <>
CJ.10.44.4.2: Imperator Justinianus
Illis scilicet, quae super naturalibus filiis, quos
naturalis pater sub hac lege curiae dedit vel postea dederit, ut legitimos tam
ex testamento quam ab intestato successores habeat, non solum veteribus
legibus, sed etiam nostris sanctionibus disposita sunt, praesenti lege
excipiendis, ut non ipsi tantum filii naturales, sed etiam ex his procreandi
mares paternam sequantur fortunam, vel maribus liberis minime subsistentibus
pars quarta substantiae mortui curiae deputetur. <>
CJ.10.45.0. De his qui a principe vacationem acceperunt.
CJ.10.45.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Nullus vacationem temporariam curialis accipiat, nisi id
forte veris ac probatis causis adnotatio nostra concesserit. * theodos. arcad.
et honor. aaa. rufino pp. * <a 393 d.Prid.Non.Iun.Constantinopoli theodosio
a.Iii et abundantio conss.>
CJ.10.46.0. De vacatione muneris.
CJ.10.46.1: Imperator Gordianus
Muneris publici vacationem ea continere, quae lege, non
senatus consulto, non constitutionibus principum iniunguntur, merito responsum
est. ad quam formam iuris pertinens si coeperis ad munera extraordinaria a
magistratibus devocari, appellatione interposita poteris apud praesidem iuris
rationibus protegi. * gord. a. ianuario. * <a xxx >
CJ.10.47.0. De decretis decurionum super immunitate
quibusdam concedenda.
CJ.10.47.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Exceptis qui liberalium studiorum antistites sunt et qui
medendi cura funguntur, decreto decurionum immunitas nemini tribui potest. *
diocl. et maxim. aa. ursino. * <a xxx >
CJ.10.47.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ordinis ambitiosa decreta sacris constitutionibus
reprobantur. * diocl. et maxim. aa. et cc. cassio. * <a xxx >
CJ.10.48.0. De excusationibus munerum.
CJ.10.48.1: Imperatores carus, carinus, numer.
Etiam ii, qui nostra procurasse monstrantur, muneribus
civilibus quae dignitati eorum congruunt fungi debent. * carus carinus et
numer. aaa. demetrio. * <a xxx >
CJ.10.48.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Certis dignitatibus data a nobis indulgentia est munerum
civilium et personalium , id est his, qui aut ex protectoribus sunt aut ex
praepositis. ii ergo ad munera personalia aut civilia non vocabuntur. * diocl.
et maxim. aa. pars id. febr.. ind. firmino et apollinario et cet. principal.
antiochensium adstantibus sabinus dixit:... diocl.:* <a xxx >
CJ.10.48.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Tutelae sollicitudo a muneribus civilibus non excusat,
utpote nec tres simul iniunctae diversarum domuum eiusmodi beneficium
praestent. * diocl. et maxim. aa. marino. * <a xxx >
CJ.10.48.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Hydraulae munerum civilium immunitatem sibi iure concessam
probare minime possunt. * diocl. et maxim. aa. attalo. * <a xxx >
CJ.10.48.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Procuratores absentium rei publicae causa munerum civilium
vacationem non habent. * diocl. et maxim. aa. et cc. Marcellino. * <a xxx
>
CJ.10.48.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Veneratoribus immunitas ab hanc professionem solam nullo
iure concessa probari potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. gaio. * <a xxx
>
CJ.10.48.7: Imperator Constantius
Negotiantes vestiarios linteones purpurarios et
parthicarios, qui devotioni nostrae deserviunt, visum est secundum veterem
consuetudinem ab omni munere immunes esse. * constantius a. ad catulinum vic. *
<a xxx >
CJ.10.48.8pr.: Imperator Constantius
Placet nullum omnino iudicem de cetero provincialibus
inferendum aliquid indicere, ut ea tantum sedulo cunctorum studio pensitentur,
quae canonis instituti forma complectitur vel nostra clementia decernit
inferenda vel delegatione sollemniter sanciente vel epistulis praecedentibus. *
constantius a. ad taurum pp. * <a 357 d. k. april. mediolani constantio a.
viiii et iuliano c. ii conss.>
CJ.10.48.8.1: Imperator Constantius
Sed si quid urguere forsitan coeperit, referri ad
celsitudinem tuam statuimus et auctore te fieri et eo persoluto referri ad
scientiam nostram, ut nobis iubentibus roboretur. <a 357 d. k. april.
mediolani constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.>
CJ.10.48.8.2: Imperator Constantius
Si quis autem usurpatoria temeritate amplius aliquid fuerit
conatus exigere, obnoxius quadrupli repetitione teneatur. <a 357 d. k.
april. mediolani constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.>
CJ.10.48.8.3: Imperator Constantius
Quae severitas iussionis ad ordinariorum iudicum
officiorumque terrorem debebit excurrere, ut, si eorum vel gratiosa coniventia
vel ignobili dissimulatione temeritas admiserit curialis, eos quoque damni
simplicis poena castiget. <a 357 d. k. april. mediolani constantio a. viiii
et iuliano c. ii conss.>
CJ.10.48.9: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Illud convenit praecaveri, ne quis hanc, quae personalis est
functio, pretio putet esse taxandam. * valentin. valens et grat. aaa. ad
claudium procons. africae = * <a 368 vel 370 d. k. dec. triveris
valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.10.48.10: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Privatae rei nostrae privilegiis permanentibus nihil extra
ordinem praedia iure perpetuo consignata sustineant, neque adiectis saepius ac
praeter primum delegationis canonem postulatis adficiantur impendiis,
quandoquidem neque aurario canoni sub privilegiis aestimato aliquid ex ea
iubentibus nobis praebitionum diversitate decutitur, et pari cum ceteris
aestimari sorte non convenit, quos praeter annonarias functiones aestimata
perpetuo pensitationum praerogativa nexuerint. * grat. valentin. et theodos.
aaa. ad hypatium pp. * <a 382 pp. karthagine id. april. post consulatum
syagrii et eucherii.>
CJ.10.48.11pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Eos, qui cum honore comitum nomine magistrorum memoriae
praefuerint vel epistulis vel libellis, item eos, qui ibidem peragendis
signandisque responsis nostrae mansuetudini obsecundant, omnium civilium
munerum fieri iubemus exsortes. * grat. et valentin. et theodos. aaa. ad
syagrium pp. * <a 382 lecta iii k. sept. capuae antonio et syagrio
conss.>
CJ.10.48.11.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Igitur qui ex eo gradu palatio nostro abscesserint, adesse
sibi competentia privilegia glorientur: qui vero superioribus dignitatibus
creverint, nihilo minus huius loci privilegia praesto sibi fuisse laetentur.
<a 382 lecta iii k. sept. capuae antonio et syagrio conss.>
CJ.10.48.12pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Maximarum culmina dignitatum, consistoriani quoque comites,
notarii etiam nostri et cubicularii omnes atque ex cubiculariis ab omnibus
sordidis muneribus vindicentur. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad hypatium
pp. * <a 382 d. v id. dec. antonio et syagrio conss.>
CJ.10.48.12.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Ceteros autem, palatina vel militari intra palatium
praerogativa munitos ita demum privilegium simile contineat, si prioribus
statutis se ad eiusmodi exceptionem docuerint pertinere, ut non singulis
indulta personis, sed in commune dignitati vel corpori huiusmodi beneficia
doceantur fuisse concessa: circa rhetores atque grammaticos eruditionis
utriusque vetusto more durante. <a 382 d. v id. dec. antonio et syagrio
conss.>
CJ.10.48.12.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Sordidorum vero munerum talis exceptio sit, ut patrimoniis
dignitatum superius digestarum nec conficiendi pollinis cura mandetur aut panis
excoctio aut obsequium pistrini, nec paraveredorum huiusmodi viris aut
parangariarum praebitio mandetur, exceptis his, quibus ex more raeticus limes
includitur, vel expeditionis illyricae pro necessitate vel tempore utilitas
adiuvatur. <a 382 d. v id. dec. antonio et syagrio conss.>
CJ.10.48.12.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Operarum atque artificum diversorum, excoquendae etiam
calcis obsequia nulla de talibus adiumenta poscantur: materiam lignorum atque
tabulata exceptorum virorum patrimonia non praebeant: carbonis quoque nisi eum,
quem moneta sollemniter vel fabricatio secundum veterem morem poscit armorum,
ab huiusmodi viris praebitio desistat: publicis vel sacris aedibus construendis
atque reparandis, capituli atque temonis necessitas nulla mandetur: legatis
atque adlectis sumptus possessio huiusmodi privilegiis munita non conferat.
<a 382 d. v id. dec. antonio et syagrio conss.>
CJ.10.48.12.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Hoc tamen his patrimoniis prosit, quae dignitatem proprio
videntur nomine possidere. <a 382 d. v id. dec. antonio et syagrio
conss.>
CJ.10.48.12.5: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Etiam eos, qui simili honore functi sunt, generali
praerogativa a praebitione sordidorum munerum vindicamus. <a 382 d. v id.
dec. antonio et syagrio conss.>
CJ.10.48.13: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Sordidorum munerum excusatio delata personis ad heredem successoremve
transire non potest. neque enim potest esse perpetuum, quod non rebus, sed
personis contemplatione dignitatis atque militiae indulsisse nos constat. *
grat. valentin. et theodos. aaa. et arcad. a. ad neoterium pp.* <a 385 d.
xviii k. mai. mediolani arcadio a. et bautone conss.>
CJ.10.48.14: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Eam legem, quam de extraordinariis sordidisque muneribus
expressis vocabulis functionum et insignibus dignitatum sine ulla ambage
praescripsimus, ita circa eos , in quos nostra munera redundarunt, servandam
esse praecipimus, ut isdem beneficiis non quamdiu militaverint, sed quamdiu
vixerint perfruantur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. tatiano pp. * <a
391 d. xi k. april. mediolani tatiano et symmacho conss.>
CJ.10.48.15pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Evidenter atque absolute iubemus, ne fundi ad patrimonium
nostrum pertinentes, seu conductionis titulo seu perpetuo iure teneantur,
aliquid praeter ordinem superindicti vel pretii petiti nomine vel de sordidis
quibuscumque muneribus agnoscant. nam hoc et a divis principibus impetratum est
et a nostra serenitate reparatum. * arcad. et honor. aa. ad messianum com. rer.
privat. * <a 395 d. xvii k. iul. mediolani olybrio et probino conss.>
CJ.10.48.15.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Quisquis igitur iudicum contra fecerit, quinque pondo auri
de facultatibus, alia de officiis suis, totidem et de facultatibus, alia de
officiis suis, totidem et de curialibus, qui exsequi male iussa festinant,
noverit eruenda. <a 395 d. xvii k. iul. mediolani olybrio et probino
conss.>
CJ.10.48.16: Imperatores Arcadius, Honorius
Ab illustribus personis sordida munera et extraordinariae
necessitatis damna removemus. * arcad. et honor. aa. et theodos. a. melitio pp.
* <a 412 d. xv k. mart. ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss.>
CJ.10.49.0. De quibus muneribus vel praestationibus nemini
liceat se excusare.
CJ.10.49.1pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Comparationi transvectionique specierum universi sine ullo
privilegio coartentur ad necessitates illyricianas: nam in his dumtaxat titulis
nullum sub quodam cessare privilegii velamento censemus. * honor. et theodos.
aa. herculio pp. * <a 408 d. iii id. april. constantinopoli basso et
philippo conss.>
CJ.10.49.1.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Sed sub hac condicione, cum tempus exegerit, huiusmodi
collationi succumbant, ut non tantum requiratur idoneus, verum universi pro
portione suae possessionis iugationisque ad haec munia coartentur, et a summis
sarcina ad infimos usque decurrat. <a 408 d. iii id. april. constantinopoli
basso et philippo conss.>
CJ.10.49.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Cum ad felicissimam expeditionem numinis nostri omnium
provincialium per loca, qua iter adripimus, debeant nobis ministeria exhiberi,
neminem ab angariis vel parangariis vel plaustris vel quolibet munere penitus
excusari praecipimus, sed omnes, sive ad divinam nostram domum sive ad
venerabilis augustae vel ad sacrosanctas ecclesias vel quaslibet illustres
domos pertinent, nec lege pragmatica nec divina adnotatione sacrove oraculo
excusatos indictionibus magnificae tuae sedis tempore nostrae expeditionis
oboedire decernimus. * theodos. et valentin. aa. ad taurum pp. * <a 445 d.
xiii k. mart. constantinopoli valentiniano a. vi et nomo conss.>
CJ.10.49.3: Imperator Leo
Hac providentissima lege statuimus omni excusatione cessante
nullaque persona vel dignitate penitus excepta, in quibuscumque locis
administrationi sublimitatis tuae commissis opus exegerit, murorum constructionem
seu comparationem frumenti aliarumque specierum sine ullo impedimento, prout
commodum atque necessarium magnitudo tua perspexerit, fieri. * leo a. dioscoro
pp. * <a 472 ? >
CJ.10.50.0. Qui aetate se excusant.
CJ.10.50.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum vos adfirmetis liberalibus studiis operam dare, maxime
circa professionem iuris, consistendo in civitate berytorum provinciae
phoenices, providendum utilitati publicae et spei vestrae decernimus, ut
singuli usque ad vicesimum quintum annum aetatis suae studiis non avocentur. *
diocl. et maxim. aa. severino et ceteris scholasticis arabiis.* <a xxx >
CJ.10.50.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum filios tuos patria potestate liberatos adhuc minores
legitima aetate esse dicas, merito postulas, ut liberalibus studiis non
avocentur. et ideo muneribus personalibus quae ad patrimonium non pertinent non
adstringentur, si civium non est inopia. * diocl. et maxim. aa. theodoro. *
<a xxx >
CJ.10.50.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Manifesti iuris est maiores quinquaginta quinque annis
invitos ad munera personalia vocari non posse. * diocl. et maxim. aa. protelao.
* <a xxx >
CJ.10.50.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum itaque septuagenario maiorem te esse profitearis, si
nominatione facta appellationis auxilium interposuisti, tueri te notione
praesidis provinciae potes iure concesso. <a xxx >
CJ.10.51.0. Qui morbo.
CJ.10.51.1: Imperator Gordianus
Si ea caecitate pater tuus oppressus est, ut utriusque oculi
aciem prorsus amiserit, levamentum personalium munerum sentiet. * gord. a.
cassiano. * <a xxx >
CJ.10.51.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum articulari morbo debilitatum te esse dicas, iuxta iuris
publici auctoritatem a personalibus muneribus vacationem habebis. * diocl. et
maxim. aa. iuliano. * <a xxx >
CJ.10.51.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Podagrae quidem valitudo nec personalium munerum prodest ad
excusationem: verum cum ita te valitudine pedum adflictum dicas, ut rebus
propriis intercessum commodare non possis, adi rectorem provinciae, qui si
adlegationibus tuis fidem adesse perspexerit, ad corporalia munera vocari te
non patietur. * diocl. et maxim. aa. et cc. celeri. * <a xxx >
CJ.10.51.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Casus patris corporis munerum personalium filio iure non
praestat excusationem. * diocl. et maxim. aa. et cc. regino. * <a xxx >
CJ.10.52.0. De his qui numero liberorum vel paupertate
excusationem meruerunt.
CJ.10.52.1: Imperator Alexander Severus
Numerus liberorum ab honoribus non excusat. * alex. a.
verecundo. * <a xxx >
CJ.10.52.2: Imperator Philippus
Filium ab hostibus captum ac necdum reversum ad excusationem
munerum personalium patri proficere non posse magis placuit. * philipp. a. et
philipp. c. severino. * <a xxx >
CJ.10.52.3pr.: Imperator Philippus
Nepotes in locum parentum succedentes vice eorum prodesse
consueverunt. * philipp. a. et c. nonno. * <a xxx >
CJ.10.52.3.1: Imperator Philippus
Et ideo si quinque numerus liberorum ex amissorum filiorum
nepotibus suppletur, a muneribus personalibus is, quem patrem tuum esse dicis,
iuxta constituta excusatur. <a xxx >
CJ.10.52.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum facultates tuas in filium tuum contulisse te nec
quicquam habere proponas, respectu eius patrimonii quod tuum esse desiit
muneribus civilibus non adstringeris. * diocl. et maxim. aa. domno. * <a xxx
>
CJ.10.52.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
De personalibus muneribus, quae feminis pro sexus condicione
indicuntur, exemplo marium quinque superstitum numero liberorum eas excusari
divi parentes nostri constituerunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. marciae. *
<a xxx >
CJ.10.52.6pr.: Imperator Constantinus
Eos qui cuiuscumque sexus liberos quinque habeant, impetrata
semel vacatione potiri convenit, ita ut, si in hoc numero filius legitimae
aetatis inveniatur, obeundis statim pro suo patre muneribus applicetur,
patribus, qui filios vel filias quinque habuerint, promissa legibus immunitate
servanda. * const. a. dalmatio. * <a xxx d. xiiii k. febr. sirmio crispo iii
et constantino ii conss.>
CJ.10.52.6.1: Imperator Constantinus
Quod si quis propter censum tenuiorem vacationem meruerit
atque hoc probaverit, beneficio potiatur, si propter rerum angustias ad
personalia vocatur obsequia. <a xxx d. xiiii k. febr. sirmio crispo iii et
constantino ii conss.>
CJ.10.53.0. De professoribus et medicis.
CJ.10.53.1: Imperator Antoninus
Cum te medicum legionis secundae adiutricis esse dicas,
munera civilia, quamdiu rei publicae causa afueris, suscipere non cogeris: cum
autem abesse desieris, post finitam eo iure vacationem, si in eorum numero
eris, qui ad beneficia medicis concessa pertinent, ea immunitate uteris. * ant.
a. numisio. * <a xxx >
CJ.10.53.2: Imperator Gordianus
Grammaticos seu oratores decreto ordinis probatos, si non se
utiles studentibus praebeant, denuo ab eodem ordine reprobari posse incognitum
non est. * gord. a. heracliano. * <a xxx >
CJ.10.53.3: Imperator Philippus
Poetae nulla immunitatis praerogativa iuvantur. * philipp.
a. et philipp. c. ulpiano. * <a xxx >
CJ.10.53.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Oratione divi pii liberalium studiorum professores, non
etiam calculatores continentur. * diocl. et maxim. aa. malcho. * <a xxx >
CJ.10.53.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Nec intra numerum praestitutum ordine invito medicos
immunitatem habere saepe constitutum est, cum oportet eis decreto decurionum
immunitatem tribui. * diocl. et maxim. aa. et cc. concedemoni. * <a xxx >
CJ.10.53.6pr.: Imperator Constantinus
Medicos et maxime archiatros vel ex archiatris, grammaticos
et professores alios litterarum una cum uxoribus et filiis nec non etiam rebus,
quas in civitatibus suis possident, ab omni functione et ab omnibus muneribus
civilibus vel publicis immunes esse praecipimus neque in provinciis hospites
recipere nec ullo fungi munere nec ad iudicium deduci vel exhiberi vel iniuriam
pati, ut, si quis eos vexaverit, poena arbitrario iudicis plectetur. * const.
a. ad pop. * <a 333 pp. v k. oct. constantinopoli dalmatio et zenophilo conss.>
CJ.10.53.6.1: Imperator Constantinus
Mercedes etiam eorum et salaria reddi iubemus, quo facilius
liberalibus studiis et memoratis artibus multos instituant. <a 333 pp. v k.
oct. constantinopoli dalmatio et zenophilo conss.>
CJ.10.53.7pr.: Imperator Julianus
Magistros studiorum doctoresque excellere oportet moribus
primum, deinde facundia. * iul. a. * <a 362 d. xv k. iul. acc. iiii k. aug.
spoletio mamertino et nevitta conss.>
CJ.10.53.7.1: Imperator Julianus
Sed quia singulis civitatibus adesse ipse non possum, iubeo,
quisquis docere vult, non repente nec temere prosiliat ad hoc munus, sed
iudicio ordinis probatus decretum curialium mereatur, optimorum conspirante
consensu. <a 362 d. xv k. iul. acc. iiii k. aug. spoletio mamertino et
nevitta conss.>
CJ.10.53.8: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Reddatur unusquisque patriae suae, qui habitum philosophiae
indebite et insolenter usurpare cognoscitur, exceptis his, qui a probatissimis
approbati ab hac debent colluvione secerni. turpe enim est, ut patriae
functiones ferre non possit, qui etiam fortunae vim se ferre profitetur. *
valentin. valens et grat. aaa. ad probum pp. * <a 369 d. xiiii k. febr.
sirmio valentiniano np. et victore conss.>
CJ.10.53.9pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Archiatri scientes annonaria sibi commoda a populi commodis
ministrari honeste obsequi tenuioribus malint quam turpiter servire divitibus.
* valentin. valens et grat. aaa. ad praetextatum pu. * <a 370 d. iii k.
febr. triveris valentiniano et valente iii aa. conss.>
CJ.10.53.9.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Quos etiam ea patimur accipere, quae sani offerunt pro
obsequiis, non ea, quae periclitantes pro salute promittunt. <a 370 d. iii
k. febr. triveris valentiniano et valente iii aa. conss.>
CJ.10.53.10: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si quis in archiatri defuncti est locum promotionis meritis
adgregandus, non ante eorum particeps fiat, quam primis qui in ordine
reperientur septem vel eo amplius iudicantibus idoneus approbetur: ita tamen
ut, quicumque fuerit admissus, non in priorem numerum statim veniat, sed eum
ordinem consequatur, qui ceteris ad priora subvectis ultimus poterit inveniri.
* valentin. valens et grat. aaa. ad olybrium pu. * <a 370 d. vi id. mart.
valentiniano et valente iii aa. conss.>
CJ.10.53.11pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Grammaticos oratores atque philosophiae praeceptores nec non
etiam medicos praeter haec, quae retro latarum sanctionum auctoritate consecuti
sunt privilegia immunitatesque, frui hac praerogativa praecipimus, ut universi,
qui in sacro palatio inter archiatros militarunt, cum comitivam primi ordinis
vel secundi adepti fuerint aut maioris gradum dignitatis adscenderint, nulla
municipali, nulla curialium conventione vexentur, seu indepta administratione
seu accepta testimoniali meruerint missionem: sint ab omni functione omnibusque
muneribus publicis immunes, nec eorum domus ubicumque positae militem seu
iudicem suscipiant hospitandum. * honor. et theodos. aa. monaxio pp. * <a
414 d. prid. k. dec. constantinopoli constantio et constante conss.>
CJ.10.53.11.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Quae omnia filiis etiam eorum et coniugibus illibata
praecipimus custodiri. <a 414 d. prid. k. dec. constantinopoli constantio et
constante conss.>
CJ.10.53.11.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Haec autem et professoribus memoratis eorumque liberis
deferenda mandamus. <a 414 d. prid. k. dec. constantinopoli constantio et
constante conss.>
CJ.10.54.0. De athletis.
CJ.10.54.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Athletis ita demum, si per omnem aetatem certasse, coronis
quoque non minus tribus certaminis sacri, in quibus vel semel romae seu
antiquae graetiae, merito coronati non aemulis corruptis ac redemptis
probentur, civilium munerum tribui solet vacatio. * diocl. et maxim. aa. et cc.
hermogeni. * <a xxx >
CJ.10.55.0. De his qui non impletis stipendiis sacramento
soluti sunt.
CJ.10.55.1: Imperator Antoninus
Ignominiae causa sacramento liberati honoribus abstinere
debent, a muneribus autem civilibus excusati non sunt. * ant. a. verino. *
<a xxx >
CJ.10.55.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum ob provectae aetatis senium sis dimissus, honestam
missionem consecutum te esse ambigi non potest. * diocl. et maxim. aa. caro
veterano. * <a xxx >
CJ.10.55.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Habebis itaque a civilibus muneribus nec non etiam honoribus
vacationem: non tamen ea privilegia, quae his competunt qui pleno stipendiorum
numero funguntur, usurpare te ius permittit, quando non perfecto statuto
militiae tempore nec omnibus stipendiis decursis sacramento solutum te esse
etiam ipse confitearis. <a xxx >
CJ.10.55.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Veteranis ita demum honorum et munerum personalium vacatio iure
conceditur, si post vicesimum annum militiae, quam in legione vel vexillatione
militaverunt, honestam vel causariam missionem consecuti esse ostendantur. *
diocl. et maxim. aa. philopatori. * <a xxx >
CJ.10.55.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Unde cum te in cohorte militasse commemoras, intellegis
supervacuo vacationem tibi velle flagitare. <a xxx >
CJ.10.56.0. Quibus muneribus excusantur ii, qui post
impletam militiam vel advocationem per provincias suis commodis vacantes
commorantur et de privilegiis eorum.
CJ.10.57.0. De conductoribus vectigalium fisci.
CJ.10.57.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non alios a muneribus et honoribus vacationem habere, quam
qui mancipatum suo nomine vectigal a fisco conducunt, certum est. quare eos, qui
ab his quaedam exercenda accipiunt, nullis privilegiis esse munitos haud dubii
iuris est. * diocl. et maxim. aa. punico. * < s>
CJ.10.58.0. De libertinis.
CJ.10.58.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Condicio libertinitatis de muneribus civilibus tribuere non
potest excusationem nec in ea quidem civitate, ubi domicilium libertinus habet.
* diocl. et maxim. aa. et cc. lucillo. * <>
CJ.10.59.0. De infamibus.
CJ.10.59.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Infames personae, licet nullis honoribus, qui integrae
dignitatis hominibus deferri solent, uti possunt, curialium tamen vel civilium
munerum vacationem non habent: sed et sollemnibus indictionibus ob tutelam
publicam eos satisfacere necesse est. * diocl. et maxim. aa. charitoni. *
<>
CJ.10.60.0. De reis postulatis.
CJ.10.60.1: Imperator Alexander Severus
Reos criminis postulatos novos honores appetere non debere,
antequam purgarent innocentiam suam, et a divis parentibus nostris et a me
saepe rescriptum est. * alex. a. niciae. * <a xxx >
CJ.10.61.0. De his qui in exsilium dati vel ordine moti
sunt.
CJ.10.61.1: Imperator Antoninus
Quibus posthac ordine suo vel advocationibus ad tempus
interdicetur, post impletum temporis spatium non prorogabitur infamia. * ant.
a. pars ed. prop. romae v.Id.Iul. duobus aspris conss.* <a 212 >
CJ.10.61.2: Imperator Gordianus
Ad tempus exsulare decurio iussus et impleto tempore
regressus pristinam quidem dignitatem recipit, ad novos vero honores non
admittitur, nisi tanto tempore his abstinuerit quanto per fugam afuit. * gord.
a. ulpio. * <a xxx >
CJ.10.62.0. De filiis familias et quemadmodum pater pro his
teneatur.
CJ.10.62.1: Imperatores Severus, Antoninus
Patrem emancipato filio consentientem ad decurionatum non
teneri dubii iuris non est: tunc enim consentiendo pater ad decurionatum
obligatur, si filium in potestate habeat. consentire autem etiam is videtur,
qui non testificatur dissentire nominationi. * sev. et ant. aa. eutycho. *
<a xxx >
CJ.10.62.2: Imperator aurel.
Cum appellasse te dicas, ostendis causam ad te pertinere:
potueras enim nominato filio tantum contestari et non consentire honori ei
delato. * aurel. a. aspasio. * < >
CJ.10.62.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si ii, qui cum patre ad protostasiae munus vocati sunt,
etiam nunc in patria potestate constituti sunt, ab huiusmodi necessitatibus
liberentur, cum ex eadem familia ac domo duos ad ista obsequia destinari
periniquum videatur. * diocl. et maxim. aa. crispino. * < >
CJ.10.62.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sane eos, quos emancipatos esse atque ex familia exisse
manifestum est, sine cunctatione retinere debebis. < >
CJ.10.62.4pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sine periculo tuo magistratus filium tuum curatorem
constituit nec appellandi tibi necessitas incumbebat. * diocl. et maxim. aa.
alexandro. * < >
CJ.10.62.4.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Sane nominator, qui filium in potestate positum non
consentiente patre ad munus devocavit, si tamen ex voluntate tua antea filius
decurio factus non erat, detrimento muneris obligabitur. < >
CJ.10.63.0. De peculo successorum parentis.
CJ.10.63.1: Imperator Alexander Severus
Si de proprio suo patrimonio muneris editionem tuo nomine
pater tuus repromisit ideoque etiam sacerdotem te creari impetravit, onus erogationis
commune omnium heredum eius esse praeses provinciae non ignorabit. * alex. a.
claudiano. * < >
CJ.10.64.0. De mulieribus in quo loco munera sexui
congruentia et honores agnoscant.
CJ.10.64.1: Imperator Philippus
Malchaeam, quae aliunde oriunda alibi nupta est, si non in
urbe roma maritus eius consistat, non apud originem suam, sed apud incolatum
mariti ad honores seu munera, quae personis cohaerent quorumque is sexus capax
esse potest, compelli posse saepe rescriptum est. patrimonii vero munera
necesse est mulieres in his locis in quibus possident sustinere. * philipp. a.
claudio. * < >
--------------------------------------------------
CJ. c.10.65.0. De legationibus.
CJ.10.65.1: Imperatores valer., gallien.
Pater trium incolumium liberorum legationibus publicis
liberatur. * valer. et gallien. aa. achillino. * < >
CJ.10.65.2pr.: Imperatores valer., gallien.
Cum vos proprio nomine sumptus ob defensionem publicam
susceperitis, id, quod ad proprias erogationes collega vester acceperat, non
vobis reddere heredes eius, sed si in ea causa est, ut restitui omnino
oporteat, rei publicae debent potius inferre. * valer. et gallien. aa. et
valer. c. marco. * < >
CJ.10.65.2.1: Imperatores valer., gallien.
Sane si honorariis advocatorum erat ea quantitas destinata,
restitui illud vobis , qui haec praestaturi estis, non iniuria postulatis. <
>
CJ.10.65.2.2: Imperatores valer., gallien.
Eum autem collegam vestrum, quem defensione patriae
destitisse dicitis, apud provinciae praesidem desertae adlegationis arguere
potestis. < >
CJ.10.65.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Transmarina legatione apud nos perfunctos constitutum est
biennii vacationem munerum civilium et honorum habere, non eos, qui de proximo
obsequium rei publicae videntur exhibuisse. * diocl. et maxim. aa. muciano. *
< >
CJ.10.65.4pr.: Imperator Constantius
Universi omnino ex comitibus vel ex praesidibus, qui
suffragio perceperint dignitates, civilibus oneribus muneribusque teneantur
adstricti, ne commoda publica cum umbratili suffragiorum pactione lacerentur. *
constantius a. ad titianum. * <a 343 d. prid. k. iul. triveris placido et
romulo conss.>
CJ.10.65.4.1: Imperator Constantius
Eos tamen a praedictis oneribus excipi oportebit, qui in
legationibus publicis versati sunt. <a 343 d. prid. k. iul. triveris placido
et romulo conss.>
CJ.10.65.5pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Si quod extraordinarium concilium postulatur, cum vel ad nos
est mittenda legatio vel vestrae sedi aliquid intimandum, id, quod inter omnes
communi consilio tractatuque convenerit, minime in examen cognitoris ordinarii
referatur. * theodos. arcad. et honor. aaa. apodemio pp. illyrici. * <a 392
d. v k. aug. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss.>
CJ.10.65.5.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Provincialium enim desideria, quibus necessaria saepe
fortuitis remedia deposcuntur, vobis agnoscere atque explorare permittimus, ut
sit examinis tui, quae ex his auxilio tuo protinus implenda sunt, et quae
clementiae nostrae auribus intimanda videantur. <a 392 d. v k. aug.
constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss.>
CJ.10.65.5.2: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
In loco autem publico de communi utilitate provincialium
sententia proferatur, atque id, quod maioris partis probaverit adsensus,
sollemnis firmet auctoritas. <a 392 d. v k. aug. constantinopoli arcadio a.
ii et rufino conss.>
CJ.10.65.6: Imperatores Honorius, Theodosius
Quotiens ab alexandrina civitate legatio destinatur,
universos curiales praecipimus, qui intra urbem consistunt, si non aegritudine
vel alia inexcusabili necessitate impediuntur, in locum curiae convenire et
decreta sua propria subscriptione firmata viro spectabili praefecto augustali
insinuare, ut eius relatione comitati tuis virtutibus suas petitiones intiment
et sub exame tuo perpensa legatione res ordinetur. * honor. et theodos. aa.
monaxio pp. * <a 416 d. iii non. oct. constantinopoli theodosio a. vii et
palladio vc. conss.>
CJ.10.66.0. De excusationibus artificum.
CJ.10.66.1: Imperator Constantinus
Artifices artium brevi subdito comprehensarum per singulas
civitates morantes ab universis muneribus vacare praecipimus, si quidem
ediscendis artibus otium sit accommodandum, quo magis cupiant et ipsi
peritiores fieri et suos filios erudire. et est notitia ista: architecti medici
mulomedici pictores statuarii marmorarii lectarii seu laccarii clavicarii
quadrigarii quadratarii ( quos graeco vocabulo livovyktas appellant) structores
( id est aedificatores) sculptores ligni musarii deauratores albini ( quos
graeci ckoniatasc appellant) argentarii barbaricarii diatretarii aerarii
fusores signarii fabri bracarii aquae libratores figuli ( qui graece kerameis
dicuntur) aurifices vitrearii plumarii specula rii eborarii pelliones fullones
carpentarii sculptores dealbatores cusores linarii tignarii blattearii ( id est
petalourgoi ). * constant. a. ad maximum pp. * <a 337 d. iiii non. aug.
feliciano et titiano conss.>
CJ.10.66.2: Imperatores Constantius, constans
Mechanicos et geometras et architectos, qui divisiones
partium omnium incisionesque servant mensurisque et institutis operam
fabricationibus stringunt, et eos, qui aquarum inventos ductus et modos docili
libratione ostendunt, in par studium docendi atque discendi nostro sermone
compellimus. itaque immunitatibus gaudeant et suscipiant docendos, qui docere
sufficiunt. * constantius et constans aa. ad leontinum pp. * <a 344
d.Prid.Non.Iul.Leontino et sallustio conss.>
CJ.10.67.0. De potioribus ad munera nominandis.
CJ.10.67.1: Imperator Antoninus
Si ipse vocatus ad munera civilia potiorem alium nominandum
putaveris, age causam tuam. * ant. a. basilidae. * <a xxx >
CJ.10.68.0. Si propter inimicitias creatio facta sit.
CJ.10.68.1: Imperator Alexander Severus
Si propter inimicitias ad munera civilia creatus es, hanc
tibi nominationem non nocere praesidis aequitas faciet, cum et publicae
utilitatis intersit non ex inimicitia creationes fieri debere, sed
existimatione vera et commodo rei publicae. * alex. a. aniceto. * <a xxx
>
CJ.10.69.0. De sumptuum recuperatione.
CJ.10.69.1: Imperator Gordianus
Muneribus civilibus non fugeris, quae personis mandantur, si
quinque filios incolumes habeas. at si contra id privilegium ad munus fatigandi
tui causa quidam te devocaverint tuque appellatione interposita securitatem
reportaveris, a nominatoribus sumptus quos in litem feceris recuperabis. *
gord. a. dionysio. * <a xxx >
CJ.10.70.0. Si post creationem quis decesserit.
CJ.10.70.1: Imperator Gordianus
Si ante diem subeundi honoris atque muneris pater tuus
defunctus est, conveniri eo nomine heredes eius non oportere praeses provinciae
minime ambigit. * gord. a. asiatico. * <a xxx >
CJ.10.71.0. De tabulariis scribis logographis et
censualibus.
CJ.10.71.1: Imperator Constantius
Nullus omnino ex tabulariis vel scribis vel logographis
eorumque filiis in quocumque officio militet, sed ex omnibus officiis, nec non
et si intra nostrum palatium militant, necdum impleto quinquennio reperti et
retracti protinus officiis municipalibus reddantur. * constantius a. ad catullinum
pp. * <a 341 d.Viii k.Iul.Lauriaco Marcellino et probino conss.>
CJ.10.71.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quicumque decurionum sponte se casuali ministerio
manciparit, condicionem habeat , quam ipse delegit, depositurus sui ordinis penitus
dignitatem, si eum necessitas quaestioni subdendum invenerit. * grat. valentin.
et theodos. aaa. * <a 384 d.Xv k.Oct.Constantinopoli ricomere et clearcho
conss.>
CJ.10.71.3pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Generali lege sancimus, ut, sive solidis provinciis sive
singulis civitatibus necessarii fuerint tabularii, liberi homines ordinentur
neque ulli deinceps ad hoc officium patescat aditus, qui sit obnoxius
servituti. * arcad. et honor. aa. hadriano pp. * <a 401 d.Viii
k.April.Mediolani vincentio et fravito conss.>
CJ.10.71.3.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Sed et si quis dominorum servum suum sive colonum chartas
publicas agere permiserit ( consensum enim, non ignorantiam volumus obligari),
ipsum quidem, in quantum interfuerit publicae utilitati, pro ratociniis, quae
servo sive colono agente tractata sunt, obnoxium attineri, servum autem
competentibus adfectum verberibus fisco addici. dominorum enim interfuit ab
initio providere, ne publicis actibus privata servitia immiscerentur. <a 401
d.Viii k.April.Mediolani vincentio et fravito conss.>
CJ.10.71.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Boethos logistarum demogrammateos logographos diastoleos,
quae vocabula publicis dicuntur subiacere necessitatibus, sive quolibet alio
nomine nuncupentur, non honore aut alicuius privilegii colore subnixos pro
definitione legum inexorabilium suam fortunam subire compelli, quatenus nec
publicis quicquam noceatur aut minuatur utilitatibus, et suis corporibus illi
reddantur, quos vel patris vel maiorum obligatio vel sua constringit. *
theodos. et valentin. aa. cyro pp. * <a 440-441 >
CJ.10.72.0. De susceptoribus praepositis et arcariis.
CJ.10.72.1pr.: Imperator Constantinus
Susceptores publicos absque omni mora aurum suscipere
censemus, ne quis per hanc occasionem sumptus facere compellatur. * const. a.
ad euphrasium rationalem trium provinciarum. * <a 325 d.Xiiii k.Aug.Paulino
et iuliano conss.>
CJ.10.72.1.1: Imperator Constantinus
Nam si solvere volens a suscipiente fuerit contemptus,
testibus adhibitis contestationem debebit proponere, ut hoc probato et ipse
securitatem debitam commissi nexu liberatus cum emolumentis accipiat et, qui
suscipere neglexerit, eius ponderis quod debebatur in duplum fisci rationibus
per vigorem officii praesidis inferre cogatur. <a 325 d.Xiiii k.Aug.Paulino
et iuliano conss.>
CJ.10.72.1.2: Imperator Constantinus
Quod autem susceptores iudice cuius interest neglegente
violaverint, ex ipsius iudicis facultatibus sarcietur. <a 325 d.Xiiii
k.Aug.Paulino et iuliano conss.>
CJ.10.72.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Iuxta inveteratas leges nominatores susceptorum et eorum,
qui ad praeposituram horreorum et pagorum creantur, teneantur obnoxii, si minus
idonei sint, qui ab isdem fuerint nominati, nec quicquam ex eorum substantia celebrata
per interpositam personam emptione mercentur. * valentin. et valens aa. ad
secundum pp. * <a 365 d.Iii k.Aug.Constantinopoli valentiniano et valente
aa.Conss.>
CJ.10.72.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Susceptores novi non modo praesentis anni debita, verum
etiam species, quas ex reliquis inferunt, quia novae sunt ac recentes,
suscipiant. * valentin. et valens aa. ad mamertinum pp. * <a 365
d.Prid.K.Nov.Romae valentiniano et valente aa.Conss.>
CJ.10.72.4pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Neminem susceptionis munere functum ad idem munus adstringi,
nisi prius se vinculo sollicitudinis superioris absolverit. nam neque eos qui
placuerint gravare iusti est, neque illos qui displicuerint tenere prudentis. *
valentin. et valens aa. ad florentium com. sacr. larg. * <a 366 d. xv
k.Oct.Mantebri gratiano nob. puero et dagalaifo conss. >
CJ.10.72.4.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Integro igitur singuli anniversario anno transcurso cogantur
exponere, quibus titulis suscepta disperserint, ut facilius, si quis in furto
fuerit deprehensus, recentem queat redintegrare iacturam. <a 366 d. xv
k.Oct.Mantebri gratiano nob. puero et dagalaifo conss. >
CJ.10.72.4.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Non perpetui autem exactores teneantur in continuata vexandorum
provincialium potestate, veluti concussionum dominatione, sed per annos
singulos iudicaria sedulitate mutentur, nisi aut consuetudo civitatis aut
raritas ordinis eos per biennium esse compellat. <a 366 d. xv k.Oct.Mantebri
gratiano nob. puero et dagalaifo conss. >
CJ.10.72.5: Imperatores Valentinianus, Valens
Quotienscumque certa summa solidorum pro tituli qualitate
debetur et auri massa transmittitur, in septuaginta duos solidos libra feratur
accepta. * valentin. et valens aa. ad geramnianum cometem sacr. larg. * <a
367 d.Vi id.Ian.Romae lupicino et iovino conss.>
CJ.10.72.6: Imperatores Valentinianus, Valens
Frumenta, quae horreis inferuntur, pro illationis modo ilico
apocharum cautionibus adnotentur. non autem oportet in horreis fiscalibus nisi
fiscalia frumenta constitui. * valentin. et valens aa. ad chilonem. * <a 375
d.V id.April.Treviris post consulatum gratiani a.Iii et equitii vc.>
CJ.10.72.7: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Minime diu penes ipsos susceptores maneant facta collatio,
sed statim quodcumque a provincialibus fuerit exsolutum sacris thesauris
inferatur. * grat. valentin. et theodos. aaa. have hypati carissime nobis.*
<a 383 d.Iii k.Mai constantinopoli post consulatum antonii et syargrii.>
CJ.10.72.8: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Exactores vel susceptores in celeberrimo coetu curiae
consensu et iudicio omnium sub actorum testificatione firmentur,
provinciarumque rectoribus eorum nomina, qui ad publici munus officii editi
atque obligati fuerint, innotescant. et animadvertant, quicumque nominaverint,
ad discrimen suum universa quae illi gesserint redundare. * valentin. theodos.
et arcad. aaa. cynegio pp. * <a 386 d.Vi k.Nov.Constantinopoli honorio np.Et
euodio conss.>
CJ.10.72.9pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Modios aeneos atque lapideos cum sextariis atque ponderibus
per mansiones singulasque civitates iussimus collocari, ut unusquisque
tributarius sub oculis constitutis rerum omnium modis sciat, quid debeat
susceptoribus dare : ita ut, si quis susceptorum conditorum modiorum
sexagintorumque vel ponderum normam putaverit excedendam, poenam se sciat
competentem esse subiturum. * valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. *
<a 386 d.Iiii k.Dec.Constantinopoli honorio np.Et euodio vc.Conss. >
CJ.10.72.9.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Et submotis, quae contra utilitatem populorum omnium
hactenus gesta sunt, frumenti quinquagesimas, hordei quadragesimas, vini et
laridi vicesimas susceptoribus dari praecipimus. <a 386 d.Iiii
k.Dec.Constantinopoli honorio np.Et euodio vc.Conss. >
CJ.10.72.9.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Humanitatis autem necessitate commoti in armeniae
susceptionibus longinquitatis causa frumenti et hordei quadragesimas, vini et
laridi quintas decimas dari praecipimus. <a 386 d.Iiii k.Dec.Constantinopoli
honorio np.Et euodio vc.Conss. >
CJ.10.72.10: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Susceptores praesentibus defensoribus et modum iugationis
possessorum et species singulas vel earum numerum quantitatemque perscribant. *
valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. * <a 389 d.Iiii
k.Dec.Constantinopoli timasio et promoto conss.>
CJ.10.72.11: Imperatores Arcadius, Honorius
Securitates semel publicatas et gestis lectas vini
susceptoribus imputari et coeptam arcae discussionem volumus in apertum
quaesita ratione deduci et omnes publicas securitates quae gestis tenentur a
susceptoribus accepto ferri. * arcad. et honor. aa. benigno vic. urb. romae. *
<a 400 d.Vi id.Iun.Mediolani stilichone et aureliano conss.>
CJ.10.72.12: Imperatores Arcadius, Honorius
Si aliquid a susceptore vel tabulario fraudis admissum esse
possessor deprehendat, nemo eorum semel in interversione convictus id rursus
officium gerat, in quo ante decoxit, etsi rescriptum nostrum elicitum
clandestina supplicatione tulerit. * arcad. et honor. aa. pompeiano suo
salutem. * <a 400 d.Prid.K.Ian.Mediolani stilichone et aureliano conss.>
CJ.10.72.13pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Duos tabularios seu numerarios et susceptores totidem per
universas provincias oportere constitui clementia nostra praecepit. * arcad. et
honor. aa. lucio com. sacr. larg. * <a 408 d.Vi k.Febr.Basso et philippo
conss.>
CJ.10.72.13.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Scire autem volumus praetorianam amplissimam praefecturam
eos, qui aurum largitionale susceperunt, nihil cum arcae ratociniis habere
commune, iudices autem provinciarum quinque libris auri multandos et primates
officiorum capitali poena plectendos, si hoc non fuerit custoditum. <a 408
d.Vi k.Febr.Basso et philippo conss.>
CJ.10.72.14pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Humilioribus officiis aut extraordinariis oneribus occupari
curiales non patimur , ne publica vacillet utilitas. * honor. et theodos. aa.
euchario suo salutem. * <a 412 d.Prid.K.Mart.Ravennae honorio viiii et
theodosio v aa.Conss. >
CJ.10.72.14.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Susceptionem itaque vestium aequius est ab officio
proconsulari vel ab his qui in eodem meruerunt sollemniter procurari. horum
namque interest huiusmodi explorare rationem et quaerere qualitatem eorum,
quorum ad contuendum cura commodior est. neque enim aequum est, ut ad officium
lucra, ad curialem susceptionis tantum damna pertineant. <a 412
d.Prid.K.Mart.Ravennae honorio viiii et theodosio v aa.Conss. >
CJ.10.72.14.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Hanc igitur ab ordinibus iniuriam submovemus, exceptis his,
si qui curialium in officio memorato aut militasse aut militare fuerit
deprehensus. <a 412 d.Prid.K.Mart.Ravennae honorio viiii et theodosio v
aa.Conss. >
CJ.10.72.15pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Aurum sive argentum quodcumque a possessore confertur,
arcarius vel susceptor accipiat, ita ut provinciae moderator eiusque officium
ad crimen suum noverit pertinere, si possessoribus ullum fuerit ex aliqua
ponderum iniquitate illatum dispendium. * theodos. et valentin. aa. volusiano
pp. * <a 429 d.Iii k.Mart.Ravennae post consulatum felicis et tauri
vv.Cc.>
CJ.10.72.15.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Et quidquid ex provinciis ad nostrum dirigetur aerarium, id
ad illustres viros aerarii nostri comites ralatione deferatur. <a 429 d.Iii
k.Mart.Ravennae post consulatum felicis et tauri vv.Cc.>
CJ.10.73.0. De ponderatoribus et auri illatione.
CJ.10.73.1: Imperator Constantinus
Aurum, quod infertur a collatoribus, si quis vel solidos
voluerit vel materiam appendere, aequa lance et libramentis paribus
suscipiatur. * const. a. ad euphrasium rationalem trium provinciarum. * <a
325 pp.Xiiii k.Aug.Paulino et iuliano conss.>
CJ.10.73.2: Imperator Julianus
Quotiens de qualitate solidorum orta fuerit dubitatio,
placet quem sermo graecus appellat per singulas civitates constitutum
zygostaten, qui pro sua fide atque industria neque fallat neque fallatur,
contentionem dirimere. * iul. a. ad mamaertinum pp. * <a 363 d.Viiii
k.Mai.Salonae iuliano a.Iiii et sallustio conss.>
CJ.10.74.0. De auri publici prosecutoribus.
CJ.10.74.1pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Auri prosecutores partim nulla praemissa, ut adsolet,
prosecutoria aurum praesumunt, partim diutius retentant, quod statim fuerat
adsignandum. * honor. et theodos. aa. antehmio pp. * <a 409 d.Xiii
k.Aug.Honorio viii et theodosio iii aa.Conss.>
CJ.10.74.1.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Ideoque censemus, ne quis absque praecepto viri illustris
comitis sacrarum largitionum vel coquendum aurum sumat vel capiat deinceps
retinendum. <a 409 d.Xiii k.Aug.Honorio viii et theodosio iii aa.Conss.>
CJ.10.75.0. De his quae ex publica collatione illata sunt
non usurpandis.
CJ.10.75.1: Imperator Constantinus
Nullus iudicum id, quod a re publica ex collatione
susceperit, mutui interventione opposita vel invadat vel conetur invadere. *
const. a. * <a 325 d.Prid.Non.Mart.Treviris paulino et iuliano conss.>
CJ.10.75.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Nullus penitus ex eo, quod refertur in conditis vel in arca
continetur, ad quemlibet titulum usurpet, nisi forte praesumendi facultatem
sublimium potestatum iussione perceperit. * grat. valentin. et theodos. aaa.
palladio. * <a 382 d.Iii id.April.Constantinopoli antonio et syagrio
conss.>
CJ.10.75.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Sciant iudices nihil sibi ex privatae rei canone vel ex eo,
quod ex isdem titulis exegerint, ad necessitates alias transferre licere, nisi
malint gravissima severitate suam licentiam coerceri. * arcad. et honor. aa.
messalae pp. * <a 399 d.Xvi k.Iun.Mediolani theodoro cons.>
CJ.10.76.0. De auro coronario.
CJ.10.76.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Ad collationem auri coronarii placuit neminem absque
consuetudine esse cogendum. * grat. valentin. et theodos. aaa. cynegio pp. *
<a 384 d.Xv k.Febr.Constantinopoli ricomere et clearcho conss.>
CJ.10.77.0. De irenarchis.
CJ.10.77.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Irenarchae, qui ad provinciarum tutelam quietis ac pacis per
singula territoria faciunt stare concordiam, a decurionibus iudicio praesidum
provinciarum idonei nominentur. * honor. et theodos. aa. antehmio pp. * <a
409 d.Viii k.Ian.Constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa.Conss.>
CJ.10.78.0. De argenti pretio quod thesauris infertur.
CJ.10.78.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Iubemus, ut pro argenti summa, quam quis thesauris fuerat
illaturus, inferendi auri accipiat facultatem, ita ut pro singulis libris
argenti quinos solidos inferat. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * <a
397 d.Xi k.Mart.Constantinopoli caesario et attico conss.>
LIBER UNDECIMUS
CJ.11.1.0. De tollenda lustralis auri collatione.
CJ.11.2.0. De naviculariis seu naucleris publicas species transportantibus.
CJ.11.3.0. De praediis naviculariorum.
CJ.11.4.0. De navibus non excusandis.
CJ.11.5.0. Ne quid oneri publico imponatur.
CJ.11.6.0. De naufragiis.
CJ.11.7.0. De metallariis et metallis et procuratoribus metallorum.
CJ.11.8.0. De murilegulis et gynaeciariis et procuratoribus gynaecii et de
monetariis et bastagariis.
CJ.11.9.0. De vestibus holoveris et auratis et de intinctione sacri muricis.
CJ.11.10.0. De fabricensibus.
CJ.11.11.0. De veteris numismatis potestate.
CJ.11.12.0. Nulli licere in frenis et equestribus sellis et in balteis
margaritas et smaragdos et hyacinthos aptare et de artificibus palatinis.
CJ.11.13.0. De classicis.
CJ.11.14.0. De decuriis urbis romae.
CJ.11.15.0. De privilegiis corporatorum urbis romae.
CJ.11.16.0. De pistoribus.
CJ.11.17.0. De suariis et susceptoribus vini et ceteris corporatis.
CJ.11.18.0. De collegiatis et chartopratis et nummulariis.
CJ.11.19.0. De studiis liberalibus urbis romae et constantinopolitanae.
CJ.11.20.0. De honoratorum vehiculis.
CJ.11.21.0. De privilegiis urbus constantinopolitanae.
CJ.11.22.0. De metropoli beryto.
CJ.11.23.0. De canone frumentario urbis romae.
CJ.11.24.0. De frumento urbis constantinopolitanae.
CJ.11.25.0. De annonis civilibus.
CJ.11.26.0. De mendicantibus validis.
CJ.11.27.0. De nautis tiberinis.
CJ.11.28.0. De frumento alexandrino.
CJ.11.29.0. De alexandriae primatibus.
CJ.11.30.0. De iure rei publicae.
CJ.11.31.0. De administratione rerum publicarum.
CJ.11.32.0. De vendendis rebus civitatis.
CJ.11.33.0. De debitoribus civitatum.
CJ.11.34.0. De periculo nominatorum.
CJ.11.35.0. De periculo eorum qui pro magistratibus intervenerunt.
CJ.11.36.0. Quo quisque ordine conveniatur.
CJ.11.37.0. Ne quis liber invitus actum rei publicae gerere cogatur.
CJ.11.38.0. Iniuncti muneris sumptus ad omnes collegas pertinere.
CJ.11.39.0. De his qui ex officio quod administraverunt conveniuntur.
CJ.11.40.0. De solutionibus et liberationibus debitorum civitatis.
CJ.11.41.0. De spectaculis et scaenicis et lenonibus.
CJ.11.42.0. De expensis publicorum ludorum.
CJ.11.43.0. De aquaeductu.
CJ.11.44.0. De gladiatoribus penitus tollendis.
CJ.11.45.0. De venatione ferarum.
CJ.11.46.0. De maiuma.
CJ.11.47.0. Ut armorum usus inscio principe interdictus sit.
CJ.11.48.0. De agricolis censitis vel colonis.
CJ.11.49.0. De capitatione civium censibus eximenda.
CJ.11.50.0. In quibus causis coloni censiti dominos accusare possunt.
CJ.11.51.0. De colonis palaestinis.
CJ.11.52.0. De colonis thracensibus.
CJ.11.53.0. De colonis illyricianis.
CJ.11.54.0. Ut nemo ad suum patrocinium suscipiat vicos vel rusticanos eorum.
CJ.11.55.0. Ut rusticani ad nullum obsequium devocentur.
CJ.11.56.0. Non licere metrocomiae habitatoribus loca sua ad extraneum
transferre.
CJ.11.57.0. Ut nullus ex vicanis pro alienis debitis vicanorum teneatur.
CJ.11.58.0. De censibus et censitoribus et peraequatoribus et inspectoribus.
CJ.11.59.0. De omni agro deserto et quando steriles fertilibus imponuntur.
CJ.11.60.0. De fundis limitotrophis et terris et paludibus et pascuis
limitaneis vel castellorum.
CJ.11.61.0. De pascuis publicis vel privatis.
CJ.11.62.0. De fundis patrimonialibus et saltuensibus et emphyteuticis et eorum
conductoribus.
CJ.11.63.0. De mancipiis et colonis patrimonialium et saltuensium et
emphyteuticariorum fundorum.
CJ.11.64.0. De fugitivis colonis patrimonialibus et emphyteuticis et
saltuensibus.
CJ.11.65.0. De collatione fundorum patrimonialium et emphyteuticorum.
CJ.11.66.0. De fundis rei privatae et saltibus divinae domus.
CJ.11.67.0. De fundis et saltibus rei dominicae.
CJ.11.68.0. De agricolis et mancipiis dominicis vel fiscalibus sive rei
privatae.
CJ.11.69.0. De praediis tamiacis et de his qui ex colonis dominicis aliisque
liberare condicionis procreantur.
CJ.11.70.0. De diversis praediis urbanis et rusticis templorum et civitatum et
omni reditu civili.
CJ.11.71.0. De locatione praediorum civilium vel fiscalium sive templorum sive
rei privatae vel dominicae.
CJ.11.72.0. De conductoribus et procuratoribus sive actoribus praediorum
fiscalium et domus augustae.
CJ.11.73.0. Quibus ad conductionem praediorum fiscalium accedere non licet.
CJ.11.74.0. De collatione fundorum fiscalium vel rei privatae vel dominicae vel
civitatum vel templorum.
CJ.11.75.0. De privilegiis domus augustae vel rei privatae et quarum
collationum excusationem habent.
CJ.11.76.0. De grege dominico.
CJ.11.77.0. De palatiis et domibus dominicis.
CJ.11.78.0. De cupressis ex luco daphnensi vel perseis per aegyptum non
excidendis vel vendendis.
CJ.11.1.0. De tollenda lustralis auri collatione.
CJ.11.2.0. De naviculariis seu naucleris publicas species
transportantibus.
CJ.11.2.1: Imperator Constantius
Nullam vim oportet navicularios sustinere delegatas species
annonarias transferentes nec concussiones perpeti nec aliquod genus incommodi,
sed venientes ac remeantes omni securitate potiri: decem auri librarum multa
proponenda his, qui eos inquietare temptaverint. * constantius a. et iul.
c.Olybrio pu. *<a 357 d.K.Iun.Romae constantio viiii et iuliano c.Ii
conss.>
CJ.11.2.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Comperimus naucleros susceptas species in negotiationis
emolumenta convertere. ideoque decernimus, ut intra annum quas susceperint
inferant species et securitates reportent, quae etiam diem illationis edoceant,
ut intra alterum annum eis reddantur, a quibus species praestitae sunt. *
arcad. et honor. aa. eusebio pp. *<a 396 d.X k.Ian.Mediolani arcadio iiii et
honorio iii aa.Conss.>
CJ.11.2.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Ab his, qui in naucleros praedas egerunt, volumus eorum
commodis satisfieri. et ideo ne crescat in posterum eorum audacia, sancimus,
ut, quicumque in rapinis fuerit deprehensus, poena quadrupli teneatur. * arcad.
et honor. aa. flaviano pu. *<a 400 pp.Romae in foro aproniani viiii
k.Febr.Stilichone et aureliano conss.>
CJ.11.2.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Cum nauarchorum coetus circiter provincias orientis inopia
navium tribuaret et investigandae classis obtentu insularum secessus obiret et
navigandi opportunitate transacta iudiciorum indignatio sine transvectionis
expectaretur effectu, merito celsitudo tua praefecto augustali et insularum
praeside conventis alexandrinae et carpathiae classis summates et nonnullos
alios naucleros eo professionis adduxit, ut onus frumentarii commeatus, qui per
orientales nauarchos ex alexandrinae civitatis conditis consueverat ad
sacratissimam urbem transferri, in suam fidem susceptum ad eadem augustissimae
urbis horrea comportarent, solaciis pro mercedula praestitis ex tributariae
pensitationis immunitate vel ex eo, quod vocatur éphilikoné, nec non etiam
aliis, quae tuae cognitionis limavit examen. * honor. et theodos. aa. anthemio
pp. *<a 409 d.Xiiii k.Febr.Honorio viii et theodosio iii aa.Conss.>
CJ.11.2.5: Imperatores Honorius, Theodosius
Qui fiscales species suscepit deportandas, si recta
navigatione contempta litora devia sectatus eas avertendo distraxerit, capitali
poena plectetur. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. *<a 409 d.Xiiii
k.Aug.Constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa.Conss.>
CJ.11.2.6pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Iudices, qui in portibus dioeceseos suae onusta navigia, cum
prosperior flatus invitat, sub praetextu hiemis immorari permiserint, una cum
municipibus et corporatis eiusdem loci fortunarum propriarum feriantur
dispendiis. * honor. et theodos. aa. faustino pp. *<a 410 d.Xviii
k.Sept.Ravennae varane vc.Cons.>
CJ.11.2.6.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Naucleri praeterea poenam deportationis excipiant, si aliquid
fraudis eos admisisse fuerit revelatum.<a 410 d.Xviii k.Sept.Ravennae varane
vc.Cons.>
CJ.11.3.0. De praediis naviculariorum.
CJ.11.3.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Domum etiam mansuetudinis nostrae in his, quae naviculario
nomine obnoxia sunt, agnoscere praecipimus debitam functionem. * valentin. et
valens aa. aureliano praef. annonae. *<a 367 d.Iii k.Oct.Lupicino et iovino
conss.>
CJ.11.3.2pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
In his, quae navicularii vendunt, quoniam intercipere
contractum emendi vendendique fas prohibet, emptor navicualrii functionem pro
modo portionis comparatae subeat: res enim oneri addicta est, non persona
mercatoris. * valentin. et valens et grat. aaa. chiloni procons. africae.
*<a 375 d.Iii non.Aug.Post consulatum gratiani a.Iii et equitii vc. >
CJ.11.3.2.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Neque navicularium iubemus fieri eum, qui aliquid
comparavit, sed eam partem quae empta est pro suo modo ac ratione esse
munificam: nec enim totum patrimonium ad functionem naviculariam occupandum
erit, quod habuerit qui rei exiguae mercator accessit, sed illa portio, quae ab
initio navicularii fuit, ad pensionem huiusmodi functionis sola tenenda est,
residuo patrimonio, quod ab hoc vinculo liberum est, otioso et immuni
servando.<a 375 d.Iii non.Aug.Post consulatum gratiani a.Iii et equitii vc.
>
CJ.11.3.2.2: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Domus vero, quarum cultu decus urbium potius quam fructus
adquiritur, ubi a naviculariis veneunt, pro tanto modo ad hanc pensionem
obligari placet, quantum habebant emolumentum, cum pecunia mutuarentur.<a
375 d.Iii non.Aug.Post consulatum gratiani a.Iii et equitii vc. >
CJ.11.3.2.3: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Ubi vero spatia loci et exiguitas nullam habuit pensionem
aut extructio, cuius est ardua difficilisque molitio, aut decus sumptuosum,
aut, ut est plerumque liberale institutum, habitationem quis suam ornamento
urbis adiecit, nolumus munificentiam quae postea addita est improbam licitationem
aestimationis excipere: sed vetusta potius loci species et pensio cogitetur
quam cultus hodiernus, qui per industriam hominis animosi accessit.<a 375
d.Iii non.Aug.Post consulatum gratiani a.Iii et equitii vc. >
CJ.11.3.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Hi, qui fundos naviculariae functioni adscriptos a
naviculariis acceperunt quodlibet ad se titulo transeuntes, secundum agri
opinionem, quae antiquitus habetur adscripta, naviculariam functionem suscipere
cogantur neque eas condiciones sibi aestiment profuturas, quas venditor minus
idoneus in se recipit impositas ementis arbitrio: hac tamen ratione servata,
ut, si ad minus idoneum fuerit translata possessio, etiam auctores transscripti
praedii teneantur obnoxii, sitque hoc in promptu, ut damnis fiscalibus primitus
ab idoneis consulatur. * arcad. et honor. aa. messalae pp. *<a 399 d.Xiiii
k.Mart.Mediolani theodoro pvc.Cons.>
CJ.11.4.0. De navibus non excusandis.
CJ.11.4.1pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Multi naves suas diversorum nominibus et titulis tuentur.
cui fraudi obviantes praecipimus, ut, si quis ad evitationem publicae
necessitatis titulum crediderit apponendum, sciat navem esse fisco sociandam. *
arcad. et honor. aa. longiniano pp. *<a 406 d.Iii id.Ian.Ravennae arcadio
a.Vi et probo conss.>
CJ.11.4.1.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Nam ut privatos quoque non prohibemus habere navigia, ita
fraudi locum esse non sinimus, cum omnes in commune, si necessitas exegerit,
conveniat utilitatibus publicis oboedire et subvectionem sine dignitatis
privilegio celebrare.<a 406 d.Iii id.Ian.Ravennae arcadio a.Vi et probo
conss.>
CJ.11.4.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Iubemus nullam navem ultra duorum milium modiorum capacem
ante felicem embolam vel publicarum specierum transvectionem aut privilegio
dignitatis aut religionis intuitu aut praerogativa personae publicis
utilitatibus excusari posse subtractam: nec si caeleste contra proferatur
oraculum, sive adnotatio sit sive divina pragmatica, providentissimae legis
regulas oppugnare debebit. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. *<a 439
d.Vii id.April.Constantinopoli theodosio a.Xvii et festo conss.>
CJ.11.4.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod etiam in omnibus causis huiusmodi contra ius vel
utilitatem publicam in quolibet negotio proferatur, non valeat. quidquid enim
in fraudem istius legis quolibet modo fuerit attemptatum, id navigii quod
excusatur publicatione corrigimus.<a 439 d.Vii id.April.Constantinopoli
theodosio a.Xvii et festo conss.>
CJ.11.5.0. Ne quid oneri publico imponatur.
CJ.11.5.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Oneri publico sarcinam privatam ne quis imponat nec audeat
portitores frumenti ad suscipiendum onus aliqua necessitate compellere. hoc
enim facto atque commisso non in dispendium solum atque naufragii damnum
tenebitur obligatus, verum etiam publicae coercitionis experietur vigorem. *
arcad. et honor. aa. rufino pp. *<a 395 d.V id.Ian.Constantinopoli olybrio
et probino conss.>
CJ.11.6.0. De naufragiis.
CJ.11.6.1: Imperator Antoninus
Si quando naufragio navis expulsa fuerit ad litus vel si
quando reliquam terram attigerit, ad dominos pertineat: fiscus meus sese non
interponat. quod enim ius habet fiscus in aliena calamitite, ut de re tam
luctuosa compendium sectetur? * ant. a. maximo. *<>
CJ.11.6.2: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si quis navicularius naufragium sustinuisse adfirmat,
provinciae iudicem, eius videlicet, in qua res agitur, adire festinet ac probet
apud eum testibus eventum , relatioque ad sublimissimam referatur praefecturam,
ita ut intra anni spatium veritate revelata competens dispositio procedat. quod
si per neglegentiam praefinitum anni spatium fortasse claudatur, supervacuas
serasque interpellationes emenso anno placuit non admitti. * valentin. valens
et grat. aaa. ad modestum pp. *<a 372 d.Pp.Bersti non.Iun.Modesto et
arintheo conss.>
CJ.11.6.3pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quotiens obruta vel submersa fluctibus navi examen adhibetur
competentis iudicis , duorum vel trium nautarum quaestione habita ceteri ab
huiusmodi nexu liberentur. quid est enim, quod non abunde intra praefinitum
numerum sollers quaesitor inveniat? * grat. valentin. et theodos. aaa.
naviculariis afris salutem. *<a 380. d.Viii id.Febr.Triveris gratiano v et
theodosio aa.Conss.>
CJ.11.6.3.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Circa magistros navium, quibus est scientia plenior,
immoretur: qui si fatali sorte defuerint, in alios inquisitio
transferatur.<a 380. d.Viii id.Febr.Triveris gratiano v et theodosio
aa.Conss.>
CJ.11.6.3.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Sane si universos violentia tempestatis obruerit, ne veritas
lateat, a liberis nautarum sive magistrorum intra iudicia constitutis super
eorum quaeratur interitu, quos navicularius naufragio perisse contendit.<a
380. d.Viii id.Febr.Triveris gratiano v et theodosio aa.Conss.>
CJ.11.6.3.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Susceptionis autem necessitas ex kalendis aprilibus in diem
kalendarum octobrium mansura servabitur.<a 380. d.Viii id.Febr.Triveris
gratiano v et theodosio aa.Conss.>
CJ.11.6.4: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Pro his, quae semel a collatoribus illata naufragiis
perierunt, nolumus nobis aliquam cum possessoribus, sive senatores sive privati
sint, esse communionem vel aliquid periculi ad eos redundare. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. tatiano pp. *<a 391 d.Xv k.Aug.Constantinopoli
tatiano et symmacho conss.>
CJ.11.6.5pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
De submersis navibus decernimus, ut levato velo istae causae
cognoscantur. et si quisquam de talibus negotiis aliquid accepisse detegitur,
iudex, apud quem constiterit, his conquerentibus qui nudantur pro qualitatibus
personarum multandi removendi proscribendi habeat potestatem. * honor. et
theodos. aa. naviculariis per africam. *<a 412 d.Xvi k.April.Ravennae
honorio viiii et theodosio v aa.Conss. >
CJ.11.6.5.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Si vero causarum talium cognitores, libelli datione vel
planaria interpellatione commoniti intra biennium has causas audire
neglexerint, et hoc fuerit tempus elapsum, praeiudicium noceat eatenus
cognitori, ut naviculario propter vitium iudicis absoluto mediam oneris eius
partem, propter cuius probandam amissionem legitimo dumtaxat tempore cognitio
petebatur, iudex cogatur inferre, residuam vero officium eius exsolvat.<a
412 d.Xvi k.April.Ravennae honorio viiii et theodosio v aa.Conss. >
CJ.11.6.6: Imperatores Honorius, Theodosius
Super naufragiorum quae contigerint casibus usitato more habita
quaestione si quis calculus modiationis dicatur tempestate maris deperisse, sub
tuae sedis auditione nequaquam feratur acceptus, sed haec dispendii iactura in
omne naviculariorum concilium, pro rata scilicet contingentis muneris,
deferatur. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. *<a 409 d. xiiii k. febr.
honorio viii et theodosio iii aa. conss.>
CJ.11.7.0. De metallariis et metallis et procuratoribus
metallorum.
CJ.11.7.1pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Perpensa deliberatione duximus sanciendum, ut, quicumque
exercitium metallorum vellet adfluere, is labore proprio et sibi et rei
publicae commoda compararet. * valentin. et valens aa. ad cresconium com.
metallorum. *<a 365 d. iiii id. dec. parisiis valentiniano et valente aa.
conss.>
CJ.11.7.1.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Itaque si qui sponte confluxerint, eos laudabilitas, tua
octonos scripulos in balluca, quae graece é krusammos é appellatur, cogat
exsolvere.<a 365 d. iiii id. dec. parisiis valentiniano et valente aa.
conss.>
CJ.11.7.1.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Quidquid autem amplius colligere potuerint, fisco potissimum
distragant, a quo competentia ex largitionibus nostris pretia suscipiant.<a
365 d. iiii id. dec. parisiis valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.11.7.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Ob metallicum canonem, in quo propria consuetudo retinenda
est, quattuordecim unicas ballucae pro singulis libris constat inferri. *
valentin. et valens aa. ad germanianum com. sacr. larg. *<a 367 d. vi id.
ian. romae lupicino et iovino conss.>
CJ.11.7.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Cuncti, qui per privatorum loca saxorum venam laboriosis
effossionibus persequuntur, decimas fisco, decimas etiam domino repraesentent,
cetero modo suis desideriis vindicando. * grat. valentin. et theodos. aaa.
floro pp. *<a 382 d. iii k. sept. constantinopoli antonio et syagrio
conss.>
CJ.11.7.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Cum procuratores metallorum intra macedoniam daciam
mediterraneam moesiam seu dardaniam soliti ex curialibus ordinari, per quos
sollemnis profligatur exactio, simulato hostili metu huic se necessitati
subtraxerint, ad implendum munus retrahantur, et nulli deinceps licentia
laxetur prius indebitas expetere dignitates, quam subeundam procurationem
fideli sollertique exactione compleverint. * grat. valentin. et theodos. aaa.
eusignio pp. *<a 386 d. iiii k. aug. mediolani honorio np. et euodio
conss.>
CJ.11.7.5: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Per annos singulos septeni per hominem scripuli
largitionibus inferantur ab aurilegulis, non solum in pontica dioecesi, verum
etiam in asiana. * valentin. theodos. et arcad. aaa. romulo com. sacr. larg.
*<a 392 d. xi k. mart. constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss.>
CJ.11.7.6: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Quosdam operta humo esse saxa dicentes id agere cognovimus,
ut defossis in altum cuniculis alienarum aedium fundamenta labefactent. qua de
re, si quando huiusmodi marmora sub aedificiis latere dicantur, perquirendi
eadem copia denegetur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. paterno. *<a 393
d. xvii k. april. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss.>
CJ.11.7.7: Imperator Theodosius
Metallarii sive metallariae, qui quaeve ea regione deserta,
ex qua videntur oriundi vel oriundae, ad externa migraverint, indubitanter sine
ulla temporis praescriptione ad propriae originis stirpem laremque una cum sua
subole revocentur, et quos domus nostrae secreta retineant. sciant autem nullum
exinde praeiudicium fisco esse generandum, etiamsi is, quem metallicum esse
constiterit, privatis censibus suum nomen indiderit. * theodos. a. maximino
com. sacr. larg. *<a 424 d. v id. iul. constantinopoli victore vc. cons.>
CJ.11.8.0. De murilegulis et gynaeciariis et procuratoribus
gynaecii et de monetariis et bastagariis.
CJ.11.8.1: Imperator Constantinus
Monetarios in sua semper durare condicione oportet nec
dignitatis cuiuscumque privilegio ab huiusmodi condicione liberari. * constant.
a. ad bithynos. *<a 317 d. xii k. aug. gallicano et basso conss.>
CJ.11.8.2: Imperator Constantinus
Procuratores rei privatae baphii et gynaecii, per quos et
privata nostra substantia tenuatur et species in gynaeciis confectae
corrumpuntur, in baphyiis etiam admixta temeratio naevum adducit inquinatae
adluvionis, suffragiis abstineant, per quae memoratas administrationes
adipiscuntur, vel, si contra hoc fecerint, gladio feriantur. * const. a. ad
felicem. *<a 333 d.... k. nov. aquil. dalmatio et zenophilo conss.>
CJ.11.8.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Ingenuae mulieres, quae se gynaeciariis sociaverint, si
conventae denuntiatione sollemni splendorem generis contuberniorum vilitati
praeferre noluerint, suorum maritorum condicione teneantur. * valentin. et
valens aa. ad germanum consularem. *<a 365 d. iiii k. iul. mediolani
valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.11.8.4: Imperatores Valentinianus, Valens
Quod ad praesens remedium pertinet, quintum animal
bastagariis pro reparatione praebeatur. * valentin. et valens aa. ad auxonium
pp. *<a 368 d. id. dec. marcianopoli valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.11.8.5: Imperatores Valentinianus, Valens
Qui aliquem ex familiis gynaecii in latebris habere comperti
sunt, quinque librarum auri damno subicientur. * valentin. et valens aa. et
grat. a. ad philematium com. sacr. larg.*<a 372 d. xii k. sept. ciliciae
modesto et arintheo conss.>
CJ.11.8.6: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Qui textrini nostri mancipia occultatione celaverit, ternis
libris auri pro singulorum hominum suppressione plectetur. * grat. valentin. et
theodos. aaa. ad eucherium. *<a 380 pp. karthagine iii k. mart. post
consulatum ausonii et olybrii.>
CJ.11.8.7pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Edicimus, ne qua mulier splendidioris gradus monetarii
adhaerens consortio decus nativae libertatis amittat. quod si quam ab hac
praeceptione statutum nostrae perennitatis abduxerit, ea vel legitima admonita
conventione discedat vel, si complexui monetarii putaverit inhaerendum, non
ambigat se et liberis praeiudicaturam et eius condicioni esse nectendam. *
grat. valentin. et theodos. aaa. ad hesperium pp. *<a 380 d. prid. id. mart.
aquileiae post consulatum ausonii et olybrii.>
CJ.11.8.7.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si qua vero originaria seu colonaria possessionis alienae
ignaro domino seu sciente monetario adsociabitur, ii conventi mox iuri agrorum
debitas personas retrahere festinent vel de cetero sciant repetendi facultatem
silentii sui coniventia perdidisse.<a 380 d. prid. id. mart. aquileiae post
consulatum ausonii et olybrii.>
CJ.11.8.7.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Sed ut monetario nullam extraneam necti volumus, ita et
monetario patre susceptas prohibemus extraneis copulari.<a 380 d. prid. id.
mart. aquileiae post consulatum ausonii et olybrii.>
CJ.11.8.8: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Aeternam fiximus legem, ne umquam bastagariis militiam vel
suam deserere liceat vel aliam, antequam eam impleverint, subreptiva
impetratione temptare. > * grat. valentin. et theodos. aaa. trifolio com.
sacr. larg. *<a 384 d.Viiii k.Aug.Heracleae ricomere et clearcho conss.>
CJ.11.8.9: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Si quis naviculam functioni muricis et legendis conchyllis
deputatam ausus fuerit usurpare, duarum librarum auri illatione teneatur. *
grat. valentin. theodos. et arcad. aaaa. ad principium pp. *<a 385 d.Vi
k.Oct.Aquileiae arcadio a.Et bautone cosss.>
CJ.11.8.10: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Lotas in posterum sericoblattae et metaxae huiusmodi species
inferri praecipimus : viginti librarum auri condemnatione proposita his, qui
scrinium canonum tractant, prioribus etiam cuiuscumque officii, si statuta
caelestia a quodam passi fuerint temerari. * arcad. honor. et theodos. aaa.
philometori com. sacr. larg. *<a 406 d.V k.Iul.Constantinopoli arcadio a.Vi
et probo conss.>
CJ.11.8.11pr.: Imperator Theodosius
Murileguli, qui relicto atque despecto propriae condicionis
officio vetitis se infulis dignitatum et cingulis penitus denegatis munisse
dicuntur, ad propriae artis et originis vincula revocentur. * theodos. a. et
valentin. c.Maximino com. sacr. larg. *<a 424 d.Xvii k.Nov.Constantinopoli
voctore cons.>
CJ.11.8.11.1: Imperator Theodosius
Ab illis autem, qui rebus eorum videntur inhiasse, quos in
sua origine permanere et sollemnibus ministeriis inservire manifestum est,
omnia quaecumque constiterit ex quocumque titulo possessa antiquis
possessoribus restituantur.<a 424 d.Xvii k.Nov.Constantinopoli voctore
cons.>
CJ.11.8.11.2: Imperator Theodosius
Quod si alienigenae detentatores oneribus condicionis
externae maluerint subiacere quam restituere facultates, et futura deinceps
agnoscant munia sibi esse subeunda et de praeterito, si qua ipsis possidentibus
reliqua colliguntur, a semet ipsis sciant sine aliqua excusatione
solvenda.<a 424 d.Xvii k.Nov.Constantinopoli voctore cons.>
CJ.11.8.12: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ii, qui ex filiabus murilegulorum et alienae originis
patribus sunt vel fuerint procreati, iura maternae condicionis agnoscant. *
theodos. a.Et valentin. c.Maximino com. sacr. larg. *<a 425 d.Viiii
k.Iun.Theodosio a.Xi et valentiniano c.Conss.>
CJ.11.8.13: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si quis ex corpore gynaeciariorum vel linteariorum vel
linyphariorum monetariorumve aut murilegulorum vel aliorum similium ad divinas
largitiones nexu sanguinis pertinentium voluerit posthac de suo collegio
liberari, non quoscumque nec facile in locum proprium, freti dextrae triumphalis
absolutione, substituant, sed eos, quos omnibus idoneos modis sub ipsis
quodammodo amplissimae tuae sedis obtutibus approbaverint: ita tamen, ut is,
qui ab huiusmodi condicione iuxta formam caelitus datam beneficio principali
fuerit absolutus, universi generis sui prosapiam in functione memorati corporis
permanentem cum omnibus eius qui absolvitur rebus obnoxiam largitionibus sacris
futuram esse non dubitet. * theodos. et valentin. aa. acacio com. sacr. larg.
*<a 426 d.Vii k.Mart.Constantinopoli the odosio xii et valentiniano ii
aa.Conss.>
CJ.11.8.14: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Privatae vel linteae vestis magistri, thesaurorum praepositi
vel baphiorum ac textrinorum procuratores ceterique, quibus huiusmodi
sollicitudo committitur, non ante ad rem sacri aerarii procurandam permittantur
accedere, quam satisdationibus dignis eorum administratio roboretur: scituri
nec prosecutorias quidem sacras posthac sibimet postulandas. * theodos. et
valentin. aa. acacio com. sacr. larg. *<a 426 >
CJ.11.8.15: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Qui aut patre conchyliolegulo geniti probabuntur aut matre,
memoratae adscriptioni obnoxios se esse non ambigant. * theodos. et valentin.
aa. valerio com. sacr. larg. *<a 427 d.X k.April.Constantinopoli hierio et ardabure
conss.>
CJ.11.9.0. De vestibus holoveris et auratis et de
intinctione sacri muricis.
CJ.11.9.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Auratas ac sericas paragaudas auro intextas viriles privatis
usibus contexere conficereque prohibemus et a gynaeciariis tantum nostris fieri
praecipimus. * valentin. valens et grat. aaa. archelao com. sacr. larg. *<a
369 d.V non.Iul.Nebiodumi acc.Xv k.Aug.Marcianopoli valentiniano np.Et victore
conss.>
CJ.11.9.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Nemo vir auratas habeat aut in tunicis aut in lineis
paragaudas, nisi ii tantummodo, quibus hoc propter imperiale ministerium
concessum est. non enim levi animadversione plectetur, quisquis vetito se et
indebito non abdicaverit indumento. * grat. valentin. et theodos. aaa. floro
pp. *<a 382 d.Iii k.April.Constantinopoli antonio et suagrio conss.>
CJ.11.9.3: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Vellera adulterino colore fucata in speciem sacri muricis
tingere non sinimus nec tinctum cum rhodino prius sericum alio postea colore
fucari, cum de albo omnium colorum tingendi copia non negetur: nam capitalem
poenam illicita temptantes suscipient. * theodos. arcad. et honor. aaa. *<a
xxx >
CJ.11.9.4pr.: Imperator Theodosius
Temperent universi, cuiuscumque sint sexus dignitatis artis
professionis et generis, ab huiusmodi speciei possessione, quae soli principi
eiusque domui dedicatur. * theodos. a. maxinino com. sacr. larg. *<a 424
d.Xvii k.Febr.Constantinopoli victore vc.Cons.>
CJ.11.9.4.1: Imperator Theodosius
Nec pallia tunicasque domi quis sericas contexat aut faciat,
quae tincta conchylio nullius alterius permixtione subtexta sunt.<a 424
d.Xvii k.Febr.Constantinopoli victore vc.Cons.>
CJ.11.9.4.2: Imperator Theodosius
Proferantur ex aedibus tradanturque tunicae et pallia ex
omni parte texturae cruore infecta conchylii. nulla stamina subtextantur tincta
conchylio, nec eiusdem infectionis arguto pectine solidanda fila decurrant.
reddenda aerario holovera vestimenta virilia protinus offerantur.<a 424
d.Xvii k.Febr.Constantinopoli victore vc.Cons.>
CJ.11.9.4.3: Imperator Theodosius
Nec est, ut quisquam de abiurato pretio conqueratur, quia
sufficit calcatae legis impunitas.<a 424 d.Xvii k.Febr.Constantinopoli
victore vc.Cons.>
CJ.11.9.4.4: Imperator Theodosius
Ne quis vero nunc huiusmodi suppressione in laqueos novae
constitutionis incurrat: alioquin ad similitudinem laesae maiestatis periculum
sustinebit.<a 424 d.Xvii k.Febr.Constantinopoli victore vc.Cons.>
CJ.11.9.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Purpurae nundinas, licet innumeris sint constitutionibus
prohibitae, recenti quoque interminatione vetamus. et ideo septimum de scrinio
exceptorum, sextum de scrinio canonum, quintum de scrinio tabulariorum ad
baphia phoenices per certum tempus mitti praecipimus, ut fraus omnis eorum
prohibeatur sollertia timentium, ne quaesitis longo sudore stipendiis careant:
etiam viginti librarum auri condemnatione proposita. * theodos. et valentin.
aa. apollonio com. sacr. larg. *<a 436 d.Viii id.Mart.Constantinopoli
isidoro et senatore conss.>
CJ.11.10.0. De fabricensibus.
CJ.11.10.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Omnibus fabricis non pecunias pro speciebus, sed ipsas
species sine dilatione inferri praecipimus, ut venae nobilis et quae facile
deducatur ignibus seu liquescat ferri materies praebeatur, quo promptius
adempta fraudibus facultate commodo publico consulatur. * valentin. theodos. et
arcad. aaa. tatiano pp. *<a 388 d xv k.Nov.Theodosio a.Ii et cynegio
cosss.>
CJ.11.10.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Primicerium fabricae post biennium non solum vacatione,
verum etiam honore donari praecipimus, ita ut inter protectores eiusdem
fabricae per biennium adoraturus aeternitatem nostram suo quisque tempore
dirigatur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. rufino mag. off. *<a 390
d.Viii id.Mart.Mediolani valentiniano a.Iiii et neoterio conss.>
CJ.11.10.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Stigmata, hoc est nota publica fabricensium brachiis ad
imitationem tironum infligatur, ut hoc modo saltem possint latitantes agnosci (
his, qui eos susceperint vel eorum liberos, sine dubio fabricae vindicandis) et
qui subreptione quadam declinandi operis ad publicae cuiuslibet sacramenta
militiae transierunt. * arcad. et honor. aa. osio mag. off. *<a 398 d.Xviii
k.Ian.Constantinopoli honorio a.Iiii et eutychiano conss.>
CJ.11.10.4pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Si quis consortium fabricensium crediderit eligendum, in ea
urbe, qua natus est vel in qua domicilium collocavit, his quorum interest
convocatis primitus acta conficiat, sese doceat non avo non patre curiali
progenitum, nihil ordini civitatis debere, nulli se civico muneri obnoxium,
atque ita demum gestis confectis vel apud moderatorem provinciae vel si is
absit apud defensorem civitatis, ad militiam quam optaverit suscipiatur. *
honor. et theodos. aa. antehmio pp. *<a 412 d.Xv k.Iun.Constantinopoli
honorio viiii et theodosio v aa.Conss.>
CJ.11.10.4.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Quod si absque hac cautione quispiam ad fabricensium
consortium obrepserit, sciat se ad ordinis cui debetur patriaque suae munera
esse reducendum, ita ut nulla eum nec temporis nec stipendiorum praerogativa
defendat.<a 412 d.Xv k.Iun.Constantinopoli honorio viiii et theodosio v
aa.Conss.>
CJ.11.10.5pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Iure provisum est fabricenses artibus propriis inservire, ut
exhaustis laboribus immorentur cum subole professioni, cui nati sunt. *
theodos. et valentin. aa. aureliano com. rer. privat. *<a 439 d. prid. non.
nov. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.11.10.5.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Denique quod ab uno committitur, totius delinquitur periculo
numeri, ut constricti nominationibus suis sociorum actibus quandam speculam
gerant, et unius damnum ad omnium transit dispendium.<a 439 d. prid. non.
nov. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.11.10.5.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Universi itaque, velut in corpore unius formae, unius
decoctionis, si ita res tulerit, respondere cogentur.<a 439 d. prid. non.
nov. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.>
CJ.11.10.6: Imperatores Leo, Anthemius
Eos, qui inter fabricenses sacrae fabricae sociati sunt, vel
eorum uxores aut filios, qui itidem inter fabricenses militare dicuntur, non
alibi pulsare volentibus respondere praecipimus, nisi in iudicio tuae
sublimitatis, ad cuius iurisdictionem potestatemque pertinent: nec eos post
stipendiorum finem militiae super civilibus vel curialibus muneribus, quibus nullo
modo subiacere monstrantur, a viris clarissimis rectoribus provinciarum vel
eorum officiis praeter licitum inquietari. * leo et anthem. aa. euphemio mag.
off. *<a xxx >
CJ.11.10.7pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Nullus fabricensium conductioni vel administrationi vel
agriculturae alienarum rerum se posthac immiscere conetur: dominis quidem, si
qui contra haec statuta meae pietatis venire ausi fuerint, res vel praedia,
quae scientes quod fabricenses sunt isdem fabricensibus ministranda
commiserint, amissuris, fabricensibus vero gravissime coercitis post facultatum
suarum amissionem perpetua exilii poena et animadversione retinendis. * leo et
anthem. aa. euphemio mag. off. *<a xxx >
CJ.11.10.7.1: Imperatores Leo, Anthemius
Quotiens sane in translatione armorum angariae necessariae
fuerint, sublimitas tua litteras ad eminentissimam iubeat dirigi praefecturam
et numerum ei armorum et ex quo loco transferenda sunt indicare, ut continuo
super praebendis angariis pro numero eorum quae transferuntur armorum praeceptione
sua viros clarissimos provinciae moderatores conveniat, ut secundum missam a
sublimitate tua notitiam naves vel angariae confestim de publico
praebeantur.<a xxx >
CJ.11.10.7.2: Imperatores Leo, Anthemius
Quod si aliqua tarditas vel neglegentia post datas a
sublimitate tua ad eminentissimam praefecturam litteras in destinandis
auctoritatibus amplissimae sedis intercesserit et ex hoc armorum transvectio
fuerit impedita, quinquaginta libris auri tam numerarium pro tempore officii
eiusdem amplissimae sedis quam alios quorum interest condemnari praecipimus
eamque auri quantitatem protinus exactam fisci viribus adgregari: multa
praeterea triginta librarum auri proposita tam viris clarissimis qui provincias
regunt quam eorum apparitionibus, si coniventibus his armorum subvectio
tarditate aliqua fuerit praepedita.<a xxx >
CJ.11.11.0. De veteris numismatis potestate.
CJ.11.11.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Solidos veterum principum veneratione formatos ita tradi ac
suscipi ab ementibus et distrahentibus iubemus, ut nihil omnino refragationis
oriatur, modo ut debiti ponderis sint et speciei probae: scituris universis,
qui aliter fecerint, haud leviter in se vindicandum. * valentin. et valens aa.
germano pp. *<a xxx >
CJ.11.11.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Pro imminutione, quae in aestimatione solidi forte
tractatur, omnium quoque specierum pretia decrescere oportet. * valentin. et
valens aa. et grat. a. ad iulianum pp. *<a xxx >
CJ.11.11.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Universos auctoritas tua proposito edicto commoneat
obryziacorum omnium solidorum uniforme pretium postulare, scilicet capitali
supplicio puniendo, qui vel iussa nostrae maiestatis avaritiae caecitate
contempserit, vel aeternales vultus, dum fraudibus studet, duxerit viliores. *
grat. valentin. et theodos. aaa. arintheo pp. *<a xxx >
CJ.11.12.0. Nulli licere in frenis et equestribus sellis et
in balteis margaritas et smaragdos et hyacinthos aptare et de artificibus
palatinis.
CJ.11.12.1pr.: Imperator Leo
Nulli prorsus liceat in frenis et equestribus sellis vel in
balteis suis margaritas et smaragdos et hyacinthos aptare posthac vel inserere.
aliis autem gemmis frena et equestres sellas et balteos suos privatos exornare
permittimus. de curcumis vero omnem prorsus qualiumcumque gemmarum habitum
praecipimus submoveri. fibulis quoque in chlamydibus his utantur, quae solo
auro et arte pretiosae sunt. si quis autem contra interdictum pietatis meae
fecerit, sciat se continuo quinquaginta libris auri esse multandum. * leo a.
leontico. *<a xxx >
CJ.11.12.1.1: Imperator Leo
Nulli praeterea privatorum liceat ( exceptis scilicet
ornamentis matronalibus et tam muliebrium quam virilium anulorum habitu)
aliquid ex auro et gemmis quod ad cultum et ornatum imperatorium pertinet
facere neque illud sub hoc colore et praetextu praeparare, quod velit
clementiae principali velut aliquod munus offerre: pietas enim mea huiusmodi
dona non expetit neque regium sibi offerri a privatis cultum requirit.<a xxx
>
CJ.11.12.1.2: Imperator Leo
Sane si quis posthac aliquid contra vetitum huiusmodi
sanctionis effecerit et offerenda clementiae meae ornamenta, quae usibus regiis
deputata sunt, gemmis auroque decorata ausus fuerit praeparare, centum librarum
auri condemnatione sciat se esse feriendum, capitali quoque subdendum esse
supplicio: ornamenta enim regia intra aulam meam fieri a palatinis artificibus
debent, non passim in privatis domibus vel officiis parari.<a xxx >
CJ.11.12.1.3: Imperator Leo
Unde summa severitate sancimus, ut quod in cultu ornatuque
nostro sacrum et adoptabile est, id facere temeritas privata non audeat.<a
xxx >
CJ.11.12.1.4: Imperator Leo
Si quis sane contra vetitum tranquillitatis meae aliquid
fecerit, definitam superius multam ab his per officia palatinorum exigi et
sacris largitionibus nostris iubemus inferri.<a xxx >
CJ.11.13.0. De classicis.
CJ.11.13.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Classem seleucenam aliasque universas ad officium, quod
magnitudini tuae obsequitur, volumus pertinere, ut classicorum numerus ex
incensitis vel adcrescentibus compleatur et seleucena ad auxilium purgandi
orontis aliasque necessitates orientis comiti deputetur. * valentin. et valens
aa. auxonio pp. *<a 369 data indictione xii>
CJ.11.14.0. De decuriis urbis romae.
CJ.11.14.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Si quis decurialem de auferendis privilegiis putaverit lite
pulsandum, intellegat se decuriae interpellare debere iudicem. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. ad trifolium pp. *<a 389 d. xiiii k. febr. mediolani
timasio et promoto conss.>
CJ.11.14.2pr.: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Leges tam a superioribus principibus quam a divo parente
nostro conditas nostra auctoritate firmamus. * arcad. honor. et theodos. aaa.
exsuperantio iulio et ceteris decurialib.*<a 404 d.Viii id.Iul.Romae honorio
a.Vi et aristaeneto conss.>
CJ.11.14.2.1: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Singulos itaque iudices scire volumus, ne quis huic collegio
iniuriis corporalibus temptet notam atterere neque ab his commodis, quae
rationibus approbantur, audeat sperare. huic enim collegio volumus antiquam
privilegiorum praerogativam servari.<a 404 d.Viii id.Iul.Romae honorio a.Vi
et aristaeneto conss.>
CJ.11.15.0. De privilegiis corporatorum urbis romae.
CJ.11.15.1pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Nulli sit liberum, nulli permissum, ut novum aliquid urbis
incolae in urbe sustineant, sed in honorem aeternae urbis coproratis indulta
suffragia valere praecipimus. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad alypium
pu. *<a 391 d.Prid.Id.Iul.Aquileiae tatiano et symmacho conss.>
CJ.11.15.1.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Cura autem rectorum provinciarum corporati urbis romae, qui
in peregrina transgressi sunt, redire cogantur, ut servire possint
functionibus, quas imposuit antiqua sollemnitas.<a 391
d.Prid.Id.Iul.Aquileiae tatiano et symmacho conss.>
CJ.11.16.0. De pistoribus.
CJ.11.16.1pr.: Imperator Leo
Quicumque ex mancipibus comitis horreorum dignitatem et
officium vel ambitione vel gratia vel pecunia seu quolibet alio modo posthac
fuerit adsecutus, exutus dignitate, quam contra interdictum nostrae serenitatis
adeptus est, multatus etiam viginti libris auri ad mancipum denuo consortium
collegiumque revocetur. * leo a. viviano pp. *<a 457-465 >
CJ.11.16.1.1: Imperator Leo
Omne etiam speciale beneficium, quocumque modo contra hanc
sanctionem fuerit impetratum, penitus conquiescat.<a 457-465 >
CJ.11.17.0. De suariis et susceptoribus vini et ceteris
corporatis.
CJ.11.17.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Porcinarii urbis aeternae cum pervilegem laborem populi
romani commodis exhibeant, sordidis semper muneribus liberentur. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. ad albinum pu. *<a 389 d.Viii k.Sept.Romae timasio
et promoto conss.>
CJ.11.17.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Quicumque ex corporibus suariorum sive excipiendae
necessitate litis adstrictus seu inferendae voluntate spontanea provocatus
iudicium voluerit experiri, fori urbani auditorium praestoletur. * arcad. et
honor. aa. florentino pu. *<a 395-397 >
CJ.11.18.0. De collegiatis et chartopratis et nummulariis.
CJ.11.18.1pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Qui sub praetextu decanorum seu collegiatorum, cum id munus
non impleant, aliis se muneribus conantur subtrahere, eorum fraudibus
credidimus obviandum, ne quis sub specie muneris, quod minus exsequitur,
alterius muneris oneribus relevetur, ne argentariorum vel nummulariorum munera
declinentur ab his, qui dici tantum collegiati vel decani festinant. * theodos.
et valentin. aa. cyro pu. *<a 439 d.X k.April.Theodosio xvii et festo
conss.>
CJ.11.18.1.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ideoque si quis eorum sub nudae appellationis velamine
collegiatum se seu decanum appellat, sciat pro se alium subrogandum, qui
praedicto muneri sufficiens approbatur, subrogatione videlicet memoratorum vel
eorum qui moriuntur primatum eius qui subrogatur admisso iudicio.<a 439 d.X
k.April.Theodosio xvii et festo conss.>
CJ.11.18.1.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod autem supra numerum, qui encautis brevibus continetur,
nemo se quolibet patrocinio vel cuiuslibet adsumpta potentia debeat excusare,
hoc nostrae est serenitatis censere, tuae sublimitatis tuique officii cautius
observare.<a 439 d.X k.April.Theodosio xvii et festo conss.>
CJ.11.18.1.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hoc inter omnes aequa lance servari praecipimus, nullo
divinae domus patrocinio, nullo sacrosanctarum ecclesiarum reverentia, nullo
qualibet vel cuiuslibet se potentia excusante.<a 439 d.X k.April.Theodosio
xvii et festo conss.>
CJ.11.18.1.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed ne tantum circa munera relevanda supplicibus consuluisse
noscamur, illud etiam dicendum observandumque esse censemus, ut chartae
venditio, quae de provinciis ad corporatos supplicum per innovationem translata
est, primae constitutionis terminis concludatur, hoc est, quod initio
dispositionis constitutum est, id in posterum nulla addita novatione
servetur.<a 439 d.X k.April.Theodosio xvii et festo conss.>
CJ.11.19.0. De studiis liberalibus urbis romae et
constantinopolitanae.
CJ.11.19.1pr.: Imperator Theodosius
Universos, qui usurpantes sibi nomina magistrorum in
publicis magistrationibus cellulisque collectos undecumque discipulos
circumferre consuerunt, ab ostentatione vulgari praecipimus amoveri, ita ut, si
qui eorum post emissos divinae sanctionis adfatus quae prohibemus atque
damnamus iterum forte temptaverit, non solum eius quam meretur infamiae notam
subeat, verum etiam pellendum se ex ipsa ubi versatur illicite urbe cognoscat.
* theodos. a. et valentin. c. constantio pu. *<a 425 d.Iii
j.Mart.Constantinopoli theodosio a.Xi et valentiniano conss.>
CJ.11.19.1.1: Imperator Theodosius
Illos vero, qui intra plurimorum domus eadem exercere privatim
studia consueverunt, si ipsis tantummodo discipulis vacare maluerint, quos
intra parietes domesticos docent, nulla huiusmodi interminatione prohibemus:
sin autem ex eorum numero fuerint, qui videntur intra capitolii auditorium
constituti, ii omnibus modis privatarum aedium studia sibi interdicta esse
cognoscant, scituri, quod, si adversus caelestia statuta facientes fuerint
deprehensi, nihil penitus ex illis privilegiis consequantur, quae his, qui in
capitolio tantum docere praecepti sunt, merito deferuntur.<a 425 d.Iii
j.Mart.Constantinopoli theodosio a.Xi et valentiniano conss.>
CJ.11.19.1.2: Imperator Theodosius
Habeat igitur auditorium specialiter nostrum in his primum,
quos romanae eloquentiae doctrina commendat, oratores quidem tres numero, decem
vero grammaticos: in his etiam, qui facundia graecitatis pollere noscuntur,
quinque numero sint sophistae et grammatici aeque decem.<a 425 d.Iii
j.Mart.Constantinopoli theodosio a.Xi et valentiniano conss.>
CJ.11.19.1.3: Imperator Theodosius
Et quoniam non his artibus tantum adulescentiam gloriosam
optamus institui, profundioris quoque scientiae atque doctrinae memoratis
magistris sociamus auctores.<a 425 d.Iii j.Mart.Constantinopoli theodosio
a.Xi et valentiniano conss.>
CJ.11.19.1.4: Imperator Theodosius
Unum igitur adiungi ceteris volumus, qui philosophiae arcana
rimetur, duo quoque , qui iuris ac legum voluntates pandant, ita ut unicuique
loca specialiter deputata adsignari faciat tua sublimitas, ne discipuli sibi
invicem possint obstrepere vel magistri, neve linguarum confusio permixta vel
vocum aures quorundam aut mentes a studio litterarum avertat.<a 425 d.Iii
j.Mart.Constantinopoli theodosio a.Xi et valentiniano conss.>
CJ.11.20.0. De honoratorum vehiculis.
CJ.11.20.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Omnes honorati seu civilium seu militarium vehiculis
dignitatis suae, id est carrucis, intra urbem sacratissimi nominis semper
utantur. * grat. valentin. et theodos. aaa. nebridio pu. *<a 386 d.Iii
k.Febr.Constantinopoli honorio np.Et euodio conss.>
CJ.11.21.0. De privilegiis urbus constantinopolitanae.
CJ.11.21.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Urbs constantinopolitana non solum iuris italici, sed etiam
ipsius romae veteris praerogativa laetetur. * honor. et theodos. aa. philippo
pp. illyrici. *<a 421 d.Prid.Id.Iul.Eustathio et agricola conss.>
CJ.11.22.0. De metropoli beryto.
CJ.11.22.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Propter multas iustasque causas metropolitano nomine ac
dignitate berytum decernimus exornandum iam suis virtutibus coronatam. igitur
haec quoque metropolitanam habeat dignitatem. tyro nihil de iure suo derogatur.
sit illa mater provinciae maiorum nostrorum beneficio, haec nostro, et utraque
dignitate simili perfruatur. * theodos. et valentin. aa. hormisdae pp. *<a
448-450 >
CJ.11.23.0. De canone frumentario urbis romae.
CJ.11.23.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Nautici apud praesidum vel magistratuum acta confiteantur
incorruptas species suscepisse, eorumque, apud quos deponitur ista testatio,
praesens adspectus probet nihil in his esse vitii. quod eo tempore, quo ad
sacrae urbis portum pervenit , praefecturam iugiter observare praeceptum est. *
valentin. et valens aa. ad iulianum praef. annonae. *<a 366 d.Xviii
k.Iul.Remis gratiano a.Et dagalaifo conss.>
CJ.11.23.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quid frumenti vel olei urbicarii canonis remissione
indultum est speciali beneficio, contra commodum publicum elicita non valeant.
* arcad. et honor. aa. ad senatum et pop. *<a 397 d.Xvii k.Mai.Mediolani
caesario et attico conss.>
CJ.11.23.3pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Neminem patimur in mutando canone urbis romae nostrae
clementiae beneficium postulare: sed etiam ea rescripta, quae quoquo modo
potuerint impetrari, suscipi non sinimus. eos vero, qui contra haec fecerint,
in duplum retinendos esse decernimus. * arcad. et honor. aa. messalae pp.
*<a 399 d.Prid.Non.Sept.Altino theodoro vc.Cons.>
CJ.11.23.3.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Vicarios quin etiam ceterosque iudices, nisi deinceps ab
usurpatione urbicarii canonis abstineant, deportationis poena detineri,
primates officiorum capitali supplicio subiugari perpetua auctoritate
sancimus.<a 399 d.Prid.Non.Sept.Altino theodoro vc.Cons.>
CJ.11.24.0. De frumento urbis constantinopolitanae.
CJ.11.24.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Nulli, ne divinae quidem domui nostrae frumentum de horreis
publicis pro annona penitus praebeatur, sed integer canon mancipibus
consignetur, annona in pane cocto domibus exhibenda. ita enim debet canon ab
inclitae memoriae constantino praestitus nec non a divo pietatis meae avo
theodosio auctus expendi, quoniam crescit inopia, si frumenta, quae pro annona
tribuuntur, ad usus alios deputata cogentur sibi de publico emere, quae aliis
vendere potuissent. * honor. et theodos. aa. urso pu. *<a 416 d. x k. aug.
constantinopoli theodosio a. vii et palladio conss.>
CJ.11.24.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Auri statuta quantitas ad coemptionem frumentariam sit
perpetuo dedicata, nec liceat cuiquam postea administratione urbicariae
potestatis percepta aliquid ex eadem summa minuere vel ad quoscumque alios usus
convertere: sed sub gestorum testificatione certum fiat, et quod mancipibus
mutui nomine datum est et quod ab isdem sit excepta omni concussione solvendum.
* theodos. et valentin. aa. leontio pu. *<a 434 d. v k. dec. constantinopoli
areobindo et aspare conss.>
CJ.11.24.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Eum autem, qui hanc formam ausus fuerit inquinare,
quantitatem, in qua suam calliditatem exercuerit, in duplum redhibere iubemus,
et quidquid ex praedicta ratione adcreverit, ad cumulum eiusdem auri
quantitatis et frumentarii tituli fomitem redundare, legisque huius tenorem
aeneis tabulis incidi.<a 434 d. v k. dec. constantinopoli areobindo et aspare
conss.>
CJ.11.25.0. De annonis civilibus.
CJ.11.25.1pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Annonas publicas non tam titulis dignitatum quam singulorum
viritim meritis attributas divi constantini liberalitate sat claruit. *
theodos. arcad. et honor. aaa. proculo pu. *<a 392 d. vii k. iul.
constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss.>
CJ.11.25.1.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Ideoque nihil ex his scholarum nomine vindicetur, sed pro
uniuscuiusque merito quae sunt concessa serventur, ut, quicumque perceptarum
annonarum emolumenta vel in heredes proprios iure sanguinis transfuderunt vel
in extraneos distractionis titulo transscripserunt, maneat, quod gestum est vel
hereditatis merito vel alienationis arbitrio.<a 392 d. vii k. iul.
constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss.>
CJ.11.25.2pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Centum viginti quinque modios frumenti praeter solitum
canonem per singulos dies de praesenti sexta indictione ex die kalendarum
ianuariarum nomine parapeteumatis de horreis publicis huius almae urbis insita
nostrae pietatis liberalitate tribuimus, datis sacris apicibus ad sublimissimam
quoque per orientem praefecturam, quibus possit et modum nostrae donationis
agnoscere et incunctanter praebere quae iussimus. * theodos. arcad. et honor.
aaa. tatiano pp. *<a 392 >
CJ.11.25.2.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Quam modiationem iugiter et in perpetuum civibus nostris
debere conferri valitura in aevum hac lege sancimus.<a 392 >
CJ.11.26.0. De mendicantibus validis.
CJ.11.26.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Cunctis adfatim, quos in publicum quaestum incerta
mendicitas vocabit, inspectis exploretur in singulis et integritas corporum et
robur annorum, atque inertibus et absque ulla debilitate miserandis necessitas
inferatur, ut eorum quidem, quos tenet condicio servilis, proditor studiosus et
diligens dominium consequatur, eorum vero, quos natalium sola libertas
prosequatur, colonatu perpetuo fulciatur, quisquis huiusmodi lenitudinem
prodiderit ac probaverit: salva dominis actione in eos, qui vel latebram forte
fugitivis vel mendicitatis subeundae consilium praestiterunt. * grat. valentin.
et theodos. aaa. ad severum pu. *<a 382 d. xii k. iul. patavi antonio et
syagrio conss.>
CJ.11.27.0. De nautis tiberinis.
CJ.11.27.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Qui navem tiberinam habere fuerit ostensus, onus rei
publicae necessarium agnoscat. quaecumque igitur navigia in alveo tiberis
inveniuntur, competentibus et solitis obsequiis mancipentur, ita ut nullius
dignitas aut privilegium ab hoc officio vindicetur. * valentin. et valens aa.
ad symmachum pu. *<a 364 d. viii id. oct. altino divo ioviano et varroniano
conss.>
CJ.11.28.0. De frumento alexandrino.
CJ.11.28.1pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
In aestimatione frumenti, quod ad civitatem alexandrinam
convehitur, quidquid de crithologia et zygostasii munere et pro naucleriorum
tuenda substantia eminentia tua disposuit, roboramus. * honor. et theodos. aa.
anthemio pp. *<a 412 d. v k. febr. constantinopoli honorio viiii et
theodosio v aa. conss.>
CJ.11.28.1.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Atque ut curialibus praedae auferatur occasio, iubemus eos
ad huiusmodi sollicitudinem adfectandam numquam accedere, sed designata officia
tuis provisionibus examinata sollicitudinem praedictam implere.<a 412 d. v
k. febr. constantinopoli honorio viiii et theodosio v aa. conss.>
CJ.11.28.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Diurnos centum et decem modios alimoniis alexandrinae civitatis
addi decernimus, ut nemo privetur eo, quod nunc usque percepit, et
perissochoregiae nomen penitus amputetur et tesserae designentur et nostrae
pietatis nomine censeantur. * theodos. et valentin. aa. isidoro pp. *<a 436
d. prid. non. iun. constantinopoli isidoro et senatore conss.>
CJ.11.29.0. De alexandriae primatibus.
CJ.11.29.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Corporatos civitatis alexandrinae repurgandi fluminis onere
liberamus et pro tenore et dispositione tua quadringentos solidos ex dinummio
vectigali memoratae civitatis praecommodari decernimus, ita ut ex titulo navium
omnibus modis repensetur. * theodos. et valentin. aa. isidoro pp. *<a 436 d.
prid. non. iun. constantinopoli isidoro et senatore conss.>
CJ.11.30.0. De iure rei publicae.
CJ.11.30.1: Imperator Antoninus
Si quid adversus rem publicam indefensam in ea specie, in
qua neque defensores creati fuerint neque ut crearentur placuerit, statutum
est, actionibus eius nihil est praeiudicatum. * ant. a. dionysio. *< >
CJ.11.30.2: Imperator Antoninus
An res publica, in cuius locum vos successistis eo, quod
satisfecisse debito proponitis, ius pignoris in eo fundo habeat, apud suum
iudicem quaeritur. si enim neque beneficio sibi concesso id ius nacta est neque
specialiter in obligatione pignoris sibi prospexit, causa eius non separatur a
ceteris creditoribus, qui habent personalem actionem. * ant. a. aphrodisio.
*< >
CJ.11.30.3: Imperator Alexander Severus
Rem publicam ut pupillam extra ordinem iuvari moris est. *
alex. a. saturnino. *< >
CJ.11.30.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si secundum legem civitatis res publica, cuius meministi,
ruina collapsis aedificiis tuis distraxit aream, nihil contra huius legis
tenorem rector provinciae fieri patietur. * diocl. et maxim. aa. urbano. *<
x>
CJ.11.31.0. De administratione rerum publicarum.
CJ.11.31.1: Imperator Philippus
Fundum vectigalem, si suis quibusque temporibus debitae
quantitates inferantur, invito possessore auferri non posse manifestum est. *
philipp. a. crescentiae. *<a xx>
CJ.11.31.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Contra eos, qui rem publicam administrantes per officii
necessitatem sub condicione relicti fideicommissi satis accipere debuerunt,
quanti rei publicae interest satis non esse acceptum, dirigendam actionem
perspicitis. * diocl. et maxim. aa. et cc. iulio et zenodoro. *<a 294 pp.
vii k. dec. cc. conss.>
CJ.11.32.0. De vendendis rebus civitatis.
CJ.11.32.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si sine ulla condicione praedia vendente re publica comparasti,
perfecta venditione nulla ratione vereris, ne adiectione facta auferri tibi
dominium possit. tempora enim adiectionibus praestituta ad causas fisci
pertinent, nisi si qua civitas propriam legem habeat. * sev. et ant. aa.
herculiano. *<a xx>
CJ.11.32.2: Imperator Antoninus
Quamvis incrementum conductioni factae publici praedii
videtur offerri, non tamen additamenti specie oportet fidem locationis
infringi, praesertim cum tantum iam temporis ex contractu decessisse proponas.
* ant. a. *<a xx>
CJ.11.32.3pr.: Imperator Leo
Si qua hereditatis vel legati seu fideicommissi aut
donationis titulo domus aut annonae civiles aut quaelibet aedificia vel
mancipia ad ius inclitae urbis vel alterius cuiuslibet civitatis pervenerunt
sive pervenerint, super his licebit civitatibus venditionis pro suo commodo
inire contractum, ut summa pretii exinde collecta ad renovanda sive restauranda
publica moenia dispensata proficiat. * leo a. erythrio pp. *<a 469 d. v k.
mart. marciano et zenone conss.>
CJ.11.32.3.1: Imperator Leo
Indefessa vero cura prospicientes, ne quis adversus commoda
civitatum quicquam moliri possit incommodum, sed sine ulla fraude seu
nundinatione vel colludio seu coniventia huiusmodi venditiones procedant, hoc
in posterum observandum esse censemus, ut, si quidem ad hanc inclitam urbem
domum vel civiles annonas aut alia quaelibet aedificia aut mancipia pertinentia
contigerit venumdari, non aliter nisi imperiali auctoritate vendantur.<a 469
d. v k. mart. marciano et zenone conss.>
CJ.11.32.3.2: Imperator Leo
In provinciis vero praesentibus omnibus seu plurima parte
tam curialium quam honoratorum et possessorum civitatis, ad quam res pertinent
praedictae, propositis sacrosanctis scripturis singillatim unumquemque eorum
qui convenerint iubemus sententiam quam putent utilem patriae suae designare,
ut ita demum decreti recitatione in provinciali iudicio interveniente emptor
competentem possit habere cautelam.<a 469 d. v k. mart. marciano et zenone
conss.>
CJ.11.32.3.3: Imperator Leo
Hos autem venditionum contractus, sive iam completi fuerunt
seu postea ineundi fuerint, stabiles esse censemus.<a 469 d. v k. mart.
marciano et zenone conss.>
CJ.11.33.0. De debitoribus civitatum.
CJ.11.33.1: Imperator Antoninus
Non prius debitorem rei publicae honorem in re publica
subire quam id quod debere constiterit conventus exsolverit, tam meis quam
divorum principum constitutionibus declaratur. * ant. a. diodoto. *<>
CJ.11.33.2pr.: Imperator Constantinus
Apud eos, quos superstites integris facultatibus esse
pervideris vel quorum heredes incolumia retinent patrimonia, sortes rei
publicae perseverare debebunt, ita tamen, ut annuas usuras suis quibusque
temporibus exsolvant, cum simul et rei publicae utile sit retinere idoneos
debitores et ipsis commodum cumulum debiti minime nutriri. * constant. a.
verino suo salutem. *<a 314 pp.Iii k.Febr.Volusiano et anniano conss.>
CJ.11.33.2.1: Imperator Constantinus
Et quia nefas est obnoxiis corporibus alienatis circumscribi
civitates, placuit, si qui debitor rei publicae civitatis quippiam ex eo
patrimonio, quod habuit, cum pecuniam rei publicae sumeret, donaverit vel
distraxerit vel qualibet in alium ratione contulerit, qualitate rei alienatae
perspecta atque omnibus debitoris facultatibus consideratis, quas habuit, cum
ei pecunia crederetur, pro rata ab eo, qui ex debitoris facultatibus aliquid
detinet, ex sorte atque usuris postulari.<a 314 pp.Iii k.Febr.Volusiano et
anniano conss.>
CJ.11.33.2.1a: Imperator Constantinus
Itaque quotiens minus idoneum deprehenditur eius patrimonium,
cuius nomen civitati alicui invenitur obnoxium, iudex omni diligentiae
sollicitudine debebit inquirere, ad quos ex qualibet condicione transierint
debitoris facultates, ut singuli aequa aestimatione habita pro rata rerum quas
possident conveniantur, personalem actionem contra eum habituri debitorem, qui
ipsis solventibus liberatur.<a 314 pp.Iii k.Febr.Volusiano et anniano
conss.>
CJ.11.33.2.1b: Imperator Constantinus
Ab eo autem, a quo constat fortunarum suarum partem maximam
recessisse, etiam reliquam portionem quae apud eum resederit transferri ad
idoneum oportebit.<a 314 pp.Iii k.Febr.Volusiano et anniano conss.>
CJ.11.33.2.2: Imperator Constantinus
Quod si quispiam debitor rei publicae civitatis fisco nostro
locum fecerit, emptores, qui ex fisco nostro comparaverint, manifestum est
secundum ius vetus et rescripta divorum constitutionesque nostras nullam debere
molestiam sustinere.<a 314 pp.Iii k.Febr.Volusiano et anniano conss.>
CJ.11.33.2.3: Imperator Constantinus
Quod si quis debitor non comparaverit vel certe ita omnia
sua consumpserit, ut nemo aliquam rem ex eius bonis possideat, id debitum
convenit ad dispendium rei publicae pertinere. ideoque cura patris civitatis
apud idoneos vel dominos rusticorum praediorum pecunia collocanda est.<a 314
pp.Iii k.Febr.Volusiano et anniano conss.>
CJ.11.34.0. De periculo nominatorum.
CJ.11.34.1: Imperator Gordianus
Hi, qui a te collegaque tuo magistratus creati sunt, etiamsi
maxime fideiussores non exegistis, tamen si per id temporis quo magistratus
honor deponebatur solvendo fuerunt, periculo vos creationis non fecerunt
obnoxios ex eo, quod casu aliquo patrimonium eorum mutilatum sit, cum
cessationi suae id debeant imputare damnaque rei publicae, si qua ob culpam
eorum passa est, sarcire, qui, cum nomine publico eos convenire potuissent, id
facere supersederunt. * gord. a. severino. *<a xxx >
CJ.11.34.2: Imperator Gordianus
Si successoris tui successor non idoneum loco suo
magistratum denominavit, administrationis eius periculum ad personam tuam
spectare nequaquam potest. etenim nominati successoris dumtaxat quisque
periculum suscipere compellitur nec ad nominatoris nominatorem manus iure
porrigi possunt. * gord. a. rufino. *<a xxx >
CJ.11.35.0. De periculo eorum qui pro magistratibus
intervenerunt.
CJ.11.35.1: Imperator Antoninus
Fideiussorem magistratuum in his quae ad rei publicae
administrationem pertinent teneri, non in his quae ob culpam vel delictum eis
poenae nomine inrogentur, tam mihi quam divo severo patri meo placuit. * ant.
a. augustali. *<>
CJ.11.36.0. Quo quisque ordine conveniatur.
CJ.11.36.1pr.: Imperator Antoninus
Etsi duobus simul cura pecuniae civitatis, non tamen
separatis portionibus mandetur, singuli non pro virili portione, sed in solidum
rei publicae obligantur. * ant. a. luciano. *<a xxx >
CJ.11.36.1.1: Imperator Antoninus
Cum autem de indemnitate eius quaeritur, prius eius bona qui
administravit ac mox, si satisfieri non potuerit, collegae conveniuntur.<a
xxx >
CJ.11.36.1.2: Imperator Antoninus
Vos tamen, qui heredes unius ex curatoribus extitistis,
damnum si quod post mortem eius dolo vel culpa collegarum accessit, onerari non
est rationis.<a xxx >
CJ.11.36.2pr.: Imperator Gordianus
Quotiens duobus non separatim, sed pro indiviso munus
iniungitur, et ita, ut unusquisque eorum periculo soliditatis videatur
obstrictus, manus ad nominatorem, priusquam utrique qui id munus
administraverunt sollemniter fuerint excussi, nulla ratione possunt porrigi. *
gord. a. valenti. *<a xxx >
CJ.11.36.2.1: Imperator Gordianus
Si vero separatis portionibus ad munus nominati sunt, prius
pro portione conveniantur qui administraverint, item fideiussores eorum: si nec
ab his quidem indemnitas fuerit servata, tunc demum creatorem ac, si nec is
quidem sufficiat, novissime participem muneris conveniri debere praeses non
ignoret.<a xxx >
CJ.11.36.3: Imperatores carus, carinus, numer.
Si ita duumviri creati estis, ut mutuo periculo teneamini,
in dubium non venit vicariis damnis vos esse obstrictos, cum in magistratibus
prius nominatores conveniendos esse ( hoc quod in persona vestra custodiri
considerastis) constitutum est. * carus carinus et numer. aaa. theodosio.
*<a xxx >
CJ.11.36.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum te et collegam tuum magistratus vestri tempore publicum
fenus collocasse proponas nec potuisse debitum a quibusdam rei publicae
restitui, cum paratus sis pro te id quod solus gessisti satis rei publicae
facere, consequens est rem publicam, si separati actus vestri fuerint, contra
successores collegae tui vel rerum eius possessores prius ob personam eius
progredi et, si solida indemnitas rei publicae servata non fuerit, nominatores
eius interpellare ac postremo loco, si quid ex nomine collegae tui defuerit, ob
culpae nexum te interpellare. priores nominatores enim veluti fideiussores
placuit obstringi. * diocl. et maxim. aa. dioni. *<a xxx >
CJ.11.37.0. Ne quis liber invitus actum rei publicae gerere
cogatur.
CJ.11.37.1: Imperator Alexander Severus
Si, ut proponis, decreto ordinis ad libertatem ductus es,
non debere te invitum actum rei publicae administrare curator rei publicae non
ignorat, praesertim cum servi eiusmodi officia administrare debeant. * alex. a.
urbico. *<a xxx >
CJ.11.37.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Si, cum ingenuus esses, ad actum gerendum a re publica
compelleris, auxilium praesidis et iuris praesidia prout usus exigebat
implorare potuisti. * diocl. et maxim. aa. tiberio. *<a xxx >
CJ.11.38.0. Iniuncti muneris sumptus ad omnes collegas
pertinere.
CJ.11.38.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum ad munus exhibendarum angariarum cum aliis creatus a
consortibus muneris sollicitudine deserta solum te functum esse proponas,
sumptuum detrimenta, si qua acciderunt, collatione eorum, quos munus oportuit
participare, provisione praesidis dividentur. qui si etiam a te obsequium
derelictum esse cognoverit, quid censurae publicae congruit, non ignoret. *
diocl. et maxim. aa. diodoro. *<a xxx >
CJ.11.39.0. De his qui ex officio quod administraverunt
conveniuntur.
CJ.11.39.1: Imperator Alexander Severus
Fenoris rei publicae, quod non tua culpa perditum esse
apparuerit, sufficit sortis damnum, non etiam usurarum sustinere. * alex. a.
octavio. *<a xxx >
CJ.11.40.0. De solutionibus et liberationibus debitorum
civitatis.
CJ.11.40.1pr.: Imperator Alexander Severus
Cautiones servorum publicorum ita demum firmam securitatem
debitoribus praestant , si curatorum adsignantium vel eorum quibus exigendi ius
est auctoritate subnixae sunt. * alex. a. quattuorviris et decurionibus
fabraternorum. *<a xxx >
CJ.11.40.1.1: Imperator Alexander Severus
Cum autem is qui exsolvisse dicitur solam scripturam actoris
suscipientis pecuniam promet, ea tantum defensio consuevit admitti, si quod
exsolutum est rationi rei publicae profecisse doceatur.<a xxx >
CJ.11.40.1.2: Imperator Alexander Severus
Sane curator vester, si fraude servi constiterit effectum,
ut interciperentur a curatore illatae a debitoribus quantitates, de peculio
eius quod eo modo deest restituet.<a xxx >
CJ.11.41.0. De spectaculis et scaenicis et lenonibus.
CJ.11.41.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Non invidemus, sed potius cohortamur amplectenda felicis
populi studia, gymnici ut agonis spectacula reformentur. verumtamen cum
primates viri populi studiis ac voluptatibus grati esse cupiant, promptius
permittimus, ut integra sit voluptas , quae volentium celebretur impensis. *
valens grat. et valentin. aaa. ad hesperium procons. africae. *<a 376 d.Vi
id.Mart.Triveris valente v et valentiniano aa.Conss.>
CJ.11.41.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quisquis equosus, quos vel serenitas nostra vel ordinarii
consules tribuunt voluptatibus, ad commodum compendiumque privatum abduxerit,
unius librae auri condemnatione multetur. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad
valerianum pu. *<a 381 d.Viii k.Mai.Triveris eucherio et syagrio conss.>
CJ.11.41.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Eos qui agitandi munus exercent illustris auctoritas tua
nullis praeter circense certamen adfici noverit oportere suppliciis. * grat.
valentin. et theodos. aaa. ad valerianum pu. *<a 381 d.Viii id.Mai.Eucherio
et syagrio conss.>
CJ.11.41.4pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Si qua in publicis porticibus vel in his civitatum locis, in
quibus nostrae solent imagines consecrari, pictura pantomimum veste humili et
rugosis sinibus agitatorem aut vilem offerat histrionem, ilico revellatur neque
umquam posthac liceat in loco honesto inhonestas adnotare personas. * theodos.
arcad. et honor. aaa. rufino pp. *<a 394 d.Iii k.Iul.Heracleae arcadio a.Iii
et honorio a.Ii conss. >
CJ.11.41.4.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
In aditu vero circi vel in theatri proscaeniis ut
collocentur, non vetamus.<a 394 d.Iii k.Iul.Heracleae arcadio a.Iii et
honorio a.Ii conss. >
CJ.11.41.5: Imperatores Honorius, Theodosius
Nemo iudicum ex quamcumque civitate in aliud oppidum vel ex
provinciae solo equos curules aurigas bestias histriones cives temptet
traducere, ne, dum popularibus plausibus intemperanter serviunt, et publicarum
rerum statum fatigent et festivitatem impediant in cunctis oppidis celebrandam:
ita ut, si quis hanc violaverit iussionem, poena teneatur ea, quae legum
violatores persequitur. * honor. et theodos. aa. anthemio pp. *<a 409 d.Viii
id.Aug.Constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa.Conss.>
CJ.11.41.6pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Lenones patres et dominos, qui suis filiabus vel ancillis
peccandi necessitatem imponunt, nec iure frui dominii nec tanti criminis
patimur libertate gaudere. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. *<a 428
d.Xi k.Mai.Felice et tauro conss.>
CJ.11.41.6.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Igitur tali placet eos indignatione subduci, ne potestatis
iure frui valeant neve quid eis ita possit adquiri. sed ancillis filiabusque,
si velint, conductisve pro paupertate personis, quas sors damnavit humilior,
episcoporum liceat, iudicum etiam defensorumque implorato suffragio omni
miseriarum necessitate absolvi, ita ut, si insistendum eis lenones esse
crediderint vel peccandi ingerant necessitatem invitis, non amittant solum eam
quam habuerant potestatem, sed proscripti poenae mancipentur exilii metallis
addicendi publicis: quae minor poena est, quam si praecepto lenonis cogatur
quispiam coitionis sordes ferre, quas nolit.<a 428 d.Xi k.Mai.Felice et
tauro conss.>
CJ.11.42.0. De expensis publicorum ludorum.
CJ.11.42.1pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum praesidem provinciae impensas, quae in certaminis
editione erogabantur, ad refectionem murorum transtulisse dicas, et quod salubriter
derivatum est non revocabitur et sollemne certaminis spectaculum post
restitutam murorum fabricam iuxta veteris consuetudinis legem celebrabitur. *
diocl. et maxim. aa. Marcello. *<>
CJ.11.42.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ita enim et tutelae civitatis instructae murorum praesidio
providebitur et instaurandi agonis voluptas, confirmatis his quae ad
securitatis cautionem spectant, insecuti temporis circuitione
repraesentabitur.<>
CJ.11.43.0. De aquaeductu.
CJ.11.43.1pr.: Imperator Constantinus
Possessores, per quorum fines formarum meatus transeunt, ab
extraordinariis oneribus volumus esse immunes, ut eorum opera aquarum ductus
sordibus oppleti mundentur, nec ad aliud superindictae rei onus isdem
possessoribus attinendis, ne circa res alias occupati repurgium formarum facere
non occurrant. * const. a. ad maximilianum consularem aquarum. *<a 330 d.Xv
k.Iun.Gallicano et symmacho conss.>
CJ.11.43.1.1: Imperator Constantinus
Quod si neglexerint, amissione possessionum multabuntur: nam
fiscus eius praedium obtinebit, cuius neglegentia perniciem formae
congesserit.<a 330 d.Xv k.Iun.Gallicano et symmacho conss.>
CJ.11.43.1.2: Imperator Constantinus
Praeterea scire eos oportet, per quorum praedia aquaeductus
commeat, ut dextra laevaque de ipsis formis quindecim pedibus intermissis
arbores habeant: observante officio iudicis, ut, si quo tempore pullulaverint,
excidantur, ne earum radices fabricam formae corrumpant.<a 330 d.Xv
k.Iun.Gallicano et symmacho conss.>
CJ.11.43.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Si quis de cetero vetiti furoris audacia florentissimae
urbis commoda voluerit mutilare aquam ad suum fundum ex aquaeductu publico
derivando, sciat eundem fundum fiscalis tituli proscriptione signatum privatis
rebus nostris adgregandum. * valentin. theodos. et arcad. aaa. pancratio pu.
*<a 389 d.Viii. . . constantinopoli timasio et promoto conss.>
CJ.11.43.3pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Eos, qui aquae copiam vel olim vel nunc per nostra indulta
meruerunt, usum aut ex castellis aut ex ipsis formis iubemus elicere neque
earum fistularum quas matrices vocant cursum ac soliditatem attemptare vel ab
ipso aquaeductu trahere. * valentin. theodos. et arcad. aaa. albino pu.Romae.
*<a 389 d.V k.Sept.Romae.Timasio et promoto conss.>
CJ.11.43.3.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Quod si quis aliter fecerit, non solum id quod prius iure
beneficii fuerat consecutus amittat, verum pro condicione quoque personae
severissima poena plectetur.<a 389 d.V k.Sept.Romae.Timasio et promoto
conss.>
CJ.11.43.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Usum aquae veterem longoque dominio constitutum singulis
civibus manere censemus nec ulla novatione turbari, ita tamen, ut quantitatem
singuli, quam veteri licentia percipiunt, more usque in praesentem diem
perdurante percipiant: mansura poena in eos, qui ad inrigationes agrorum vel
hortorum delicias furtivis aquarum meatibus abutuntur. * arcad. et honor. aa.
asterio com. orientis. *<a 397 d.K.Nov.Caesario et attico conss.>
CJ.11.43.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si quis per divinam liberalitatem meruerit ius aquae, non
viris clarissimis rectoribus provinciarum, sed tuae praecellentissimae sedi
caelestes apices intimare debebit: condemnatione contra illum qui preces
moderatoribus insinuare conatur quinquaginta librarum auri et contra universos
administratores qui rescriptum per subreptionem elicitum suscipere moliuntur
proponenda, apparitoribus nihilo minus eorundem virorum clarissimorum
provinciae moderatorum animadversionibus pro vigore tui culminis subiugandis:
et amplissima tua sede dispositura, quid in publicis thermis, quid in nympheis
pro abundantia civium convenit deputari, quid his personis, quibus nostra
perennitas indulsit, ex aqua superflua debeat impertiri. * theodos. et
valentin. aa. cyro pp. *<a 440-441 >
CJ.11.43.6pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Omnis servitus aquarum aquaeductus hadriani sive domorum
sive possessionum sive suburbanorum sive balneorum vel per divinos adfatus
intimatos in quolibet iudicio vel per usurpationem impertitos penitus
exprobretur: maluimus etenim praedictum aquaeductum nostri palatii publicarum
thermarum ac nymphaeorum commoditatibus inservire. et decernimus hanc
dispositionem modis omnibus in posterum servari , nemini licentia tribuenda ab
eodem aquaeductu precibus oblatis usum aquae petere vel eum audere perforare:
scientibus his, qui qualibet ratione putaverint ad huiusmodi molimen accedere,
vel officio, si ausum fuerit instruere vel minus instructis precibus parere,
centena pondo auri multae nomine fiscalibus rationibus se esse illaturos. *
theodos. et valentin. aa. cyro pp. *<a 440?>
CJ.11.43.6.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Super his sancimus sulcum publicum aquarum nullis intra
decem pedes arboribus coartari, sed ex utroque latere decempedale spatium
integrum illibatumque servari.<a 440?>
CJ.11.43.6.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Praeterea de plumbeis fistulis ducentibus ad thermas, quae
achillis nuncupantur, quas providentia tuae magnificentiae factas esse
cognovimus, eandem formam servari censemus.<a 440?>
CJ.11.43.6.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Etenim memoratas fistulas thermis tantum et nymphaeis,
quibus eminentia tua deputaverit, volumus inservire: facultate praebenda tuae
sublimitatis apparitoribus circumeundi sine formidine domus suburbana balnea ad
requirendum, ne qua deceptio vel suppressio vel insidiae contra publicam
utilitatem a quoquam penitus attemptetur.<a 440?>
CJ.11.43.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ad reparationem aquaeductus huius almae urbis omnia
vectigalia, quae colligi possunt ex universis scalis huius inclitae urbis et ex
operariis qui cyzicenii dicuntur, ad refectionem eiusdem aquaeductus procedere:
illo videlicet observando, ut nemo eorum qui ius aquae possident quamcumque
descriptionem sustineat: nam exsecrabile videtur domos huius almae urbis aquam
habere venalem. * theodos. et valentin. aa. eutychiano pp. *<a xxx >
CJ.11.43.8pr.: Imperator Zeno
Hac lege sancimus, ut si quis amplissimam praefecturam
gubernans aurum aquaeductui deputatum ad alterum quodlibet opus non
aquaeductibus vel aquae publicae competens extruendum vel curandum putaverit
convertendum, de suis facultatibus eandem summam aquaeductus titulo repensare
cogatur. * zeno a. adamantio pu. *<a xxx >
CJ.11.43.8.1: Imperator Zeno
Separatus vero arcarius aurum aquaeductus suscipiat
gloriosissimorum consulum liberalitate vel ex aliis titulis ad aquas publicas
pertinentibus collectum vel postea colligendum.<a xxx >
CJ.11.43.9: Imperator Zeno
Diligenter investigari decernimus, qui publici ab initio
fontes vel, cum essent ab initio privati, postquam publice usum praebuerunt, ad
privatorum usum conversi sunt, sive sacris apicibus per subreptionem
impetratis, ac multo amplius si auctoritate illicita nec appetito colore sacri
oraculi huiusmodi aliquid pertemptatum fuisse dignoscitur, ut ius suum regiae
civitati restituatur et, quod publicum fuerit aliquando, minime sit privatum,
sed ad communes usus recurrat: sacris oraculis vel pragmaticis sanctionibus
adversus commoditatem urbis quibusdam impertitis iure cassandis nec longi
temporis praescriptione ad circumscribenda civitatis iura profutura. * zeno a.
sporacio. *<a xxx >
CJ.11.43.10pr.: Imperator Zeno
Decernimus, ne quid a quacumque persona qualibet dignitate
praedita contra munuscularios aquaeductus vel fontes publicos qui ad
aquaeductus confluunt pertemptetur. * zeno a. spontio. *<a xxx >
CJ.11.43.10.1: Imperator Zeno
Sed et si quis clam vel palam auctoritate confisus de isdem paragogiis
vel fontibus aquam transduxerit vel clandestinis insidiis forte subripuerit,
publicis aquaeductibus eam restituere compellatur.<a xxx >
CJ.11.43.10.2: Imperator Zeno
Hoc etiam praecipimus, ne in posterum a quolibet iuxta
eosdem aquaeductus plantari qualescumque arbores possint, ne ex stirpibus
labefactentur parietes aquaeductuum, quod antiquis etiam constitutionibus
interdictum esse dignoscitur.<a xxx >
CJ.11.43.10.3: Imperator Zeno
Scientibus universis, quod in posterum super huiusmodi commissis
suburbanum vel praedium vel balneum vel aquae mola vel hortus, ad cuius usum
aqua publica fuerit derivata, vel si quid ex his iuxta aquaeductum positum ad
eum pertinet, qui plantavit arbores aquaeductibus noxias, ad quemcumque
pertineat locum vel hominem vel domum, proscriptionis titulo subiacebit et
fisci viribus vindicabitur: nulli super huiusmodi poena nec per sacros apices
venia tribuenda.<a xxx >
CJ.11.43.10.4: Imperator Zeno
Universos autem aquarios vel aquarum custodes, quos
hydrophylacas nominant, qui omnium aquaeductuum huius regiae urbis custodiae
deputati sunt, singulis manibus eorum felici nomine nostrae pietatis impresso
signari decernimus, ut huiusmodi adnotatione manifesti sint omnibus nec a
procuratoribus domorum vel quolibet alio ad usus alios avellantur vel
angariarum vel operarum nomine teneantur.<a xxx >
CJ.11.43.10.5: Imperator Zeno
Quod si quem ex isdem aquariis mori contigerit, eum nihilo
minus qui in locum defuncti subrogatur signo eodem notari praecipimus, ut
militiae quodammodo sociati excubiis aquae custodiendae incessanter inhaereant
nec muneribus aliis occupentur.<a xxx >
CJ.11.43.11: Imperator Anastasius
Divinam dispositionem ab inclitae recordationis principe
theodosio super his, qui aquam sibi de publicis aquaeductibus seu fontibus
praeberi desiderant, promulgatam hac etiam lege in sua firmitate durare
sancimus, quatenus nemo vel in hac sacratissima civitate vel in provinciis sine
divinis apicibus de sacro epistularum scrinio more solito edendis et iudicio
tuae celsitudinis vel aliis quorum interest intimatis vel intimandis aquam de
publico aquaeductu seu fonte trahere permittatur: his, quicumque nostra iussa
violaverint seu violari concesserint, denarum librarum auri condemnatione
aliaque gravissima indignatione feriendis. * anastas. a. sergio pp. *<a xxx
>
CJ.11.44.0. De gladiatoribus penitus tollendis.
CJ.11.44.1: Imperator Constantinus
Cruenta spectacula in otio civili et domestica quiete non
placent. quapropter omnino gladiatores esse prohibemus. * constant. a. maximo
pp. *<a 325 pp. beryto k. oct. paulino et iuliano conss.>
CJ.11.45.0. De venatione ferarum.
CJ.11.45.1pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Occidendorum leonum cunctis facimus potestatem neque aliquam
sinimus quemquam calumniam formidare. * honor. et theodos. aa. mauriano com.
domesticorum et vices agenti mag. mil.*<a 414 d. xiii k. iun. constantio et
constante vv. cc. conss.>
CJ.11.45.1.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Bestias autem, quae ad comitatum ab omnibus limitum ducibus
transmittuntur, non plus quam septem diebus intra singulas civitates retineri
praecipimus: violatoribus eorum quinas libras auri fisci viribus
illaturis.<a 414 d. xiii k. iun. constantio et constante vv. cc. conss.>
CJ.11.46.0. De maiuma.
CJ.11.46.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Clementiae nostrae placuit, ut maiumae provincialibus
laetitia reddatur, ita tamen ut servetur honestas et verecundia castis moribus
perseveret. * arcad. et honor. aa. caesario pp. *<a 396 d. vii k. mai.
constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.11.47.0. Ut armorum usus inscio principe interdictus sit.
CJ.11.47.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Nulli prorsus nobis insciis atque inconsultis quorumlibet
armorum movendorum copia tribuatur. * valentin. et valens aa. ad bulephorum
consularem campaniae. *<a 364 d. iii non. oct. altino divo ioviano et
varroniano conss.>
CJ.11.48.0. De agricolis censitis vel colonis.
CJ.11.48.1: Imperator Constantinus
Numquam rationibus vel colligendis frugibus insistens
agricola ad extraordinaria onera trahatur, cum providentiae sit opportuno
tempore his necessitatibus satisfacere. * const. a. ad aemilianum pp. *<a
328 lecta vii id. mai. romae ianuarino et iusto conss.>
CJ.11.48.2pr.: Imperator Constantius
Si quis praedium vendere voluerit vel donare, retinere sibi
transferendos ad alia loca colonos privata pactione non possit. * constantius
a. ad dulcitium consularem aemiliae. *<a 357 d. iii k. mai. mediolani
constantio a. viiii et iuliano c. ii conss.>
CJ.11.48.2.1: Imperator Constantius
Qui enim colonos utiles credunt, aut cum praediis eos tenere
debent aut profuturos aliis derelinquere, si ipsi sibi praedium prodesse
desperant.<a 357 d. iii k. mai. mediolani constantio a. viiii et iuliano c.
ii conss.>
CJ.11.48.3pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Quisquis ex desertis agris veluti vagos servos liberalitate
nostra fuerit consecutus, pro fiscalibus pensitationibus ad integram terrae
professionem, ex qua videlicet servi manere videntur, habeatur obnoxius. *
valentin. et valens aa. ad faventium vic. italiae. *<a 365 d. prid. k. aug.
mediolani valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.11.48.3.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Id etiam circa eos observari volumus, qui ex huiusmodi
fundis servos ad possessiones suas transire permiserint.<a 365 d. prid. k.
aug. mediolani valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.11.48.4pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Ii, penes quos fundorum dominia sunt, pro his colonis
originalibus, quos in locis isdem censitos esse constabit, vel per se vel per
actores proprios recepta compulsionis sollicitudine implenda munia functionis
agnoscant. * valentin. et valens aa. ad modestum pp. *<a 366 d. k. mai.
constantinopoli gratiano a. et dagalaifo conss.>
CJ.11.48.4.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Sane quibus terrarum erit quantulacumque possessio, qui in
suis conscripti locis proprio nomine libris censualibus detinentur, ab huius
praecepti communione discernimus: eos enim convenit propriae commissos
mediocritati annonarias functiones sub solito exactore cognoscere.<a 366 d.
k. mai. constantinopoli gratiano a. et dagalaifo conss.>
CJ.11.48.5: Imperatores Valentinianus, Valens
Domini praediorum id quod terra praestat accipiant, pecuniam
non requirant, quam rustici optare non audent, nisi consuetudo praedii hoc
exigat. * valentin. et valens aa. ad oricum praes. tripolit. *<a 366 >
CJ.11.48.6: Imperatores Valentinianus, Valens
Omnes omnino fugitivos adscripticios colonos vel inquilinos
sine ullo sexus muneris condicionisque discrimine ad antiquos penates, ubi censiti
atque educati natique sunt, provinciis praesidentes redire compellant. *
valentin. et et valens aa. ad germanicum pp. galliarum. *<a 366 >
CJ.11.48.7pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Quemadmodum originarios absque terra, ita rusticos
censitosque servos vendi omnifariam non licet. * valentin. valens et grat. aaa.
ad maximum pp. *<a xxx >
CJ.11.48.7.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Neque vero commento fraudis id usurpet legis illusio, quod
in originariis saepe actitatum est, ut parva portione terrae emptori tradita
omnis integri fundi cultura adimatur.<a xxx >
CJ.11.48.7.2: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Sed cum soliditas fundorum vel certa portio ad unumquemque
perveniat, tanti quoque servi et originarii transeant, quanti apud superiores
dominos et possessores vel in soliditate vel in parte manserunt: et emptor
pretium quod dederit amissum existimet, nihilo minus venditori ad repetendos
servos cum agnatione eorum vindicatione concessa.<a xxx >
CJ.11.48.7.3: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Et si aliqua denique ex causa dissimulaverit legis usurpare
beneficium atque iste sub hac taciturnitate decesserit, et heredibus eius et
contra heredes emptoris vindicationem damus longi temporis praescriptione
submota: mala fide namque possessorem esse nullus ambiget, qui aliquid contra
legum interdicta mercatur.<a xxx >
CJ.11.48.8pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Omnes profugi in alieno latebras collocantes cum emolumentis
tributariis, salva tamen moderatione, revocentur, scilicet ut si, apud quos
homines reperiuntur, alienos esse noverant fugitivos et profugis in lucrum suum
usi sunt, hoc est sive excoluerunt agros fructibus dominis profuturos sive
aliqua ab isdem sibi iniuncta novaverunt nec mercedem laboris debitam consecuti
sunt, ab illis tributa quae publicis perierunt functionibus exigantur. *
valentin. valens et grat. aaa. ad probum pp. *<a xxx >
CJ.11.48.8.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Ceterum si occultato eo profugi, quod alieni esse videntur,
quasi sui arbitrii ac liberi apud aliquem se collocaverunt aut excolentes
terras partem fructuum pro solo debitam dominis praestiterunt cetera proprio
peculio reservantes, vel quibuscumque operis impensis mercedem placitam
consecuti sunt, ab ipsis profugis quaecumque debentur exigantur: nam manifestum
est privatum iam esse contractum.<a xxx >
CJ.11.48.8.2: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si qui vero inter agricolas, ut solet, ex quibuscumque
commerciis huiusmodi hominibus inveniuntur esse debitores, coram partibus
constitutis iudex ab obnoxiis quod debetur exposcat.<a xxx >
CJ.11.48.9: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Immunitates specialiter datae et iugatio et capitatio libris
publicis et civitatum ac provinciarum encautariis sine aliqua probatione factae
penes fruentes ereptae in functionem pristinam redeant. * grat. valentin. et
theodos. aaa. ad pop. *<a 383 d.Iii non.Mart.Mediolani merobaude ii et
saturnino conss.>
CJ.11.48.10pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Cum antea per singulos viros, per binas vero mulieres
capitis norma sit censa, nunc binis ac ternis viris, mulieribus autem quaternis
unius pendendi capitis attributum est. * grat. valentin. theodos. et arcad.
aaaa. cynegio pp. *<a 386 d.Vi k.April.Constantinopoli honorio et euodio
conss.>
CJ.11.48.10.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Quocirca sublimitas tua huiusmodi census per comanensium et
ariarathensium armeniae secundae, amasenorum helenoponti et diocaesarensium
cappadociae secundae urbes salubris et temperatae per aequationis modum
monumentis publicis iubebit adnecti.<a 386 d.Vi k.April.Constantinopoli
honorio et euodio conss.>
CJ.11.48.11: Imperatores Arcadius, Honorius
Originarios colonos nullis privilegiis, nulla dignitate,
nulla census auctoritate excusari praecipimus, sed amputatis omnibus, quae
aliquotiens per gratiam sunt elicita, domino vel fundo esse reddendos. * arcad.
et honor. aa. ad pop. *<a xxx >
CJ.11.48.12pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Servos vel tributarios vel inquilinos apud dominos volumus
remanere. nam cum metu damni deterritus unusquisque eum quem incognitum
habuerit coeperit propulsare , voluntas fugiendi servis non erit: nemo enim
dominum suum deserit sciens nusquam sibi latendi locum esse derelictum. *
arcad. et honor. aa. florentio. *<a xxx >
CJ.11.48.12.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Sed aut cognitum sibi ingenuum unusquisque suscipiet, aut
eum qui se liberum esse simulaverit a se submovebit metuens his quae statuta
sunt obnoxius fieri.<a xxx >
CJ.11.48.12.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis igitur ex memoratis fugitivis apud quemlibet fuerit
repertus, duodecim libras argenti fisco nostro inferat detentator, ipsi autem
cuius fuit praeter eundem fugitivum alterum etiam eiusdem aestimationis inferre
decernimus.<a xxx >
CJ.11.48.13pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Definimus, ut inter inquilinos colonosve, quorum quantum ad
originem pertinet vindicandam indiscreta eademque paene videtur esse condicio,
licet sit discrimen in nomine, suscepti liberi vel utroque vel neutro parente
censito statum paternae condicionis agnoscant. * arcad. et honor. aa. vincentio
pp. galliarum.*<a 400 d.Iii id.Iul.Stilichone et aureliano conss.>
CJ.11.48.13.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Illud etiam servandum est, ut, si quando utriusque fundi
idem dominus de possessione referta cultoribus ad eam colonos quae laborabat
tenuitate transtulerit, idemque fundi ad diversorum iura dominorum qualibet sorte
transierint, maneat quidem facta translatio, sed ita, ut praedii eius dominus,
a quo coloni probantur fuisse transducti, translatorum agnationem
restituat.<a 400 d.Iii id.Iul.Stilichone et aureliano conss.>
CJ.11.48.14: Imperatores Arcadius, Honorius
Si coloni, quos bona fide quisque possedit, ad alios fugae
vitio transeuntes necessitatem condicionis propriae declinare temptaverint,
bonae fidei possessori primum oportet celeri reformatione succurri, tunc causam
originis et proprietatis agitari. * arcad. et honor. aa. vincentio pp.
galliarum.*<a 400 d.Iiii id.Iul.Mediolani stilichone et aureliano conss.>
CJ.11.48.15: Imperatores Honorius, Theodosius
Colonos numquam fiscalium nomine debitorum ullius exactoris
pulset intentio: quos ita glebis inhaerere praecipimus, ut ne puncto quidem
temporis debeant amoveri. * honor. et theodos. aa. probo. *<a xxx >
CJ.11.48.16: Imperatores Honorius, Theodosius
Mulier, quae fuisse originaria docebitur, si cuiuscumque
liberi hominis secuta consortium in urbibus vel in quibuscumque locis victura
constitit, eius omnem subolem secundum vetera constituta conveniet revocari. *
honor. et theodos. aa. palladio pp. *<a 419 d.Vi k.Iul. ravennae monaxio et
plinta conss.>
CJ.11.48.17: Imperatores Honorius, Theodosius
Per colonum praeiudicium possessioni invito vel inscio
domino imponi non posse et iure et legum auctoritatibus decantatur. * honor. et
theodos. aa. iohanni pp. *<a 422 d.Id.Iul.Ravennae honorio xiii et theodosio
x.Aa.Conss.>
CJ.11.48.18: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Colonos nulla ratione ad ullum quamvis humilioris militiae
locum sinimus admitti : sed nec apparitores magisteriae potestatis censibus
adscriptos probari concedimus, quia in hac parte et dominorum iuri et publicae
consulimus honestati. * theodos. et valentin. aa. basso pp. *<a 426 >
CJ.11.48.20pr.: Imperator Justinianus
Litibus imponentes celeritatem sancimus, si quando coloni
cuiuscumque condicionis contra dominos terrae declamaverint super hoc ipso
dubitantes, utrum is terrae dominus est nec ne ( eos tamen dicimus, qui non ex
longo prolixoque tempore vel longinqua et inveterata redituum susceptione
sufficientem habent cautelam, in quibus casibus ne contradicendi quidem
licentia colonis relinquitur, longi temporis praescriptione vel redituum frequentissima
consequentia colonorum impetus excludente): talem esse super redituum vel
publicarum functionum praestatione formam censemus, ut, si tales coloni, quales
supra diximus, idoneum fideiussorem totius summae quae ab his dependitur
praestiterint, quod omnes reditus sine ulla procrastinatione, si melior causa
dominorum iudicetur, eis restituent, et talis fideiussor per triennium
accipiatur eoque impleto iterum renovetur, coloni in medio nullo modo super
reditibus a dominis inquietentur. * iust. a. demostheni pp. *<a 529 recitata
septimo in novo consistorio palatii iustiniani.D.Decio vc.Cons. >
CJ.11.48.20.1: Imperator Justinianus
Sin autem hoc coloni minime facere voluerint vel potuerint,
tunc idem reditus per officium iudicis annui exigantur per solita tempora, in
quae etiam dominis dependebantur, et deponantur in aede sacra, id est in
cimeliarchio civitatis, sub qua possessio sita est, vel si localis ecclesia ad
susceptionem pecuniarum idonea non sit, in metropolitana ecclesia, ut remaneant
cum omni cautela et post plenissimam definitionem vel dominis dentur vel
colonis restituantur.<a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii
iustiniani.D.Decio vc.Cons. >
CJ.11.48.20.2: Imperator Justinianus
Sin autem reditus non in auro, sed in speciebus inferuntur,
vel in totum vel ex parte, interim per officium iudicis fructus vendantur et
pretia eorum secundum praedictum modum deponantur.<a 529 recitata septimo in
novo consistorio palatii iustiniani.D.Decio vc.Cons. >
CJ.11.48.20.3: Imperator Justinianus
Haec de reditibus definientes ad publicas transeamus
functiones. et si quidem coloni more solito eas dependant, ipsi maneant in
pristina consuetudine, nullo praeiudicio dominis generando, qui et
quiescentibus colonis et non contradicentibus ad publicum tributarias
functiones minime inferebant.<a 529 recitata septimo in novo consistorio
palatii iustiniani.D.Decio vc.Cons. >
CJ.11.48.20.3a: Imperator Justinianus
Sin autem moris erat dominos totam summam accipere et ex ea
partem quidem in publicas vetere functiones, partem autem in suos reditus
habere, tunc, si quidem fideiussor a colonis detur, eundem fideiussorem dominis
sine praeiudicio litis tantam summam inferre, quantam tributa publica faciunt,
ut a dominis publicis rationibus persolvatur: nullo ex hoc colonis praeiudicio
generando. super reditibus enim domini fideiussore fiant contenti.<a 529
recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani.D.Decio vc.Cons. >
CJ.11.48.20.4: Imperator Justinianus
Sin autem fideiussione cessante ad sequestrationem res
veniat et pecuniae deponantur, ex earum summa tantam iudices separare, quanta
ad publicas sufficiat functiones, et eam disponere dominum accipere, quatenus
ipse eam persolvens publicas accipiat securitates: reliqua quantitate, quae in
reditus puros remanet, in tuto collocanda et litis terminum expectante:<a
529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani.D.Decio vc.Cons.
>
CJ.11.48.20.5: Imperator Justinianus
Nullo praeiudicio sive colonis sive dominis ex huiusmodi
fideiussione vel sequestratione vel publicarum functionum solutione generando:
sed omni causa in suspenso manente, donec iudicialis sententia, quae de toto
negotio procedit, omnem rem aperiat et ostendat, quis dominus terrae
constitutus est et ad quem publicarum functionum securitas debet in posterum
fieri, seu reditus vel pervenire vel permanere.<a 529 recitata septimo in
novo consistorio palatii iustiniani.D.Decio vc.Cons. >
CJ.11.48.21pr.: Imperator Justinianus
Ne diutius dubitetur, si quis ex adscripticia et servo vel
adscripticio et ancilla fuisset editus, cuius status sit, vel quae peior
fortuna sit, utrumne adscripticia an servilis, sancimus ea quidem, quae in
anterioribus legibus cauta sunt pro tali progenie, quae ex mulieribus
adscripticiis et viris liberis progenita sit, in suo statu relinqui, et sit
adscripticia proles ex tali copulatione procreata. * iust. a. ad senatum.
*<a 530 >
CJ.11.48.21.1: Imperator Justinianus
Si quis autem vel ex servo et adscripticia, vel ancilla et
adscripticio fuerit editus, matris suae ventrem sequatur et talis sit
condicionis, qualis et genetrix fuit, sive ancilla sive adscripticia: quod
hactenus in liberis tantum et servis observabatur. quae etenim differentia
inter servos et adscripticios intellegetur, cum uterque in domini sui positus
est potestate, et possit servum cum peculio manumittere et adscripticium cum
terra suo dominio expellere?<a 530 >
CJ.11.48.22pr.: Imperator Justinianus
Cum scimus nostro iure nullum praeiudicium generari cuidam
circa condicionem neque ex confessionibus neque ex scriptura, nisi etiam ex
aliis argumentis aliquid accesserit incrementum, sancimus solam conductionem
vel aliam quamcumque scripturam ad hoc minime sufficere nec adscripticiam
condicionem cuidam inferre, sed debere huiusmodi scripturae aliquid advenire
adiutorium, quatenus vel ex publici census adscriptione vel ex aliis legitimis
modis talis scriptura adiuvetur. * iust. a. iuliano pp. *<a 531 d.X
k...Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.11.48.22.1: Imperator Justinianus
Melius etenim est in huiusmodi difficultatibus ex pluribus
capitulis condiciones ostendi et non solis confessionibus neque scripturis
homines forte liberos ad deteriorem detrahi fortunam.<a 531 d.X
k...Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.11.48.22.2: Imperator Justinianus
Sin autem et scriptura et post scripturam confessio seu
depositio, sine vi et necessitate tamen, intervenerit ( quid enim, si etiam
conductionale instrumentum vel alium chartulam, in qua subscripsit, intimavit
et inter acta deposuit sese colonum fuisse adscripticium?), tunc ex utroque
genere obligationis, id est tam scripturae quam confessionis vel depositionis,
talem eum esse credendum, qualem et scripsit et inter acta deposuit.<a 531
d.X k...Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.11.48.22.3: Imperator Justinianus
Illud quoque non ineleganter dubitabatur, si coloni filius
per triginta annorum curricula vel forsitan quadraginta seu ampliora, adhuc
vivente patre et agriculturam peragente, ipse in libera conversatione
morabatur, et dominus terrae, quia per patrem ei satisfiebat, non etiam eius
praesentiam exigebat, an post obitum patris, vel postquam inutilis is forte
existat et ruri non idoneus, potest excusari filius, longinqua libertate
abutendo et quod per multos annos neque agrum coluit neque aliquid colonarii
operis celebravit, cum non possit dominus incusari propter suam desidiam, cui
per patrem eius omne quod voluerat accedebat.<a 531 d.X k...Constantinopoli
post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.11.48.22.4: Imperator Justinianus
In omnibus itaque huiuscemodi speciebus satis acerbum nobis
videtur domino praeiudicari colonorum absentia eorum, qui in rure nati et
postea absentes per suos vel patres vel fratres vel cognatos agriculturam
peragebant. cum enim pars quodammodo corporis eius per cognationem in fundo
remanebat, non videtur neque peregrinari neque in libertate morari.<a 531
d.X k...Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.>
CJ.11.48.22.5: Imperator Justinianus
Maneat itaque domino ius inconcussum, et donec eius vel
antiquitas vel posteritas vel cognatio in agrum remanet, ipse videatur ibi
resedisse.<a 531 d.X k...Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis
vv.Cc.>
CJ.11.48.23pr.: Imperator Justinianus
Cum satis inhumanum est terram quae ab initio adscripticios
habebat suis quodammodo membris defraudari et colonos in aliis terris
demorantes dominos terrae maximis damnis adficere, censemus, quemadmodum in
curialium condicione nemo ex temporali cursu liberatur, ita nec adscripticiae
condicioni suppositus ex annalibus curriculis, quantacumque emanaverint, vel
quacumque prolixa negotiatione aliquis sibi vindicet libertatem: sed remaneat
adscripticius et inhaereat terrae. et si se celaverit vel separare conatus
fuerit, secundum exemplum servi fugitivi sese diutinis insidiis furari
intellegatur et sit suppositus una cum subole sua , etsi in alia terra eam
fecerit, huiusmodi fortunae et capitali illationi, nulla liberatione ei penitus
competente. * iust. a. iohanni pp. *<a 531-534 >
CJ.11.48.23.1: Imperator Justinianus
Cum autem anastasiana lex homines qui per triginta annos
colonaria detenti sunt condicione voluit liberos quidem permanere, non autem
habere facultatem terra derelicta in alia loca migrare, et ex hoc quaerebatur,
si etiam liberi eorum cuiuscumque sexus, licet non triginta annos fecerint in
fundis vel vicis, deberent colonariae esse condicionis an tantummodo genitor
eorum, qui per triginta annos huiusmodi condicioni illigatus est: sancimus
liberos colonorum esse quidem in perpetuum secundum praefatam legem liberos et
nulla deteriore condicione praegravari, non autem habere licentiam relicto suo
rure in aliud migrare, sed semper terrae inhaereant, quam semel colendam patres
eorum susceperunt.<a 531-534 >
CJ.11.48.23.2: Imperator Justinianus
Caveant autem possessionum domini, in quibus tales coloni
constituti sunt, aliquam innovationem vel violentiam eis inferre. si enim hoc
approbatum fuerit et per iudicem pronuntiatum, ipse provinciae moderator, in
qua aliquid tale fuerit perpetratum, omnimodo provideat et laesionem, si qua
subsecuta est, eis resarcire et veterem consuetudinem in reditibus praestandis
eis observare: nulla nec tunc licentia concedenda colonis fundum ubi
commorantur relinquere.<a 531-534 >
CJ.11.48.23.3: Imperator Justinianus
Et hoc tam in ipsis colonis quam in subole eorum
qualiscumque sexus vel aetatis sancimus, ut et ipsa semel in fundo nata
remaneat in possessione sub isdem modis isdemque condicionibus, sub quibus etiam
genitores eius manere in alienis fundis definivimus.<a 531-534 >
CJ.11.48.23.4: Imperator Justinianus
Nemini autem liceat vel adscripticium vel colonum alienum
scienti prudentique in suum ius suscipere.<a 531-534 >
CJ.11.48.23.5: Imperator Justinianus
Sed et si bona fide eum susceperit, postea autem reppererit
eum alienum esse constitutum, admonente domino vel ipsius adscripticii vel
terrae et hoc faciente per se vel per procuratorem suum hunc restituere cum
omni peculio et subole sua: et si hoc facere supersederit, omnis quidem
temporis, quo apud eum remoratus est, publicas functiones sive terrenas sive
animales pro eo inferre compelletur cura et provisione tam eminentissimae
praefecturae quam praesidis provinciae: coartetur autem et sic ad restitutionem
eius secundum veteres constitutiones et poenas eis insertas.<a 531-534 >
CJ.11.48.24pr.: Imperator Justinianus
Si qui adscripticiae condicionis constituti mulieres liberas
quacumque mente aut quacumque machinatione sive scientibus dominis sive ignorantibus
sibi uxores coniunxerunt vel postea coniunxerint, in sua libertate permanere
tam eas quam prolem quae ex eis cognoscitur procreata sancimus: illo procul
dubio observando, ut, si ex libero marito et adscripticia uxore partus fuerit
editus, is maternae condicionis maculam, non paternam sequatur libertatem. *
iust. a. hermogeni mag. off. *<a xxx >
CJ.11.48.24.1: Imperator Justinianus
Sed ne adscripticii putent sibi impunitum esse tale conamen,
quod maxime verendum est, ne liberarum mulierum nuptiis ab his excogitatis
paulatim huiusmodi hominum condicio decrescat, sancimus, si quid tale fuerit ab
adscripticio perpetratum, liberam habere potestatem dominum eius sive per se
sive per praesidem provinciae talem hominem castigatione moderata corrigere et
abstrahere a tali muliere. quod si neglexerit, sciat in suum damnum huiusmodi
desidiam reversuram.<a xxx >
CJ.11.49.0. De capitatione civium censibus eximenda.
CJ.11.49.1: Imperator Constantinus
Plebs urbana, sicut in orientalibus quoque provinciis observatur,
minime in censibus pro capitatione sua conveniatur, sed iuxta hanc iussionem
nostram immunis habeatur. * constant. a. ad eusebium virum perfectissimum
praes. lyciae et pamphyliae.*<a 313 d.K.Iun.Constantino a.Iii et licinio iii
conss.>
CJ.11.50.0. In quibus causis coloni censiti dominos accusare
possunt.
CJ.11.50.1: Imperator Constantinus
Quisquis colonus plus a domino exigitur, quam ante
consueverat et quam in anterioribus temporibus exactus est, adeat iudicem,
cuius primum poterit habere praesentiam, et facinus comprobet, ut ille, qui
convincitur amplius postulare, quam accipere consueverat, hoc facere in
posterum prohibeatur, prius reddito quod superexactione perpetrata noscitur
extorsisse. * const. a. ad maximum vic. orientis. *<a xxx pp.Id. >
CJ.11.50.2pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Coloni censibus dumtaxat adscripti, sicuti ab his liberi
sunt, quibus eos tributa subiectos non faciunt, ita his, quibus annuis
functionibus et debito condicionis obnoxii sunt, paene est ut quadam servitute
dediti videantur. * arcad. et honor. aa. nebridio com. asiae. *<a xxx >
CJ.11.50.2.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Quo minus est ferendum, ut eos audeant lite pulsare, a
quibus ipsos utpote a dominis una cum possessionibus distrahi posse dubium non
est.<a xxx >
CJ.11.50.2.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Quam de cetero licentiam submovemus, ne quis audeat domini
in iudicio nomen lacessere, et cuius ipsi sunt, eiusdem omnia sua esse
cognoscant.<a xxx >
CJ.11.50.2.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Cum enim saepissime decretum sit, ne quid de peculio suo
cuiquam colonorum ignorante domino praedii aut vendere aut alio modo alienare
liceret, quemadmodum contra eius personam aequo poterit consistere iure, quem
nec propria quidem leges sui iuris habere voluerunt et adquirendi tantum, non
etiam transferendi potestate permissa, domino et adquirere et habere
voluerunt?<a xxx >
CJ.11.50.2.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Sed ut in causis civilibus huiusmodi hominum generi adversus
dominos vel patronos et aditum intercludimus et vocem negamus exceptis
superexactionibus, in quibus retro principes facultatem eis super hoc
interpellandi praebuerunt, ita in criminum accusatione quae publica est non
adimitur eis propter suam suorumque iniuriam experiendi licentia.<a xxx >
CJ.11.51.0. De colonis palaestinis.
CJ.11.51.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Cum per alias provincias, quae subiacent nostrae serenitatis
imperio, lex a maioribus constituta colonos quodam aeternitatis iure detineat,
ita ut illis non liceat ex his locis quorum fructu relevantur abscedere nec ea
deserere quae semel colenda susceperunt, neque id palaestinae provinciae
possessoribus suffragetur, sancimus, ut etiam per palaestinas nullus omnino
colonorum suo iure velut vagus ac liber exsultet, sed exemplo aliarum
provinciarum ita domino fundi teneatur, ut sine poena suscipientis non possit
abscedere: addito eo, ut possessionis domino revocandi eius plena tribuatur
auctoritas. * valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. *<a xxx >
CJ.11.52.0. De colonis thracensibus.
CJ.11.52.1pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Per universam dioecesim thraciarum sublato in perpetuum
humanae capitationis censu iugatio tantum terrena solvatur. * theodos. arcad.
et honor. aaa. rufino pp. *<a xxx >
CJ.11.52.1.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Et ne forte colonis tributariae sortis nexibus absolutis
vagandi et quo libuerit recedendi facultas permissa videatur, ipsi quidem
originario iure teneantur, et licet condicione videantur ingenui, servi tamen
terrae ipsius cui nati sunt aestimentur nec recedendi quo velint aut permutandi
loca habeant facultatem, sed possessor eorum iure utatur et patroni
sollicitudine et domini potestate.<a xxx >
CJ.11.52.1.2: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Si quis vero alienum colonum suscipiendum retinendumve
crediderit, duas auri libras ie cogatur exsolvere, cuius agros transfuga
cultore vacuaverit, ita ut eundem cum omni peculio suo et agnatione
restituat.<a xxx >
CJ.11.53.0. De colonis illyricianis.
CJ.11.53.1pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Colonos inquilinosque per illyricum vicinasque regiones
abeundi rure, in quo eos originis agnationisque merito certum est immorari,
licentiam habere non posse censemus. * valentin. valens et grat. aaa. ad probum
pp. *<a 371 d. iii id. iul. gratiano a. ii et probo conss.>
CJ.11.53.1.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Inserviant terris non tributario nexu, sed nomine et titulo
colonorum, ita ut, si abscesserint ad aliumve transierint, revocati vinculis
poenisque subdantur, maneatque eos poena, qui alienum et incognitum recipiendum
esse duxerint, tam in redhibitione operarum et damni, quod locis quae
deseruerant factum est, quam multae, cuius modum in auctoritate iudicis
collocamus: ita ut etiam dominus fundi , in quo alienus fuisse monstrabitur,
pro qualitate peccati coercitionem subire cogatur nec sit ignorantiae locus,
cum ad criminis rationem solum illud sufficiat, quod incognitum sibi
tenuit.<a 371 d. iii id. iul. gratiano a. ii et probo conss.>
CJ.11.53.1.2: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Servum etiam in memoratis regionibus si quis receperit,
ignorationis excusatione sublata quadrupli poena teneatur, operarum praeterea
compendiis damnisque praestitis.<a 371 d. iii id. iul. gratiano a. ii et
probo conss.>
CJ.11.53.1.3: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
In libertis etiam, quos pari usurpatione susceperit, is
modus sit, quem circa liberos duximus colonos retinendum.<a 371 d. iii id.
iul. gratiano a. ii et probo conss.>
CJ.11.54.0. Ut nemo ad suum patrocinium suscipiat vicos vel
rusticanos eorum.
CJ.11.54.1pr.: Imperatores Leo, Anthemius
Si quis post hanc nostri numinis sanctionem in fraudem
circumscriptionemque publicae functionis ad patrocinium cuiuscumque confugerit,
id, quod huius rei gratia geritur sub praetextu donationis vel venditionis seu
conductionis aut cuiuslibet alterius contractus, nullam habeat firmitatem:
tabellionibus, qui talia instrumenta perficere ausi fuerint, bonorum proscriptione
plectendis, qui tamen scientes ausi fuerint huiusmodi instrumenta conscribere:
vicis etiam vel possessionibus ad patrocinia confugientium publico vindicandis.
* leo et anthem. aa. nicostrato pp orientis. *<a 468 d.K.Sept.Antehmio a.Ii
cons.>
CJ.11.54.1.1: Imperatores Leo, Anthemius
Eae autem personae, quae contra publicam commoditatem in
clientelam suam suscepisse collatores detectae fuerint, nobiliores quidem
centum librarum auri condemnationem subire cogentur, mediocris vero fortunae
facultatum suarum amissione plectentur: eadem poena multandis etiam his, qui
intercedentes ministerium suum huiusmodi nefariis actibus improba mente
praebuerint.<a 468 d.K.Sept.Antehmio a.Ii cons.>
CJ.11.54.1.2: Imperatores Leo, Anthemius
Quam formam ex eo quidem tempore, quod sacra constitutio a
divae memoriae marciano promulgata continet, id est in thracica quidem dioecesi
abhinc annis triginta, hoc est a consulatu aetii iterum et sigisbuldi, in
orientali vero et aegyptiaca et pontica et asiana dioecesi viginti octo, hoc
est a consulatu cyri valere atque exsecutioni mandari praecipimus.<a 468
d.K.Sept.Antehmio a.Ii cons.>
CJ.11.55.0. Ut rusticani ad nullum obsequium devocentur.
CJ.11.55.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Ne quis ex rusticana plebe, quae extra muros posita
capitationem suam detulit et annonam congruam praestat, ad ullum aliud
obsequium devocetur neque a rationali nostro mularum fiscalium vel equorum
ministerium subire cogatur. * diocl. et maxim. aa. exempl sacr. litt. ad
charisium.*<a xxx sine die et consule.>
CJ.11.55.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Si qui eorum, qui provinciarum rectoribus obsequuntur quique
in diversis agunt officiis principatus et qui sub quocumque praetextu muneris
publici possunt esse terribiles, rusticano cuipiam necessitatem obsequii quasi
mancipio sui iuris imponant aut servum eius vel forte bovem in usus proprios
necessitatesque converterint, ablatis omnibus facultatibus perpetuo subiugentur
exilio, et nihilo minus rusticanum, qui se in eiusdem operas sponte propria
detulisse responderit, par poenae severitudo constringat. * valentin. et valens
aa. ad probum pp.Illyrici. *<a 368 d.Prid.K.Oct.Agrippinae valentiniano et
valente aa.Conss.>
CJ.11.56.0. Non licere metrocomiae habitatoribus loca sua ad
extraneum transferre.
CJ.11.56.1: Imperatores Leo, Anthemius
In illis, quae metrocomiae communi vocabulo nuncupantur, hoc
adiciendum necessario nostra putavit humanitas, ut nulli extraneo illic quoquo
modo possidendi licentia tribuatur: sed si quis ex isdem vicanis loca sui iuris
alienare voluerit, non licere ei nisi ad habitatorem adscriptum eidem
metrocomiae per qualemcumque contractum terrarum suarum dominium
possessionemque transferre: sciente persona extranea, quod, si contra vetitum
se huic negotio immiscere vel illic possidere temptaverit, quicumque contractus
initus fuerit, carebit effectu et contractu soluto, si quid praestitum est, hoc
tantum reddetur. * leo et anthem. aa. nicostrato pp. *<a 468
d.K.Sept.Anthemio a.Ii cons.>
CJ.11.57.0. Ut nullus ex vicanis pro alienis debitis
vicanorum teneatur.
CJ.11.57.1: Imperator Zeno
Grave est et non solum legibus, verum etiam aequitati
naturali contrarium, pro alienis debitis alios molestari. idcirco huiusmodi
iniquitates contra omnes vicanos perpetrari modis omnibus prohibemus. * zeno a.
*<a xxx >
CJ.11.58.0. De censibus et censitoribus et peraequatoribus
et inspectoribus.
CJ.11.58.1: Imperator Constantinus
Quoniam tabularii civitatum per collusionem potentiorum
sarcinam ad inferiores transferunt, iubemus, ut, quisquis se gravatum
probaverit, suam tantum pristinam professionem agnoscat. * const. a. ad
populum. *<a 313 pp.Xv k.Febr.Romae constantino a.Iii et licinio iii conss.
>
CJ.11.58.2pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quisquis vitem succiderit aut feracium ramorum fetus
hebetaverit, quo declinet fidem censuum et mentiatur callide paupertatis
ingenium, mox detectus competenti indignationi subiciatur. * grat. valentin. et
theodos. aaa. eutropio pp. *<a 381 d.Prid.Non.Iun.Constantinopoli eucherio
et syagrio conss.>
CJ.11.58.2.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Illo videlicet evitante calumniam, qui forte detegitur
laborasse pro copia ac reparandis agrorum fetibus, non sterilitatem aut inopiam
procurasse.<a 381 d.Prid.Non.Iun.Constantinopoli eucherio et syagrio
conss.>
CJ.11.58.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Si peraequatore misso aliquis aut procuratorem suum
retraxerit aut colonum per contumaciam retractationis fugaverit, ad eum censuum
modum, quem vel eo vel procuratore illius absente peraequator apposuerit,
nostrae sanctionis auctoritate tenebitur. * grat. valentin. et theodos. aaa.
cynegio pp. *<a 386 d.Vi k.April.Constantinopoli honorio np.Et euodio
conss.>
CJ.11.58.4: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Omne territorium censeatur, quotiens defectorum levamen
exposcitur, ut sterilia atque ieiuna his quae culta vel opima sunt
compensentur. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. *<a 393 d.Iii
non.April.Constantinopoli theodosio a.Iii et abundantio conss.>
CJ.11.58.5pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Qui gravatos se a peraequatoribus conqueruntur et iniusto
oneri impares esse proclamant, competitionis habeant facultatem, ut, quid
remissum gratia, quid interceptum fuerit fraude, convincant et ex eo levamen
accipiant, quod per deformia et criminosa commercia sibi impositum esse
deplorant, ut aliis demeretur. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp.
*<a 393 d.Iii k.Dec.Constantinopoli theodosio a.Iii et abundantio vc. conss.>
CJ.11.58.5.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Quod intra annum post codicum oblationem cui videbitur de
iniusto onere conqueratur, iniquitatem peraequatoris accuset ac praestitam
gratiam habita competitione convincat, ut, quod ei fuerat superfusum, ille
cognoscat, quem debitae functioni fraus clandestina subtraxerat.<a 393 d.Iii
k.Dec.Constantinopoli theodosio a.Iii et abundantio vc. conss.>
CJ.11.58.5.2: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Emenso autem eo tempore actio denegabitur, exceptis
minoribus qui fuerint indefensi, his etiam qui aberunt rei publicae causa: qui
tamen ex eo tempore quae sunt statuta custodient, ex quo ad agendum habuerunt
facultatem.<a 393 d.Iii k.Dec.Constantinopoli theodosio a.Iii et abundantio
vc. conss.>
CJ.11.58.6: Imperatores Arcadius, Honorius
Peraequatores ac discussores, si incurrerint culpam
neglegentiae vel gratiae, non solum honorum iacturam, verum etiam annonarum in
quadruplum multam subire debebunt: ea vero, quae in damnum provincialium
fuerint accepisse convicti, in quadruplum cogentur exsolvere. * arcad. et
honor. aa. eusebio pp. *<a 396 d.Iiii k.April.Mediolani arcadio iiii et
honorio iii aa.Conss.>
CJ.11.58.7pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Apud eum possessio firma permaneat, cui a peraequatore semel
eam traditam fuisse constiterit. * honor. et theodos. aa. sebastio com. primi
ordinis. *<a 417 d.Prid.Id.Mart.Ravennae honorio a.Xi et constantio ii
conss.>
CJ.11.58.7.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Reliqua vero temporis anteacti a novo domino fiscum
postulare non patimur, ne alterius culpa alter incipiat subiacere
dispendio.<a 417 d.Prid.Id.Mart.Ravennae honorio a.Xi et constantio ii
conss.>
CJ.11.58.7.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Si quis vero privatus aut obligatam sibi possessionem, quae
deserta huc usque permansit, aut ex aliquo titulo deberi sibi iure confirmat,
adlegationes suas sine mora vel per se vel per aliam personam legibus ordinatam
manifestare debebit, ita ut, si aequitatis ratione suadente ad petitorem fuerit
translata possessio, is, qui eam a peraequatore susceperit, rei melioratae
receptis sublevetur expensis.<a 417 d.Prid.Id.Mart.Ravennae honorio a.Xi et
constantio ii conss.>
CJ.11.58.7.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Verum ne sub specie litis dominationes semel constitutae
turbentur, sex mensum spatium censemus debere servari, intra quod is, qui putat
sibi rem probabili ratione competere, debitas exserat actiones.<a 417
d.Prid.Id.Mart.Ravennae honorio a.Xi et constantio ii conss.>
CJ.11.58.7.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Quod si tempus adscriptum silentio fuerit interveniente
transactum, nullum penitus repetendi volumus esse principium.<a 417
d.Prid.Id.Mart.Ravennae honorio a.Xi et constantio ii conss.>
CJ.11.58.7.5: Imperatores Honorius, Theodosius
Quod si quis eo tempore, quo peraequator praedium alicui
addicit, de suo iure vel per se vel per homines suos non crediderit actitandum,
sex mensum curriculis evolutis in perpetuum conquiescat.<a 417
d.Prid.Id.Mart.Ravennae honorio a.Xi et constantio ii conss.>
CJ.11.59.0. De omni agro deserto et quando steriles
fertilibus imponuntur.
CJ.11.59.1: Imperator Constantinus
Cum divus aurelianus parens noster civitatum ordines pro
desertis possessionibus iusserit conveniri et pro his fundis, qui invenire dominos
non potuerunt quos praeceperamus, earundem possessionum triennii immunitate
percepta de sollemnibus satisfacere, servato hoc tenore praecipimus, ut, si
constiterit ad suscipiendas easdem possessiones ordines minus idoneos esse,
eorundem agrorum onera possessionibus et territoriis dividantur. * const. a.
capestrino. *< acc.>
CJ.11.59.2: Imperator Constantinus
Si quis ab emphyteuticario seu patrimoniali possessore
privati iuris quippiam comparaverit, cuius substantia alias possessiones
sustentare consueverat, et succisis quasi quarundam virium nervis reliqua
labuntur, earum possessionum onera subiturus est, quae penes distractores
inutiles permanebunt. * const. a. *<a 337 d.Viii id.Dec.Thessalonicae
feliciano et titiano conss.>
CJ.11.59.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Quicumque deserta praedia meruerint sub certa immunitate, ad
possessionem impetratorum non prius sinantur accedere, quam vel fideiussoribus
idoneis periculo curialium datis vel fundis patrimonii sui maxime utilibus
obligatis idonea cautione firmaverunt susceptam a se possessionem nullo
detrimento publico relinquendam. * valentin. et valens aa. ad mamertinum pp.
*<a 364 d.Vii k.Iun.Dibo ioviano et varroniano conss.>
CJ.11.59.4: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Heredes scripti etiam pro minus idoneis fundis fiscale onus
cogantur agnoscere, vel si renuntiandum hereditati putent, cedant his omnibus
rebus, quas ex isdem bonis quocumque titulo et iure perceperint. * valentin.
valens et grat. aaa. ad crescentem vic. africae. *<a 371 d.Iiii
id.Iul.Contionaci gratiano a.Ii et probo conss.>
CJ.11.59.5: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Qui utilia rei publicae loca possident, permixtione facta
etiam deserta suscipiant, ut, si earum partium graventur accessu, quas antea
per fastidium relinquerunt, cedant aliis curialibus, qui utraque hac condicione
retineant, ut praestatione salva cum desertis et culta possideant sublata a
paucis, quos iniquum est electa retinere, cum municipes gravatura sit pars
relicta. * valens grat. et valentin. aaa. ad antonium pp. *<a xxx >
CJ.11.59.6pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Ut quisque conductor fuerit inventus possessor fundi, qui ex
publico vel templorum iure descendit, huic ager iungatur inutilior. * grat.
valentin. et theodos. aaa. nebridio com. rer. privat.*<a 383 d.Xv
k.Febr.Constantinopoli merobaude ii et saturnino conss.. >
CJ.11.59.6.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quod si contra id reluctandum existimaverit, alius possessor
sub eadem praestatione quaeratur, vel si voluntarius qui sit conductor non
invenietur, tunc ad possessores antiquos, id est decuriones vel quoslibet
alios, loca iuris praedicti adiunctis inutilibus revertantur, idoneis
fideiussoribus praestitis.<a 383 d.Xv k.Febr.Constantinopoli merobaude ii et
saturnino conss.. >
CJ.11.59.7pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quicumque defectum fundum patrimonialem exercuerit, fertilem
idoneumque praestiterit, salvo patrimoniali canone perpetuo ac privato iure
defendat velut domesticum et avita successione quaesitum, sibi habeat, suis
relinquat, neque eum aut promulgatione rescripti aut reverentia sacrae
adnotationis quisquam a fructu impensi operis excludat. * grat. et valentin. et
theodos. aaa. et arcad. a. cynegio pp.*<a 386 d. viii k. nov.
constantinopoli honorio np. et euodio conss.>
CJ.11.59.7.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Ceterum eos, qui opimas ac fertiles possident terras aut
etiam nunc sibi aestimant eligendas, pro defecta scilicet portione summam
debiti praesentis iubemus implere: illos etiam, qui emphyteuticario nomine nec
ad plenum idoneas nec omnibus modis vacuas detinent, sic ex illis quoque quae
praesidio indigent iustam ac debitam quantitatem debere suscipere, ut indulto
temporis spatio post biennium decretum canonem solvendum esse meminerint.<a
386 d. viii k. nov. constantinopoli honorio np. et euodio conss.>
CJ.11.59.7.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Nemo tamen qualibet meriti et potestatis obiectione submoveatur,
quominus ad diacatochiae vicem defectas possessiones patrimonialis iuris
accipiat, earum tributa et canonem soluturus: illud speciali observatione
procurans, ut primum vicinas et in eodem territorio sortiatur, dehinc si neque
finitimas neque in isdem locis reppererit constitutas, tunc demum etiam longius
positas, sed in quantum fieri valet pro interiecto spatio sibimet cohaerentes
pro modo et aequitate suscipiat, ut id consensu omnium fiat, quod omnibus
profuturum est.<a 386 d. viii k. nov. constantinopoli honorio np. et euodio
conss.>
CJ.11.59.8: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Qui agros domino cessante desertos vel longe positos vel in
finitimis ad privatum pariter publicumque compendium excolere festinat,
voluntati suae nostrum noverit adesse responsum: ita tamen, ut, si vacanti ac
destituto solo novus cultor insederit, ac vetus dominus intra biennium eadem ad
suum ius voluerit revocare, restitutis primitus quae expensa constiterit
facultatem loci proprii consequatur. nam si biennii fuerit tempus emensum, omni
possessionis et dominii carebit iure qui siluit. * valentin. theodos. et arcad.
aaa. tatiano pp. orientis. *<a 388 - 392 >
CJ.11.59.9: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Qui fundos patrimoniales iure privato salvo canone
susceperunt, hanc omnes sine ullius exceptione personae propositam intellegant
optionem, ut aut ea loca, quibus minor est soli fecunditas, cum his, ex quibus
fructus uberes capiunt, suscipere et tenere non abnuant, aut si eorum refugiunt
sterilitatem, opimioribus cedant. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp.
orientis. *<a 394 d. viii id. nov. tyro arcadio iii et honorio ii aa.
conss.>
CJ.11.59.10: Imperatores Arcadius, Honorius
Qui per potentiam fundos opimos ac fertiles occuparunt, cum
quaestuosis uberibusque pro rata portione suscipiant infecundos ex eadem
substantia. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. *<a 398 d. non. mart.
constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.11.59.11pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Locorum domini intra sex menses edictis vocati revertantur.
qui si adfuerint, et propria teneant et ea quae ex praeterito contraxerint
debita redhibere cogantur. * arcad. et honor. aa. hadriano pp. *<a 400 d. vi
k. sept. stilichone et aureliano conss.>
CJ.11.59.11.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Sin vero impares esse earum rerum tributis propria
confitentur absentia nec adesse voluerint, penes eos, qui haec susceperint et
certum quem tributorum canonem promittunt, proprietas possessionis intemerata
permaneant, ut, postquam ea exsolverint, sciant sibi inquietudinem submovendam
nec subreptione cuiusquam competitionis loca quae tenuerunt auferenda.<a 400
d. vi k. sept. stilichone et aureliano conss.>
CJ.11.59.11.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Quibus etiam illud indulsimus, ut ex eo tempore, ex quo
primum loca de quibus agitur coeperint possidere, tributa poscantur.<a 400
d. vi k. sept. stilichone et aureliano conss.>
CJ.11.59.12: Imperatores Honorius, Theodosius
Hac definitione sancimus nullum possessorem neque munificum
praedium pro alienis debitis vel destitutione esse retinendum neque eorum
praediorum depectione praegravari, quae ex isdem bonis quae retinentur
nequaquam esse monstrantur, ne ullis praestigiis atque commentis exactio
mutiletur. * honor. et theodos. aa. seleuco pp. *<a 412 d. prid. k. febr.
ravennae honorio viiii et theodosio v aa. conss.>
CJ.11.59.13: Imperatores Honorius, Theodosius
Omnium praediorum actores ac domini requirantur. quorum si
vitio probantur debita fuisse contracta, in absoluto est, ut debeat dominium
commutari. * honor. et theodos. aa. ad probum. *<a 414 d.Iii
id.Iun.Constantinopoli constante et constantio conss. >
CJ.11.59.14: Imperatores Honorius, Theodosius
Rura et possessiones, quas curiales quolibet pacto
publicatis apud acta provincialia desideriis suis vel reliquerunt vel possidere
alios permiserunt, penes eos , qui eas excoluerunt et functiones publicas
recognoscunt, firmiter perdurabunt, nullam habentibus curialibus copiam
repetendi. * honor. et theodos. aa. aureliano pp. *<a 415 d.Iii
non.Dec.Honorio x et theodosio vi aa.Conss.>
CJ.11.59.15: Imperatores Honorius, Theodosius
Si quis deserta praedia, quae navalem sustinent functionem
et in desertis nunc usque remanent, sub peraequationis iure perceperit, meliore
condicione in omnibus titulis convenit ea relevari, ut gravis sors navalis esse
non possit pro ea quae resederit portiuncula, cum aliis fuerit dispendiis
liberata. * honor. et theodos. aa. sebastio com. primi ordinis. *<a 417
d.Prid.Mart.Ravennae honorio a.Xi et constantio ii conss. >
CJ.11.59.16: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Iubemus neminem curialem pro alieni territorii debitis
attineri, sed tantum municipem pro gleba propria conveniri. * theodos. et
valentin. aa. celeri procons. africae. *<a 429 d.V k.Mai.Ravennae post cons.
felicis et tauri vv.Cc.>
CJ.11.59.17: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si quis auctoritate nostri numinis de fundis patrimonialibus
steriles sub certi canonis pollicitatione susceperit, firmiter eum volumus
possidere sub eiusdem tantum canonis solutione, quem nostrae maiestatis
auctoritas per annos singulos solvendum esse praescripserit, nullamque eos
descriptionem aut adiectionem aut innovationem in posterum sustinere, quoniam
nimis absurdum est eos, qui nobis hortantibus fundus inopes atque egenos magno
labore impenso aut exhausto patrimonio vix forte meliorare potuerint, utpote
deceptos inopinatum onus suscipere illudque velut quadam circumventione
deposci, quod si se daturos praescissent, fundos minime suscipere aut etiam colere
paterentur. * theodos. et valentin. aa. hermocrati pp. orientis. *<a 444
d.Xii k.Dec.Constantinopoli theodosio a.Xviii et albino conss.>
CJ.11.60.0. De fundis limitotrophis et terris et paludibus
et pascuis limitaneis vel castellorum.
CJ.11.60.1pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Tiberianus ad possibilitatem singulorum quorumque locorum
intuens statuit certas possessiones, quae ad limitem frumenta conveherent. *
valentin. valens et grat. aaa. ad licinium pp. *<a 385 d.Xviii k.Oct.Aquileiae
arcadio a.Et bautone conss.>
CJ.11.60.1.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Quocirca generali lege sancimus tiberiani dispositionem
oportere servari, amoventes, quidquid vel potentia uniuscuiusque elicuit vel
furtiva deprecatio, addentesque nihilo minus in futurum nulli licere adversus
utilem vetustatem et praesentem legem nostram importuna et respuenda
reposcere.<a 385 d.Xviii k.Oct.Aquileiae arcadio a.Et bautone conss.>
CJ.11.60.2pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Quicumque castellorum loca quocumque titulo possident,
cedant ac deserant, quia ab his tantum fas est possideri castellorum
territoria, quibus adscripta sunt et de quibus iudicavit antiquitas. * honor.
et theodos. aa. asclepiodoto pp. et cons. ordinario. *<a 423 d.Non.Mart.Constantinopoli
asclepiodoto et mariniano conss. >
CJ.11.60.2.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Quod si ulterius vel privatae condicionis quispiam in his
locis vel non castellanus miles fuerit detentator inventus, capitali sententia
cum bonorum publicatione plectatur.<a 423 d.Non.Mart.Constantinopoli
asclepiodoto et mariniano conss. >
CJ.11.60.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Agros limitaneos universos cum paludibus omnique iure, quos
ex prisca dispositione limitanei milites ab omni munere vacuos ipsi curare pro
suo compendio atque arare consueverunt, et si in praesenti coluntur, ab his
firmiter ac sine ullo concussionis gravamine detineri, et si ab aliis
possidentur, cuiuslibet spatii temporis praescriptione cessante ab universis
detentatoribus vindicatos isdem militibus sine ullo prorsus, sicut antiquitus
statutum est, collationis onere volumus adsignari: in his etiam contra eos, qui
praeceptionibus nostris obviam venire temptaverint, proscriptionis poena
valitura. * theodos. et valentin. aa. nomo mag. off. *<a 443
d.Prid.Id.Sept.Constantinopoli maximo ii et paterio conss.>
CJ.11.60.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nam si quis forte, quod minime audere debuerat, emptionis
titulo memorati iuris possidet praedia, competens ei actio contra venditorem
intacta servabitur.<a 443 d.Prid.Id.Sept.Constantinopoli maximo ii et
paterio conss.>
CJ.11.61.0. De pascuis publicis vel privatis.
CJ.11.61.1pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Cum nulla ratio sit, cur in pascuis saltibus rei privatae
pensio debeat ampliari , nequaquam pro libidine ordinum augmenta facienda sunt.
* valentin. et valens aa. ad rufinum pp. *<a 365 d.Viiii k.Oct.Luceriae
valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.11.61.1.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Etenim idcirco graviorem pensionem imponi ab ordinibus
accipimus, ut animalia ex rebus privatis nostris a locorum pastibus arceantur:
quod fieri non oportere divae memoriae iulianus prorogata iussione
constituit.<a 365 d.Viiii k.Oct.Luceriae valentiniano et valente aa.
conss.>
CJ.11.61.1.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Quare excellens auctoritas tua conventis rectoribus
provinciarum non eam licitationis necessitatem patiatur inferri, quam
repentinam faciunt civitates, sed eam manere decernat, quam statuit antiquitas.<a
365 d.Viiii k.Oct.Luceriae valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.11.61.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Insignis auctoritas tua hac condicione a publicis pratis
apamenis animalia militum prohiberi praecipiat, ut universi cognoscant de
emolumentis eorum tuique officii facultatibus duodecim libras auri fisci
commodis exigendas, si quisquam posthac memorata prata mutilare temptaverit:
non minore decernenda poena, si etiam prata privatorum antiochenorum fuerint
devastata: ita tamen, ut sine laesione provincialium provideant curiales, quo
pacto animalium militarium pastui consulatur. * arcad. et honor. aa.Simplicio
com. et mag. utr. mil. *<a 398 d.V id.Mart.Constantinopoli honorio a.Iiii et
eutychiano vc.Conss.>
CJ.11.61.3pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Prata provincialium nostrorum et praecipue rei privatae
nostrae perniciosum est militum molestia fatigari, ideoque lege ad amplissimam
praefecturam promulgata censuimus, ne hoc deinceps usurpetur. * honor. et
theodos. aa. comm. et magg. mil. *<a 415 d.Non sept.Honorio x et theodosio
vi aa.Conss.>
CJ.11.61.3.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Super qua re universos quorum interest convenire tua
magnificentia non moretur, ne permittant possessores vel colonos pratorum
gratia qualibet importunitate vexari.<a 415 d.Non sept.Honorio x et
theodosio vi aa.Conss.>
CJ.11.62.0. De fundis patrimonialibus et saltuensibus et
emphyteuticis et eorum conductoribus.
CJ.11.62.1: Imperator Constantinus
Si quis fundos emphyteutici iuris salva lege fisci citra iudicis
auctoritatem donaverit, donationes firmae sint, dummodo suis quibusque
temporibus ea quae fisco pensitanda sunt repraesentare cogantur. * const. a.
cupito. *<a 315 pp.Xvii k.Iul.Treviris constantino aa.Iiii et licinio iiii
conss.>
CJ.11.62.2: Imperator Constantinus
Patrimonialis fundi pensitationem aurariam seu frumentariam
intra tempus omissam minorum dominio non nocere praecipimus nec ad fraudem
iuris eorum evadere, si, quod sollemniter debetur, paulo serius inferatur: ita
tamen, ut permanente substantia parvulorum iudex tutorem vel curatorem, per
quem differtur illatio, neglegentiae suae et deserti officii poenas exigat et
damna deplorare compellat. * const. a. ad dracontium. *<a xxx >
CJ.11.62.3pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Quicumque possessiones ex emphyteutico iure susceperint, ea
ad refundendum uti occasione non possunt, qua adserant desertas esse coepisse,
tametsi rescripta per obreptionem meruerint. * valentin. et valens aa. ad
germanianum com. sacr. larg. *<a 365 d.Viii k.Oct.Mediolani valentiniano et
valente aa.Conss.>
CJ.11.62.3.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Sed nec avelli eas ab his posse, nec si licitatio ab alio
fuerit promissa, sed eas in perpetuum apud eos qui eas susceperint et eorum
posteritatem remanere, nec si super hoc rescriptum fuerit adversus eos
impetratum.<a 365 d.Viii k.Oct.Mediolani valentiniano et valente
aa.Conss.>
CJ.11.62.4: Imperatores Valentinianus, Valens
Fundi patrimoniales et qui ex emphyteutico iure ad domum
nostram diversis generibus devoluti sunt, sic eis qui eos poposcerint cedunt,
ut commissi metus esse non possit. neque enim magis commodamus nostra, quam
tradimus ea iure dominii: ita tamen, ut ea, quae in nostra possessione positi
praestiterint, et in posterum dissolvant. * vanentin. et valens aa. ad
florianum com. rer. privat. *<a 368 d.Id.Mart.Treveris valentiniano ii et
valente ii aa.Conss. >
CJ.11.62.5: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Si qui a prioribus colonis vel emphyteuticariis destitutum
patrimonialem fundum a peraequatore vel censitore susceperint, perpetuo eundem
atque inconcusso iure possideant, nec quisquam secundus petitor accedat. *
valens grat. et valentin. aaa. ad modestum pp. *<a 377 d.Iiii
non.Nov.Gratiano a.Iiii et merobaude conss.>
CJ.11.62.6pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Hi, quibus patrimoniales possessiones per asianam ac
ponticam dioecesin vel a nobis vel a divis parentibus nostris sacra largitate
donatae sunt, inconcusse possideant atque ad suos posteros mittant. * grat.
valentin. et theodos. aaa. nebridio com. rer. privat. *<a 384 d.Iii
k.April.Constantinopoli ricomere et clearcho conss.>
CJ.11.62.6.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quod quidem non solum in heredibus, sed et in contractoribus
omni genere volumus custodiri.<a 384 d.Iii k.April.Constantinopoli ricomere
et clearcho conss.>
CJ.11.62.7pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Quicumque ad emphyteusin fundorum patrimonialium vel rei
publicae iussu nostri numinis venerit, is si redundantia fortunarum idoneus
fuerit ad restituenda, quae desertis forte possessionibus requirentur,
patrimonium suum publicis implicet nexibus. * grat. valentin. theodos. et
arcad. aaaa. cynegio pp. *<a 386 d.Vi k.Mart.Constantinopoli honorio nob.Puero
et euodio conss.>
CJ.11.62.7.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Si vero minor facultatibus probabitur, datis fideiussoribus
idoneis ad emphyteusin accedat: scientibus his, quos talium rerum cura
sollicitat, in se neglegentiae damna, si huiusmodi cautio defuerit, esse
vertenda.<a 386 d.Vi k.Mart.Constantinopoli honorio nob.Puero et euodio
conss.>
CJ.11.62.8: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Omnes fundi patrimoniales per mesopotamiam et osrhoenam provincias,
quos constat divorum retro principum sanctionibus limiti deputatos, ad ius
pristinum sine ullius adsertionis revocetur obstaculo praebituri omnia quae
antea impendenda necessitatibus limitis praebere consueverant, ita ut nulli
penitus audiantur, qui aut rescripto aut adnotatione dominium vel emphyteusin
vel conductionem quolibet genere largitatis de nostra liberalitate meruerint. *
grat. valentin. theodos. et arcad. aaaa. clearcho pp. *<a 386
d.Prid.K.Mai.Constnatinopoli honorio np.Et euodio conss.>
CJ.11.62.9: Imperatores Arcadius, Honorius
Universi cognoscant nihil privato iure salvo canone fundis
emptis cum patrimonialibus esse commune, ita ut ad eos numquam patrimonialium
fundorum peraequator accedat: gravi multa feriendo eo, qui statuta nostrae
clementiae ausus fuerit temerare. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. *<a
398 d.Prid.Non.Iul.Nicomediae honorio a.Iiii et eutychiano conss.>
CJ.11.62.10: Imperatores Arcadius, Honorius
Fundos patrimoniales eos dumtaxat, qui salvo canone iure
privato nostra liberalitate concessi sunt, cum his patrimonialibus, qui in
condicione propria constituti sunt, illustris auctoritas tua iubebit exaequari,
ita ut relevato, quod imminet fatigatis, translatio in eos, qui integris
viribus florent, adscriptio tributorum aequa lance dividatur. * arcad. et
honor. aa. eutychiano pp. *<a 399 d.Iiii id.April.Constantinopoli theodoro
cons.>
CJ.11.62.11: Imperatores Honorius, Theodosius
Ius emphyteutici praedii, quod sine obligationis vinculo
retentatum est, nostro iudicio immutabile perdurare praecipimus: possessionem
autem, quae sine obligatione speciali fuerit vitiosa, vetustate temporis
volumus adiuvari. * honor. et theodos. aa. probo com. sacr. larg. *<a 412
d.Id.April.Ravennae honorio viiii et theodosio v aa.Conss. >
CJ.11.62.12pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Possessores vel emphyteuticarii patrimoniales, qui fundos
minime nunc usque compararunt, eodem largitatis modo nequaquam ad eorum
comparationem urgueantur, sed tamquam pretiis depensis, sic eis nostri numinis
beneficio potiantur, ut, quod iuris alter inferendo pretium consecutus est, hoc
nostra liberalitate praedictus emphyteuticarius habeat. * theodos. et valentin.
aa. tauro pp.Et patricio. *<a 434 d.Xiiii k.Iul.Constantinopoli ariobindo et
aspare conss.>
CJ.11.62.12.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Illud quoque ius, in quibus coluit praediis, quod aut ex
successione aut ex comparatione privata aut nostri numinis liberalitate aut
quocumque modo possedit, sciat inlibatum intemeratumque servari: licentia eis
concedenda etiam libertates mancipiis ex fundis patrimonialibus atque
emphyteuticariis, cum fundorum sunt domini, praestare.<a 434 d.Xiiii
k.Iul.Constantinopoli ariobindo et aspare conss.>
CJ.11.62.13: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nulli iam in posterum licere praecipimus patrimoniales seu
limitotrophos vel saltuenses fundos, qui per tractum orientis positi sunt, ad
ius transferre privatum, sive dempto sive salvo canone iuris fundorum immutatio
postuletur: legis temeratores quinquaginta librarum auri poena coercentes tam
videlicet petitorem quam officium, quod petitionem concedit admitti, licet
adnotatio nostra, licet divina pragmatica contra vetitum proferatur. * theodos.
et valentin. aa. ad florentium pp. *<a 439 d.Vi id.Iun.Constantinopoli
theodosio a.Xvii et festo conss.>
CJ.11.62.14pr.: Imperator Anastasius
Iubemus omnes, qui in quacumque dioecesi in quacumque
provincia vel quolibet saltu fundos patrimoniales vel templorum aut
agonothetici seu relevatorum iugorum vel cuiuscumque iuris per quadraginta
iugiter annos ( possessione scilicet non solum eorum qui nunc detinent, verum
etiam eorum quoque qui antea possederant computanda) ex quocumque titulo vel
etiam sine titulo hactenus possederunt vel postea per memoratum quadraginta annorum
spatium possederint, nullam penitus super dominio memoratorum omnium fundorum
vel locorum vel domorum a publico actionem vel molestiam aut quamlibet
inquietudinem formidare. * anastas. a. matroniano pp. *<a 491 d. iii k. aug.
constantinopoli olybrio vc. cons.>
CJ.11.62.14.1: Imperator Anastasius
Sed impositum canonem pro qualitate iuris, cuius praedia
sunt vel loca, per singulos annos solventes pro certo habeant suum esse quod
possident vel postea possederint, ita ut omnibus ad excludendam omnem quolibet
modo e publico movendam quaestionem nudae et ex quocumque titulo vel etiam sine
titulo corporalis quadraginta annorum iugis possessionis exceptio possit
sufficere.<a 491 d. iii k. aug. constantinopoli olybrio vc. cons.>
CJ.11.62.14.2: Imperator Anastasius
Hoc etiam adiciendo, ut illi quoque, qui dempto canone
huiusmodi fundos ab initio principali iussione datos sibi fuisse confirmant, si
per quadragesimos annos adempti canonis beneficium iugiter possederunt, nec
canonem, cuius ademptionem quadraginta, sicut dictum est, annorum possessio
testatur, possint penitus profligari, eo quod nostrae pietati placuit in
utroque casu, id est tam salvo quam dempto canone, possessorum iura nostrorum
in eo statu, in quo per quadragesimos, sicut dictum est, iugiter annos
manserunt, absque ulla innovatione durare.<a 491 d. iii k. aug.
constantinopoli olybrio vc. cons.>
CJ.11.63.0. De mancipiis et colonis patrimonialium et
saltuensium et emphyteuticariorum fundorum.
CJ.11.63.1pr.: Imperator Constantinus
Emphyteuticarios gravant coloni agros praeter consuetudinem
usurpantes, quos nullis culturis erudierunt, cum sollemnitas id eos attractare
permittat, quod eorum labore vel olivetis est obsitum vel vinetis. sed et
inriguas fontium aquas usurpare conantur, quarum fructus solis emphyteuticariis
debentur. * const. a. *<a 319 pp. vii id. mart. carthagine constantino a. v
et licinio c. conss.>
CJ.11.63.1.1: Imperator Constantinus
Ideoque placuit, ut deinceps aquarum ius potestatesque penes
emphyteuticarios permaneant, tantumque ex eis colonis impertiatur, quantum
culturis eorum agrorum sufficere manifestum est, quos ipsi colunt.<a 319 pp.
vii id. mart. carthagine constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.11.63.1.2: Imperator Constantinus
Pro modo autem superfluae inrigationis, quam ultra culturas
suas usurpaverint, emphyteuticariis possessoribus pensiones accessionesque
praebeant.<a 319 pp. vii id. mart. carthagine constantino a. v et licinio c.
conss.>
CJ.11.63.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Libertates, quas mancipiis ex fundis patrimonialibus atque
emphyteuticis qui fundorum non sunt domini praestiterunt, rationales huiusmodi
praecepti auctoritate rescindant. * valentin. et valens aa. ad germanianum com.
sacr. larg. *<a 367 pp. xiii k. mai. lupicino et iovino conss.>
CJ.11.63.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Cognovimus a nonnullis, qui patrimoniales fundos meruerunt,
colonos antiquissimos proturbari atque in eorum locum vel servos proprios vel
alios colonos subrogari. edicti itaque huius auctoritate sancimus eos, qui
deinceps huiusmodi aliquid crediderint attemptandum, isdem possessionibus esse
privandos. * grat. valentin. et theodos. aaa. postumiano pp. *<a 383 ?>
CJ.11.63.4pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Super patrimonialium refectione fundorum dudum nostris est
legibus constitutum, ut ii, qui eos colentes solum eorum verterant, nunc alia
loca deligentes, nunc ad militiam convolantes, ad avitas condiciones et propria
iura revocentur. * grat. valentin. et theodos. aaa. et arcad. a. cynegio pp.
*<a 384 - 389 >
CJ.11.63.4.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Ceterum eos, qui castrensibus stipendiis otia quieta
meruerunt veterani constituti, nequaquam placet tela in usum vomeris ligonisque
convertere.<a 384 - 389 >
CJ.11.64.0. De fugitivis colonis patrimonialibus et
emphyteuticis et saltuensibus.
CJ.11.64.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quicumque parvuli ex municipibus vel colonis patrimonialibus
aut saltuensibus, quorum tamen avi ac patres implicati huiusmodi functionibus
fuerint, coniventia militaris officii ad stipendium castrense vel officia
diversa transierint, ad munera patriae vel agrorum cultus conventis ducibus
tribunis ac praepositis revocentur neque his prosint stipendia. * grat.
valentin. et theodos. aaa. cynegio pp. *<>
CJ.11.64.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quisquis colonum patrimonialem aut sollicitatione susceperit
aut occultatione celaverit, non solum ipsum restituere, sed etiam libram auri
poenae nomine cogatur inferre. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad cynegium
pp. *<a 386 d.Viii k.Nov.Constantinopoli honorio np.Et euodio conss.>
CJ.11.64.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Cuiuscumque adnotationis vel oraculi dudum impetrati vel
postea eliciendi auctoritate submota omnes, quos patrimonialium agrorum
vinculis fortuna tenet adstrictos, sub quibuslibet gradibus militantes ad
provinciae moderatoris iudicium ilico sub idonea intercessione mittentur. *
honor. et theodos. aa. anthemio pp. *<a 408-415 >
CJ.11.65.0. De collatione fundorum patrimonialium et
emphyteuticorum.
CJ.11.65.1: Imperator Constantinus
Emphyteuticarii possessores, qui mansuetudinis nostrae
beneficio ad extraordinaria minime devocantur munera, sicut ceteri provinciales
obsequium suum muniendis itineribus impendant. nulla enim ratione debent ab
hoc, quod in commune omnibus profuturum est, seiungi. * const. a. ad proculum
procons. africae. *<a 319 pp.Non.Mai.Karthagine constantino a.V et licinio
c.Conss.>
CJ.11.65.2: Imperator Constantinus
Patrimoniales fundos extraordinariis oneribus vel mediae aut
tertiae portionis obsequiis fatigari non convenit, cum eosdem et auri speciem
et frumenti plurimum modum constet persolvere: ita ut, qui violare statuta
temptaverit, puniatur. * const. a. ad catullinum procons. africae. *<a 319
pp. vi k. sept. carthagini constantino a. v et licinio conss.>
CJ.11.65.3: Imperator Julianus
Omnes, qui patrimoniales fundos sive communiter sive ex asse
retinent, pro his conveniendi sunt ad universorum munerum ad eosdem fundos
pertinentium pro rata portione vel in solidum functiones, sicut unumquemque
privatorum necessitas publicae pensitationis adstringit. * iul. a.*<a 362 d.
v k. april. mamertino et nevitta conss.>
CJ.11.65.4pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Placuit, ut emphyteuticorum fundorum patrimonialiumque
possessores, quo voluerint tempore et quantum habuerint pensionis paratum (
dummodo non amplius quam in tribus per singulos annos vicibus) officio
rationalis adsignent ac de suscepto ab eodem securitatem eodem die pro more
percipiant, modo ut intra ianuariarum iduum diem omnis summa ratiociniis
publicis inferatur: gravissimae poenae subdendo officio, si cuiquam quolibet
anni tempore ( dummodo nequaquam numerum trinae illationis excedat) solutionem
facere gestienti negaverit susceptionis officium, vel si moram fecerit in
chirographo securitatis edendo. * valentin. et valens aa. ad germanianum com.
sacr. larg. *<a 366>
CJ.11.65.4.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Super quo possessores apud curatores vel magistratus aut
quicumque in locis fuerint, qui conficiendorum actorum habeant potestatem,
conveniet contestari, ut et de officii insolentia constet, in quod exercenda
vindicta est, et his possit esse consultum.<a 366>
CJ.11.65.5pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Per omnes provincias patrimonialium fundorum ab ordinariis
iudicibus canon exigatur, et quidquid exactum fuerit, dirigatur. * arcad. et
honor. aa. messalae pp. *<a 399 d. xvi k. iun. mediolani theodoro cons.>
CJ.11.65.5.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Sciant vero memorati iudices nihil sibi ex privatae rei
canone vel ex eo, quod ex isdem titulis contigerit, ad necessitates alias
transferendum, nisi malint gravissima severitate eorum licentiam coerceri.<a
399 d. xvi k. iun. mediolani theodoro cons.>
CJ.11.66.0. De fundis rei privatae et saltibus divinae
domus.
CJ.11.66.1: Imperatores Constantius, constans
Universi cognoscant has possessiones quas de fisco nostro
comparaverunt seu comparant, nullo a nobis iure retrahi, sed propria firmitate
possessas etiam ad posteros suos dominii perpetui durabilitate dimitti. *
constantius et constans aa. edictum ad heliopolitanos. *<a 341 d. prid. id.
febr.Antiochiae Marcellino et probino conss.>
CJ.11.66.2pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Ii, quos commoditas privatae rei praediorum ad ea postulanda
sollicitat, adeant tuae dicationis officium et modum suae deliberationis
indicent per libellos certumque habeant pro unaquaque villa, cum eo onere vel
forma cui nunc habetur obnoxia ad novi domini iura migraverit, ut, si quid
adiecerit sumptus cura sollertia, quidquid mancipiorum vel pecoris adcreverit,
capitationis aut canonis augmenta non patiatur, sed solis dominis heredibusque
dominorum sit cessura felicitas. * valentin. et valens aa. ad florianum com.
rer. privat. *<a xxx >
CJ.11.66.2.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Si quis autem in annis singulis non solverit debitum, ex re
ipsius, quod in reliquis remansisse claruerit, sine aliquibus dependere cogetur
indutiis.<a xxx >
CJ.11.66.2.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Sane si quem postea minus idoneum factum esse constabit nec
ita ut expedit rationem reddere pensionis, res, quas ex nostris rebus
acceperat, ad alium idoneum iure quo sanximus transferentur: nec tamen
decoctoris cuiusque reliquis qui novus accedit onerari.<a xxx >
CJ.11.66.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quicumque possessionem rei privatae nostrae acceptam suo
nomine vel iure perpetuo vel titulo conductionis ei crediderit esse tradendam,
qui pensare utilitatem patrimonii nostri solvendo non valeat, is pro eo quem
succedaneum subrogavit perpetuae solutioni statuatur obnoxius. * grat.
valentin. et theodos. aaa. ad hesperium procons. africae.*<a 376?>
CJ.11.66.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Universi fundi templorum ad rationalium rei privatae
sollicitudinem curamque pertineant atque ab his anniversariis solutionibus
postulatis peculiari, ut semper fuit, studio defendantur. * grat. valentin. et
theodos. aaa. ad nebridium com. rer. privat.*<a 382-384 >
CJ.11.66.5pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Usus aquae, quae fundorum nostrorum utilitatibus serviebat,
plurimorum dicitur usurpatione sublatus, idque procuratorum coniventia vel
dissimulatione perfectum , ut agrorum fertilitas destituta nullos fructus
cultoribus praestet. * grat. valentin. et theodos. et arcad. aaaa. ad nebridium
com. rer. privat.*<a 383-384 >
CJ.11.66.5.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Quia igitur satis iniustum est statum florentis ante
patrimonii aridae sitis molestia fatigari, ad meatus pristinos universum aquae
modum temporis praescriptione submota praecipimus revocari.<a 383-384 >
CJ.11.66.6: Imperatores Arcadius, Honorius
Eum, qui curiae vel collegio vel burgis ceterisque
corporibus per triginta annos sine interpellatione servierit, res dominica vel
intentio privata non inquietabit, si colonatus vel inquilinatus quaestionem
movere temptaverit: sed in curia vel in corpore, in quo servierit, remaneat. * arcad.
et honor. aa. vincentio pp. galliarum. *<a 400 d. iii k. iul. mediolani
stilichone et aureliano conss.>
CJ.11.66.7pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nemo dempto canone ad comparationem dominicae possessionis
accedat. * theodos. et valentin. aa. ad eudoxium com. rer. privat. *<a 440
d. xiii k. iun. constantinopoli anatolio vc. cons.>
CJ.11.66.7.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si quis in posterum ad interdictum contractum
accesserit, eum volumus pretia perdere fundos reddere fructus redhibere
perpetuo nec expensarum vel melioratae rei fructuum exactioni compensationem
opponere nec temporis sibimet contra nostra commoda praescriptione, excepto
vetustatis auxilio, blandiri.<a 440 d. xiii k. iun. constantinopoli anatolio
vc. cons.>
CJ.11.66.7.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Palatinum etiam officium, si quoquo modo contractus eiusmodi
fuerit celebratus vel si talem petitionem instruxerit, quinquaginta pondo auri
poenae nomine inferre privato nostrae mansuetudinis aerario.<a 440 d. xiii
k. iun. constantinopoli anatolio vc. cons.>
CJ.11.66.7.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nulla liberalitate nostrae clementiae, nulla sanctione
contra tanta rei privatae commoda valitura, licet adnotatio vel divina
pragmatica sit, quae contra vetita canonem vendere concedit vel poenam palatino
remittit officio.<a 440 d. xiii k. iun. constantinopoli anatolio vc.
cons.>
CJ.11.67.0. De fundis et saltibus rei dominicae.
CJ.11.67.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Si quis ovium vel equarum greges in saltus rei dominicae
alienus immiserit, fisco ilico vindicetur. quod si venalis procuratorum
coniventia, ut id deinceps temptetur, admiserit, gravissimo eos iubemus
supplicio subiacere. * valentin. theodos. et arcad. aaa. deprianio com. rer.
privat. *<a xxx >
CJ.11.67.2pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Si qua loca ad sacrum dominium pertinentia cuiuslibet
temeritas occupavit, secundum veteris census fidem in sua iura retrahantur:
rescriptis per obreptionem impetratis et praescriptione longi temporis et novi
census praeiudicio in hac causa submovendis. * theodos. arcad. et honor. aaa.
ad apulum com. domorum. *<a 396 d.V k.April.Constantinopoli arcadio iiii et
honorio iii aa.Conss.>
CJ.11.67.2.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Neque enim aut precatio colorata aut incubatio diuturna aut
novella professio proprietatis nostrae privilegium abolere potuerunt.<a 396
d.V k.April.Constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa.Conss.>
CJ.11.68.0. De agricolis et mancipiis dominicis vel
fiscalibus sive rei privatae.
CJ.11.68.1: Imperator Constantinus
Nullus omnino originalis colonus rei privatae nostrae ad
aliquos honores vel quaelibet alia civitatis munera devocetur. nec enim
civitatum ordinibus et ceteris , ex quibus pro multitudine fieri nominationes
oportet, per omnia florentibus ad haec suprema praesidia iniuriosa nominatione
descendendum est. * const. a. ad constantium pp. *<a xxx >
CJ.11.68.2: Imperator Constantinus
Colonos nostros, qui sunt privati vel ad ratiocinia gerenda
vel ad colendos agros idonei, retrahi iubemus ac tantum colendis nostris rebus
addici, quin etiam in posterum observari, ne quis eorum rem privatam cuiusquam
gerendam aut aliquid ministrandum suscipiat. * const. a. ianiuario com. orientis.
*< >
CJ.11.68.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Servi atque coloni, etiam eorum filii vel nepotes, vel
quicumque de fundis ac possessionibus nostris clanculo ad officia convolaverint
diversa, reddantur, etiamsi armatae habuerint sacramenta militiae. nos enim
etiam eos discingi iubemus ac reddi, qui protectorum fuerint nomen adepti. *
valentin. et valens aa. ad equitium mag. equitum et peditum. *<a xxx >
CJ.11.68.4: Imperatores Valentinianus, Valens
Ex ingenuo et colonis ancillisque nostris natos natasve
origini, ex qua matres eorum sunt, facies deputari. * valentin. et valens aa.
et grat. a. ad florianum com. rer. privat.*<a xxx >
CJ.11.68.5: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Dominicos colonos neque ad descriptionem patimur devocari
neque extraordinarias pati functiones, maxime cum adversus consuetudinem
memoratis onera dicantur inferri. * valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio
pp. *<a xxx >
CJ.11.68.6: Imperator Theodosius
Quotiens alicui colonorum agrum privati patrimonii nostri
placuerit venumdari, non usus tantum, qui forte consortibus suis gravis ac
molestus existat, sed alii quoque duo vel plures ex simili origine ac iure
venientes in supra dicta emptione socientur. * theodos. a. et valentin. c.
valerio com. rer. privat. *<a 425 d. id. dec. constantinopoli theodosio a.
xi et valentiniano c. conss.>
CJ.11.69.0. De praediis tamiacis et de his qui ex colonis
dominicis aliisque liberare condicionis procreantur.
CJ.11.69.1pr.: Imperator Zeno
Si liber colonus vel colona libera tamiaco vel tamiacae
matrimonii iure copuletur, filii vel filiae ex huiusmodi contubernio procreati
vel procreatae colonis dominicis adnectentur. * zeno a. chryseroti praeposito
sacri cubiculi. *<a xxx >
CJ.11.69.1.1: Imperator Zeno
Sin autem adscripticius vel servus alienus colonam vel
ancillam dominicam ducat uxorem vel adscripticia vel ancilla colono vel servo
nubat dominico et ex huiusmodi coniunctionibus nati sunt liberi, legum veterum
ius tenere sancimus.<a xxx >
CJ.11.69.2pr.: Imperator Zeno
Meminimus pragmatica sanctione iussisse fundos tamiaci iuris
in provinciis positos nec non etiam possessiones gonatici saltus sub certa
forma ( salvo scilicet canone et tributariis collationibus isdem praediis
impositis) volentibus distrahi, quatenus, quidquid ex pretiis memoratorum
fundorum possit restitui, publico inferatur. * zeno a. sebastiano pp. *<a
xxx >
CJ.11.69.2.1: Imperator Zeno
Sed licet per eandem sanctionem huiusmodi venditionum
contractibus plenissima delata sit cautio, attamen perpetuae emptionis
securitati consulentes huius etiam perpetuae constitutionis auctoritate muniri
eosdem emptores praecipimus.<a xxx >
CJ.11.70.0. De diversis praediis urbanis et rusticis
templorum et civitatum et omni reditu civili.
CJ.11.70.1: Imperator Julianus
Pro aedibus, quas nonnulli in solo rei publicae extruxerunt,
placitam praestare pensionem cogantur. * iul. a. atarbino. *<a x >
CJ.11.70.2: Imperator Julianus
Pamphyliae etiam civitates et quaecumque aliae quidquid sibi
adquirant, id firmiter habeant. * iul. a. secundo pp. *<a x >
CJ.11.70.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Restaurationi moenium publicorum tertiam portionem eius
canonis, qui ex locis fundisve rei publicae annua praestatione confertur,
certum est satis posse sufficere. * arcad. et honor. aa. hadriano com. sacr.
larg. *<a 395 d. viii id. aug. olybrio et probino conss.>
CJ.11.70.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Eos, qui auctione prima fundorum iuris patrimonialis sive
templorum possessores effecti sunt vel fuerint, firmum dominium tenere
decernimus, ne ulterius vacillet uniuscuiusque possessio, sed teneat quisque
ius proprium, quod dato pretio roboratum est vel fuerit. * arcad. et honor. aa.
caesario pp. *<a x >
CJ.11.70.5pr.: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Si qui ex titulo donationis vel ex emptione sive ex alio
quolibet titulo possessiones vel domus vel ergasteria iuris dumtaxat civilis,
quae huius iuris esse vere probantur, cuiuslibet civitatis et praecipue huius
aeternae urbis, cui maiorem debemus favorem, tam civilis, ut dictum est, iuris
quam etiam agnotheticas possessiones a consulatu ausonii et olybrii dempto
civili canone acceperunt, eos impositum eis canonem iuxta fidem publicorum
monumentorum civitatis, ad quam eaedem res pertinuerunt, praebere iubemus. *
valentin. et marcian. aa. ad palladium pp. orientis. *<a 451 d. xv k. febr.
constantinopoli marciano a. cons.>
CJ.11.70.5.1: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Nam si privatis viris debita non patimur denegari, multo
magis praebenda sunt civitatibus quae iure debentur, cum sufficiat
possessoribus, quod apud eos dominium in perpetuum ex nostra liberalitate
permaneat.<a 451 d. xv k. febr. constantinopoli marciano a. cons.>
CJ.11.70.5.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Si quae tamen possessiones iuris civilis canonem privatis
largitionibus in praesenti praebent vel numquam ademptum vel postea impositum,
ad hanc iussionem non pertinebunt, sed privato aerario canonem quem nunc
agnoscunt inferre ex more debebunt, dominio firmiter apud eos successoresque
eorum et detentatores pari modo permanente.<a 451 d. xv k. febr.
constantinopoli marciano a. cons.>
CJ.11.70.6: Imperator Zeno
Hac in perpetuum valitura lege sancimus et nicaeensium
civitati seu habitatoribus eius tam ius exactionis quadringentorum solidorum
annui canonis civilis reditus ad suam patriam pertinentis ex possessionibus, id
est calamo et heliobomo nec non emptorio variario cum emptio eorum sub
territorio apamenae civitatis constitutis, ex nuper lapsa tertia indictione cum
ipsa restitui, quam si quid, ex quo sanctio marciani divae memoriae lata est,
ad eiusdem civitatis praeiudicium gestum est, infirmari et, quod ex eadem
provisione civitatibus delatum interea qualibet occasione imminutum est, ex
auctoritate constitutionis nostrae serenitatis isdem civitatibus redhiberi, ita
ut neque iudiciaria auctoritas nec imperiale rescriptum, quacumque videlicet
adiectione munitum, saepe dictae generalis legis vires possit refringere. quod
si quis aliter fecerit, poena gravi plectetur. * zeno a. aeliano pp. *<a 480
? >
CJ.11.71.0. De locatione praediorum civilium vel fiscalium
sive templorum sive rei privatae vel dominicae.
CJ.11.71.1pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Divi patris nostri aperta praeceptio est fundos ex re
privata nostra ita tradi perpetuariis, ut periculo collocantium officiorumque
tradantur. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad florum pp. *<a 380 - 383
>
CJ.11.71.1.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Neque enim quicquam potest ex devotionis plenitudine
vacillare, si apparitione iudiciaria et fundi idoneis attributi sunt et sit
fiscalis indemnitas idonea fideiussione munita.<a 380 - 383 >
CJ.11.71.1.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quorum si alterum vel utrumque neglectum est, quae ex hoc
titulo pensitatio canonica desiderat, ex officiorum facultatibus
seruentur.<a 380 - 383 >
CJ.11.71.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Fundi rei publicae ab his, qui nec titulo conductionis eos
detinent quique meliores cultu patrocinante reddiderunt, ne nostrarum quidem
sanctionum ( si forte quispiam per subreptionem meruerit) nutibus auferantur,
iuxta legem veterem semel tantum licentia faciendae adiectionis indulta. *
grat. valentin. et theodos. aaa. nebridio com. rer. privat. *<a 382-384 >
CJ.11.71.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Loca omnia fundive rei publicae propositis prius licenter
edictis dehinc, ubi in eum canonis modum contendentium augmenta succreverint,
ut extendi ultra aut superari alterius oblatione non possint, perpetuariis conductoribus
locentur. * arcad. et honor. aa. hadriano pp. *<a 400-405 >
CJ.11.71.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Congruit aequitati, ut veteres possessores fundorum
publicorum novis conductoribus praeferantur, si facta per alios augmenta
suscipiant. * arcad. et honor. aa. minervio com. sacr. larg. *< >
CJ.11.71.5pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Praedia domus nostrae, si semel iure perpetuo vel nostra
praeceptione vel auctoritate illustris viri comitis aerarii privati apud
aliquem fuerint vel iam dudum sunt collocata, ad alium transferri perpetuarium
non oportet. * theodos. et valentin. aa. volusiano pp. *< >
CJ.11.71.5.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Aperte enim definimus hoc edicto, ut a perpetuario numquam
possessio transferatur, etiamsi alteri eam imperator vel exoratus vel sponte
donaverit sive adnotatione sive pragmatica.< >
CJ.11.71.5.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Cui si forte contra perpetuarium vir illustris comes
privatarum, dum adlegabitur , adquiescet, et ipse de proprio centum libras auri
et alias centum fisci viribus palatinum inferre cogatur officium.< >
CJ.11.71.5.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nec tamen post adlegationem habebit huiusmodi iussio
firmitatem, sed nec locabitur alteri, licet ingenti superare videatur augmento,
possessio.< >
CJ.11.71.5.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Iure igitur perpetuo publici contractus firmitate
perpetuarius securus sit et intellegat neque a se neque a posteris suis vel
his, ad quos ea res vel successione vel donatione sive venditione vel quolibet
titulo pervenit sive aliquando pervenerit, esse retrahendam.< >
CJ.11.71.5.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sane quia non ex omni parte excludenda est largitas
principalis, rem divinae domus suae imperator, si velit, donabit ei, qui eam
possidet iure perpetuo, sive ipse iam meruit sive cuiuslibet tituli iure
successit. videtur enim suam concedere pensionem, non alteri nocere
liberalitas, quae possidentem iure perpetuo dominum vult vocari.< >
CJ.11.71.5.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sane si quis non perpetuo iure, sed ad tempus locatam ab
illustri viro comite rerum privatarum possessionem videtur adeptus, non erit
obstaculo principali largitati, si voluerit in alterum donatione transferre,
quod ad definitum tempus alter forte conduxit.< >
CJ.11.71.5.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si vero pro tali praedio ab altero conductore offeratur
augmentum, sit in arbitrio conductoris prioris, cui res ad tempus locata est,
ut, si ipse quod alter adiecit obtulerit, maneat penes eum temporalis illa
conductio.< >
CJ.11.71.5.8: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si vero idem hanc ipsam rem aliquando meruerit iure perpetuo
possidere, habebit et ipse superius expressam perpetuam firmitatem.< >
CJ.11.72.0. De conductoribus et procuratoribus sive
actoribus praediorum fiscalium et domus augustae.
CJ.11.72.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Conductores hominesve augustissimae domus nostrae, quotiens
de causa ad domum regiam pertinente aliquid quaestionis emerserit, non aliter
quam ex legum ordine, quibus similiter omne hominum genus tenetur, vel
excipiant vel inferant actiones: nec aliorum litigatorum negotio intercedant
nec sententiam iudicantium aut illicito patrocinii sui fomite iura conturbent,
nullive exsecutionis suae turbulentum ministerium audeant commodare: non
privatis se negotiis, non publicis misceant: nec quiescentem domum delatio ulla
sollicitet, ne eos inconsultae pertinaciae sero paeniteat. gravior enim poena
constituenda est in hos, qui nostri iuris sunt et nostra debent custodire
mandata. * theodos. et valentin. aa. basso pp. *<a 426 d. prid. non. mart.
ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.11.73.0. Quibus ad conductionem praediorum fiscalium
accedere non licet.
CJ.11.73.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Nullus palatinorum, qui in officio rei privatae nostrae
militat, conductoris nomine vel per se vel per quamlibet personam possessionum
huiusmodi conducendarum habeat facultatem, cum neque militi neque curiali hoc
faciendum permittimus. * arcad. et honor. aa. nestorio com. rer. privat. *<a
401 d. vi k. aug. vincentio et fravitta conss.>
CJ.11.74.0. De collatione fundorum fiscalium vel rei
privatae vel dominicae vel civitatum vel templorum.
CJ.11.74.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Ordinariorum iudicum officiis nec non ipsis rectoribus
provinciarum actores seu conductores dominicos conveniendi licentiam damus, ita
tamen, ut rationalibus privatae rei ad exigenda fiscalia debita immineant. *
arcad. et honor. aa. firmino com. sacr. larg. *<a 398 d. viiii k. iul.
mediolani honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.11.74.2pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Palatinos, qui a viro illustri comite rerum privatarum cum
publicis litteris destinantur ad commonitionem iudicis, quo facilius ex
praediis rei nostrae conferantur debitae pensiones, cum summa degere
praecipimus disciplina. * arcad. et honor. aa. messalae pp. *<a 400 d. k.
dec. mediolani stilichone et aureliano conss.>
CJ.11.74.2.1: Imperatores Arcadius, Honorius
De quorum nominibus, si temere versati fuerint, ad
sublimitatem tuam referri per ordinarios iudices oportebit, ut in eos
severissime vindicetur.<a 400 d. k. dec. mediolani stilichone et aureliano
conss.>
CJ.11.74.3: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Omnia praedia, tam ea, quae in re privata olim tenentur,
quam illa, quae ex proscriptorum bonis ad fiscum sunt devoluta, eatenus ab
huiusmodi privilegiis et excusationibus submoveantur, ut omnes species
annonarias, cursitationes etiam debitas atque integram opinionem sciant esse
solvendam. * arcad. et honor. et theodos. aaa. petronio pp. *< >
CJ.11.75.0. De privilegiis domus augustae vel rei privatae
et quarum collationum excusationem habent.
CJ.11.75.1: Imperator Constantius
Privatas possessiones nostras ab universis muneribus
sordidis placet esse immunes, neque earum conductores nec colonos vel ad
extraordinaria munera vel superindictiones aliquas conveniri. * constantius a.
ad italicum. *<a 343 d. viii k. febr. bononiae placido et romulo conss.>
CJ.11.75.2pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Rem privatam nostram levandorum provincialium causa
canonicas necessitates ea condicione, qua cunctos, volumus sustinere. *
valentin. valens et grat. aaa. ad claudium. *<a 368-370 >
CJ.11.75.2.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Sed excessit occasio iussionem, quandoquidem non locis
solitis frumenta quae ex diversis sunt saltibus convehenda trahantur, sed eo
usque portentur, quo grave atque damnosum est provehere.<a 368-370 >
CJ.11.75.2.2: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Proinde spectata sinceritas tua rem eandem in isdem locis
implere faciat proprias functiones, quibus antea frumenta praebebat.<a
368-370 >
CJ.11.75.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Pro tironibus in corporibus postulatis pretia conferri ex
fundis perpetuariis nostrae rei privatae praecipimus. * arcad. et honor. aa.
minervio com. rer. privat. *<a 397-398 >
CJ.11.75.4pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Absit, ut nos instructionem viae publicae et pontium
stratarumque opera titulis magnorum principum dedicata inter sordida munera
numeremus. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto pp. *<a 423 d. xv k. mart.
constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.>
CJ.11.75.4.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Igitur ad instructiones reparationesque itinerum pontiumque
nullum genus hominum nulliusque dignitatis ac venerationis meritis cessare
oportet.<a 423 d. xv k. mart. constantinopoli asclepiodoto et mariniano
conss.>
CJ.11.75.4.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Domos etiam divinas tam laudabili titulo libenter
adscribimus.<a 423 d. xv k. mart. constantinopoli asclepiodoto et mariniano
conss.>
CJ.11.75.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Excepto patrimonio pietatis nostrae, cuius quidem reditus
necessitatibus publicis frequentissime deputamus, universos possessores
functiones in superindicticiis titulis absque ullius beneficii exceptione
agnoscere oportere censemus. * theodos. et valentin. aa. flaviano pp. *<a
431 d. iii k. mai. ravennae basso et antiocho conss.>
CJ.11.76.0. De grege dominico.
CJ.11.76.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Propositis edictis sublimis magnificentiae tuae minimi
maximique moneantur, ut sciant singulas auri libras ex propriis facultatibus
eruendas pro singulis equis vel equabus sive hermogenianis sive palmatis, nisi
eos sponte obtulerint: in his vero, quos ex aliis gregibus occupatos esse
constiterit, sex auri uncias fisci viribus inferendas. * arcad. et honor. aa.
caesario pp. *<a 395 d. prid. d. dec. constantinopoli olybrio et probino
conss.>
CJ.11.77.0. De palatiis et domibus dominicis.
CJ.11.77.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Consecratas nobis aedes, id est inclita palatia, ab omni
privatorum usu et communi habitatione excipimus. * theodos. et valentin. aa.
iohanni com. rer. privat. *<a xxx >
CJ.11.78.0. De cupressis ex luco daphnensi vel perseis per
aegyptum non excidendis vel vendendis.
CJ.11.78.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis daphnensis luci in syria vel persei in aegypto
arborem comparaverit, quinque libris auri noverit se esse multandum: non minore
dispendio et illo feriendo, qui vendere arbores ausus fuerit, quas non licet
emptoribus comparare. * arcad. et honor. aa. silvano com. rer. privat. *<
>
CJ.11.78.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Omnes iudices cuiuscumque dignitatis sciant posthac absque
permissu magnitudinis tuae arborem ex daphnensi luco antiochenae civitatis
praecidendi vel quolibet modo lapsas transferendi licentiam sibimet denegandam.
* theodos. et valentin. aa. eudoxio com. sacr. larg. *< >
CJ.11.78.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed nec alytarcha unam cupressum aliis plantatis excidere
sibi licere contendat. ac ne solacio antiquitus ei concesso privari per omnia
videatur, pro eo, quod ei cupressum excidere denegatur, unam auri libram eum de
privatis nostris largitionibus accipere decernimus: quinque librarum auri
condemnatione huius legis temeratore plectendo.< >
LIBER DUODECIMUS
CJ.12.1.0. De dignitatibus.
CJ.12.2.0. De praetoribus et honore praeturae et gleba et folli et septem
solidorum functione sublata.
CJ.12.3.0. De consulibus et non spargendis ab his pecuniis et de praefectis et
magistris militum et patriciis.
CJ.12.4.0. De praefectis praetorio sive urbis et magistris militum in dignitatibus
exaequandis.
CJ.12.5.0. De praepositis sacri cubiculi et de omnibus cubiculariis et
privilegiis eorum.
CJ.12.6.0. De quaestoribus magistris officiorum comitibus sacrarum largitionum
et rei privatae.
CJ.12.7.0. De primicerio et secundocerio et notariis.
CJ.12.8.0. Ut dignitatum ordo servetur.
CJ.12.9.0. De magistris scriniorum.
CJ.12.10.0. De comitibus consistorianis.
CJ.12.11.0. De comitibus et tribunis scholarum.
CJ.12.12.0. De comitibus rei militaris.
CJ.12.13.0. De comitibus et archiatris sacri palatii.
CJ.12.14.0. De comitibus qui provincias regunt.
CJ.12.15.0. De professoribus qui in urbe constantinopolitana docentes ex lege
meruerint comitivam.
CJ.12.16.0. De decurionibus et silentiariis.
CJ.12.17.0. De domesticis protectoribus.
CJ.12.18.0. De praepositis labarum.
CJ.12.19.0. De proximis sacrorum scriniorum ceterisque qui in sacris scriniis
militant.
CJ.12.20.0. De agentibus in rebus.
CJ.12.21.0. De principibus agentum in rebus.
CJ.12.22.0. De curiosis.
CJ.12.23.0. De palatinis sacrarum largitionum et rerum privatarum.
CJ.12.24.0. De stratoribus.
CJ.12.25.0. De castrensianis et ministerianis.
CJ.12.26.0. De decanis.
CJ.12.27.0. De mensoribus.
CJ.12.28.0. De privilegiis eorum qui in sacro palatio militant.
CJ.12.29.0. De privilegiis scholarum.
CJ.12.30.0. De castrensi omnium palatinorum peculio.
CJ.12.31.0. De equestri dignitate.
CJ.12.32.0. De perfectissimatus dignitate.
CJ.12.33.0. Qui militare possunt vel non et de servis ad militiam vel
dignitatem adspirantibus et ut nemo duplici militia vel dignitate et militia
simul utatur.
CJ.12.34.0. Negotiatores ne militent.
CJ.12.35.0. De re militari.
CJ.12.36.0. De castrensi peculio militum et praefectianorum.
CJ.12.37.0. De erogatione militaris annonae.
CJ.12.38.0. De excoctione et translatione militarium annonarum.
CJ.12.39.0. De militari veste.
CJ.12.40.0. De metatis et epidemeticis.
CJ.12.41.0. De salgamo hospitibus non praebendo.
CJ.12.42.0. De commeatu.
CJ.12.43.0. De tironibus.
CJ.12.44.0. De litorum et itinerum custodia.
CJ.12.45.0. De desertoribus et occultatoribus eorum.
CJ.12.46.0. De veteranis.
CJ.12.47.0. De filiis officialium militarium qui in bello moriuntur.
CJ.12.48.0. De oblatione votorum.
CJ.12.49.0. De numerariis actuariis et chartulariis et adiutoribus scriniariis
et exceptoribus sedis excelsae ceterorumque iudicum tam civilium quam
militarium.
CJ.12.50.0. De cursu publico angariis et parangariis.
CJ.12.51.0. De tractoriis et stativis.
CJ.12.52.0. De apparitoribus praefectorum praetorio et privilegiis eorum.
CJ.12.53.0. De apparitoribus praefecti urbis.
CJ.12.54.0. De apparitoribus magistrorum militum et privilegiis eorum.
CJ.12.55.0. De apparitoribus proconsulis et legati.
CJ.12.56.0. De apparitoribus comitis orientis.
CJ.12.57.0. De cohortalibus principibus corniculariis et primipilaribus.
CJ.12.58.0. De apparitoribus praefecti annonae.
CJ.12.59.0. De diversis officiis et apparitoribus iudicum et probatoriis eorum.
CJ.12.60.0. De exsecutoribus et exactoribus.
CJ.12.61.0. De lucris advocatorum et concussionibus officiorum sive
apparitorum.
CJ.12.62.0. De primipilo.
CJ.12.63.0. Publicae laetitiae vel consulum nuntiatores vel insinuatores
constitutionum et aliarum sacrarum vel iudicialium litterarum ex descriptione
vel ab invitis ne quid accipiant immodicum.
CJ.12.1.0. De dignitatibus.
CJ.12.1.1: Imperator Alexander Severus
Si, ut proponitis, et avum consularem et patrem praetorium
virum habuistis, et non privatae condicionis hominibus, sed clarissimis
nupseritis, claritatem generis retinetis. * alex. a. severianae. * <a xxx
sine die et consule >
CJ.12.1.2: Imperator Constantinus
Neque famosis et notatis et quos scelus aut vitae turpitudo
inquinat et quos infamia ab honestorum coetu segregat, dignitatis portae
patebunt. * const. a. volusiano pp. * <a 313-315 >
CJ.12.1.3: Imperator Constantinus
Maior dignitatis nulli debet circa prioris dignitatis seu
militiae privilegia praeiudicium facere. * const. a. ad rufinum pp. * <a 319
d.V k.Mai.Sirmio constantino a.V et licinio c.Conss.>
CJ.12.1.4: Imperatores Constantius, constans
Senatorum substantias, quas in diversis locis et provinciis
possident, et homines eorum tam a temonariis oneribus conferendis quam a
ceteris praestationibus, quas iudices describunt, nec non etiam ab omnibus
sordidis extraordinariisque et vilioribus muneribus liberos esse praecipimus
nullaque sorte constringi functionis indignae. * constantius et constans aa.
philippo pp. * <a 346-349 >
CJ.12.1.5pr.: Imperator Constantius
Nemo praefectus urbis citra praeceptionem vel scientiam
nostram ulli muneri subiuget senatorem: nemo curiam nostram immani pulset
iniuria. * constantius a. ad clearchum pu. * <a xxx >
CJ.12.1.5.1: Imperator Constantius
Si quid enim senatoria praeditis dignitate fuerit forte
mandandum, nostro est iudicio reservandum: sit namque dignitas, si nobis
iubentibus sustinetur. <a xxx >
CJ.12.1.6: Imperator Constantius
Ne quis ex ultimis negotiatoribus vel monetariis abiectisque
officiis vel deformis ministerii stationariis omnique officiorum faece
diversisque pastis turpibus lucris aliqua frui dignitate pertemptet. sed et si
quis meruerit, repellatur: repulsos autem etiam propriis reddi consortiis
oportebit. * constantius a. ad orfitum. * <a 357-360 >
CJ.12.1.7: Imperator Constantius
Quoniam diversi iudices nonnulla opera in quibusdam
aestimant urbibus extruenda, ad huiusmodi necessitatem senatorum substantia non
vocetur. * constantius a. ad senatum. * <a 361 d.V non.Mai.Tauro et
florentio conss.>
CJ.12.1.8: Imperator Julianus
Ius senatorum et auctoritatem eius ordinis, in quo nos
quoque ipsos numeramus, necesse est ab omni iniuria defendere. * iul. a.
sallustio pp. * <a 362 d.Non.Febr.Constantinopoli mamertino et nevitta
conss.>
CJ.12.1.9: Imperatores Valentinianus, Valens
Libertorum filios adipisci clarissimam dignitatem non
prohibemus. * valentin. et valens aa. ad symmachum pu. * <a 364-365>
CJ.12.1.10: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Severam indagationem per tormenta quaerendi a clarissimo
nomine submovemus. * valens grat. et valentin. aaa. ad gracchum pu. * <a 377
d.Prid.Non.Ian.Treviris gratiano a.Iiii et merobaude conss. >
CJ.12.1.11pr.: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Senator vel alius clarissimus privatos habeat filios, editos
quippe, antequam susciperet dignitatem: quod non solum circa masculos
dignoscitur constitutum, verum etiam circa filias simili condicione servandum.
* valens grat. et valentin. aaa. ad procopium. * <a 377 d.Xviii k...
hierapoli gratiano a.Iiii et merobaude conss. >
CJ.12.1.11.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Cum autem paternos honores invidere filiis non oportet, a
senatore vel solo clarissimo susceptum in clarissimatus sciendum est dignitate
mansurum. <a 377 d.Xviii k... hierapoli gratiano a.Iiii et merobaude conss.
>
CJ.12.1.12: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Iudices, qui se furtis et sceleribus fuerint maculasse
convicti, ablatis codicillorum insignibus et honore exuti inter pessimos
quosque et plebeios habeantur, nec sibi posthac de eo honore blandiantur, quo
se ipsi indignos iudicaverunt. * grat. valentin. et theodos. aaa. neoterio pp.
* <a 380 d.Xviii k.Febr.Thessalonicae gratiano v et theodosio aa.Conss.>
CJ.12.1.13: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Mulieres honore maritorum erigimus, genere nobilitamus et
forum ex eorum persona statuimus et domicilia mutamus. sin autem minoris
ordinis virum postea sortitae sunt, priore dignitate privatae posterioris
mariti sequantur condicionem. * valentin. theodos. et arcad. aaa. marciano com.
orientis. * <a 392 d.Iiii id.Nov.Constantinopoli arcadio a.Ii et rufino
conss.>
CJ.12.1.14: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Praecipimus, ut senatori in qualibet provincia constituto
nullam habeant iudices iniungendi aliquid forte publici muneris potestatem. *
theodos. et valentin. aa. basso pp. * <a 426 >
CJ.12.1.15: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Clarissimis vel spectabilibus universis ad genitale solum
vel quolibet alio et sine commeatu proficiscendi et ubi voluerint commorandi
habitandive permittimus facultatem. * theodos. et valentin. aa. ad neuthium pu.
* <>
CJ.12.1.16: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si gravius ullum facinus admittatur, nocente persona extra
carceralem custodiam substitutione habita, super illustribus quidem nobis
suggeri iubemus, super ceteris vero quadam minore dignitate decoratis ad tui
referri culminis notionem, ut ita demum, quid de admisso crimine constitui
oporteat, iudicetur. * theodos. et valentin. aa. apollonio pp. * <a 442-443
>
CJ.12.1.17pr.: Imperator Zeno
Quotiens ex privata cuiuslibet interpellatione civili vel
criminali viri illustres conveniendi sunt, nulla dandae fideiussionis
concussione vexentur, sed per speciale privilegium suae committi fidei
consequantur, iuratoria ab his cautione tantummodo exponenda. * zeno a. arcadio
pp. * <a 485-486? >
CJ.12.1.17.1: Imperator Zeno
Quam si neglexerint et contra insertum cautioni sacramentum
ipsi vel eorum procuratores afuerint, in pecuniariis quidem causis super
possessione rerum ad eos pertinentium iudex competens, quod et iuris auctoritas
et rei qualitas suggerit, ordinabit: in criminalibus vero negotiis dignitate
quoque, qua se per suum videlicet periurium indignos esse probaverint,
spolientur, ut in eos utpote illustri dignitate per suum facinus privatos
inconsulta etiam nostra pietate iudicibus legum severitatem liceat exercere.
<a 485-486? >
CJ.12.1.17.2: Imperator Zeno
Quibus illustrium dignitatum privilegiis hoc etiam
adiciendum statuimus, ut huiusmodi personae nullam ex cuiuslibet iudicis sine
scriptis habita sententia conventionem neque in civili neque in criminali causa
sustineant. <a 485-486? >
CJ.12.1.18: Imperator Anastasius
Iubemus salvo honore, qui per evocationem sacrae
revocatoriae defertur, durante licere cunctis tam maiores quam minores
potestates gerentibus nec non etiam honorariis illustribus sive ex hac urbe
regia, principali videlicet praecedente consensu, profecti fuerint, sive in
provinciis habitantes sacratissimum, suis scilicet poscentibus negotiis, petere
maluerint comitatum, sine sacra quoque revocatoria ad hanc regiam urbem
pervenire. * anastas. a. eusebio mag. off. * <a xxx >
CJ.12.2.0. De praetoribus et honore praeturae et gleba et
folli et septem solidorum functione sublata.
CJ.12.2.1: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Nemo ex clarissimis et spectabilibus qui in provinciis
degunt ad praeturam postea devocetur: maneat unusquisque domi suae tutus atque
securus et sua dignitate laetetur. * valentin. et marcian. aa. tatiano. pu. *
<a 450 d.Xv k.Ian.Constantinopoli valentiniano a.Vii et avieno conss.>
CJ.12.2.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Glebam vel follem sive septem solidorum functionem sive
quamlibet eiusmodi collationem tam circa personas quam circa res ac praedia
funditus iubemus aboleri, ut omnis huiusmodi sopita perpetuo conquiescat
exactio. * valentin. et marcian. aa. ad senatum. * <a xxx >
CJ.12.3.0. De consulibus et non spargendis ab his pecuniis
et de praefectis et magistris militum et patriciis.
CJ.12.3.1pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Antiquitus statutum est consularibus viris ceteros quidem
honoratos ipsius trabeae summitate, pares vero infulis consideratione tantum
temporis anteire. * theodos. et valentin. aa. ad senatum urb. * <a xxx >
CJ.12.3.1.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quis enim in uno eodemque genere dignitatis prior esse
debuerat, nisi qui prior meruit dignitatem? cum posterior, et si eiusdem
honoris praetendat auspicia, cedere tamen illius temporis consuli debeat, quo
ipse non fuerit. <a xxx >
CJ.12.3.1.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hoc observando et si iterata vice fastigia consulatus
aliquis adscenderit: repetiti etenim fasces virtutes saepe meriti comprobant,
non augent, quia nihil est altius dignitate. <a xxx >
CJ.12.3.1.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si quis prior consul posteriori consuli eidemque
patricio posthabitus patriciatum postea consequatur, vinci eum oportet qui
prior meruit patriciatum, postquam iste honore patriciae dignitatis decoratus
est. <a xxx >
CJ.12.3.2pr.: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Ordinem consulatus ad antiquam reduximus sanctionem, ut
sellam nostram honoris merito, non rapiendi studio populorum agmina sectarentur
ac lucrandi cupiditate deposita venerabilem parentum habitum et felicissima
antiquitatis ornamenta conspicerent. * valentin. et marcian. aa. sporacio com.
domest. et cons.* <a 452 >
CJ.12.3.2.1: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Hoc ego exemplo etiam ceteros procedere consules volumus nec
expendere eos sine effectu patimur. <a 452 >
CJ.12.3.2.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Cessante ergo ista spargendi vilitate amplissimi consules
procedentes deinceps abstineant hoc errore perdendi, optimoque consilio operi
necessario proficiat, quod erat incompetenter proiciendum. <a 452 >
CJ.12.3.2.3: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Ad instaurationem itaque aquaeductuum huius amplissimae
urbis centena pondo auri praestentur per singulos consulatus, ut et consul
patriae se dedisse noverit et data notum sit mansura esse perpetuo. <a 452
>
CJ.12.3.3pr.: Imperator Zeno
Nemini ad sublimen patriciatus honorem, qui ceteris omnibus
anteponitur, adscendere liceat, nisi prius aut consulatus honore potiatur aut
praefecturae praetorio vel illyrici vel urbis administrationem aut magistri
militum aut magistri officiorum, in actu videlicet positus, gessisse noscatur,
ut huiusmodi tantum personis sive adhuc administrationem gerendo seu postea
liceat ( quando hoc nostrae sederit maiestati) patriciam consequi dignitatem. *
zeno a. * <>
CJ.12.3.3.1: Imperator Zeno
Quoniam vero gloriosissimae huic urbi, quae caput orbis
terrarum est, omnifariam credimus consulendum, universos, qui posthac honorarii
consulatus insignibus principali munificentia decorantur, centum auri libras ad
reficiendum aquaeductum publicum ministrare censemus ad similitudinem eorum,
qui per annale tempus consularium editione munerum gloriantur. nam ipsis quoque
expedit, ut florentissima civitas centum auri librarum munificentia sustentata
honorarium quoque sentiat consulatum. <>
CJ.12.3.4pr.: Imperator Zeno
Sancimus viris excellentissimis conaularibus omnibus, qui
iam facti sunt vel postea fuerint, procedendi quoque et re ipsa per annum
gerendi consulatus, impetrato videlicet principali iudicio, legitimam tribui
facultatem, ita ut acta quam meruerint processione non novum aliquid vel quod
nondum habeant adipisci, sed consulatus ius, quod semel eis consularitas
detulerat, processionis iterasse beneficio videantur et adoranda nostra purpura
vel in consequendis cunctis consulum honoribus et privilegiis ex anteriore
tempore provectionis ordinem sibimet noverint vindicandum. * zeno a. sebastiano
pp. * <a xxx >
CJ.12.3.4.1: Imperator Zeno
Hoc etiam observando, ut huiusmodi consul nec centum libras
auri aquaeductibus huius inclitae civitatis pro tenore sacrae constitutionis
praebendas, quas cum esset consularis praestiterat, consul postea creatus
persolvere denuo compellatur. <a xxx >
CJ.12.3.5pr.: Imperator Justinianus
Sancimus viros excelsos patricios, quos in huiusmodi
dignitatis apicem augusta maiestatis rettulerit, ilico ab imperialibus
codicillis praestitis patres familias effici ac potestate liberari paterna, ne
bideantur, qui a nobis loco patris honorantur, alieno iuri esse subiecti. *
iust. a. iohanni pp. * <a 531-533>
CJ.12.3.5.1: Imperator Justinianus
Quis enim patiatur patrem quidem posse per emancipationis
modum suis nexibus filium relaxare, imperatoriam autem celsitudinem non valere
eum quem sibi patrem elegit ab aliena eximere potestate? ne, si contrarium
approbetur, per quamcumque machinationem imperialis maiestas minui videatur.
<a 531-533>
CJ.12.3.5.2: Imperator Justinianus
Et hoc quidem raro contingere satis certum est: nemo enim
facile respexit filium familias in patriciatus honorem provectum, quemadmodum
in consulibus haec res usitata est. <a 531-533>
CJ.12.3.5.3: Imperator Justinianus
Sed ne quid in parte temporis tale eveniat et sine legibus
inveniatur, ideo haec nobis visa sunt sancienda. <a 531-533>
CJ.12.4.0. De praefectis praetorio sive urbis et magistris militum
in dignitatibus exaequandis.
CJ.12.4.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Praefectum urbis praefectum praetorio magistros equitum ac
peditum indiscretae ducimus dignitatis, usque adeo videlicet, ut, cum ad
privatam secesserint vitam, eum loco velimus esse potiorem, qui alios
promotionis tempore et codicillorum adeptione praecesserit. * valentin. valens
et grat. aaa. ad ampleium pu. * <a 372 d.Iii non.Iul.Nasonaci.Acc.Iii
non.Sept.Modesto et arintheo conss.>
CJ.12.4.2pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quisquis magisterium equitum peditumque susceperit et
gesserit ante captam a quoquam praefecturam, is, cum privatus erit et honorem
deposuerit, ex praefectis qui provecti fuerint praeferatur. * grat. valentin.
et theodos. aaa. restituto pu. * <a 380 d.Viii k.Iul.Theossalonicae gratiano
v et theodosio aa.Conss.>
CJ.12.4.2.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si igitur sedes prior ante provectis, locus conspectior,
decernendi loquendique facultas antiquior, cui est splendor adepti magistratus
vetustior. <a 380 d.Viii k.Iul.Theossalonicae gratiano v et theodosio
aa.Conss.>
CJ.12.5.0. De praepositis sacri cubiculi et de omnibus
cubiculariis et privilegiis eorum.
CJ.12.5.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Sacri cubiculi praepositi ea dignitate fungantur, qua sunt
praediti, qui eminentissimam praetorianam vel urbanam meruerint praefecturam
aut certe militarem magisteriam potestatem, ita ut sit inter eos post depositas
administrationes nulla discretio, sive nostrae serenitatis adoraturi
admittuntur imperium sive pro suo arbitrio sollemnes festivitates et coetus vel
salutationes vel quaelibet alia officia frequentent, ut in sedibus et in
concessu is eis ordo servetur, quem ordo provectionis ostenderit, sub habitu
ipsis videlicet consueto, cum manifeste decretum sit eum esse qui praecesserit
potiorem, vel illum subsequi, quem recentius probavit examen. * honor. et
theodos. aa. florentio pu. * <a 422 d. viii id. nov. constantinopoli honorio
xiii et theodosio x aa. conss.>
CJ.12.5.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hac nostrae mansuetudinis aeterna lege sancimus, ut omnes
cubicularii, qui de nostro cubiculo exeunt, antequam primum locum obtineant,
excepto castrensi et comite domorum his privilegiis perfruantur, id est ut nec
possessiones eorum angarias sive parangarias vel etiam paraveredos in posterum
dispositione tui culminis vel alicuius calumnia dare cogantur, ne sordidis
adstricti muneribus decus ministerii, quod militando videbantur adepti, otii
tempore et quietis amittant. * theodos. et valentin. aa. proculo pu. * <a
428 >
CJ.12.5.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Domos quoque eorum vel in hac sacratissima urbe vel in
qualibet alia positas civitate ab omni hospitum cuiuslibet dignitatis inquietudine
vindicamus. <a 428 >
CJ.12.5.2.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Provinciarum rectoribus eorumque apparationibus denarum
librarum auri dispendio feriendis, si mansuetudinis nostrae statuta dissimulare
et ex aliqua parte violare temptaverint. <a 428 >
CJ.12.5.3: Imperatores Leo, Anthemius
Cubicularios tam sacri cubiculi mei quam venerabilis
augustae, quos utrosque certum est obsequiis occupatos et aulae penetralibus
inhaerentes diversa iudicia obire non posse, ab observatione aliorum tribunalium
liberamus, ut in sublimitatis solummodo tuae iudicio propositas adversus se
excipiant actiones. * leo et anthem. aa. iohanni com. et mag. off. * <a x
>
CJ.12.5.4pr.: Imperator Leo
Iubemus omnes, qui vel iam in sacrum cubiculum cuiuspiam
liberalitate donati aliove titulo dati vel dandi principalibus obsequiis
inhaerere vel ante meruerunt vel postea meruerint, licet nulla interveniente
scriptura, nulla confectione gestorum, postquam devotissimis cubiculariis
fuerint sociati, ad condicionem libertatis ingenuitatisque rapiantur raptique
videantur. * leo a. pusaeo pp. * <a x >
CJ.12.5.4.1: Imperator Leo
Hoc non solum circa superstites, sed etiam circa mortuos
volumus custodiri. nam cum hoc privilegium videatur principalis esse proprium
maiestatis, ut non famulorum, sicut privatae condicionis homines, sed liberorum
honestis utantur obsequiis, periniquum est eos dumtaxat pati fortunae
deterioris incommoda. <a x >
CJ.12.5.4.2: Imperator Leo
Sed testamenta quidem ad similitudinem aliorum, qui
ingenuitatis infulis decorantur, pro sua liceat eis condere voluntate.
intestatorum vero nemo dubitet facultates utpote sine legitimis successoribus
defunctorum fisci viribus vindicari. <a x >
CJ.12.5.4.3: Imperator Leo
Haec omnia tunc diligenti observatione volumus custodiri,
cum sponte suaque voluntate quis dederit eunuchum sacri cubiculi ministeriis
adhaesurum. <a x >
CJ.12.5.4.4: Imperator Leo
Si vero cuidam fuerit violenter extortus, aut invito domino
vel ignaro intra sacrum ausus sit militare cubiculum, liceat domino destinatum
sacra ex lege cubiculariis interpellare iudicium et eum, quem probaverit
nolente se vel inscio sacrum penetrasse cubiculum, ut suum famulum cum peculio
consequatur. <a x >
CJ.12.5.4.5: Imperator Leo
Sed sicut laesis implorandi praesidii facultatem denegari
non convenit, ita nec calumniandi viam patimur diutius esse patefactam. ideoque
tempus quinquennii praefinimus, intra quoc contra eum suas debeant exercere
quaestiones, ut, si medio tempore movere distulerint, ulterius eis tamquam in
suum famulum vindicandi vel eius ut servi peculium vel bona quasi liberti copia
denegetur. <a x >
CJ.12.5.4.6: Imperator Leo
Haec omnia, quae super devotissimis cubiculariis sancimus,
etiam ad cubicularias , quae a dominis in sacrum cubiculum datae vel dandae
sunt, superstites atque mortuas extendi propagarique decernimus. <a x >
CJ.12.5.5: Imperator Anastasius
Iubemus duobus viris illustribus praepositis utriusque sacri
cubiculi tam nostrae pietatis quam nostrae serenissimae coniugis, post finitam
militiam si senatorio fuerint consortio sociati, licere, quotiens ad
adspiciendos agros suos vel ob aliam causam proficisci voluerint, cingulo uti,
cum hoc ad implendum eorum desiderium et ad nullius laesionem respicere
videatur. * anastas. a. eusebio mag. off. * <a xxx >
CJ.12.6.0. De quaestoribus magistris officiorum comitibus
sacrarum largitionum et rei privatae.
CJ.12.6.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Qui ex quaesturae honore aut efficaci magisterio aut
comitiva utriusque aerarii nostri attonito splendore viguerunt, acclamatione
excipiantur solita nec praetereantur ut incogniti. * grat. valentin. et
theodos. aaa. restituto pu. * <a 380 d.Viii k.Iun.Thessalonicae gratiano v
et theodosio aa. conss.>
CJ.12.7.0. De primicerio et secundocerio et notariis.
CJ.12.7.1pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Praecipua est nostrae pietatis intentio circa notariorum
nomen: atque ideo, si umquam huius ordinis viri laborem quiete mutaverint vel
senectute posuerint seu cum alia dignitate post hanc qualibet usi sunt, non
omittant prioris vocabulum militiae, sed compendium sequentis honoris adsumant.
* grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * <a 380 d.Xvii
k.Iul.Thessalonicae gratiano v et theodosio aa. conss.>
CJ.12.7.1.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Et si quis ex officio vel praecipue sublimitatis tuae
temerarius ad census discussiones peraequationes, aliam denique ullam rem
inquietator extiterit, officium suum noverit vel levis culpae offensione
detecta gravis multae discrimine fatigandum et numerariorum corpus extincto
iniuriae auctore minuendum. <a 380 d.Xvii k.Iul.Thessalonicae gratiano v et
theodosio aa. conss.>
CJ.12.7.2pr.: Imperator Zeno
Praeclaram nobilemque militiam spectabilium tribunorum notariorum,
quo gloriosis obsequiis nonnihil rei publicae commodatis adferunt et decoris,
diversis beneficiorum titulis muniendam credidimus et augendam. * zeno a.
hilariano mag. off. * <a xxx >
CJ.12.7.2.1: Imperator Zeno
Nam biennales metas viro spectabili pro tempore primicerio
agendis numeris duximus statuendas. <a xxx >
CJ.12.7.2.2: Imperator Zeno
Hos autem tribunos, qui suis negotiis occupati minime sacrum
palatium curaverint frequentandum, nisi intra annale spatium revertantur,
quamvis commeatus iura praetendunt, pro absentia quidem unius anni unius
gradus, si vero duobus annis afuerint, duorum, si tribus, trium, si quattuor,
similiter quattuor graduum subire iacturam his qui inferiores eis fuerint
postponendos. <a xxx >
CJ.12.7.2.3: Imperator Zeno
Qui vero per quinquennium integrum se repraesentare
cessaverint, exemptos matricula tantum nomine tribunorum, nec vero ordine
perpotiri, his in hunc modum dispositis vacationem census discullionis
peraequationes et cuiuslibet alterius rei habituros. <a xxx >
CJ.12.7.2.4: Imperator Zeno
Illud praecipue privisionem nostram flagitare perspeximus,
ne per ambitionem aut gratiam aut cuiuslibet occasionis obtentu vel laborum seu
sollicitudinum specie publicorum cuiquam liceat aliquando graduum seriem
conturbare et temporum ratione calcata dudum militantibus anteferri et, quae
longis prolixisque stipendiis defensa iam pollicetur senectus, gratiosa
festinatione subripere. <a xxx >
CJ.12.7.2.5: Imperator Zeno
Hoc etiam adiciendo, ut primicerius post depositam publicam
numerorum sollicitudinem, ac si ipsam gessisset administrationem, cuius
consequitur dignitatem, magistri officiorum pro antiqua consuetudine infulas
sortiatur, omnibus vacantibus quamvis tempore praecedentibus praeponendus.
<a xxx >
CJ.12.8.0. Ut dignitatum ordo servetur.
CJ.12.8.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Si quis indebitum sibi locum usurpaverit, nulla se
ignoratione defendat sitque plane sacrilegii reus, qui divina praecepta
neglexerit. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad praetextatum pp. * <a 384
d.Xii k.Iun.Mediolani ricomere et clearcho vv.Cc.Conss.>
CJ.12.8.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Omnes privilegia dignitatum hoc ordine servanda cognoscant,
ut primo loco habeantur ii, qui in actu positi illustres peregerint
administrationes: secundo venient vacantes, qui praesentes in comitatu
illustris dignitatis cingulum meruerint : tertium ordinem eorum prospicimus,
quibus absentibus cingulum illustris mittitur dignitatis: quartum honorariorum,
qui praesentes a nostro numine sine cingulo codicillos tantum honorariae
dignitatis adepti sunt: quintum eorum, quibus absentibus similiter sine cingulo
mittuntur illustris insignia dignitatis. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. *
<a 440-441 >
CJ.12.8.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed administratores quidem, etiam comites rei privatae,
omnibus vacantibus omnibus honorariis anteponi censemus. <a 440-441 >
CJ.12.8.2.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Vacantes autem post administratores venientes non omnes iam
omnibus honorariis credidimus praeponendos, sed eos vacantes illis honorariis,
qui similem adepti sunt dignitatem, ut praefectorius praefectorio, non
quaestorius praefectorio praeponatur, parique modo quaestorius quaestorio, non
vacans comes thesaurorum vel comes rei privatae honorario quaestorio vel ex
magistro officiorum praeferatur. <a 440-441 >
CJ.12.8.2.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Inter administratores illos etiam numerari decernimus,
quibus illustribus in sacro nostro consistorio cinctis aliquid ordinariae
dignitatis vel antea commisimus vel postea committemus peragendum, verbi gratia
si vacanti magistro militum belli cura committatur. <a 440-441 >
CJ.12.8.2.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Cur enim aut vir magnificus germanus magister militum vacans
appellatur, cui bellum contra hostes mandavimus? aut cur excellentissimus
pentadius non egisse dicitur praefecturam, cuius illustribus cincti
dispositionibus vice praetorianae praefecturae miles in expeditione copia commeatuum
abundavit. <a 440-441 >
CJ.12.9.0. De magistris scriniorum.
CJ.12.9.1pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Viris spectabilibus magistris omnium sacrorum scriniorum
nostrae benivolentiae liberalitas tribuenda est, qui nostrae quodammodo adsidere
maiestati videntur. * theodos. et valentin. aa. zoilo pp.Orientis. * <a 444
d.V k.Mart.Theodosio a.Xviii et albino conss.>
CJ.12.9.1.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Idqoeue post depositum etiam officium ab omni indictionis
onere seu civilium seu militarium iudicium prorsus immunes esse praecipimus, ut
nec ab amplissima quidem sede tui culminis eis ulla molestia super suscipiendo
quolibet gravamine privato vel publico penitus iniungatur. <a 444 d.V
k.Mart.Theodosio a.Xviii et albino conss.>
CJ.12.9.1.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hoc beneficium ad proximos etiam sacrorum scriniorum et ex
proximis volumus propagari. <a 444 d.V k.Mart.Theodosio a.Xviii et albino
conss.>
CJ.12.9.1.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quinquaginta librarum auri officio tui culminis damnatione
multando, si quid adversus statuta clementiae nostrae innovari concesserit.
<a 444 d.V k.Mart.Theodosio a.Xviii et albino conss.>
CJ.12.10.0. De comitibus consistorianis.
CJ.12.10.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Eos, qui tranquillitatis nostrae consistorii dici comites
meruerunt, spectabilibus proconsulibus aequari generaliter decernimus. * arcad.
et honor. aa. severino pu. * <a 399 d. vii k. oct. constantinopoli theodoro
vc. cons.>
CJ.12.10.2: Imperator Anastasius
Viros spectabiles comites consistorianos et coniuges et
liberos, servos quin etiam atque colonos eorum isdem privilegiis tam
intentiones ab aliis proponendas excipiendo quam suas contra alios exercendo
perfrui, quibus viri clarissimi principes scholae agentium in rebus per sacram
pragmaticam sanctionem divae memoriae zenonis utuntur. * anastas. a. eusebio
mag. off. * <a xxx >
CJ.12.11.0. De comitibus et tribunis scholarum.
CJ.12.11.1pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Praepositos ac tribunos scholarum, qui et divinis epulis
adhibentur et adorandi principis facultatem antiquitus meruerunt, inter quos
comites etiam sacri stabuli et cura palatii numerantur, si primi ordinis
comitivam cum praepositura meruerunt et casu ad altiora non pervenerint,
deposito sacramento inter eos, qui comites aegypti vel ponticae dioeceseos
fuerint, quorum par dignitas est, haberi praecipimus. * honor. et theodos. aa.
prisciano pu. * <a 413 d. xii k. april. constantinopoli lucio vc. cons.>
CJ.12.11.1.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Sin absque honore comitivae regimen fuerint nacti, absolutos
militia inter eos qui duces fuerint provinciarum numerari iubemus. <a 413 d.
xii k. april. constantinopoli lucio vc. cons.>
CJ.12.12.0. De comitibus rei militaris.
CJ.12.12.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Qui contemplatione meritorum, ducto intra provincias
transmarinas strenuissimo milite, primi ordinis comitivam fuerint consecuti, ea
reverentia altissimarum dignitatum viris subiungantur, ut his locum praestent,
qui proconsulatus insignibus adornantur. * valentin. valens et grat. aaa.
ampelio pu. * <a 372 d. iii non. iul. nasonaci modesto et arintheo
conss.>
CJ.12.12.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Eos, qui sub comitivae primi ordinis dignitate peculiariter
ad quamlibet provinciam vel provincias defendendas milite credito auctoritate
nostri numinis destinantur, et eos, qui vicem illustrium virorum magistrorum
militum susceperint peragendam, ducibus, qui praeter aegyptum et ponticam in
aliis provinciis administraverint, adaequamus. * honor. et theodos. aa.
prisciano pu. * <a 413 d. xii k. april. constantinopoli lucio vc. cons.>
CJ.12.13.0. De comitibus et archiatris sacri palatii.
CJ.12.13.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Archiatros intra palatium militantes si comitivae primi
ordinis nobilitaverit gradus, inter vicarios taxari praecipimus, sive iam
pridem deposuerunt militiam sive postea deposuerint, ita ut inter vicarios et
duces qui administraverint et hos qui comitivam primi ordinis meruerint nihil
intersit nisi tempus, quo quis administraverit vel comitivae indeptus est
insignia. * honor. et theodos. aa. prisciano pu. * <a 413 d. xii k. april.
constantinopoli lucio vc. cons.>
CJ.12.14.0. De comitibus qui provincias regunt.
CJ.12.14.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Hos, qui in administratione civili ac provinciae
gubernaculis sub iurisdictionis licentia comites quoque primi ordinis esse
meruerint, vicariae dignitatis post depositam administrationem privilegiis frui
oportet. * honor. et theodos. aa. prisciano pu. * <a 413 d. xii k. april.
constantinopoli lucio vc. cons.>
CJ.12.15.0. De professoribus qui in urbe constantinopolitana
docentes ex lege meruerint comitivam.
CJ.12.15.1: Imperator Theodosius
Grammaticos tam graecos quam latinos, sophistas et iuris
peritos in hac regia urbe professionem suam exercentes et inter statutos
connumeratos, si laudabilem in se probis moribus vitam esse monstraverint, si
docendi peritiam facundiamque dicendi interpretandi subtilitatem copiam
disserendi se habere patefecerint, et coetu amplissimo iudicante digni fuerint
aestimati, cum ad viginti annos observatione iugi ac sedulo docendi labore
pervenerint, placuit honorari et his qui sunt ex vicaria dignitate connumerari.
* theodos. a. et valentin. c. theophilo pu. * <a 425 d. id. mart.
constantinopoli theodosio a. xi et valentiniano c. conss.>
CJ.12.16.0. De decurionibus et silentiariis.
CJ.12.16.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Decuriones nostri palatii post emensum fideliter obsequium
postque deposita sacramenta militiae electionem habeant, sive ex magistro
officiorum velut agentes dignitatem consequi a nostra maiestate maluerint, sive
inter viros illustres comites domesticorum, videlicet inter agentes, taxari, ut
tam in adoranda nostra serenitate quam in salutandis administratoribus et
reliquis praedicti honoris privilegiis nec non in nostro consistorio his honor
omnifariam observetur. * honor. et theodos. aa. urso pu. et aureliano pp.
orientis et strategio pp per illyricum.* <a 415 d. prid. k. nov. constantinopoli
honorio x et theodosio vi aa. conss.>
CJ.12.16.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Unusquisque decurio vel silentiarius a tironum et equorum
praestatione habeatur immunis: nullam collationem, quae plerumque poscitur,
solvat: nihil his ulla potestas iniungat aut necessitas imponat. * honor. et
theodos. aa. venatio pp. * <a 423 d. vii id. mart. ravennae asclepiodoto et
mariniano conss.>
CJ.12.16.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Decurionibus et silentiariis, etiam si ad superiorem gradum
successu meliore transcendunt, omnia privilegia, quae iam dudum divorum
principum iudicio meruerunt , legis istius praeceptione noveris esse firmata,
non praeiudicatura quacumque generalitate pragmatica. * theodos. et valentin.
aa. flaviano pp. * <a 432 d. viiii k. april. ravennae aetio et valerio
conss.>
CJ.12.16.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nec angarias vel parangarias sive paraveredos ulla eis
amplissimae praeceptionis imponat auctoritas. sordidis quoque muneribus,
excoctione calcis et superindicti gravamine eos liberamus. <a 432 d. viiii
k. april. ravennae aetio et valerio conss.>
CJ.12.16.3.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Domus quoque eorum non tantum in hac sacratissima urbe, sed
in qualibet alia positas civitate immunes ab omni hospitum cuiuslibet
dignitatis inquietudine vindicamus: permissa eis veniendi ad comitatum licentia
praeter evocatoriae securitatem. multa decem librarum auri iudicibus
provinciarum eorumque officiis infligenda, si statuta numinis nostri crediderint
esse contemnenda. <a 432 d. viiii k. april. ravennae aetio et valerio
conss.>
CJ.12.16.3.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
His addimus, ut, cum optatam quietem acceperint et inter
viros illustres senatores coeperint numerari, honore curiae sine aliqua
functione laetentur, immunitatisque gaudio plena dignitatis laetitia potiantur,
ut dignitatem solam habeant ex senatu: sub hac videlicet definitione, ut
triginta tantummodo numero ea privilegia consequantur, decuriones quoque tres.
<a 432 d. viiii k. april. ravennae aetio et valerio conss.>
CJ.12.16.3.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed eos tunc demum perpotiri decernimus beneficiis supra
scriptis, cum per continuos tredecim annos inculpatas excubias peregerint.
<a 432 d. viiii k. april. ravennae aetio et valerio conss.>
CJ.12.16.4: Imperator Zeno
Ne ad diversa tracti viri devoti silentiarii iudicia sacris
abstrahi videantur obsequiis, iubemos eos, qui quemlibet devotissimorum
silentiariorum scholae vel eius uxorem civiliter vel etiam criminaliter pulsare
maluerint, minime eum ex cuiuslibet alterius iudicio nisi ex iudicio tantummodo
viri excellentissimi magistri officiorum conveniri. * zeno a. cosmae praeposito
sacri cubiculi. * <a xxx >
CJ.12.16.5pr.: Imperator Anastasius
Iubemus clarissimorum silentiariorum militia praeditos, etsi
genitorum suorum in potestate sint constituti, quaecumque solaciorum sive
emolumentorum vel donationum seu hereditatum nomine per militiam vel quamlibet
eius causam his adquisita sunt vel fuerint, iure castrensis peculii possidere,
nec ea posse vel perentes superstites sibimet vindicare vel auferre, vel etiam
post eorum obitum fratres vel alios heredes eorum quasi ad defunctorum dominium
pertinentia in divisionem deducere: nec enim oportet labores eorum aliis
fructum vel lucrum adferre. * anastas. a. polycarpo pp. * <a 497-499 >
CJ.12.16.5.1: Imperator Anastasius
Hac namque ratione simul et contemplatione nec ipsam
militiam vel suffragium, quodcumque pro ea vel ab isdem viris devotis
silentiariis vel a parentibus eorum vel quolibet alio datum est vel fuerit, ab
his patimur in successionem defunctorum parentum conferri seu nomine
collationis in medium easdem offerri pecunias vel his imputari. <a 497-499
>
CJ.12.16.5.2: Imperator Anastasius
Ad haec de tutelis et curationibus eos excusari sancimus, ne
alienarum rerum administrationem subire compellantur, qui propter nostra
ministeria nec suis curam seu provisionem diligenter deferre possunt. <a
497-499 >
CJ.12.16.5.3: Imperator Anastasius
Liberos insuper eorum, qui dignitate virorum spectabilium
comitum seu tribunorum decorati sunt vel fuerint, nullatenus nolentes
administrationem praeturae suscipere seu peragere. <a 497-499 >
CJ.12.16.5.4: Imperator Anastasius
Omnibus videlicet antelatis privilegiis in persona non
tantum in praesenti militantium, sed etiam postea eidem consortio inserendorum
tam tempore militiae quam post eam depositam observandis. <a 497-499 >
CJ.12.17.0. De domesticis protectoribus.
CJ.12.17.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Domestici ac protectores osculandi, cum salutaverint,
vicarios tui culminis habeant potestatem. poena enim sacrilegii similis erit,
si his honorificentia non deferatur, qui contingere nostram purpuram digni sunt
aestimati. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad eusignium pp. * <a 387
d.Prid.Non.Mart.Mediolani valentiniano a.Iii et eutropio conss.>
CJ.12.17.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Primicerius quidem domesticorum et protectorum utriusque
scholae post acceptum tribunatum inter eos spectabili dignitate potiatur, qui
ducatum agere meruerint. * theodos. et valentin. aa. heliodoro pu. * <a 432
d.Iii id.Iun.Constantinopoli aetio et valerio vv.Cc.Conss. >
CJ.12.17.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Alii vero, qui decursis stipendiis ab eodem decem usque
numero subsequuntur, consulari, id est clarissimatus dignitate, perfruantur cum
ipsa loci decem primorum accessione. <a 432 d.Iii id.Iun.Constantinopoli
aetio et valerio vv.Cc.Conss. >
CJ.12.17.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si quis domesticorum nulla negotii publici abstrahente
sollicitudine nec ei per commeatum sollemniter, ut abesset, facultate concessa
biennium obsequiis serenitatis nostrae defuerit, is retrorsum in ordinem
tractus inferiorem quinque sequentibus postponatur. * theodos. et valentin. aa.
sporacio com. domesticorum peditum. * <a xxx >
CJ.12.17.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si vero triennium eius absentia continuasse monstretur,
usque ad decimum locum procul dubio regradetur. quod si quadriennio tenus
afuerit, novissimus collocetur. quinquennio autem si fuerit devagatus, ipso iam
cingulo spoliandus est. indignum quippe est desides ac propriis tam diu muniis
aberrantes, quos esse convenit adsiduos, numerari. <a xxx >
CJ.12.17.4: Imperator Justinianus
Lege pragmatica sine fine victura praefiniendum ac
constituendum credidimus, ut, si quis virorum fortium praesentalium
domesticorum in equitum schola secundocerii locum indeptus diem interea
supremum clauserit, heredes eius non reliqui tantum temporis, quod eidem gradui
superesse monstratur, verum etiam insequentis anni, hoc est primiceratus,
solaciis ac emolumentis fruantur omnibus, ut, quod ad quaestum et compendium
militiaeque fructum prolixe pertinet, similis habeatur , ac si superstes permanserit
ad finem usque supremum. * iust. a. vigilantio com. domesticorum consulari ac
patricio. * <a xxx >
CJ.12.18.0. De praepositis labarum.
CJ.12.18.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Qui praepositi labarum nostro iudicio promoventur,
clarissimi sint inter adlectos, ita ut ex consularibus habeantur. nam et
immunitate digni sunt, quos nostri lateris comitatus illustrat. * honor. et
theodos. aa. monaxio pp. * <a 416 d.Iii id.Nov.Constantinopoli theodosio
a.Vii et palladio conss.>
CJ.12.19.0. De proximis sacrorum scriniorum ceterisque qui
in sacris scriniis militant.
CJ.12.19.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Proximos memoriae, epistularum ac libellorum atque
dispositionum ita vicariorum honore cumulamus, ut inter eos merito dignitatis
habeantur, qui pro praefectis dioeceses sibi creditas temperarunt, ex eo
tempore, ex quo eos splendor indepti proximatus ostendat, insequentibus
praeponendi, qui vicarias postea administraverint. et nullam iniuriam
descriptionis perhorrescant. * grat. valentin. et theodos. aaa. cynegio pp. *
<a 386 d.Prid.K.Ami.Constantinopoli honorio nobilissimo puero et euodio
conss.>
CJ.12.19.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
In sacris scriniis nostris militantes in provinciis
ordinarii vel spectabiles iudices a salutatione non arceant, etiam inviti in
consessum accipiant: scituris vel principe vel corniculario vel capitibus
officii, ternas libras auri ex suis facultatibus eruendas, si consistorium
nostrum saepe ingredientibus secretarii iudicum non patuerit ingressus, aut
reverentia non fuerit in salutatione delata aut sedendi cum iudice societas
denegata. * valentin. theodos. et arcad. aaa. constantio pp. * <a 389 d.Vi
id.Nov.Triveris timasio et promoto vv.Cc.Conss.>
CJ.12.19.3: Imperatores Arcadius, Honorius
In scriniis palatii militantes, id est memoriae epistularum
libellorumque ac dispositionum, post viginti annos transactae militiae si
discedendum sibi esse decreverint, consulari honore fulti inter adlectos
habeantur huncque honorem dignitatis teneant, qui ex consularibus deferri
consueverit. nec eos quisquam iniungendo aliquid iubendo possit ab impertito
otio separare. * arcad. et honor. aa. claudio pu. * <a 396 d.Xv
k.Mart.Constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa.Conss.>
CJ.12.19.4pr.: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Iubemus, ut primum omnium sit eorum, qui in sacris scriniis
nostris, id est memoriae, epistularum libellorum et dispositionum, referuntur,
secura possessio ab omnibus sordidis muneribus excusata: superindictum non
timeant, venalicium non petantur solumque canonicae indictionis praestent
tributum: labore dignitas conquisita extraordinarium munus ignoret nec ullam
temonis patiatur iniuriam: equorum tironumque praestationem nullus agnoscat,
qui vel adhuc in scriniis militat vel honorem proximi et comitivam primi
dispositionum longi temporis sudore quaesivit. et haec quidem patrimoniis
censuimus deferenda. * arcad. honor. et theodos. aaa. epiphanio pu. * <a 407
d.Id.Oct.Ravennae honorio vii et theodosio ii aa.Conss.>
CJ.12.19.4.1: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Quod autem omnibus constat deferri, adiectu alterius
dignitatis perire non patimur, ut, etiamsi prosperioris fortunae iudicio ad
honoris ornamenta processerint , vetera tamen eis scrinii labore privilegia
quaesita serventur. <a 407 d.Id.Oct.Ravennae honorio vii et theodosio ii
aa.Conss.>
CJ.12.19.5pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Peculiari praeceptionis nostrae favore praestamus, ut in
scriniis memoriae, epistularum libellorumque ab exceptoribus usque ad
melloproximos dignitatem clarissimorum honoremque percipiant. * honor. et
theodos. aa. faustino pp. * <a 413 d.Viii id.Iun.Ravennae lucio vc.Cons.>
CJ.12.19.5.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Et sicuti reliqui, qui in isdem scriniis militant, liberum
cum ordinariis iudicibus ingressum in secretarium concessumque habere legibus
meruerunt, ii quoque, in quos hanc stipendiorum meritis clarissimatus
conferimus dignitatem, cum spectabilibus etiam sese ferimus reverentiam
recognoscant, ut consedendi ingrediendique secretarium sciant a nobis licentiam
contributam. <a 413 d.Viii id.Iun.Ravennae lucio vc.Cons.>
CJ.12.19.6: Imperatores Honorius, Theodosius
Pro biennio annum solum agere deinceps decernimus eos, qui
in tribus scriniis memoriae epistularum libellorumque ordine ac merito
stipendiorum ad gradum pervenerint proximorum. * honor. et theodos. aa.
eustathio quaest. et heloni mag. off.* <a 416 d.Viii id.Febr.Constantinopoli
theodosio a.Vii et palladio conss.>
CJ.12.19.7pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Unicuique, qui in sacris scriniis militat, sui loci merita
servari oportere constituimus, et universos, qui ultra numerum statutorum in
isdem scriniis militant , sui gradus respectu per ordinem quem sortiti sunt in
deficientium statutorum locum, ut tamen ultimis socientur, subire decernimus:
scilicet ut nemini penitus liceat, cum sit posterior tempore, in locum
praecedentis ambire, nisi forte adeo qui tempore vincitur laborum comparatione
superat, ut quindecim primatum eiusdem scrinii testimonio cum sacramenti
religione subnixus praecedentibus dignior iudicetur. * theodos. et valentin.
aa. nomo mag. off. * <a 443-444 ? >
CJ.12.19.7.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hanc quoque observationem extra filios proximorum volumus
custodiri. etenim cuique proximo unum de suis filiis, qui temporis dumtaxat
suffragio nititur, licet parum observasse militiam cognoscatur, insequentibus
tempore, qui laborum meritis muniuntur, anteferre posse decernimus. <a
443-444 ? >
CJ.12.19.7.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Illum tamen, qui locum statuti meretur, proximo quidem
ducentos quinquaginta solidos, melloproximo vero vel adiutori pro consuetudine
uniuscuiusque scrinii viginti aut quindecim solidos offerre praecipimus. <a
443-444 ? >
CJ.12.19.7.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si quis de supernumerariis, qui in statuti locum subire
debuerat, ne pecuniam offerat, statuti etiam gradum recusare voluerit, sequenti
tam offerendae quantitatis praedictae quam subrogandi licentia permittatur, ita
videlicet, ut si secundus etiam vel tertius vel cuiuslibet numeri in eadem
excusationis voluntate duraverit, accedenti semper eadem copia quam praecedens
excusaverat tribuatur. <a 443-444 ? >
CJ.12.19.7.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hos autem, qui ad statutorum ordinem progredi noluerint, nec
de suo gradu volumus removeri et, cum vacaverit statuti locus, condicionem quam
antea repudiaverant, id est offerendae pecuniae et adipiscendi statuti locum
liberam habere praecipimus facultatem. <a 443-444 ? >
CJ.12.19.8pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Proximos sacrorum scriniorum, quos fides ac diuturnae
observationis industria litterataque militia, comitem quin etiam dispositionum,
quem probitas ac strenuitas merito commendat, completo tempore suae militiae
comitivae sacri nostri consistorii cingulo in diem vitae potiri, manentibus
videlicet iam dudum praestitis salvis privilegiis, decernimus. * theodos. et
valentin. aa. nomo mag. off. * <a 443-444? >
CJ.12.19.8.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quibus enim arcana pietatis nostrae merito committuntur, his
pietas nostra vitam cingulo supra dictae comitivae ornandam decorandamque
decrevit. <a 443-444? >
CJ.12.19.9: Imperator Leo
In sacris nostris scriniis militantes per commeatum non
continuatim praestitum ante conventionem profecti intra indultum temporis
spatium erunt cum suis coniugibus et liberis a conventione securi: ab
indictionibus etiam publicorum et civilium munerum et post completam militiam
excusatione potiantur: super domibus quoque, quas in provinciis possident,
metatorum molestia liberentur. * leo a. patricio mag. off. * <a xxx >
CJ.12.19.10pr.: Imperator Leo
Statutos memoriales praecipimus esse in scrinio quidem
memoriae sexaginta duos, epistularum vero triginta quattuor, libellorum quoque
triginta quattuor: antiquarios vero, qui habentur in scrinio memoriae, numquam
minus esse quam quattuor. * leo a. hilariano com. et mag. off. ac patricio. *
<a xxx >
CJ.12.19.10.1: Imperator Leo
Supra scripti autem memoriales nullo modo duplici fungantur
officio nec geminis chartis inrepserint, ut non occupentur plura in unum se
commoda collaturi nihilque reliquis relicturi. <a xxx >
CJ.12.19.11: Imperator Anastasius
Si quis in sacris nostris scriniis, id est memoriae dispositionum
epistularum et libellorum, statutis iam connumeratus ab hac luce fuerit
subtractus, ab eo, quicumque utpote vacante loco de substitutis in statutorum
consortio fuerit ultimus subrogatus, pro solacio vel suffragio proximi
definitam sacraeque constitutioni divae memoriae theodosii et valentiniani
principum insertam quantitatem defuncti heredes vel successores vel liberi eius
seu creditores, qui fenus cum mortuo pro statuti loco ei adquirendo
contraxerint, consequantur: ita scilicet ut, si hereditas vel successio diem
functi minime fuerit suscepta vel adita, tales personae, id est creditores
quidem contra ceteros praerogativa sibi servata, li beri autem vel agnati seu
cognati non hereditatis sed privilegii nomine simili modo huiusmodi summam percipiant
sibique petere ac vindicare permittantur: nullius machinatione huiusmodi nostra
dispositione retractanda seu violanda, maxime cum viros etiam pro tempore
spectabiles eorundem proximos scriniorum, si quis eorum ante completum
proximatus actum morte praeventus sit, ad heredes successoresque suos residui
temporis proximatus solacia sine quadam imminutione transmittere non dubitetur.
* anastas. a. eusebio mag. off. * <a xxx >
CJ.12.19.12pr.: Imperator Anastasius
In sacris scriniis militantes et parentes atque uxores eorum
nec non liberos ex sententia tantummodo tuae celsitudinis criminales et civiles
intentiones agentium excipere iubemus, insuper etiam colonos seu adscripticios
et servos eorum in hac regia urbe degentes eodem beneficio potiri, fidei pro tempore
adiutoris viri spectabilis proximi vel unius ex statutis committendos: ita ut,
si in provincia quicumque memorialis repertus fuerit, iuratoriae cautioni
committatur, etsi non possideat immobilem substantiam, servi nihilo minus et
coloni ad eum pertinentes fidei eius tradantur. * anastas. a. celeri mag. off.
* <a xxx >
CJ.12.19.12.1: Imperator Anastasius
Modum insuper sportularum ad mediocrem deduci quantitatem et
exsecutoribus de schola agentium in rebus attribuendis unum solidum singulos
usque ad finem negotii proque ingressu in iudicio tuae magnitudinis quolibet
modo faciendo duos solidos et pro editione gestorum exceptoribus dimidiam
solidi partem et, si apud arbitrum negotium ventilari contigerit, ipsi quidem
arbitrio unum solidum et nihil amplius, exceptoribus autem eum observantibus
tam pro ipso quod implere videntur ministerio quam pro editione gestorum seu
relationis vel definitionis tertiam partem solidi praebere sancimus: nec pro
tempore virum spectabilem fisci patronum vel exsecutores, quibus imminendi
litibus sollicitudo iniuncta est, quicquam ab his exigere seu profligare
concedi: dimidia scilicet expensarum, quas in iudicio tui culminis a memoratis
personis praeberi statuimus, portione in iudi ciis provincialibus ab his
agnoscenda: ita ut, si de civilibus annonis vel tutela seu curatione vel novi
operis nuntiatione litem eos subire contigerit, in maiore quidem iudicio ad
similitudinem sumptuum, quos in iudicio eminentiae tuae dependere praecepti
sunt, apud virum autem clarissimum praefectum annonae seu fisci patronum
urbicariae magnificae praefecturae vel architectos pro modo eorum, quae super
arbitris et litibus apud eos exercendis superius statuta sunt, solventes
expensas nihil amplius agnoscere seu dependere cogantur. <a xxx >
CJ.12.19.12.2: Imperator Anastasius
Quae omnia custodiri iubemus, sive per se sive per
procuratores aut defensores lites exercere maluerint. haec, si prolata scriptis
sententia moniti sunt. <a xxx >
CJ.12.19.12.3: Imperator Anastasius
Si vero ex depositione seu aliter quis eorum conventus
fuerit, nihil eum vel scrinio viri clarissimi adiutoris vel cuilibet alii
nomine sportularum offerre compelli. <a xxx >
CJ.12.19.12.3a: Imperator Anastasius
Omnibus ante latis privilegiis postea, quibus per anteriores
divorum principum sanctiones defenduntur, in persona tam eorum, qui adhuc
militant et qui postea eandem militiam sortiti sunt, quam eorum, qui praedictam
militiam gradu vocante iam deposuerunt vel postea deposuerint, servandis, ut
eorum commodo ipsi quoque una cum uxoribus et liberis, colonis praeterea et
servis propriis perfruantur. <a xxx >
CJ.12.19.12.4: Imperator Anastasius
Et quoniam in controversiis, quas in iudiciis moveri
contigerit, aequalitatem litigatoribus volumus servari, et adversariis eorum
pro sumptibus et expensis similem ante latorum beneficiorum praerogativam
custodiri. <a xxx >
CJ.12.19.12.5: Imperator Anastasius
Propter hanc etenim causam et viros devotos memoriales non
tantum agendo in quolibet iudicio, sed etiam actiones ab aliis ingerendas
excipiendo privilegiis a nobis indultis potiri decernimus. <a xxx >
CJ.12.19.12.6: Imperator Anastasius
His videlicet, qui militiam virorum devotissimorum
memorialium gradu soluto deposuerunt seu deposuerint, et si quietis amore per
provincias domicilium fovere maluerint, omnibus nihilo minus privilegiis, quae
huiusmodi personis per sacratissimam legem nuper promulgatam a nostra
serenitate praestita sunt, muniendis et eorum commodis atque auxilio potituris.
<a xxx >
CJ.12.19.13pr.: Imperator Justinus
Comperimus divinitus quidem fuisse dispositum viros devotos
adiutores tuae magnitudinis certo esse in numero nec ad huiusmodi nomen vel
operam plures licitum esse adspirare, quam in scrinio quidem sacrae memoriae
duodecim tantum, septenos vero in duobus reliquis scriniis, id est sacrarum
epistularum sacrorumque libellorum, sed posterioris licentiam temporis supra
modum indulgendo ambitionibus disturbasse rei merita ac in multitudinem
divulgasse, ut inter memorialium et adiutorum numerum non longum paene intersit.
* iustinus a. proculo quaest. sacri palatii. * <a xxx >
CJ.12.19.13.1: Imperator Justinus
Sancimus itaque reduci ac renovari statutum ordinis
terminum, non ut eximantur adiutoribus ii, qui praeter praedictam dispositionem
in praesenti exuberant, sed ut interea omnibus aliis interdicatur ab adfectando
hoc nomen, donec exeuntibus singulis ac recedentibus decrescere possit vetita
conglomeratio legitimusque iam resideat numerus: non prohibendis viris devotis
adiutoribus desistentibus eodem officio, cum vel ad laterculensis gradum in
scrinio sacrae memoriae provecti fuerint vel secundum locum obtinuerint in
duobus aliis scriniis, post quem proximi creabuntur, licet nondum redacta sit
quantitas pristina, tamen alios pro se quos elegerint subrogandos adiutores
petere, qui posteriores erunt ceteris. <a xxx >
CJ.12.19.13.2: Imperator Justinus
Illud etiam disponendum duximus utpote nonnullis
anterioribus exemplis subnixum nec non iustitiae congruum, ut ab his, quibus
concessum est adiutorum agmini pro se sociare, libellus offeratur viro illustri
pro tempore quaestori petendaque eius subscriptio tempus atque hominem nec non
rem ipsam continens, id est quod inter adiutores ei quem pro se subrogat merere
permissum est: ordinandis videlicet isdem adiutoribus pro ratione temporum,
quibus libelli porrecti sunt, ut, etiamsi memorialium matricula inferiore loco
sit, qui prior in adiutoribus meruit , adiutor quidem habeatur superior,
memorialis vero posterior pro utriusque ordinis modo vel discrimine: quod etiam
in aliis quoque paene omnibus officiis observari dignoscitur. <a xxx >
CJ.12.19.14pr.: Imperator Justinus
Hac lege sancimus, si quando adiutores viri magnifici pro
tempore quaestoris sacri nostri palatii in accusationem civilis causae vel
criminalis deducti fuerint , strictum iuris et integritati congruum ordinem
conservari, ut, si sine scriptis conveniendi sint, nomen eius praecipientis ore
designatum esse sufficiat: sin autem scriptis in querimoniam unus adiutorum aut
plures forte ferendi sint, monumenta sententiarum in persona tantummodo
conveniendi adiutoris praecedentium aequum et iustum initium futuro praestent
certamini. * iustinus a. tatiano mag. off. * <a xxx >
CJ.12.19.14.1: Imperator Justinus
Et quoniam probatioribus exemplis quam indecorae consuetudini
deceat indulgeri, quod in universo scrinio devotissimorum libellensium evicisse
monstratur, id in adiutores sacrae memoriae, sacrarum etiam epistularum
transferendum censemus, ut , qui liberam proficiscendi licentiam pronuntiatione
commeatus indepti fuerint, sine qualibet stipendiorum aut emolumentorum
deductione peregre degant, etenim pro tempore viris clarissimis proximis et
melloproximis aut eorum adiutoribus absentiae causa vel offerre de suo proprio
aut ex annonis aut stipendiis quicquam relinquere cogendi, quamvis ianuarias
kalendas indultum excedat spatium et int ra se festum diem contineat. <a xxx
>
CJ.12.19.14.2: Imperator Justinus
Ad haec illud observandum sancimus, ne alius adiutor propter
quamcumque ambitionem his, qui in praesenti sunt, vel post eorum deminutionem
addatur, licet in veterem numerum redacti fuerint. <a xxx >
CJ.12.19.15pr.: Imperatores Justinus, Justinianus
Certae quidem sunt dispositiones nostri numinis, quas super
adiutoribus viri illustris pro tempore quaestoris nostri palatii, quorum
obsequio res agitur quaestoria, dedimus. * iustinus et iust. aa. tatiano mag.
off. * <a 527>
CJ.12.19.15.1: Imperatores Justinus, Justinianus
Quarum prima quidem ad supplicationem eorundem adiutorum
emissa numero eorum, qui erant illo tempore, quo preces nobis obtulerunt, neque
aliquem eximi neque aliquem addi praecepit, praeterquam si quis eorum vel ad
laterculensis gradum in scrinio sacrae memoriae vel ad secundum locum in duobus
aliis scriniis, id est sacrarum epistularum sacrorumque libellorum et
cognitionum, provectus fuerit: nam his licere desistentibus ab adiutoris
officio alios pro se quos voluerint adiutores subrogare ultimum locum in isdem
adiutoribus obtenturos, licet superiorem in memoralibus habeant. <a 527>
CJ.12.19.15.2: Imperatores Justinus, Justinianus
Altera vero per sacram pragmaticam facta est, per quam
excelsae memoriae proculo viro suggerente praecipimus illos etiam adiutores
posse in suum locum alios inducere, qui per aliquem fortuitum casum minus
implere suum officium valeant, veluti senium vel morbum vel aliam necessariam
causam: quod ex ipsorum adiutorum petitione idem magnificae memoriae proculus
ad nos rettulit. <a 527>
CJ.12.19.15.3: Imperatores Justinus, Justinianus
Sed in praesenti, ab aliis memorialibus tam in scrinio
sacrae memoriae quam in ceteris duobus sacrarum epistularum sacrorumque
libellorum et cognitionum relatis aditi comperimus deminutionem eorundem
adiutorum impediri per memoratam pragmaticam sanctionem et insuper venditionis
quodammodo memorati officii locum introductum esse. <a 527>
CJ.12.19.15.4: Imperatores Justinus, Justinianus
Quod ne de cetero fiat, praesentem sanctionem ad tuam
magnitudinem mittimus, per quam iubemus illis tantummodo permissum esse
secundum prius nostrae serenitatis rescriptum alios in suum locum subrogare,
qui vel laterculensis gradum in scrinio memoriae vel secundum locum in aliis
duobus scriniis adepti fuerint, secunda nostra sanctione super hoc capitulo de
cetero cessante: nulli danda licentia eorundem adiutorum, praeterquam si ad
memoratos gradus adscenderit, alium pro se isdem adiutoribus ex quocumque
fortuito casu connumerare, ut eo modo ad veterem numerum idem adiutores redeant
et duodecim quidem in scrinio sacrae memoriae, s epteni vero in aliis duobus
sint, id est sacrarum epistularum sacrorumque libellorum et cognitionum. <a
527>
CJ.12.19.15.5: Imperatores Justinus, Justinianus
Illo videlicet observando, ne alius adiutor per quamcumque
ambitionem his qui in praesenti sunt vel post eorum deminutionem, licet in
veterem numerum redacti fuerint, addatur: nam si permutationem, licet fortuito
casus inciderint, prohiberi disposuimus, multo magis prioribus manentibus alios
introduci vetamus: ceteris scilicet anterioris sanctionis capitulis in suo
robore permansuris. <a 527>
CJ.12.20.0. De agentibus in rebus.
CJ.12.20.1: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Nullus de schola agentium in rebus de cetero locum mortui
conetur invadere, sed is, qui ordine stipendiorum et laborum merito ad gradum
militiae sequebatur, statim atque illum fata subduxerint in eius praemia
percipienda succedat omni obreptione cessante. * arcad. honor. et theodos. aaa.
antehmio mag. off. * <a 404 d.Prid.K.Iul.Constantinopoli honorio a.Vi et
aristaeneto conss.>
CJ.12.20.2: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Nulli posthac sine nostrae maiestatis auctoritate
discingendi agentem in rebus, nulli eximendi pateat copia: nam probata schola
et animadversionem vereri iudicis et nullam debet timere contumeliam vilitatis.
* arcad. honor. et theodos. aaa. helioni mag. off. * <a 415 d.Iii
id.Nov.Constantinopoli honorio x et theodosio vi aa.Conss.>
CJ.12.20.3pr.: Imperator Leo
Matriculam agentum in rebus a tua celsitudine confectam
amittentes iubemus, ne ducenarii plus quam quadraginta octo in cingulis
habeantur in posterum: et numerum centenariorum ducenti viri, quos vocante
tempore gradus competentes admiserint, parique modo biarchorum nomen meritumque
ducenti quinquaginta viri dumtaxat , praeterea circitorum trecenti et equitum
quadringenti quinquaginta impleant. * leo a. patricio mag. off. rum. * <a
xxx >
CJ.12.20.3.1: Imperator Leo
Sit in aeternum illa quoque fixa stabilisque tuae
sublimitatis dispositio, ut, si quis de numero ducenariorum, quos quadraginta
octo quotannis esse censuimus, forsitan de luce migraverit, laborum eius
fructum successores ab intestato vel ex testamento venientes luctui dispenset,
et ita omnibus inter ceteros superstites potiantur solaciis, tamquam si vivus,
qui haec eadem diu speraverat, sibimet vindicasset: qua de causa locum etiam
eius successorum intuitu vacare conveniet. <a xxx >
CJ.12.20.3.2: Imperator Leo
Nemo autem sine divali probatoria, quam codices in sacro
nostro scrinio memoriae positi debeant inserendam accipere, militaribus eiusdem
devotissimae scholae stipendiis vel privilegiis potiatur. <a xxx >
CJ.12.20.4pr.: Imperator Leo
Ex eo, quo primum ducenae vel centenariorum gradum in schola
agentum in rebus militantes meruerint, desinant in sacratissima videlicet
civitate constituti alterius iudicis cuiuslibet auctoritate pulsari, vel in
alio quolibet examine praeterquam viri magnifici magistri officiorum et cui
forsitan ipse concesserit actionibus sui quisque adversarii respondere. quod
multo magis in criminalibus causis observari decernimus: absurdum est enim, ut
in eius salutem vel existimationem valeat quisquam proferre sententiam, cuius
de nulla re possit pecuniaria iudicare. * leo a. patricio mag. off. * <a xxx
>
CJ.12.20.4.1: Imperator Leo
Huius autem beneficii praerogativam subadiuvis etiam, qui singulis
inveniuntur temporibus, deferri iubemus, licet hanc in eorum persona more
quoque vetere servari cognoverimus: ut tamen post depositum officium memoratum,
si non inter centenarios numerentur, communi iam lege respondere non ambigant.
<a xxx >
CJ.12.20.4.2: Imperator Leo
Praedictas autem omnes centenariorum personas in provincia
repertas concessa nunc speciali fori praerogativa, nisi publicae exsecutionis
sollicitudo his iniuncta sit, uti prohibemus eosque ordinariorum etiam iudicum
pro vetere iure sententiis oboedire praecipimus. <a xxx >
CJ.12.20.5pr.: Imperator Leo
Agentes in rebus, qui per ordinem consequi solent
principatus insignia, in unoquoque scrinio fabricarum et barbarorum quaternos
subadiuvarum sollicitudine per annum dumtaxat integrum procedentes gradatim
subire hac in aeternum valitura lege decernimus: exceptis videlicet universis
negotiatoribus quodlibet mercimonium per se gerentibus interpositasve personas,
cum eis ante sacratissimis constitutionibus interdictum sit militare: exceptis
nihilo minus his, qui possessionum alienarum sollicitudinem procurationemve
susceperint. eos enim ad haec officia volumus adspirare, quorum labores scholae
agentum in rebus testimonio comproban tur. * leo a. patricio mag. off. * <a
xxx >
CJ.12.20.5.1: Imperator Leo
Illi quoque sunt ab hac liberalitate nostrae mansuetudinis
excludendi, qui, cum scholae eidem socientur, in sacris scriniis, quibus vir
spectabilis primicerius et tertiocerius praesunt, adiuvantes eos publicarum
chartarum tractatibus occupantur et duobus officiis operam suam adhibere non
possunt: nam praeter emolumenta, quae de praedictis scriniis consequuntur,
principatus etiam solacio debent esse contenti. <a xxx >
CJ.12.20.5.2: Imperator Leo
Quod si morbo vel aetatis senio capti vel imperiti huiusmodi
rerum vel quocumque alio vitio praepediti per se memorati officii curam subire
nequiverint, consideratis praecedentibus eorum laboribus per substitutum
chartularium eiusdem scrinii, cui praefuturus est ipse, idoneum et tam moribus
optimis praeditum quam scientiam peritiamque rerum habentem electione sua
suarumque periculo facultatum praefatum munus eos implere praecipimus. <a
xxx >
CJ.12.20.6pr.: Imperator Anastasius
Hac saluberrima sanctione decernimus agentes in rebus pro
conventionibus et modo sportularum exsecutoribus praebendarum pro quantitate
sumptuum, quae circa litigia sibimet ab aliis inferenda vel a se contra alios
per semet ipsos seu per ordinandos a se procuratores exercenda convenit ab his
agnosci, beneficiis, quae in sacro nostro militantibus ministerio iam pridem
per divinas sanctiones indulta sunt, perpotiri, fideiussorem idoneum de eadem
schola, non autem extraneum offerre compelli: * anastas. a. celeri mag. off. *
<a xxx >
CJ.12.20.6.1: Imperator Anastasius
Ita tamen, ut privilegia, quaecumque centenariis seu
ducenariis vel chartulariis seu viris clarissimis principibus post depositam
quoque militiam iam per dispositiones principales impertita et nunc usque
observata esse noscuntur, intacta inviolataque custodiantur, cum perabsurdum
perque temerarium sit hanc nostrae pietatis liberalitatem quemquam astuta
interpretatione non ad augmentum anteriorum privilegiorum, sed imminutionem
convertere concedi: <a xxx >
CJ.12.20.6.2: Imperator Anastasius
Simili videlicet forma pro matribus et uxoribus eorum nec
non etiam liberis sub eorum potestate constitutis nec aliam sortitis vel
sortituris militiam nec non etiam servis ad eos pertinentibus servanda: <a
xxx >
CJ.12.20.6.3: Imperator Anastasius
Ita ut in provinciis quoque supra dictae personae degentes
simili beneficio perfruantur, sportulas tamen et litium expensas pro tertia
superius enarratae quantitatis soluturae: <a xxx >
CJ.12.20.6.4: Imperator Anastasius
Denarum librarum auri condemnatione aliaque gravissima
indignatione his feriendis, quicumque nostra iussa quolibet modo seu tempore
violaverint seu violari concesserint. <a xxx >
CJ.12.21.0. De principibus agentum in rebus.
CJ.12.21.1pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Agentes in rebus post palmam laboris emeriti principatus
honore remuneramus. atque ideo officiales tam ad necessitates publicas quam
privatas non nisi principe mittantur auctore, nullarumque sine ipso cuiquam
mandetur exhibitio personarum, etiamsi intercessio in locis degentis officii
fuerit impertita. * grat. valentin. theodos. et arcad. aaaa. cynegio pp. *
<a 386 d.Prid.K.Mart.Constantinopoli honorio np.Et euodio conss.>
CJ.12.21.1.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Causarum etiam patronos volumus esse conventos, ne ignorante
principe ullam postulationem introducant, neve sub unius persona suscepti
fraude quadam aliena negotia inserenda esse pertemptent. <a 386
d.Prid.K.Mart.Constantinopoli honorio np.Et euodio conss.>
CJ.12.21.1.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Quod si fuerit definitio contempta, decem libras auri fisco
nostro ab officio tuo iubemus inferri. <a 386 d.Prid.K.Mart.Constantinopoli
honorio np.Et euodio conss.>
CJ.12.21.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Omnia citatoria, omnium scilicet causarum atque personarum,
licet sint senatoriae dignitatis, ad principes specialiter revocari
praecipimus, actus vero ceteros , qui in sacratissimo coetu senatus tractari
consueverunt, censualium sollicitudine celebrari, nec aliquid praeiudicium ex
subreptivo rescripto supplicibus inferri. * arcad. et hohor. aa. theodoto pu. *
<a 395 d.Xii k.Iun.Constantinopoli olybrio et probino conss.>
CJ.12.21.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Proconsularis apicis dignitatis adiectione principes agentum
in rebus praecipimus decorari. * honor. et theodos. aa. palladio procons.
africae. * <a 410 d.Vii k.Oct.Ravennae varane vc.Cons.>
CJ.12.21.4pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ex agentibus in rebus principibus domesticos in suis actibus
habere liceat eos, quorum fidem industriamque probatam sibi aestimant, etsi
saepe eodem officio fuerint ante perfuncti. * theodos. et valentin. aa. valerio
mag. off. * <a 436 d.Iiii k.Febr.Constantinopoli theodosio a.Xv et qui
fuerit nuntiatus.>
CJ.12.21.4.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Et si quis agens in rebus post viginti quinque annorum
curricula ob adversam corporis valitudinem militiae finem minime valuerit
expectare, sed ad honorariam ex principe dignitatem testimonio scholae procilierit,
isdem eum privilegiis muniri censemus, quibus ii qui ad principatus actum
progressi sunt potiuntur. <a 436 d.Iiii k.Febr.Constantinopoli theodosio
a.Xv et qui fuerit nuntiatus.>
CJ.12.21.4.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed in salutationibus iudicum concessibusque priores eos,
qui per longae militiae metas ad principatus actum pervenerint, etsi actus
tempore posteriores sint, esse praecipimus. <a 436 d.Iiii
k.Febr.Constantinopoli theodosio a.Xv et qui fuerit nuntiatus.>
CJ.12.21.4.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nihil censualibus vel apparitoribus adversus privilegia
eorum excogitantibus, tamquam in actu principatus fuerit versati, vicenarum
librarum auri condemnatione contra eos proposita. <a 436 d.Iiii
k.Febr.Constantinopoli theodosio a.Xv et qui fuerit nuntiatus.>
CJ.12.21.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Eos, qui ordine transcursa militia post ducenam ad
desideratum principis pervenerint gradum aut adiutores viri illustris magistri
officiorum extiterint, cum inter honoratos coeperint numerari, vicarianae
dignitatis titulis decorari censemus. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. *
<a 440.441 >
CJ.12.21.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Principes agentum in rebus, quos saepe saeva pericula
vitaeque interdum renuntiatio ad memoratum gradum adduxit, completo tempore
suae militiae comitivae primi ordinis cingulo in diem vitae potiri, manentibus
videlicet dudum praestitis salvis privilegiis, decernimus. * theodos. et
valentin. aa. nomo mag. off. * <a 443.444? >
CJ.12.21.7pr.: Imperator Leo
Quicumque ex corpore cohortalium militans in schola agentum
in rebus filium procreaverit, antequam ad metas militiae suae perveniat,
principatus honore decoretur, licet ipse post finitam militiam utpote liber
nulla debeat huiusmodi conventione pulsari, filium tamen cohortali condicioni
relinquat obnoxium. * leo a. nicostrato pp. * <a 468 >
CJ.12.21.7.1: Imperator Leo
Si vero, postquam adeptus fuerit principatum, ediderit
filium, is qui natus est, etiamsi in schola devotissimorum agentum in rebus
militiam sortitus non fuerit, ita sit liber ac securus nec ullis cohortalis
officii nexibus obligetur, quasi iam ex patre libero et ab hac condicione
penitus alieno progenitus. <a 468 >
CJ.12.21.8pr.: Imperator Zeno
Multis devotissimae scholae agentum in rebus aditionibus
permoti viros clarissimos eiusdem scholae principes, qui finitis militiae
stipendiis exeunt, quotiens ex maioris iudicis sententiis ipsi vel eorum
coniuges aut liberi vel servi aut coloni sive per se sive per procuratores
conveniantur, non amplius quam unum solidum exsecutoribus sportularum nomine
praebere compelli, apparitoribus vicarianis seu praesidalis iudicii non nisi
tertia parte solidi tantum praestanda: * zeno a. iohanni mag. off. * <a 484
d.K.Sept.Theodorico cons.>
CJ.12.21.8.1: Imperator Zeno
Nullasque eisdem concussiones aut vexationes in praebendis
fideiussoribus ingeri , sed eos fideiussores quos locorum defensor
existimaverit dare, ita videlicet, ut pro tenore generalium edictorum ii, qui
vel in sacratissima urbe vel in provinciis immobiles possident facultates,
iuratoriae cautioni et substantiae suae credantur. <a 484
d.K.Sept.Theodorico cons.>
CJ.12.21.8.2: Imperator Zeno
Hoc etiam adiciendo, ut numquam nisi ex sententia in
scriptis prolata penitus moneantur. <a 484 d.K.Sept.Theodorico cons.>
CJ.12.21.8.3: Imperator Zeno
Ad similitudinem insuper aliorum officiorum, quotiens
civiles vel criminales contra eosdem cognitiones moventur, exsecutorem quidem
negotii usque ad finem litis civilis seu criminalis unius esse solidi
praestatione contentum. <a 484 d.K.Sept.Theodorico cons.>
CJ.12.21.8.4: Imperator Zeno
Et pro insinuandis nostrae serenitatis apicibus vel simplici
contra obnoxios eorum postulatione deponenda binos solidos ab his vel
coniugibus eorum praeberi. <a 484 d.K.Sept.Theodorico cons.>
CJ.12.21.8.5: Imperator Zeno
Et quotiens exemplaria postulantur, ii quorum interest
accepto solido quod petitur praebere non differant. <a 484
d.K.Sept.Theodorico cons.>
CJ.12.21.8.6: Imperator Zeno
Pro implendis vero monumentis, unde conveniendi tribuitur
exsecutoribus facultas , non ultra quam tres solidos quibus competit impertiri
praecipimus. <a 484 d.K.Sept.Theodorico cons.>
CJ.12.21.8.7: Imperator Zeno
Arbitro vero non amplius quam solidum et fisci patronis
dimidiam solidi partem, notariis vero tertiam usque ad finem, sicut dictum est,
causae praestare: super editione quoque chartularum solidi partem dimidiam
praebere. <a 484 d.K.Sept.Theodorico cons.>
CJ.12.21.8.8: Imperator Zeno
Quod si non apud arbitrum, sed in competentibus iudiciis
maioribus cognitio celebretur, inducendi quidem negotii gratia non nisi
quattuor solidos eosdem viros clarissimos erogare, gestorum vero excipiendorum
causa duos tantummodo solidos dare et nullius ultra supra scriptas quantitates
cuilibet alteri praestandi sumptus exactione vexari. <a 484
d.K.Sept.Theodorico cons.>
CJ.12.21.8.9: Imperator Zeno
His omnibus locum habentibus, sive ipsi aliis litem ingerunt
sive ab aliis pulsantur. <a 484 d.K.Sept.Theodorico cons.>
CJ.12.22.0. De curiosis.
CJ.12.22.1: Imperator Constantius
Curiosi et stationarii, vel quicumque funguntur hoc munere,
crimina iudicibus nuntianda meminerint et sibi necessitatem probationis
incumbere, non citra periculum sui, si insontibus eos calumnias nexuisse
constiterit. cesset ergo prava consuetudo, per quam carceri aliquos
immittebant. * constantius a. ad lollianum pp. * <a 355 d.Xi k.Aug.Mediolani
acc.Xii k.Sept.Arbitrione et lolliano conss.>
CJ.12.22.2pr.: Imperator Constantius
Agentes in rebus in curiis agendis et evectionibus publici
cursus inspiciendis nostrorum memores praeceptorum credimus in omnibus velle
profutura rei publicae: ideoque solos agentes in rebus in hoc genere iussimus
obsequium adhibere, et non ab alio penitus officio. * constantius a. et iul.
c.Ad taurum pp. * <a 357 d.Xv k.Mai.Mediolani constantio a.Viiii et iuliano
c.Ii conss.>
CJ.12.22.2.1: Imperator Constantius
Hi vero pervigili diligentia providebunt, ne quis contra
evectionis auctoritatem moveat cursum vel amplius postulet, quam concessit
evectio. quisquis igitur aliquid tale perpetrare temptaverit, improbi coepti
privetur effectu. <a 357 d.Xv k.Mai.Mediolani constantio a.Viiii et iuliano
c.Ii conss.>
CJ.12.22.2.2: Imperator Constantius
Demonstretur etiam iudicibus vel curiosis evectio, etiamsi
quis nobis iubentibus festinare memoret in obsequium necessarium, nec
praevaleat contumacia vel dignitas. <a 357 d.Xv k.Mai.Mediolani constantio
a.Viiii et iuliano c.Ii conss.>
CJ.12.22.2.3: Imperator Constantius
Ergo nummum vetamus exposci pro animalibus in cursu minime
constitutis. quod si forte aliquis aestimaverit perpetrandum, eius quadruplum
quod accepit inferre cogatur. <a 357 d.Xv k.Mai.Mediolani constantio a.Viiii
et iuliano c.Ii conss.>
CJ.12.22.3: Imperator Constantius
Per id tempus, quo cursus tuendi sollicitudinem sustinetis,
condemnationes praefectorum praetorio circa eos solos irritae sunt futurae, qui
servaverint honestatem. erga eos vero, qui inhoneste et contra decus saeculi
vel honorem militiae versabuntur, non solum condemnatio mansura est, verum
etiam gravior poena statuenda. * constantius a. ad agentes in rebus. * <a
359 pp.Prid.K.Dec.Eusebio et hypatio conss.>
CJ.12.22.4pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Agentes in rebus singulos per singulas provincias mittendos
esse censemus, quibus tamen inspiciendarum evectionum tantum debeat cura
mandari, ut nihil prorsus commune aut cum iudicibus aut cum provincialibus
habeant. * arcad. et honor. aa. Marcello mag. off. * <a 395
d.K.Iun.Constantinopoli olybrio et probino conss.>
CJ.12.22.4.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Nec naves debebunt illicita concussione vexare nec libellos
aut attestationes litis gratia suscipere aut in carcerem quemquam trudere, sed
cursui solum vacare. <a 395 d.K.Iun.Constantinopoli olybrio et probino
conss.>
CJ.12.23.0. De palatinis sacrarum largitionum et rerum
privatarum.
CJ.12.23.1: Imperatores Constantius, constans
Palatini pro capitibus seu iugis suis tantum pensitationem
atque obsequia recognoscant, extraordinariis et sordidis muneribus et
susceptionibus et temonariis oneribus liberati. * constantius et constans aa.
ad veronicianum vic. asiae. * <a 346 d. non. mai. constantinopoli constantio
iiii et constante iii aa. conss.>
CJ.12.23.2: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Nullus thesaurensis vel officialis comitis thesaurorum semel
deprehensus eversor quocumque pacto aut repetat militiam suam aut aliam sibi
requirat per ambitum dignitatem vel sese transferat ad aliam quamcumque
militiam. * valentin. valens et grat. aaa. titiano com. sacr. larg. * <a 377
d. viii k. febr. antiochiae gratiano a. iiii et merobaude conss.>
CJ.12.23.3pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Prisco iam nunc ordine revocato de palatino potius officio
ad gerendum principatum officii comitis domorum per cappadociam mittantur,
quales comes etiam domorum, si inhonestum aliquid gesserit, vereatur. * grat.
valentin. et theodos. aaa. pancratio com. rer. priv * <a 379 d. prid. non.
iul. scupis ausonio et alybrio conss.>
CJ.12.23.3.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Idoneos itaque singulis annis e numero mittendariorum ad hoc
eligere debebis et mittere. <a 379 d. prid. non. iul. scupis ausonio et
alybrio conss.>
CJ.12.23.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Nihil omnino ullis iudicibus cum palatinis nostrae
clementiae, quicumque a comitibus diriguntur, sit commune atque coniunctum, sed
excepta reverentia, quae non solum ab inferioribus, sed etiam a maioribus et in
provincia degentibus rectoribus proviniarum debetur atque defertur, suis
quisque necessitatibus obsecundet. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad
hesperium pp. * <a 379 d. viii id. dec. sirmio ausonio et olybrio conss.>
CJ.12.23.5: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quidam post impletum ordinem militiae palatinae quam
gesserant honoremque transactum ad exceptorum scrinia transire nituntur. hac
igitur lege sancimus, ut nulli prorsus dehinc ista audendi relinquatur occasio:
sed unusquisque eius scrinii , quod primum militando elegit, ordinem
persequatur nec in alterius loco finem militiae requirat, qui iam proprii
ordinis transegerit principatum. * grat. valentin. et theodos. aaa. nebridio
com. rer. privat. * <a 383 d. v id. oct. constantinopoli merobaude ii et
saturnino conss.>
CJ.12.23.6: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Ab officiis palatinorum excellentia tua sciat ita penitus
recedendum, ut neque ipsa postmodum licitum sibi credat isdem aliquid iniungere
et praeterea provinciarum rectores prohibeat quicquam ulterius tale conari. *
grat. valentin. et theodos. aaa. ad probum pp. * <a 384 d.Vii k.Nov.
mediolani post cons. merobaudis ii et saturnini.>
CJ.12.23.7pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Scriniis omnibus largitionum comitatensium infra scriptas
decernimus dignitates, ut his contenti ambiendi sibi aditum interclusum esse
cognoscant, etiamsi speciale beneficium emendicato suffragio quisquam valuerit
impetrare. annonas etiam iuxta definitum dignitatum modum volumus postulari nec
amplius quicquam praesumi. * grat. valentin. et theodos. aaa. trifolio com.
sacr. lar * <a 384 d.Iii id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Brevis, quas dignitates per singula scrinia officiorum
sacrarum largitionum habere statuimus, hic est: <a 384 d.Iii
id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Scrinii exceptorum: perfectissimus ordinis secundi numero
unus, id est primicerius omnis scholae. perfectissimus id est primicerius
exceptorum numero unus. ducenarii duo, id est tertiocerius et quartocerius.
centenarius unus, id est primicerius instrumentorum. epistulares numero duo.
formae primae numero triginta sex. formae secundae numero quattuor. formae
tertiae numero tres. <a 384 d.Iii id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho
conss.>
CJ.12.23.7.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Scrinii numerorum: perfectissimus ordinis tertii numero
unus. ducenarius numero unus. centenarii numero duo. epistulares numero duo.
formae primae numero tres. formae secundae numero unus. formae tertiae numero
duo. <a 384 d.Iii id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Sacri scrinii tabulariorum: perfectissimus ordinis tertii
numero unus. ducenarius numero unus. centenarius numero unus. epistularis
numero unus. formae primae numero tres. formae secundae numero quinque. <a
384 d.Iii id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.5: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Scrinii canonum: perfectissimus ordinis tertii numero unus.
ducenarius numero unus. centenarius numero unus. epistulares numero duo. formae
primae numero quattuor. formae secundae numero quattuor. <a 384 d.Iii
id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.6: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Scrinii mittendariorum: ducenarius numero unus. centenarii
numero quinque. epistulares numero novem. formae primae numero septem. formae
secundae numero triginta tres. <a 384 d.Iii id.Iun.Heracliae ricomere et
clearcho conss.>
CJ.12.23.7.7: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Scrinii auri massae: perfectissimus ordinis tertii numero
unus. id est primicerius sacrae massae. perfectissimus numero unus, id est
secundocerius. ducenarii numero duo, id est tertiocerius et quartocerius.
centenarii numero quattuor. epistulares numero quattuor. <a 384 d.Iii
id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.8: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Aurifices specierum: perfectissimus numero unus. ducenarii
numero tres. centenarii numero sex. epistulares numero octo. formae primae
numero decem et octo. formae secundae numero quattuor. <a 384 d.Iii
id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.9: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Aurifices solidorum: ducenarius numero unus. centenarii
numero septem. epistulares numero sex. formae primae numero novem. formae
secundae numero triginta. <a 384 d.Iii id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho
conss.>
CJ.12.23.7.10: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Sculptores et ceteri aurifices: centenarius numero unus.
epistulares numero quinque. formae primae numero sex. formae secundae numero
decem et octo. <a 384 d.Iii id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.11: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Scrinii auri ad responsum: perfectissimus ordinis secundi
numero unus. perfectissimi ordinis secundi numero duo. ducenarii numero tres.
centenarii numero duo. epistulares numero tres. formae primae numero tres.
formae secundae numero duo. formae tertiae numero unus. <a 384 d.Iii
id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.12: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Scrinii a militarensibus: perfectissimus ordinis primi
numero unus. ducenarius numero unus. formae primae numero unus. formae secundae
numero duo. formae tertiae numero tres. <a 384 d.Iii id.Iun.Heracliae
ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.13: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Scrinii vestis: perfectissimus primi ordinis numero unus.
perfectissimus secundi ordinis numero unus. ducenarius numero unus. centenarius
numero unus. epistulares numero duo. formae primae numero septem. formae
secundae numero decem. formae tertiae numero quattuor. <a 384 d.Iii
id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.14: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Officialium sacrarum vestium: ducenarii numero duo.
centenarii numero duo. epistulares numero duo. formae primae numero septem.
formae secundae numero decem. formae tertiae numero novem. <a 384 d.Iii
id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.15: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Deputati sacrae vestis: perfectissimi secundi ordinis numero
duo. ducenarii numero duo. centenarii numero duo. epistulares numero duo.
formae primae numero tres. <a 384 d.Iii id.Iun.Heracliae ricomere et
clearcho conss.>
CJ.12.23.7.16: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Scrinii ab argento: perfectissimus ordinis secundi numero
unus. centenarius numero unus. epistularis numero unus. formae primae numero
quattuor. formae secundae numero tres. formae tertiae numero unus. <a 384
d.Iii id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.17: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Ad pecunias: perfectissimus ordinis secundi numero unus.
formae primae numero duo. formae secundae numero duo. formae tertiae numero
quinque. <a 384 d.Iii id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.7.18: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Argentarii comitatenses: ducenarius numero unus. centenarii
numero duo. epistulares numero duo. formae primae numero octo. formae secundae
numero viginti quinque. <a 384 d.Iii id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho
conss.>
CJ.12.23.7.19: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Barbaricarii: centenarius numero unus. epistulares numero
duo. formae primae numero octo. formae secundae numero unus. . . <a 384
d.Iii id.Iun.Heracliae ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.23.8: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Placuit iusta et omnibus mittendariis palatini officii
profutura suggestio, qua insinuasti, ut ex isdem annui singuli ex ducenariis,
terni ex centenariis habito provisionis intuitu cingulo liberentur. * grat.
valentin. et theodos. aaa. et arcad. a. trifolio com. sacr. larg.* <a 385
d.Iiii id.Mart.Constantinopoli arcadio a.Et bautone vc.Conss.>
CJ.12.23.9: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Non aliter quilibet in officio sacrarum largitionum vel
privatarum cingulum militiae sibi sumendum existimet, nisi nostrae
mansuetudinis adnotationem meruerit. * arcad. honor. et theodos. aaa. nestori
com. rer. privat. * <a 405 d.Prid.Id.Aug.Ancyrae stilichone ii et anthemio
conss.>
CJ.12.23.10: Imperatores Honorius, Theodosius
Palatinos, qui sacrarum remunerationum rationem tractantes
inculpanter ad calcem terminumque militiae pervenerint, adiutorem et
primicerios diversorum officiorum praecepimus habere privilegia, quae nuper
agentum in rebus scholae a nostra sunt mansuetudine contributa, scilicet ut a
tironum praebitione memorati reddantur exsortes ceteraque onera non agnoscant.
* honor. et theodos. aa. iohanni pp. * <a 413 d.Vii id.Iun.Ravennae post
cons.Honorii viiii et theodosii v aa.>
CJ.12.23.11: Imperatores Honorius, Theodosius
Ad similitudinem sanctionis, quam de proximis sacrorum
promulgavimus scriniorum, etiam in officio sacrarum largitionum atque
privatarum pro biennio annum sub perpetua observatione praecipimus custodiri,
ita ut et privilegia, quae huiusmodi officiis vel primiceriis sacris legibus
deferuntur, integra illibataque serventur. * honor. et theodos. aa. anysio com.
sacr. larg. et tauro com. rer. privat.* <a 416 d.Iii k.Iul.Constnatinopoli
theodosio a.Vii et palladio conss.>
CJ.12.23.12pr.: Imperator Theodosius
Viros devotos palatinos non oportere in hac regia urbe apud
virum illustrem praefectum urbis litigare compelli, nisi de aedificatione
domorum et servitutibus et annonis orta videatur causa: in aliis vero causis
tam pecuniariis quam criminalibus apud viros illustres tantummodo comites suos
respondere. * theodos. a. et valentin. c.Maximino com. sacr. larg. * <a xxx
>
CJ.12.23.12.1: Imperator Theodosius
Rectoribus autem provinciarum intra administrationis suae
fines inter praesentes palatinos nec causis publicis occupatos cognoscere tam
pro civili quam pro criminali causa permittimus, sic tamen, ut non aliter
criminalis sententia adversus eos proferatur, nisi ex suggestione provincialis
iudicii vir illustris comes sub quo militat certioratus hoc ei permiserit.
<a xxx >
CJ.12.23.13: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Inter alias praerogativas, quas ante meruerant scholae
societatis sacrarum largitionum, primicerius et tres primicerii scriniorum
tribuni praetoriani militaris dignitate fruantur, nulla eis ex cuiuslibet
iudicis praeceptione iniungenda publica vel privata necessitate. * theodos. et
valentin. aa. eudoxio com. sacr. larg. * <a xxx >
CJ.12.23.14pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Iubemus viros devotos palatinos rei nostri numinis privatae
isdem privilegiis decorari, quibus etiam palatini qui in sacris largitionibus
deferuntur. cum enim par similisque militia sint, iustum et competens videtur
isdem utrumque officium privilegiis gloriari. * theodos. et valentin. aa.
florentio pp. * <a xxx >
CJ.12.23.14.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Primicerios itaque officii tresque primates scriniorum rerum
privatarum finito tempore militiae inter tribunos militares praetorianos,
salvis isdem praestitis privilegiis sacris constitutionibus, nostram clementiam
adorare decernimus, ita tamen, ut nullam iniunctionem nullam sollicitudinem
privati vel publici negotii quolibet iudiciario praecepto sustinere possint,
sed excepta omni necessitate omnique fatigatione indeptae dignitatis honore
potiantur. <a xxx >
CJ.12.24.0. De stratoribus.
CJ.12.24.1pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Per omnes provincias edictum generale misimus, ut ab
stratoribus unus tantum solidus probae nomine posceretur, et in offerendis
equis certam formam staturam aetatem proviciales nostri custodiendam esse
cognoscant. * valentin. et valens aa. ad zosimum praes. novae epiri. * <a
373 d. xiii k. iul. apolloniae valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.12.24.1.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Quos etiam fisco certo solidorum modo obnoxios fecimus, si,
quod stratores petere interdictum est, illi dare stratoribus non timerent.
<a 373 d. xiii k. iul. apolloniae valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.12.24.1.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Officium quoque gravitatis tuae centum argenti libris
multabitur, si sciens praedictam rem gestam fuisse non ilico eam severitati
iudiciariae prodidisset. <a 373 d. xiii k. iul. apolloniae valentiniano et
valente aa. conss.>
CJ.12.25.0. De castrensianis et ministerianis.
CJ.12.25.1: Imperatores Honorius, Theodosius
In officio spectabilitatis tuae secundum formam divalium
responsorum post completum tempus praefinitum, id est biennium, prioribus
decedentibus insequentes ad locum pro merito laborum stipendiorumque succedant,
nec ulla licentia tribuatur his, qui impletum deposuerint officium, denuo ad
eandem militiam vel sollicitudinem remeandi. * honor. et theodos. aa. narsi
com. et castrensi sacri palatii. * <a 416 d. vi id. febr. constantinopoli
theodosio a. vii et qui fuerit nuntiatus. >
CJ.12.25.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Si quis primae vel secundae vel tertiae formae specialiter
inter statutos gradum caelitus valuerit impetrare, supernumerarius ultimus
formae tertiae in matriculis habeatur. * honor. et theodos. aa. scholastico
com. et castrensi sacri palatii. * <a 422 d. prid. id. ian. constantinopoli
honorio xiii et theodosio x aa. conss.>
CJ.12.25.3: Imperatores Leo, Anthemius
Ii, qui in schola vestis sacrae militant, vel matres eorum
vel uxores criminalem vel litem contra se commovendam in nullo alio nisi in
sublimitatis tuae suscipiant examine. * leo et anthem. aa. iohanni com. et mag.
off. * <a xxx >
CJ.12.25.4pr.: Imperatores Leo, Zeno
Ante omnia nullius penitus alterius iudicis minoris vel
maioris sacro ministerio nostro deputatos, quorum officia singillatim brevis
subter adnexus continet, nisi a tuae dumtaxat magnitudinis sententiis
conveniri, ut in nullo penitus alterius iudicis foro pulsantium nisi in tuae
tantummodo amplitudinis examine praebeant aliquando responsum. * leo et zeno
aa. hilariano com. et mag. off. * <a 474 >
CJ.12.25.4.1: Imperatores Leo, Zeno
Sed ne in hoc ipso iudicio enormibus molestentur dispendiis,
vel ex nudis conveniantur facile cuiuscumque mandatis, ipsis quoque sportulis
et fideiussionibus modum constituimus observandum, ante omnia decernentes, ne
quando sine scriptura vel interpellatione deposita ac sententia prorogata tuae
magnitudinis eademque non edita conveniri posse, conventos vero non alium
fideiussorem nisi actuarium vel unum e primatibus suae scholae exsecutoribus
pro suae personae responsione sine scripto praestare, sive per se ipsi sive
procuratore dato in iudicio responsuri sunt, et sive in causis civilibus
appetantur sive in criminalibus incusentur. <a 474 >
CJ.12.25.4.2: Imperatores Leo, Zeno
Nec ultra conventionis nomine sportularum quam unum aureum
exsecutoribus usque ad finem litis praestent, quemcumque contigerit conveniri.
inducendorum sane nomine et cognitionum exercendarum standaeque personae gratia
ex simplici postulatione contra eos habita, sive ex appellatione subsecuta vel
quolibet alio modo in iudicio deponatur, tribus tantummodo solidis usque ad
terminum negotii eos qui accepturi sunt praecipimus semper esse contentos. in
cognitionalibus vero gestis edendis duos tantummodo praestari solidos. <a
474 >
CJ.12.25.4.3: Imperatores Leo, Zeno
Haec autem privilegia non in eorum tantummodo, sed in matrum
quoque et uxorum personis valere et ad integrum permanere: filiis quoque et
maritis easdem fideiussionis nomine, si necessitas interpellationis exegerit,
tradi nec alios vades exigi: ipsosque, dum militant, et post emensam militiam
cum his, qui ex tempore prioris praestitae sibi pragmaticae sanctionis eiusdem
militiae stipendia implesse noscuntur, omnibus privilegiis perfrui ( cunctis
nihilo minus capitulis sacris adfatibus divae recordationis marciani, quos se
meruisse adserunt, valituris , excepto hoc, quod in diversis iudiciis tunc
respondere praedepti sunt) hac sa nctione decernimus. <a 474 >
CJ.12.25.4.4: Imperatores Leo, Zeno
Advocato quoque fisci, exceptoribus etiam, qui apud arbitros
hoc utuntur officio , ab exordio incipiendo usque ad terminum finemque negotii
tertiam dumtaxat partem solidi praebituros: in huiusmodi autem arbitrorum
gestis edendis non ultra praestare quam dimidiam solidi partem: et cum per
provincias constitutus fideiussore conventus caruerit, adiuratoriae tantummodo
cautioni committi nec ullo tempore nisi ex tuae dumtaxat magnitudinis sententia
conveniri ( exceptis tributariis et munerum functionibus et criminibus, quae in
locis inquiri flagitari et vindicari generalia legum praecepta constituunt),
praesenti sanctione decernimus : viro clarissimo adiutore sublimitatis tuae in
speculis constituto, ne quid ex his quae statuimus aliqua subreptione violetur.
<a 474 >
CJ.12.26.0. De decanis.
CJ.12.26.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Quattuor, qui ex corpore decanorum ad primum militiae gradum
pervenerint, biennii spatio primiceratus gerant officium, neque ulterius
cuiquam hoc loco liceat immorari, ut omni gratia et ambitione cessante post
duorum annorum curricula succedant prioribus subsequentes. * honor. et theodos.
aa. helioni coniti et mag. off. * <a 416 d. prid. non. nov. constantinopoli
theodosio a. vii et palladio vc. conss.>
CJ.12.26.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nostrae pietatis famulationibus adhaerentes decanos non
oportet pro desiderio pulsantium ad alia protrahi iudicia, sed viri illustris
tantum magistri officiorum observare examen. * theodos. et valentin. aa. nomo
mag. off. * <a 443-444?>
CJ.12.26.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hoc namque modo neque mansuetudinis nostrae obsequia
decipiuntur et agentibus adversus eos iure adhibetur responsum. <a
443-444?>
CJ.12.26.2.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ad exemplum itaque devotissimorum scholarium nulli licere
memoratos ad aliud iudicium trahere et pulsatos priorum fidei scholae permitti
praecipimus. <a 443-444 ?>
CJ.12.27.0. De mensoribus.
CJ.12.27.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Primicerius mensorum biennio expleto agentis in rebus ultimi
militiam sortiatur. * honor. et theodos. aa. aemiliano mag. off. * <a 405 d.
x k. aug. ancyrae stilichone ii et anthemio conss.>
CJ.12.28.0. De privilegiis eorum qui in sacro palatio
militant.
CJ.12.28.1: Imperator Constantinus
A palatinis tam his, qui obsequiis nostris inculpata officia
praebuerunt, quam illis, qui in scriniis nostris, id est memoriae epistularum
libellorumque, versati sunt, procul universas calumnias sive nominationes
iubemus esse submotas, idque beneficium ad filios eorum atque nepotes ipso
ordine sanguinis pervenire, atque immunes eos a cunctis muneribus sordidis et
personalibus permanere cum universis mobilibus et mancipiis urbanis, neque
iniurias eis ab aliquibus inferri: ita ut, qui haec contempserit, indiscreta
dignitate poenas debitas exigatur. * const. a. palatinis bene meritis salutem.
* <a 314 d. iiii k. nov. triveris volusiano et anniano conss.>
CJ.12.28.2pr.: Imperator Constantinus
De cubiculis nostris vacatione donatos vel diversis
obsequiis palatinis, memoriales etiam, qui in scriniis memoriae epistularum
libellorum sacrarumque dispositionum referuntur, nec non et si qui in utroque
officio palatinorum comitatensium singularumve urbium et officio admissionum et
castrensis sacri palatii militant, privilegia volumus habere, ut nec ipsi nec
filii nec nepotes eorum ad honores vel munera municipalia devocentur. * const.
a. rufino pp. * <a 319 d. v k. mai. sirmio constantino a. v et licinio c.
conss.>
CJ.12.28.2.1: Imperator Constantinus
Quibus omnibus condonamus, ne exactorum vel turmariorum,
quos capitularios vocant, curam subeant vel obsequium temonariorum vel
pentaprotiae aut etiam tironis praestationem agnoscant. <a 319 d. v k. mai.
sirmio constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.12.28.2.2: Imperator Constantinus
Nam beneficiis nostris ita digni sunt, ut etiam censualibus
vel personalibus vel corporalibus muneribus liberentur et habeant castrense
peculium, sive adhuc palatium observant sive optata quiete donati sunt. <a
319 d. v k. mai. sirmio constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.12.28.2.3: Imperator Constantinus
Quibus omnibus privilegiis coniungimus agentes in rebus,
licet militaribus videantur esse subnixi. <a 319 d. v k. mai. sirmio
constantino a. v et licinio c. conss.>
CJ.12.28.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Ex aula nostra decedentes viri ab omnibus iniunctis
habeantur immunes: numerariorum fastus vel rapaces quaestus tamquam experientes
et idonei non patiantur. * grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. *
<a 381 d. iii non. febr. constantinopoli eucherio et syagrio vv. cc.
conss.>
CJ.12.28.4pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Omnes, qui in palatio militando diversis actibus paruerunt,
in tantum eius dignitatis, cuius meruerint missionem, obtinere noverint
insignia, ut his omnibus praeferantur in ordine atque concessu, qui posteriore
tempore regendas provincias dignitatesque susceperint palatinas. * grat.
valentin. et theodos. aaa. et arcad. a. ad pinianum pu.* <a 386 d. prid.
non. iul. mediolani. acc. iiii k. sept. honorio np. et euodio conss.>
CJ.12.28.4.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si quis autem temeraria usurpatione violare statuta
temptaverit, sacrilegii poenam sustineat. <a 386 d. prid. non. iul.
mediolani. acc. iiii k. sept. honorio np. et euodio conss.>
CJ.12.29.0. De privilegiis scholarum.
CJ.12.29.1pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Viris spectabilibus comitibus scholarum verberandi
regradandive senatores ac ducenarios licentiam denegamus. ea namque, quae tali
commotione digna sunt, ad tuae sublimitatis volumus referri notitiam. *
theodos. et valentin. aa. phlegetio com. et mag. off. * <a 441 d. xv k. mai.
constantinopoli cyro vc. cons.>
CJ.12.29.1.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Insuper etiam domesticos eorum non senatores vel ducenarios
centenariosve fieri decernimus: poena quinque librarum auri plectendo, quisquis
hanc divinam iussionem excesserit, scrinio vero barbarorum, si tale quid vel
attemptari passum fuerit vel attemptatum contra leges non suggesserit, decem
librarum auri condemnatione percellendo. <a 441 d. xv k. mai.
constantinopoli cyro vc. cons.>
CJ.12.29.1.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Illud etiam observari non sine ratione conveniet, ne is, cui
domestici officium per militiae gradum vel quinquennii tempus interdici
censuimus, familiaritate comitis simulata rem prohibitam alio nomine valeat
usurpare. <a 441 d. xv k. mai. constantinopoli cyro vc. cons.>
CJ.12.29.2pr.: Imperatores Leo, Zeno
Hac lege decernimus, ut, qui in singulis scholis militant
quique post emensa stipendiorum curricula ad primiceriorum gradum pervenerint
et adorata nostrae divinitatis purpura virorum clarissimorum comitum meruerint
dignitatem, tam cingulo quam privilegiis omnibus sibimet competentibus
perfruantur ac deinceps usque ad finem vitae foro tuae celsitudinis tantummodo
subiaceant nec ex alterius cuiuslibet sententia civile subire litigium
compellantur. * leo et zeno aa. eusebio mag. off. * <a 474 >
CJ.12.29.2.1: Imperatores Leo, Zeno
In criminalibus sane controversiis et in publicis tributis
et adversus tales viros provincias moderantium congruam iurisdictionem volumus
observari, ne sub praetextu concessi privilegii vel flagitiorum crescat
auctoritas vel publica vacillet utilitas. <a 474 >
CJ.12.29.3pr.: Imperator Zeno
Quotiens super causa civili vel etiam criminali, ex
sententia videlicet iudicii tui culminis, scholares vel eorum coniuges, sive
adhuc vivent mariti sive post mortem eorum in viduitate constitutae sunt,
matresve eorum in viduitate permanentes aut liberi, qui non specialiter
alterius iudicis iurisdictioni subiectam condicionem sortiti sunt, et servi ad eos
pertinentes conveniuntur, minime eos easve extranei fideiussoris exactione
vexari, sed pro consuetudine vetustissima et iugiter observata numerarium suae
scholae fideiussorem praebere iubemus. * zeno a. longino mag. off. * <a x
>
CJ.12.29.3.1: Imperator Zeno
Hoc videlicet observando, ut in criminalibus causis quinque
alios primates ex triginta viris, a primicerio usque ad tricesimum retro
numerandis una cum numerario, volentes scilicet et non recusantes, praebeant
fideiussores, aut recusantibus quinque sicut dictum est viris extraneus in
criminibus tantummodo publicis fideiussor una cum numerario praebeatur: ita ut
exsecutoribus non amplius ab his quam unus solidus, sive per se sive per
procuratorem respondere maluerint, praebeatur. <a x >
CJ.12.29.3.1a: Imperator Zeno
In subeundis autem cognitionalibus certaminibus, quotiens
causa fuerit arbitro delegata, pro contestatione litis unum solidum et pro
definitione ab arbitro recitanda alterum unum et nihil amplius dari decernimus.
<a x >
CJ.12.29.3.2: Imperator Zeno
Quod si causa in iudicio tui culminis ab ipsa contestatione
litis vel relatione iudicis aut appellatione interposita ventilatur, pro
inducenda cognitione non amplius quam tres solidos, et chartarum vel
recitandorum in cognitionibus instrumentorum nomine, editionis quin etiam
gestorum duos tantummodo solidos dabunt. <a x >
CJ.12.29.3.3: Imperator Zeno
Quotiens sane apud viros clarissimos provinciarum
moderatores, ex delegatione scilicet sententiae tuae magnitudinis, contra viros
fortissimos scholares vel eorum coniuges vel liberos vel servos cognitio
celebretur, non amplius quam dimidiam partem consuetorum sumptuum praeberi
decernimus. <a x >
CJ.12.29.3.3a: Imperator Zeno
Hoc etiam adiciendo, ut, qui acceptis commeatibus ad
provincias profecti fuerint , usque ad quinque mensium spatium, intra quod
ipsis erit remeandi licentia, nullam penitus actionem, super civili videlicet
negotio ( exceptis criminibus et tributariis functionibus) sustineant. <a x
>
CJ.12.29.3.3b: Imperator Zeno
Ne tamen ibi quoque, post quinque scilicet commeatus menses,
ex sententia iudicii tuae magnitudinis conventi in exigendis fideiussoribus
aliquod sentiant detrimentum, iuratoriae eos cautioni iubemus committi. <a x
>
CJ.12.29.3.4: Imperator Zeno
Quotiens autem ex verbis et sine ulla scriptis prolata
sententia idem fortissimi scholares vel eorum matres seu coniuges, ut dictum
est, aut liberi vel servi moneantur, nihil ipsa exsecutione sportularum nomine
penitus eos vel eorum matres seu coniuges aut liberos secundum superius datam
distinctionem vel servos praebere decernimus. <a x >
CJ.12.29.3.5: Imperator Zeno
Sed si talis sit negotii vilitas, ut etiam sine scriptis,
consentientibus videlicet partibus, super ea possit cognosci, expectato sine
scriptis, sicut dictum est, habendae cognitionis eventu, si deteriorem calculum
reportaverint, sportularum nomine unum tantummodo solidum exsecutori
praestabunt. <a x >
CJ.12.29.3.6: Imperator Zeno
Sin vero causae qualitas in scriptis habendam cognitionem
flagitaverit, in hoc necesse est casu interlocutione in scriptis proferenda ea,
quae superius de quantitate sportularum decidendarumque cognitionum disposita
sunt, observari. <a x >
CJ.12.30.0. De castrensi omnium palatinorum peculio.
CJ.12.30.1pr.: Imperator Constantinus
Omnes palatinos, quos edicti nostri iam dudum certa
privilegia superfundunt, rem , si quam, dum in palatio nostro morantur, vel si
parsimonia propria quaesierint vel donis nostris fuerint consecuti, ut
castrense peculium habere praecipimus. quid enim tam ex castris est, quam quod
nobis consciis ac prope sub conspectibus nostris adquiritur? * const. a. ad
severum pu. * <a 326 pp. x k. iun. constantino a. vii et constantio c.
conss.>
CJ.12.30.1.1: Imperator Constantinus
Sed nec alieni sunt a pulvere et labore castrorum, qui signa
nostra comitantur, qui praesto sunt semper actibus, quos intentos eruditis
studiis itinerum prolixitas et expeditionum difficultas exercet. <a 326 pp.
x k. iun. constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.12.30.1.2: Imperator Constantinus
Ideoque palatini nostri, qui privilegiis edicti uti
potuerunt, peculia sua praecipua retineant, quae, dum in palatio constituti
sunt, aut labore, ut dictum est , proprio aut dignatione nostra quaesierint.
<a 326 pp. x k. iun. constantino a. vii et constantio c. conss.>
CJ.12.31.0. De equestri dignitate.
CJ.12.31.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Equites romanos secundum gradum post clarissimatus
dignitatem obtinere iubemus. * valentin. et valens aa. ad mamertinum pp. *
<a 364 d. prid. k. nov. philippopoli divo ioviano et varroniano conss.>
CJ.12.32.0. De perfectissimatus dignitate.
CJ.12.32.1: Imperator Constantinus
Codicillis perfectissimatus fruantur, qui impetraverint, si
abhorreant a condicione servili vel fisco aut curiae obnoxii non sint vel si
pistores non fuerint vel non in aliquo negotio constiterint nec sibi honorem
venali suffragio emerint nec rem alicuius administraverint. * const. a. ad
paternum valerianum. * <a x>
CJ.12.33.0. Qui militare possunt vel non et de servis ad
militiam vel dignitatem adspirantibus et ut nemo duplici militia vel dignitate
et militia simul utatur.
CJ.12.33.1: Imperatores Severus, Antoninus
Si militiae nomen dare vultis, offerte vos his qui probandi
ius habent. non autem ignoratis eos, qui litis causa militiam appetierunt,
postulantibus adversariis solvi sacramento solere. * sev. et ant. aa. antonio
suo salutem. * <a x>
CJ.12.33.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Non tantum decurionum filiis, sed omnibus in fraudem
civilium munerum nomina armatae militiae dantibus fraudem prodesse displicuit.
* diocl. et maxim. aa. valerio mil. * <a x>
CJ.12.33.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Cura pervigili observare debebit sublimitas tua, ne coloni
vel saltuenses aut ultro se offerentes ad militiam suscipiantur armatam aut
cogantur inviti. * arcad. et honor. aa. pulchro mag. utr. mil. * <a x >
CJ.12.33.4: Imperator Leo
Omnes omnino curialis vel cohortalis condicionis constituti
nullam armatam militiam in posterum adripiant. * leo a. dioscoro pp. * <a
472 ? >
CJ.12.33.5pr.: Imperator Justinus
Eis quidem, quibus indultum hactenus demonstratur, quo binis
aut ternis pluribusve mereantur cingulis non coniunctis e prisca consuetudine,
sed absectis atque discrepantibus, detur electio, quem retinendum sibi potius
censeant, quem deserendum cognoscant, ut in eo quod optaverint firmiter
maneant, eo quod despexerint sine dubitatione reppellantur. * iustinus a.
licinio mag. off. * <a 524 d. viii k. ian. constantinopoli iustino a. iterum
et opilione conss.>
CJ.12.33.5.1: Imperator Justinus
In posterum vero nemini prorsus facultas pateat eodem
tempore plus quam unius ordinis nomen adfectare, interdicendis in commune
cunctis ut dictum est binis pluribusve militiis, nec dignitatem coniungere
cuilibet alii cingulo concedendis, ut et qui supplicandum de re vetita nobis
existimaverint, poena decem librarum auri pro temeritate quamvis infructuosa
plectantur, et qui susceperint iussionem augustam per subreptionem elicitam,
quod nonnumquam contingit, decem librarum auri multa feriantur: scriniis etiam
nec non officiis, quorum haec intersit, si non restiterint et hanc pragmaticam
legem obiecerint, decem librarum auri dispe ndio puniendis. <a 524 d. viii
k. ian. constantinopoli iustino a. iterum et opilione conss.>
CJ.12.33.5.1a: Imperator Justinus
Si quid autem contra haec perpetretur, sciant omnes, quod
extra concessum admissum est aut actum fuerit vel notis conscriptum publicis,
simile habeatur, ac si nec impetratum nec pronuntiatum omnino nec insertum
esset ullis matriculis. <a 524 d. viii k. ian. constantinopoli iustino a.
iterum et opilione conss.>
CJ.12.33.5.2: Imperator Justinus
Scituris etiam omnibus, qui merentes in ordinibus armatis
sive civilibus administrandas provincias seu regendos quoslibet numeros vel iam
sunt seu de cetero fuerint iussione nostra sortiti et, ut servetur eis gradus,
augusta promeriti sanctione, parem indulgendam sibi licentiam, postquam
deposuerint sollicitudinem, aut in priore cingulo protinus persistendi, nullo
vindicando titulo dignitatis, quem sollicitudo media praestiterint, aut
retinendi splendorem, quem adquisierint administrationis obtentu, verum priore
cingulo desistendi. <a 524 d. viii k. ian. constantinopoli iustino a. iterum
et opilione conss.>
CJ.12.33.5.3: Imperator Justinus
Monente tamen innata nobis clementia liberum esse cunctis
prospeximus, si militia, qua decedendum est, inter eas habetur, quas volentibus
licet distrahere, et in alios eam conferendi et pretia consequendi, prout in
isdem agminibus consuevit hactenus. <a 524 d. viii k. ian. constantinopoli
iustino a. iterum et opilione conss.>
CJ.12.33.5.4: Imperator Justinus
Excipiendis videlicet nec deducendis in hanc perpetuo
conservandam legem pragmaticam eis, qui binas militias simul compositas et
sociali nexas consortio fuerint adsecuti, ut in viris dicatissimis scholaribus
atque candidatis fieri moris est nec non in viris devotis laterculensibus et
pragmaticariis vel a secretis contigit, quos memorialium etiam aut agentum in
rebus adornat cingulus, et si qui simili stipendiorum iunguntur copula. <a
524 d. viii k. ian. constantinopoli iustino a. iterum et opilione conss.>
CJ.12.33.6pr.: Imperator Justinianus
Super servis, qui postea ad quandam militiam adspirare
temptaverint vel scientibus vel ignorantibus dominis, praecipimus, si quidem
ignorantibus his eam meruerint, licere dominis adire competentem iudicem et
suam ignorantiam eo, quod contrarium minime probatur, ostendere eoque modo
spoliatos eos militia in suum dominium trahere: sin vero scientibus his servi
militaverint, cadere quidem eos non tantum dominio eorum, sed etiam omni
patronatus iure, illos vero ingenuos effectos, si quidem utiles ad militiam eis
datam visi fuerint, in ea durare, sin vero minime idonei sint, ea privari. *
iust. a. menae pp. * <a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio
cons.>
CJ.12.33.6.1: Imperator Justinianus
Super illis autem servis, qui iam militarunt et adhuc in
eadem militia perseverant, licentiam dominis damus intra triginta dierum
spatium ab eo tempore connumerandorum, quo praesens sanctio divulgata fuerit,
vel nostram adire clementiam vel competentes iudices et suam innocentiam
commendare eosque in suum recipere dominium. <a 529 d. viii id. april.
constantinopoli decio cons.>
CJ.12.33.6.2: Imperator Justinianus
Quo tempore transacto simili modo tam dominio quam omni
patronatus iure cadere eos necesse est. <a 529 d. viii id. april.
constantinopoli decio cons.>
CJ.12.33.7pr.: Imperator Justinianus
Si quis servum suum dignitatem habere, quemadmodum militiam,
fuerit passus, spolietur et dominio servi et iure, quod pervenit ad patronos. *
iust. a. iohanni pp. * <a 531 d. k. sept. post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.12.33.7.1: Imperator Justinianus
Cui enim ferendum est homines a nostra manu donationes
accipientes adhuc inter servos haberi et forte cum suis dominis nostram
purpuram adorantes? <a 531 d. k. sept. post consulatum lampadii et orestis
vv. cc.>
CJ.12.33.7.2: Imperator Justinianus
In his itaque casibus, in quibus non militia, sed dignitas
volentibus dominis servis adquiritur, eadem iura reserventur, quae antea posita
sunt, ne videatur nostra sanctio aliquid habere imperfectum. <a 531 d. k.
sept. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.>
CJ.12.33.7.3: Imperator Justinianus
Sciant autem domini ad exemplum praeteritae nostrae
constitutionis, quae de huiusmodi servis loquitur, quod, nisi hoc intra
triginta dies, ex quo hoc eis fuerit notum, manifestaverint et competentem
iudicem adierint et spoliare eos dignitatibus curaverint, dominium eorum et ius
patronatus amittant, nobis deliberantibus, postquam dominio fuerint servi
liberati et inter ingenuos connumerati, si oportet eos habere dignitatem vel ea
quasi indignos spoliari. <a 531 d. k. sept. post consulatum lampadii et
orestis vv. cc.>
CJ.12.34.0. Negotiatores ne militent.
CJ.12.34.1pr.: Imperator Justinianus
Eos, qui vel in hac alma urbe vel in provinciis cuidam
ergasterio praesunt, militare de cetero prohibemus, exceptis argenti
distractoribus, qui in hac alma urbe negotiantur. * iust. a. menae pp. * <a
528-529>
CJ.12.34.1.1: Imperator Justinianus
Hos enim utpote omnium contractibus utiles armata quidem
militia penitus abstinere sancimus, aliam vero quamcumque sine metu praesentis
sanctionis posse sibi adquirere. <a 528-529>
CJ.12.34.1.2: Imperator Justinianus
Si qui vero negotiatores, quos omni militia prohibuimus, iam
militarunt, licentiam eis damus negotiationem quidem relinquere, militiam vero
retinere, scientibus quod, si postea negotiantes appareant, militia
privabuntur. <a 528-529>
CJ.12.34.1.3: Imperator Justinianus
Quod et in argenti distractoribus huius almae urbis, si
armatam militiam iam sortiti sunt, tenere volumus, ut relicta negotiatione
liceat eis in eadem militia durare. <a 528-529>
CJ.12.34.1.4: Imperator Justinianus
Negotiantes etenim post hanc sanctionem huiusmodi militia
privabuntur: illis, qui ad armorum structionem suam professionem contulerint,
minime prohibendis ad competentem suae professionis venire militiam et
huiusmodi negotiationem nihilo minus retinere. <a 528-529>
CJ.12.35.0. De re militari.
CJ.12.35.1: Imperator Antoninus
Stipendia et donativa temporis, quo apud hostes fuisse te
dicis, restitui tibi postliminio regresso restitutoque non iure desideras. *
ant. a. annaeo mil. * <a x>
CJ.12.35.2: Imperator Antoninus
Viginti stipendia si implestis, sordida munera militiae
vobis non indicentur. * ant. a. mil. cohortis primae. * <a xxx >
CJ.12.35.3: Imperator Antoninus
Milites ignominia missi, cum infamia notantur, nullis
honoribus, qui integrae dignitatis hominibus deferri solent, uti possunt.
habeant autem morandi ubi velint potestatem, praeterquam in eis locis, quibus
specialiter arcentur. * ant. a. iuliano. * <a xxx >
CJ.12.35.4: Imperator Alexander Severus
Defunctorum in desertione bona confiscari divus marcus et antoninus
pater meus constituit. * alex. a. attico. * <a xxx >
CJ.12.35.5pr.: Imperator Gordianus
Cum adlegatis septem annos in desertione egisse maritum
sororis vestrae et indulgentia nostra esse restitutum, non recte desideratis,
ut id tempus, ac si in castris fuerit, habeatur. * gord. a. valentino et aliis
mil. * <a xxx >
CJ.12.35.5.1: Imperator Gordianus
Proinde excepto eo tempore, quod ad desertores pertinet,
restitutus nostra indulgentia residuo militare debebit: ideoque nec stipendia
temporis, quo in desertione fuerit, exigere poterit. <a xxx >
CJ.12.35.6: Imperator Gordianus
Semel causaria missis militibus instauratio non solet
concedi obtentu recuperatae valitudinis melioris, quando non temere
dimittantur, nisi quos constet medicis denuntiantibus et iudice competente
diligenter etiam investigante vitium contraxisse. * gord. a. bruto mil. * <a
xxx >
CJ.12.35.7: Imperator Gordianus
Frustra vereris, ne nota, quae propter delictum militare
intercessit, existimationem tuam iam veterani laesisse videatur, maxime cum nec
ex eo delicto, quod et in paganorum potest cadere personam, notatos milites
post missionem placuerit esse famosos. * gord. a. domno veterano. * <a xxx
>
CJ.12.35.8: Imperator Philippus
Causaria missus nulla existimationis macula adspergitur. *
philipp. a. et philipp. c. maccio. * <a xxx >
CJ.12.35.9: Imperator Constantinus
Si quis barbaris scelerata factione facultatem
depraedationis in romanos dederit , vel si quis alio modo factam diviserit,
vivus amburatur. * const. a. et c. aelio pp. * <a 323 d. iiii k. mai. severo
et rufino conss.>
CJ.12.35.10: Imperator constans
Quicumque militum ex nostra auctoritate familias suas ad se
venire meruerint, non amplius quam coniugia liberos, servos etiam de peculio
castrensi emptos neque adscriptos censibus ad eosdem excellentia tua dirigi
faciat. * constans a. titiano pp. * <a 349 d. iii k. iun. limenio et
catullino conss.>
CJ.12.35.11: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Tribuni vel milites nullam evagandi per possessiones habeant
facultatem: cum signis propriis in mansionibus solitis ac publicis maneant: aut
si quis tam necessaria scita contempserit, de eo ac tribuno eius ad nostram
scientiam rectorum ac defensorum relationibus protinus referatur, quatenus
severissime in eos animadvertatur. * grat. valentin. et theodos. aaa. cynegio
pp. * <a 384 d. iiii id. april. constantinopoli ricomere et clearcho
conss.>
CJ.12.35.12: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Cum supra virentes fluminum ripas omnis legionum multitudo
consistit, id provida auctoritate decernimus, ut nullus omnino immundo fimo
sorditatis fluentis commune poculum polluat, neve abluendo equorum sudore
deproperus publicos oculos nudatus incestet, sed procul a cunctorum obtutibus
in inferioribus partibus fluviorum hoc ipsum faciat. * theodos. arcad. et
honor. aaa. ricomeri com. et mag. utr. mil.* <a 391 d. vi k. iun. vincentiae
tatiano et symmacho conss.>
CJ.12.35.13pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Nemo miles ex his, qui praesentes divino obsequio nostrae
clementiae deputati sunt et qui in hac esse urbe praesente comitatu concessi
sunt quive de aliis numeris vel legionibus sunt, vel sibi vacet vel aliena
obsequia sine nutu principali peragere audeat. qui autem in huiusmodi facinore
fuerint convicti, militia exuti poenas consentaneas luere compellantur: ii
autem, qui in privato obsequio militem retinere fuerint reperti, quinque libris
auri multae nomine feriantur. * arcad. et honor. aa. romuliano pu. * <a 398
d. k. febr. constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.12.35.13.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Sin vero quisquam missus a numero vel a tribuno ad comitatum
serenitatis nostrae pervenerit ( aliter enim eos hoc facere vetamus), ilico se
viris illustribus comitibus, sub quorum regimine constituti sunt, offerre
festinet et causas profectionis exponat, ut et responsum caeleste mereatur et
citam remeandi accipiat facultatem. <a 398 d. k. febr. constantinopoli
honorio a. iiii et eutychiano conss.>
CJ.12.35.13.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quos autem milites per provincias relictis propriis
numeris passim vagari praesides earum cognoverint, correptos faciant custodiri,
donec de his clementiae nostrae auribus intimetur et, quid fieri oporteat,
decernamus. <a 398 d. k. febr. constantinopoli honorio a. iiii et eutychiano
conss.>
CJ.12.35.14pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Contra publicam utilitatem nolumus a numeris ad alios
numeros milites nostros transferri. sciant igitur comites vel duces, quibus
regendae militiae cura commissa est, non solum de comitatensibus ac palatinis
numeris ad alios numeros milites transferri non licere, sed ne ipsis quidem seu
de comitatensibus legionibus seu de riparensibus castricianis ceterisque
cuiquam eorum transferendi militem copiam attributam, nisi hoc augusta maiestas
publicae utilitatis gratia fieri iusserit: quia honoris augmentum non
ambitione, sed labore ad unumquemque convenit devenire. * arcad. et honor. aa.
stilichoni mag. mil. * <a 400 d.Xiiii k.April.Mediolani stilichone et
aureliano conss.>
CJ.12.35.14.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Quod si contra fecerint, per singulos milites singulas auri
libras a se noverint exigendas. <a 400 d.Xiiii k.April.Mediolani stilichone
et aureliano conss.>
CJ.12.35.15pr.: Imperator Leo
Milites, qui a re publica armantur et aluntur, solis debent
publicis utilitatibus occupari nec agrorum cultui et custodiae animalium vel
mercimoniorum quaestui , sed propriae muniis insudare militiae. * leo a. aspari
mag. mil. * <a 458 d.Prid.Non.Iul.Constantinopoli leone a.Cons.>
CJ.12.35.15.1: Imperator Leo
Nullam praeterea ex militibus posthac praedictis obsequiis
vacare magnitudo tua patiatur, sed frequentes esse in numero suo iubeat, ut
armorum quotidiano exercitio ad bella se praeparent. <a 458
d.Prid.Non.Iul.Constantinopoli leone a.Cons.>
CJ.12.35.15.2: Imperator Leo
Quod si quis ex militaribus iudicibus ullos militum tam
divinis quam regiis vel privatis domibus ac possessionibus diversisque aliis
obsequiis contra interdictum serenitatis nostrae crediderit deputandos, sciat
ab eo, qui contra vetitum fecerit, et ab eo, qui ausus accipere militem fuerit,
per singulos milites singulas libras auri protinus exigendas. <a 458
d.Prid.Non.Iul.Constantinopoli leone a.Cons.>
CJ.12.35.16: Imperator Leo
Militares viros civiles curas adripere prohibemus, aut si
aliquam huiusmodi sollicitudinem forte susceperint, et militia statim et
privilegiis omnibus denudari decernimus: formidantibus his motum nostrae
serenitatis, qui temeritate saluberrimis statutis obviam ire temptaverint. * leo
a. dioscoro pp. * <a xxx >
CJ.12.35.17pr.: Imperator Zeno
Neminem in ullo numero equitum vel peditum vel in quolibet
limite sine nostri numinis sacra probatoria in posterum sociari concedimus,
consuetudine quae hactenus tenuit antiquata, quae magisteriae potestati vel
ducibus probatorias militum facere vel militibus adiungere licentiam tribuebat,
ut ii tantum in numeris vel in limitibus militent, qui a nostra divinitate
probatorias consequuntur. * zeno a. marciano mag. mil. * <a 472? >
CJ.12.35.17.1: Imperator Zeno
Viros autem eminentissimos pro tempore magistros militum nec
non etiam viros spectabiles duces, si supplere numeros pro his qui fatalibus
sortibus decrescent necessarium esse putaverint, veritate discussa per
suggestionem suam nostrae mansuetudini declarare, qui et quanti et in quo
numero vel limite debeant subrogari, ut ita demum, prout nostrae sederit
maiestati, divina subnotatione subnixi militiam sortiantur; officio, quod tuae
sublimitatis actibus obsecundat, centum librarum auri dispendio feriendo, si ex
aliqua parte, quae statuit nostra serenitas, fuerint violata. <a 472? >
CJ.12.35.18pr.: Imperator Anastasius
Tam collatores et provinciales quam fortissimos milites
prout oportet gubernari minimeque laesionem aliquam seu dispendium perpeti
properantes necessarium esse perspeximus dicatissimos milites, qui de diversis
praesentalibus numeris per orientis partes noscuntur consistere, virorum
spectabilium ducum iussionibus oboedire, ut, quidquid emerserit, quod pro
communi securitate curandum est, hoc protinus utpote militari praesidio in
proximis locis constituto competens possit mereri remedium: ita videlicet, ut
etiam agentibus causas tam criminaliter quam civiliter praefati milites iam non
apud magnificam magisteriam per orientem potestatem vel ex sententiis seu
praeceptionibus eius, sed per interlocutiones seu dispositiones tam excelsae
tuae sedis, sub cuius iurisdictione consistunt, quam eorundem ducum
respondeant. * anastas. a. iohanni mag. mil. praesentalium. * <a 492 d. k.
ian. constantinopoli anastasio a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.1: Imperator Anastasius
Eo scilicet observando, ut ad responsum, qui de officio tuae
sublimitatis huc usque ad praedictam magisteriam per orientem potestatem moris
erat destinari, viris spectabilibus ducibus inhaesurus mittatur tam per se quam
per adiutores suos eosdem iudices observare et iussiones eorum implere
curaturus: licentia ei non deneganda, etiam ad responsum, qui de officio
alterius viri excelsi magistri militum praesentalis pro hac nostra dispositione
destinatur, in locis, in quibus apparitionis tuae sublimitatis ad responsum non
contigerit reperiri, suam sollicitudinem pro emergentibus maxime causis
peragere. <a 492 d. k. ian. constantinopoli anastasio a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.1a: Imperator Anastasius
Cuius etiam illi qui de altero officio mittendus est
praebemus facultatem, ut non tantum per adiutores suos, id est ad responsum,
sed etiam invicem se adiuvando nec publicis nec privatis causis vel
exsecutionibus abesse videantur. <a 492 d. k. ian. constantinopoli anastasio
a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.1b: Imperator Anastasius
Ad singulos etenim duces ad responsum de apparitionibus
vestris non prospeximus oportere destinari, ne per multitudinem eorum qualibet
machinatione damna contra milites nostros augeri contingat. <a 492 d. k.
ian. constantinopoli anastasio a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.2: Imperator Anastasius
Ut autem omnifariam tam publicae commoditati quam
fortissimis prospiciatur militibus, sportularum nihilo minus exactionem merito
censuimus moderandam. et iubemus nec ipsis ad responsum nec adiutoribus eorum
pro criminalibus seu civilibus causis, etsi ex publicis causis descendere vel
ad publicam causam pertinere dicantur, licere aliquid plus quam unum solidum a
singulis vel nolentibus vel spontanea voluntate offerentibus suscipere
militibus, ita ut, si universitas numeri seu principiorum monenda sit,
duplicata quantitate tantummodo sportulas accipiant: in his etenim causis nec
plures quam duos primates, quorum nomina semel ac primum gestis
intervenientibus fuerint publicata, patimur conveniri, syndico videlicet, prout
consuetudo deposcit legibusque cautum est, ordinando. <a 492 d. k. ian.
constantinopoli anastasio a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.2a: Imperator Anastasius
Hoc quoque adiecto, ut pro omnibus quibuslibet expensis
ingressus in iudicio duciano faciendi unum tantum solidum nihilque amplius
milites vel syndici litigantes dependere compellantur, ut huiusmodi solacium ad
commodum ad responsum et eius adiutorum et exceptorum proficiat: nihil sibi
usurpare vel suo nomine poscere vel viris devotis principibus, qui ducianum
observant iudicium, vel duciana apparitione de praefatis litibus concedendis:
ita videlicet, ut super litis expensis in personis etiam eorum, quicumque milites
pulsare maluerint, eadem forma servetur. <a 492 d. k. ian. constantinopoli
anastasio a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.3: Imperator Anastasius
Erit autem arbitrii atque aestimationis virorum spectabilium
ducum pro qualitate negotiorum vel quantitate, quae devotissimis militibus ab
adversariis eorum ingeritur, vel suam audientiam interponere litigiis vel eorum
discussionem dicatissimis principiis seu arbitris in locis degentibus
committere. <a 492 d. k. ian. constantinopoli anastasio a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.4: Imperator Anastasius
Quibus viris spectabilibus ducibus et eos observantibus ad
responsum seu adiutoribus eorum curae sit, si quando ad eosdem duces milites
fuerint arcessiti vel de locis in quibus constituti sunt movere praecepti, ne
quolibet modo curiales seu collatores quibusdam adficiantur dispendiis, ita
scilicet, ut pro militibus inspiciendis, quandocumque voluerint viri
spectabiles duces etiam praesentales devotissimos milites adhibere, non
immodicam multitudinem eorum tempore pacis convocare procurent. <a 492 d. k.
ian. constantinopoli anastasio a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.5: Imperator Anastasius
Sin vero etiam necessitate poscente milites ad alia
perveniant loca, laesionibus contra curiales seu collatores nihilo minus modis
omnibus abstineant. <a 492 d. k. ian. constantinopoli anastasio a. et rufo
conss.>
CJ.12.35.18.5a: Imperator Anastasius
Et si tam eundo quam redeundo triginta tantum dies oportet
eos proficisci, ipsi suas expensas sibi praebendas collatoribus seu curialibus minime
praegravandis suscipere non cessent: sin autem ulteriore tempore in aliis locis
necesse sit eos commorari, expensas eis ulterioris ut dictum est temporis, ad
quae pervenerint loca, ministrari. <a 492 d. k. ian. constantinopoli
anastasio a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.6: Imperator Anastasius
Quoniam vero comperimus quosdam temerario atque iniquo
proposito anteriore tempore certos e memoratis militibus tam in iudicio
sublimitatis tuae quam apud excelsam magisteriam per orientem potestatem in
accusationem deduxisse et eos eodem tempore ad diversa quoque protraxisse
iudicia diversasque super isdem personis isdemque causis et negotiis prolatas
fuisse sententias, ne postea nihilo minus tantae contra milites nostros
insidiae tantaque confusio querellis, quas eis ingeri contingit, generetur,
nemini licere apud sedem magnitudinis tuae accusatione contra militem seu
milites praesentales deposita conventioneque oblata eundem vel eosdem milites
criminaliter seu civiliter per iussionem virorum spectabilium ducum inquietare,
antequam negotium ex priore actione prioreque conventione finem legitimum
sortiatur. <a 492 d. k. ian. constantinopoli anastasio a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.6a: Imperator Anastasius
Idemque versa vice observari, ut, si quidam miles seu milites
praesentales iussione viri spectabilis ducis incusati ac moniti fuerint,
licentia denegetur agenti postulationem seu accusationem in iudicio tuae
sublimitatis contra eundem militem vel eosdem milites deponere. <a 492 d. k.
ian. constantinopoli anastasio a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.6b: Imperator Anastasius
Nec si eundem vel eosdem tam criminaliter quam civiliter
obnoxios esse firmaverit, facultatem eidem agenti superesse separatis
intentionibus suis pro criminalibus quidem iudicium tuae celsitudinis, pro
civilibus autem viri spectabilis ducis seu versa vice occupare. <a 492 d. k.
ian. constantinopoli anastasio a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.7: Imperator Anastasius
Si quis vero ad huiusmodi tam audacissimum tamque aequitati
contrarium conamen prosiluerit, eum pro pecuniariis quidem negotiis iactura
litis et damnorum quae vitio eius contigerunt solutione percelli, pro
criminalibus autem quasi calumniatorem convictum legum aculeos sentire. <a
492 d. k. ian. constantinopoli anastasio a. et rufo conss.>
CJ.12.35.18.8: Imperator Anastasius
Dispositiones autem ante latas non ad imminuendam potestatem
magisteriae per orientem administrationis, sed pro tuitione locorum ac
securitate publica noscimur praestitisse, cum non dubium sit ipsos etiam duces,
quibus fortissimi praesentales milites parare praecepti sunt, sub eadem excelsa
potestate esse constitutos. <a 492 d. k. ian. constantinopoli anastasio a.
et rufo conss.>
CJ.12.36.0. De castrensi peculio militum et praefectianorum.
CJ.12.36.1pr.: Imperator Alexander Severus
Si in potestate tua filius tuus fuit eo tempore, quo quaedam
nomine eius emisti, ea tua esse non dubitatur. * alex. a. prisciano. * <a
223 pp. id. nov. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.12.36.1.1: Imperator Alexander Severus
Peculio autem castrensi cedunt res mobiles, quae eunti in
militiam a patre vel a matre aliisve propinquis vel amicis donatae sunt, item
quae in castris per occasionem militiae quaeruntur. <a 223 pp. id. nov.
maximo ii et aeliano conss.>
CJ.12.36.1.2: Imperator Alexander Severus
In quibus sunt etiam hereditates eorum, qui non alias noti
esse potuerunt nisi per militiae occasionem, etiamsi res immobiles in his
erunt. <a 223 pp. id. nov. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.12.36.1.3: Imperator Alexander Severus
Matris autem hereditas, quamvis in militia delata sit, ad
peculium castrense non pertinet. <a 223 pp. id. nov. maximo ii et aeliano
conss.>
CJ.12.36.1.4: Imperator Alexander Severus
In castrensi vero peculio praedium donatum non esse constat,
quamvis empta ex castrensi peculio praedia eius condicionis efficiantur. <a
223 pp. id. nov. maximo ii et aeliano conss.>
CJ.12.36.2: Imperator Alexander Severus
Filius familias alienationem nullius rei sine voluntate
patris habet, nisi si castrensi peculium habeat. * alex. a. felici. * <a 224
pp. viii k. iul. iuliano et crispino conss.>
CJ.12.36.3: Imperator Alexander Severus
Errat, qui tibi persuasit, quod nexu paternae potestatis
iure sacramenti solutus es. manent enim nihilo minus milites in potestate
parentium, sed peculium castrense proprium habent nec in eo ius ullum patris
est. * alex. a. feliciano mil. * <a 224 pp. iii id. oct. iuliano et crispino
conss.>
CJ.12.36.4pr.: Imperator Gordianus
Cum adlegas te a fratre tuo eodemque commilitone in isdem
castris institutum heredem, successionem eius potius ex castrensi peculio tuo
quam patri cuius in potestae es per te quaesitam videri rationis est. * gord.
a. gallo mil. * < >
CJ.12.36.4.1: Imperator Gordianus
Etenim peregrinationis labor sociatus commilitii eius et
obeundorum munerum consortium adfectioni fraternae nonnihilum addidisse, quin
immo vice mutua cariores invicem sibi reddidisse credendum est. < >
CJ.12.36.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Intellegis filio qui militavit defuncto peculium eius penes
patrem remansisse, non hereditatem patri quaesitam. * diocl. et maxim. aa. et
cc. philostrato. * < >
CJ.12.36.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ius castrensis peculii tam scriniarios quam exceptores
ceterosque, qui in officio tui culminis merendi licentiam habere noscuntur, ac
si in legione prima adiutrice nostra militent, inviolatum habere praecipimus. *
theodos. et valentin. aa. zoilo pp. * <a 444 ?>
CJ.12.37.0. De erogatione militaris annonae.
CJ.12.37.1: Imperator Constantius
Repetita consuetudo monstravit expeditionis tempore
buccellatum ac panem, vinum quoque atque acetum, sed et lardum, carnem
vervecinam etiam milites nostros ita solere percipere: biduo buccellatum.
tertio die panem: uno die vinum, alio die acetum: uno die lardum, biduo carnem vervecinam.
* constantius a. et iul. c.Helpidio pp. * <a 360 d.Xvi k.Iun.Hierapoli
constantio x et iuliano c.Iii conss. >
CJ.12.37.2: Imperatores Valentinianus, Valens
E vicesimo, non amplius, lapide milites sibi iubemus paleas
convectare. * valentin. et valens aa. secundo pp. * <a 363.364 d.V k.Oct.
edessa ioviano et varroniano conss.>
CJ.12.37.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Cenaticorum nomine milites et eorum superstantes nihil
penitus a provincialibus accipere audeant. sciant enim milites, quod oportet
eos commoda sua, quae in annonarum perceptione adipiscuntur, accipientes
extrinsecus detrimentis provinciales non adficere. * valentin. et valens aa. ad
victorem mag. mil. * <a 364 d.Vi k.Ian.Bonamansione divo ioviano et
varroniano conss.>
CJ.12.37.4: Imperatores Valentinianus, Valens
Sicut fieri per omnes limites salubri prospectione
praecipimus, species annonarias vicinioribus limitibus a provincialibus
ordinabis ad castra conferri. sed in veteranis castris constituti milites duas
alimoniarum partes ibidem de conditis sumant nec amplius quam tertiam partem
ipsi vehere cogantur. * valentin. et valens aa. et grat. a. ad auxonium pp. *
<a 369 d.V non.Mai.Marcianopoli valentiniano np.Et victore conss. >
CJ.12.37.5: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Actuarii nisi expleto triginta dierum spatio pittacia
authentica confestim tradiderint, species, quas ex fiscalibus conditis
dissimulaverint excludere vel numero cuius ratiocinia pertractant supersederint
erogare, de propriis facultatibus vel militibus ipsis vel fiscalibus horreis
adigantur inferre. * valentin. valens et grat. aaa. ad probum pp. * <a
370.373 d.Vi id.April.Sirmio valentiniano et valente aa.Conss. >
CJ.12.37.6: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Fortissimi ac devotissimi milites annonas et capita singulis
diebus aut certe competenti tempore, id est priusquam annus elabatur, de
horreis consequantur: aut si perceptionem suam ac si debitam studio voluerint
protelare, id, quod competenti tempore minime perceperint, fisci nostri
commodis vindicetur. * valens grat. et valentin. aaa. ad modestum pp. * <a
377 d.Prid.Non.April.Antiochiae gratiano a.Iiii et merobaude vc.Conss.>
CJ.12.37.7: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Nulli militarium pro his annonis, quae in provinciis
delegantur, repudiata ad tempus specierum copia et inopiae occasione captata
pretia liceat postulare: ita ut, si quis propter anni abundantiam suscipere
oblata neglexerit ac postea impositis pro necessitate rerum pretiis repudiata
taxaverit, neque id quod contra hanc legem expetit sinatur exigere, neque id
quod accipere dissimulaverit consequatur. * valentin. theodos. et arcad. aaa.
rufino pp. * <a 393 d.Iii k.Aug.Constantinopoli theodosio a.Iii et
abundantio vc.Conss.>
CJ.12.37.8: Imperatores Arcadius, Honorius
Provincialium commodis nos convenit subvenire. ad omnium
itaque numerorum sive vexillationum aut etiam scholarum tribunos vel viros
illustres comites sublimitas tua faciat pervenire, ut meminerint fenum
militibus iustis capitibus praestandum iuxta legem divi valentiniani nec tamen
ad oppidum deferendum. * arcad. et honor. aa. hilario pp. * <a 396 d.Xvi
k.Iul.Arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.12.37.9pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Excellentia tua erogationis per susceptores factae modum
quantitate brevium conferri perficiat, ita ut, quo die numeris datum sit,
diligentius exploretur ac, si quid amplius actuarios vel optiones accepisse
constiterit, quam brevium datorum scriniis nostris veritas continet, memorati
in duplum reddere compellantur: susceptoribus ea summa imputanda, quam semel
flagitantibus eisdem erogasse monstraverint. * arcad. et honor. aa. * <a 398
d.Viii k.April. constantinopoli honorio a.Iiii et eutychiano vc.Conss.>
CJ.12.37.9.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Nam ad illustres quoque magistros utriusque militiae sacri
apices cucurrerunt, quibus provida sanctione decrevimus, ut breves ante
indictionis principium summa fide ac veritate confecti ad nostra scrinia
dirigantur, secundum quos a susceptoribus erogatio celebretur. <a 398 d.Viii
k.April. constantinopoli honorio a.Iiii et eutychiano vc.Conss.>
CJ.12.37.10: Imperatores Arcadius, Honorius
Iubemus per omnes provincias cunctis numeris ac militibus a
novembri mense de novello vino annonam dari, quoniam veteris dispendiosa
videtur erogatio. * arcad. et honor. aa. eutychiano pp. * <a 398 d.X
k.Iun.Constantinopoli honorio a.Iiii et eutychiano vc.Conss.>
CJ.12.37.11: Imperatores Arcadius, Honorius
Opinatoribus, id est exactoribus militaris annonae, nullum
sit cum provinciali commercium, ita ut a iudicibus vel officio provinciali
omnis summa debiti postuletur intra anni spatium conferenda. * arcad. et honor.
aa. provincialibus prov. proconsularis.* <a 401 d.Prid.K.April.Mediolani
vincentio et fravito conss.>
CJ.12.37.12: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Septem dierum, per quas tribuni emolumenti gratia
sollemniter stillaturae nomine consequuntur resistentes species, non aliter
adaerentur, nisi ut in foro rerum venalium distrahuntur. * arcad. et honor. et
theodos. aaa. anthemio pp. * <a 406 d.V id.April. constantinopoli arcadio
a.Vi et probo vc.Conss.>
CJ.12.37.13: Imperatores Honorius, Theodosius
Lege repetita censemus, ut, si quis militum interclusam
specierum exactionem refricare temptaverit vel adaerationes statutas ausus
fuerit immutare, tam vir spectabilis dux centum librarum auri quam etiam eius
officium pari condemnationis summa quatiatur, adiecta sacrilegii poena, quae
divalium scitorum violatores palam insequitur. * honor. et theodos. aa. anthemio
pp. * <a 409 d.X k.April. constantinopoli honorio viii et theodosio iii aa.
conss.>
CJ.12.37.14: Imperatores Honorius, Theodosius
His scholaribus, quibus laborum intuitu regendos numeros
dederimus, de aerariis annonis singulos solidos per opinatores, caballationis
quoque rationem pro administrato tempore debitam, quando militibus erogatur,
sine mora praeberi oportet vel, si quis eorum antequam accipiat in fata
concesserit, quod ex utraque causa ei debebatur, heredibus eius restituti. *
honor. et theodos. aa. constantio mag. mil. * <a 414 d.Xiii k.Dec.Constantio
et constante vv.Cc.Conss.>
CJ.12.37.15: Imperatores Honorius, Theodosius
Annonas omnes, quae universis officiis atque sacri palatii
ministeriis et sacris scriniis ceterisque cunctarum adminiculis dignitatum
adsolent delegari, quasque ii, qui ad earum exactionem mittuntur, pro
cupiditate et libidine sua graviter ex provincialium visceribus eruebant, ad
similitudinem militum, quibus aerariae praebentur annonae, adaerari
praecipimus, ut omnibus superius designatis emolumenta debita in pretiis
dispositio culminis tui pro publica utilitate taxatis praecipiat erogari. *
honor. et theodos. aa. asclepiodoto pp. * <a 423 d.Xvi
k.Mart.Constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.>
CJ.12.37.16pr.: Imperator Anastasius
Per hanc divinam dispositionem iubemus eos, quibus ex
officio tuae sublimitatis militarium meritorum seu cuiuslibet praestationis
committitur erogatio, in primis iurare pro iustitiae ratione iniunctam sibi
sollicitudinem peracturos. * anastas. a. longino mag. equitum ac peditum. *
<a xxx >
CJ.12.37.16.1: Imperator Anastasius
Et secundum praesentem saluberrimae nostrae dispositionis
observationem solacium , sicut dictum est, publicum erogator manu sua sine ullo
dolo vel fraude singulis militibus numeret, quatenus unusquisque miles accepto
per suam manum solacio ipse cum actuario de negotiatione actuariis permissa
secundum rationem agat iustitiae. <a xxx >
CJ.12.37.16.1a: Imperator Anastasius
Hoc videlicet observando, ut pro singulis solidis actuario,
sive statim sive post unum duosve seu amplius annos restitutum fuerit debitum,
minus quidem uno tremisse, pro temporis scilicet brevitate, pacisci liceat.
<a xxx >
CJ.12.37.16.1b: Imperator Anastasius
Amplius autem quam unum tremissem nullus actuarius pro
quoquo tempore seu annorum spatio pacisci penitus permittatur, nec ulla possit
actuarius machinatione pro temporis prolixitate unius quantitatem tremissis
excedere. <a xxx >
CJ.12.37.16.1c: Imperator Anastasius
Si qua tamen inter actuarium et militem super pactione seu
negotiatione tempore erogationis emerserit dubitatio, iubemus eidem militi
dandas pecunias ab erogatore principiis dari et non secundum obtinentem
hactenus consuetudinem easdem pecunias vel ab erogatore vel ab actuario retineri,
quatenus causa apud devotissima principia propositis sacrosanctis scripturis
inter actuarium et militem tractetur, ut ex omni parte miles nullum damnum sub
quacumque occasione praeterquam id, quod eum ex iusta et permissa actuariis
negotiatione debere constiterit, patiatur. <a xxx >
CJ.12.37.16.2: Imperator Anastasius
Super his vero, quos datis forte commeatibus abesse
contigerit, haec volumus observari, ut pecuniae quae erogandae sunt usque ad
triginta milites, quos tantummodo datis commeatibus dimitti sacra constitutio
continet, apud devotissima principia sequestrentur, illorum scilicet tantummodo
militum, quorum intra triginta commeatales viros constitutorum actuarius
tempore erogationis pittacia utpote habita super pactione protulerit, quatenus,
cum idem redierint milites, causa apud devotissima principia secundum praefatum
modum tractata utriusque partis indemnitati similiter consuletur: non danda pro
tempore tribuno licentia triginta viris amplius sub commeatus occasione
dimittere. <a xxx >
CJ.12.37.16.3: Imperator Anastasius
Sin vero saluberrimam constitutionem offendendo amplius quam
triginta viros datis commeatibus tribunus dimittere ausus fuerit, pecunias
quidem, quae post praefatorum triginta virorum numerum per commeatus dimissis
militibus erogandae fuerant, publicae rationi erogatur non dubitet reportandas.
<a xxx >
CJ.12.37.16.4: Imperator Anastasius
Sciat vero tribunus praeter iam constitutas super huiusmodi
facinore interminationes sese de propriis facultatibus singulis militibus, quibus
ultra numerum triginta virorum sub nomine commeatuum eos dimittendo causam non
consequendi publica solacia dederit, quidquid ob iniquam dimissionem amiserint,
soluturum. <a xxx >
CJ.12.37.16.4a: Imperator Anastasius
Nec prius idem tribunus ab eodem discedat numero, nisi omnes
huiusmodi milites, id est quos post permissam triginta virorum quantitatem
commeatus nomine dimiserit, indemnes in hac parte atque illaesos reddiderit.
<a xxx >
CJ.12.37.16.5: Imperator Anastasius
Hoc etiam adiciendo, ut sub gestorum testificatione tam
decem ex devotissimis principiis, primates eorum videlicet, quam unusquisque
caput scholae iuratus deponat, sub sua praestantia rem sicut superius
dispositum est fuisse subsecutam, et sub obtutibus suis unumquemque militem solacium
suum manu sua ab erogatoris dextera suscepisse: et huiusmodi gesta relatione a
viro clarissimo tribuno vel devotissimis principiis intra tres menses mittenda,
ex quo profectus fuerit, numerandos ad nostram referat pietatem. <a xxx >
CJ.12.37.16.6: Imperator Anastasius
Hoc videlicet ante omnia curando, ut pro tempore erogator,
postquam datae fuerint ex publico pecuniae, intra duos vel tres menses seu
quattuor, pro qualitate scilicet spatiorum, commissam sibi sollicitudinem
erogationis non dubitet faciendam: vel si ulterius apud se pecunias publicas
differendo erogationem ausus fuerit retinere, sciat se modis omnibus damnum,
quod ex negotiatione miles sustinuerit, ex propriis facultatibus militi
soluturum. <a xxx >
CJ.12.37.16.7: Imperator Anastasius
Scientibus his, qui praefatae dispositionis observantiam
sive in differenda ultra sigillatim definitum temporis spatium erogatione sive
in qualibet alia parte fuerint egressi, non solum sese militiae cinguli
amissionem, verum etiam facultatum quoque suarum publicationem pro tanto
subituros flagitio: et insuper erogationum quoque sollicitudinem ab officio
tuae celsitudinis, si imperatoria violata fuerit dispositio, ad alios
transferendam, si non idem officium, simulac huiusmodi fuerit a quolibet
facinus perpetratum, ad notitiam nostrae mansuetudinis vel certe ad scientiam
illustrissimae magisteriae referre curaverit potestatis, ut eiusdem
apparitionis periculo tale flagitium principales minime possit aures latere,
quatenus ex omni parte eodem delicto revelato, quicumque saluberrimas nostrae
pietatis ordinationes ausus fuerit violare, interminatas minime possit poenas
evadere: ita ut in singulis militibus, qui non observato in eorum persona
tenore datae dispositionis laesi fuerint, liceat sacratissimum nostrum, per
unum forte vel etiam binos milites pro omnibus verba facturos, petere comitatum
et porrectis precibus quod contra nostram dispositionem passi sunt approbare,
eoque facto statutis violator imperatoriae dispositionis suppliciis
percellatur. <a xxx >
CJ.12.37.16.8: Imperator Anastasius
Illud praeterea modis omnibus observari decernimus, ut
erogator omnes pecunias, quae mortuis militibus usque ad diem mortis eorum
debitae fuerant, secundum datam iam divalem dispositionem uxoribus vel liberis
eorum non dubitet ministrandas. <a xxx >
CJ.12.37.17pr.: Imperator Anastasius
Cum saepe contingit propter quasdam maximas et inexcusabiles
rationes quibusdam ad custodiam vel aliam huiusmodi causam milites deputari vel
etiam deputatos esse, et non convenit hoc modo publicum aliquod damnum seu
dispendium sustinere, iubemus, si qui fortissimi milites ex quocumque numero
curiis vel quibusdam corporibus vel sacrosanctis ecclesiis vel aliis personis
pro custodia, ut dictum est, vel tali alia causa a nostro numine deputati sunt
vel fuerint, ne per eorum translationes circa annonarum vel capitum eis
praebendorum erogationem publicis rationibus quaedam laesio ingeratur, eadem de
proprio personam seu personas, cui et quibus deputati sunt vel fuerint, modis
omnibus agnoscere: hoc tantummodo de publico pro isdem annonis et capitu
praebendo et imputando, quod in locis, ex quibus praefati milites perveniunt
seu pervenerunt, imputabatur, vel si antelatam praestationem supradictae
personae recusaverint, eosdem milites de suis locis non recedere, vel eos qui
recesserint ad ea sine quadam mora redire. * anastas. a. arcadio pp. * <a
xxx >
CJ.12.37.17.1: Imperator Anastasius
Hoc omnifariam custodiendo, ut nemo devotissimorum militum
cuicumque personae seu corpori sine speciali nostrae serenitatis iussione
scriptis proferenda deputetur. <a xxx >
CJ.12.37.17.2: Imperator Anastasius
Officio tuae celsitudinis, si hanc nostrae mansuetudinis
formam, quotiens super militibus quibusdam deputandis aliquid statutum fuerit,
gestis insinuare et, quid eos, quibus dati sunt, prout nobis placuit, agnoscere
oportet, itidem publicare minime curaverit, tam dispendium, quodcumque publicum
hac ex causa sustinuerit, ei de proprio resarcire, quam triginta librarum auri
multam propter suam desidiam, immo magis coniventiam dependere cogendo. <a
xxx >
CJ.12.37.17.3: Imperator Anastasius
Rectoribus nihilo minus provinciarum et apparitionibus
eorum, si statuta nostra violaverint seu violari concesserint, eiusdem
condemnationis solutione percellendis. <a xxx >
CJ.12.38.0. De excoctione et translatione militarium
annonarum.
CJ.12.38.1pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Opinatores, quibus species in diversis provinciis
delegantur, contra omnem consuetudinem nullis consistentibus familiis
excoctionem panis efflagitant. * arcad. et honor. aa. stilichoni com. et mag.
utr. mil. * <a 399 d.Id.Sept.Mediolani theodoro vc.Cons.>
CJ.12.38.1.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Illustris igitur auctoritas tua novam usurpationem congrua
auctoritate repellat, ut, cum opinatores in provinciis delegantur, vetus
consuetudo servetur. <a 399 d.Id.Sept.Mediolani theodoro vc.Cons.>
CJ.12.38.2pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
In excoctione buccellati, quod devotissimis militibus
convenit praeparari, in translatione etiam annonae nullius excipiatur persona,
videlicet ut ne nostra quidem domus ab his habeatur immunis. * arcad. et honor.
aa.Et theodos. a. hadriano pp. * <a 404 d.Viiii k.April. romae honorio a.Vi
et aristaeneto conss.>
CJ.12.38.2.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Et si quisquam, quod non opinamur, implere quae sunt
praecepta neglexerit, in procuratorem eius severissime vindicetur, ita ut, si
huiusmodi contumaciae dominum conscium esse constiterit, quadruplum id, quod
pro eius capitatione poscitur, posthabita dilatione solvatur. <a 404 d.Viiii
k.April. romae honorio a.Vi et aristaeneto conss.>
CJ.12.39.0. De militari veste.
CJ.12.39.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Omnem canonem vestium ex kalendis septembribus ad kalendas
apriles nostris largitionibus tradi praecipimus: proposita poena rectori
provinciae vel eius officio condemnationis, quae tuae iustitiae videbitur. *
valentin. et valens aa. auxonio pp. * <a 368 d.Xiiii k.Dec.Marcianopoli
valentiniano et valente conss.>
CJ.12.39.2: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Provinciae thraciarum per viginti iuga seu capita conferant
vestem: scythia et mysia in triginta iugis seu capitibus interim annua
solutione dependant: per aegyptum et orientis partes in triginta terrenis
iugis, per asianam vero et ponticam dioecesin ad eundem numerum in capitibus
seu iugis annuae vestis collatio dependatur, ita ut per orientem provinciae in
titulo auri comparaticii, quod per iugationem redditur, compensationis gratia
perfruantur, exceptis osrhoena et isauria: nam easdem constat aurum
comparaticium minime redhibere. * valens grat. et valentin. aaa. modesto pp. *
<a 377 d.V id.Aug.Hierapoli gratiano a.Iiii et merobaude vc.Conss. >
--------------------------------------------------
CJ.12.39.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Fortissimis militibus nostris per illyricum non binos
tremisses pro singulis chlamydibus, sed singulos solidos dari praecipimus. *
arcad. et honor. aa. martiniano com. sacr. larg. * <a 396 d.Xvi
k.Febr.Constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.>
CJ.12.39.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Militaris adaeratio vestis a collatoribus exigatur,
sacratissimis videlicet largitionibus inferenda, ita ut quinque eius partes
fortissimis militibus erogentur in pretio, sexta vero portio a gynaeciariis
clementiae nostrae absque ulla vel ipsorum vel publica incommoditate pro eadem
contextione suscepta iunioribus gregariisque militibus in ipsa, quam maxime eos
desiderare constitit, specie praebeatur. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto
pp. * <a 423 d.Vii id.Mart.Constantinopoli asclepiodoto et mariniano
conss.>
CJ.12.40.0. De metatis et epidemeticis.
CJ.12.40.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Si quis mensorum nostrorum manum, qua deputatas singulis
quibusque domus enotant et postibus hospitaturi nomen adscribunt, delere non
dubitaverit, ad instar falsi reus ex hac auctoritate teneatur. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. theodoto mag. off. * <a 393 d.Vi
k.Nov.Constantinopoli theodosio a.Iii et abundantio vc.Conss.>
CJ.12.40.2pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
In qualibet vel nos ipsi urbe fuerimus vel ii qui nobis
militant commorentur, omni tam mensorum quam etiam hospitum iniquitate submota
duas dominus propriae domus, tertia hospiti deputata, eatenus intrepidus ac
securus possideat portiones , ut in tres domus divisae partes primam eligendi
dominus habeat facultatem, secundam hospes quam voluerit exsequatur, tertia
domino relinquenda. plenum enim aequitate atque iustitia est, ut, qui aut
successione fruitur aut empto vel extructione gaudet, electam praecipue iudicio
suam rem teneat et relictam. * arcad. et honor. aa. hosio mag. off. * <a 398
d.Viii id.Febr.Constantinopoli honorio iiii et eutychiano conss.>
CJ.12.40.2.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Ergasteria vero, quae mercimoniis deputantur, ad praedictam
divisionis iniuriam non vocentur, sed quieta sint et libera et ab omni hospitum
iniuria defensata solis dominis conductoribusque deserviant. sane si stabulum,
ut adsolet, militari viro in tertia domus parte defuerit, ex ergasteriis, nisi
id dominus qualibet occasione providerit, pro animalium numero vel domus
qualitate deputabitur. <a 398 d.Viii id.Febr.Constantinopoli honorio iiii et
eutychiano conss.>
CJ.12.40.2.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Illustribus sane viris non tertiam partem domus, sed mediam
hospitalitatis gratia deputari decernimus: ea dumtaxat condicione servata, ut
alter ex his quilibet , quive maluerit, divisionem arbitraria aequitate faciat,
alter eligendi habeat optionem. <a 398 d.Viii id.Febr.Constantinopoli honorio
iiii et eutychiano conss.>
CJ.12.40.2.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Et firmissimum perpetuo quod iussimus perseveret, ita ut
triginta libras auri qui illustri sunt praediti dignitate fisco nostro se
illaturos esse cognoscant, ceteri vero militia sciant se esse privandos, si
generale praeceptum amplius usurpando quam iussimus reprehensibili temeritate
violaverint. <a 398 d.Viii id.Febr.Constantinopoli honorio iiii et
eutychiano conss.>
CJ.12.40.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Cunctos iudices scire volumus a praetoriis ordinariorum
iudicum his praesentibus abstinendum. * arcad. et honor. aa. vincentio pp. *
<a 400 d.Xvi k.Febr.Mediolani stilichone et aureliano vv.Cc.Conss.>
CJ.12.40.4: Imperatores Arcadius, Honorius
Fabricensium domibus ubique constitutis omnem molestiam
hospitum praecipimus amoveri, quo et antiochensibus et ceterarum civitatum
fabricis similis domorum excusatio praebeatur, absente scilicet sacro comitatu.
* arcad. et honor. aa. aemiliano mag. off. * <a 400 d.Xi k.Febr. constantinopoli
stilichone et aureliano conss.>
CJ.12.40.5pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Devotum possessorem ab omni inquietudine liberamus. * honor.
et theodos. aa. iohanni pp. * <a 413 d. prid. id. iun. ravennae post
consulatum honorii viiii et theodosii v aa.>
CJ.12.40.5.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Primo igitur omnium ad nullum praedium publicum vel privatum
domus nostrae vel cuiuscumque iuris nullus metator accedat, si a quoquam fuerit
destinatus. <a 413 d. prid. id. iun. ravennae post consulatum honorii viiii
et theodosii v aa.>
CJ.12.40.5.1a: Imperatores Honorius, Theodosius
Licentiam enim domino actori ipsique plebi serenitas nostra
commisit, ut eum, qui praeparandi gratia ad possessionem venerit, expellendi
habeat facultatem nec crimen aliquod pertimescat, cum sibi arbitrium ultionis
suae sciat esse concessum: recteque sacrilegium prior arceat, qui primus
invenerit. <a 413 d. prid. id. iun. ravennae post consulatum honorii viiii
et theodosii v aa.>
CJ.12.40.5.1b: Imperatores Honorius, Theodosius
Administrantem vero eiusque officii proceres, quorum
praecepto inhibitam personam ad agrum aliquem destinaverit, in tempore
proscribi debere censuimus. <a 413 d. prid. id. iun. ravennae post
consulatum honorii viiii et theodosii v aa.>
CJ.12.40.5.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Solam sane hospitalitatem sub hac observatione concedimus,
ut nihil ab hospite, quod vel hominum vel animalium pastui necessarium
creditur, postuletur, omniumque sit acceleratum iter atque continuum nec ulli
liceat residere, ne diuturnitas commanentium ulla ex parte praedium vexet.
<a 413 d. prid. id. iun. ravennae post consulatum honorii viiii et theodosii
v aa.>
CJ.12.40.5.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Decem etiam librarum auri multa ferietur, quisquis administrator
togatus apparitor ullus aut militans vel iter agens ullo in loco aliquid ab
hospite postulaverit. <a 413 d. prid. id. iun. ravennae post consulatum
honorii viiii et theodosii v aa.>
CJ.12.40.5.4: Imperatores Honorius, Theodosius
In tantum enim inhiberi sceleratum morem iubemus, ut ipsis
quoque praebentibus impunitum esse non patiamur, si quid sponte contra
praeceptum nostrum probati fuerint obtulisse. <a 413 d. prid. id. iun.
ravennae post consulatum honorii viiii et theodosii v aa.>
CJ.12.40.6: Imperatores Honorius, Theodosius
Africae hoc prospectum est, ut infausta hospitalitatis
praebitio tolleretur nec balneum quisquam a domino aedium postulet. * honor. et
theodos. aa. hadriano pp. * <a 414 d. v non. mart. ravennae constantio et
constante conss.>
CJ.12.40.7: Imperatores Honorius, Theodosius
Devotissimos milites ex procinctu redeuntes vel
proficiscentes ad bella muri novi sacratissimae urbis singulae turres in
pedeplanis suis suscipiant. * honor. et theodos. aa. eustathio pp. * <a 422
d. v non. mart. constantinopoli honorio xiii et theodosio x aa. conss.>
CJ.12.40.8: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Archiatros nostri palatii nec non urbis romae et magistros
litterarum pro necessariis artibus et liberalibus disciplinis nec non picturae
professores, si modo ingenui sunt, hospitali molestia quoad vivent liberari
praecipimus. * theodos. et valentin. aa. helioni mag. off. * <a 427 d. xiiii
k. sept. hierio et ardaburio conss.>
CJ.12.40.9pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Omnes, qui metata in suis domibus praestant, sive hospitia
praebuerint metatoribus seu quolibet pacto satis eis fecerint, nullam vel
pensionis vel discussionis domus gratia molestiam sustinere cogantur. *
theodos. et valentin. aa. nomo mag. off. * <a 444 d. xvii k. febr.
constantinopoli theodosio a. xviii cons.>
CJ.12.40.9.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Deinde neminem volumus cuiuslibet loci vel ordinis in hac
florentissima urbe domum propriam excusantem metatum sibi in alienis aedibus
privilegio militiae vindicare. quod et in provinciis observari oportet. <a
444 d. xvii k. febr. constantinopoli theodosio a. xviii cons.>
CJ.12.40.9.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ceteris vero, quibus illustris dignitas sub cingulo vel
citra cingulum pro solo honore delata est, excusandarum aedium licentiam
penitus denegamus. <a 444 d. xvii k. febr. constantinopoli theodosio a.
xviii cons.>
CJ.12.40.9.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Hoc iuris in his etiam praecipimus observari, quos ipsa
quidem administrationis condicio spectabiles novit, honor tamen additus a
nostra liberalitate reddit illustres. <a 444 d. xvii k. febr.
constantinopoli theodosio a. xviii cons.>
CJ.12.40.9.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Scituris omnibus, quod si quis, cum cingulo perfruatur et
excusationem ita propriae domus impetraverit, ut a pensione etiam portionis
tertiae sit immunis, et militiae causa metatum in alienis domibus sibi
crediderit vindicandum, si quidem honore praeditus excusationis ius habeat,
carebit legum privilegiis, quas fraudare conatus est: si vero inter eos quibus
nulla suffragatur dignitas numeretur, centum librarum auri sacratissimis
largitionibus pendendarum illatione multabitur. <a 444 d. xvii k. febr.
constantinopoli theodosio a. xviii cons.>
CJ.12.40.10pr.: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Hac lege sancimus, ut, si quis consularem et patriciam
meruerit dignitatem, tres domos proprias dum superest habeat hospitum
immunitate securas, heredes vero eius filii aut pater aut mater nepotes aut
frater aut soror aut uxor duarum domorum suarum excusatione potiantur. *
valentin. et marcian. aa. .... mag. off. * < >
CJ.12.40.10.1: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Si quis vero consulatu tantummodo gloriatur, duas semis
domos suas immunes habeat: post fata vero eius memorati heredes unam semis
domum suam habeant nullis hospitiis praegravatam. < >
CJ.12.40.10.2: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Pari privilegio perfruatur cum memoratis heredibus, qui
solius patriciae dignitatis sine consulatu decoratur insignibus. < >
CJ.12.40.10.3: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Praefectorii vero nec non et magistri militum duas domus
suas habeant quoad vixerint hospitibus liberatas: heredes vero eorum memorati
unam defendant domum suam simili excusatione munitam. < >
CJ.12.40.10.4: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Magistri vero officiorum vel quaestores unam semis domum
suam quoad vixerint habeant hospitum onere liberatam: heredes vero eorum
praedicti unam ab hospitibus iure defendant. < >
CJ.12.40.10.5: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Comites autem domesticorum et protectorum et sacrarum
largitionum et privatarum et vir spectabilis primicerius notariorum singulas
domus suas ab hospitum gravamine dum vivunt gaudeant esse securas: memorati
vero heredes eorum mediam partem unius domus suae sciant excusatione muniri,
residuae vero dimidiae partis tertiam portionem hospitibus deputandam esse
cognoscant. < >
CJ.12.40.10.6: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Si qui illustres honorarias dignitates quascumque sine actu
caelitus impetrarunt , aequo animo suas domus hospitibus post hanc legem
pandant pro tertia quae legibus praefinita est portione: exceptis videlicet
ergasteriis, quae in plateis vel angiportis esse noscuntur. < >
CJ.12.40.10.7: Imperatores Valentinianus, Marcianus
Quod in omnibus domibus quae hospitales sunt observari
iubemus: ita ut nemo vel ex sacro rescripto vel ex divina adnotatione seu
pragmatica sanctione contra hanc legem uti possit excusationis auxilio. <
>
CJ.12.40.10.8: Imperatores Valentinianus, Marcianus
His omnibus, quae per hanc legem constituimus, in hac
aeterna urbe observandis. < >
CJ.12.40.11: Imperator Zeno
Decem post primicerium tribunos in domibus, quas in hac
regia urbe possident, metatorum iussimus vacationem mereri. * zeno a.
illyriciano mag. off. * <a xxx >
CJ.12.41.0. De salgamo hospitibus non praebendo.
CJ.12.41.1: Imperatores Constantius, constans
Ne quis comitum vel tribunorum aut praepositorum aut militum
nomine salgami gratia, id est culcitas lignum oleum a suis extorqueat
hospitibus: sed nec volentibus hospitibus in praedictis speciebus aliquid
auferant: sed provinciales sint nostri ab hac praebitione securi: comitibus
tribunis vel certe praepositis militibusque gravi vexationi subiacentibus. * constantius
et constans aa. leontio pp. * <a 340 ? d. v id. oct......Conss.>
CJ.12.42.0. De commeatu.
CJ.12.42.1pr.: Imperator Constantinus
Ne cui liceat praepositorum vel tribunorum cohortium vel
vicariorum et familiarium eorum tempore expeditionis quocumque genere cuiquam
de militibus a castris atque signis vel his etiam locis, in quibus pertendant,
discedendi commeatum dare. * const. a. et c. aeliano. * <a 323 d. iiii k.
mai. severo et rufino conss.>
CJ.12.42.1.1: Imperator Constantinus
Si quis vero contra hanc legem facere ausus fuerit et
militem contra interdictum commeatu dimiserit eo tempore, in quo barbarorum
incursio extiterit, et tunc, cum praesentes in castris atque apud signa milites
esse debeant, quisquam afuerit, capite vindicetur. . <a 323 d. iiii k. mai.
severo et rufino conss.>
CJ.12.42.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quicumque de scriniis aut agentibus in rebus vel etiam ex
officiis palatinis, his videlicet, qui sacrarum et privatarum remunerationum
comitibus obsecundant, sex mensium spatium supra diem commeatus aut iussionem
evectionis afuerit, is in inferiorem locum quinque antelatis posterioribus
devolvatur: is vero, qui anni vacationem arbitratu proprio iudiciarii praecepti
oblitus adsumpserit, a decem post se militantibus transeatur: ac deinde cum iam
aliquis desidia quadriennio officium proprium adire neglexerit, quadraginta de
sequentibus postferatur: qui vero nec post quadriennii quidem tempus,
militantum non immerito matriculis auf eratur. * grat. valentin. et theodos.
aaa. ad syagrium mag. off. * <a 379 d. k. oct. ausonio et olybrio conss.>
CJ.12.42.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Si qui sine commeatu aliquo annum in penatibus propriis vel
in quibuslibet locis desidiosa quiete transegerit, decem sequentibus
postponatur: in quo vero biennium talis culpa deprehenditur, viginti sibi
antepositos congemiscat: tertius autem annus triginta praelatos iure deflebit,
ita ut quartus exempto matriculae nullam veniam derelinquat. * honor. et
theodos. aa. gaisoni com. mag. mil.* <a 413 d. prid. id. iun. ravennae post
consulatum honorii viiii et theodosii v aa.>
CJ.12.43.0. De tironibus.
CJ.12.43.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Nullus tiro vagus aut veteranus aut censibus obnoxius ad
militiam accedat. * valentin. et valens aa. modesto pp. * <a 370 d.Xiiii
k.Oct.Hierapoli valentiniano et valente iii aa. conss.>
CJ.12.43.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Quisquis mancipium iuris alieni in tirocinio militiae scribi
curaverit, convictus ac proditus auri libram aerario nostro cogatur inferre,
mancipio scilicet domino, si factum ignoraverit, reddendo. * grat. valentin. et
theodos. aaa. eutropio pp. * <a 382 d.Id.Mai.Tyro metropoli pp. beryto
antonio et syagrio conss.>
CJ.12.43.3: Imperatores Honorius, Theodosius
Tirones in scholis loco semper posteriore ponantur. nec enim
patimur quemquam celsiorem gradum obtinere, nisi cui et laborum adsiduitas et
stipendiorum prolixitas suffragatur. * honor. et theodos. aa. .Com. sacr. larg.
* <a 408 d.Vii k.Dec.Ravenna basso et philippo conss.>
CJ.12.44.0. De litorum et itinerum custodia.
CJ.12.44.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Saluberrima sanctione censemus, ne merces illicitae ad
nationes barbaras deferantur. et quaecumque naves ex quolibet portu seu litore
dimittuntur, nullam concussionem vel damna sustineant: ita tamen, ut earum
naucleri deponant, in quam provinciam ituri sunt, ut hoc manifestato nulla
contra eos postea indignatio seu concussio procedat. * honor. et theodos. aa.
eustathio pp. * <a 420 d.Xiiii k.Oct.Constantinopoli theodosio a.Viiii et
qui fuerit nuntiatus.>
CJ.12.45.0. De desertoribus et occultatoribus eorum.
CJ.12.45.1pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si quis forte desertorem agro tectoque susceperit atque apud
se diu passus fuerit delitescere, actor quidem vel procurator loci, qui hoc
sciens prudensque commiserit, capitali supplicio subiugetur, dominus vero, si
huius rei conscius fuerit, praedii, in quo latuerit desertor, amissione
puniatur. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad syagrium pp. * <a 380
pp.Id.Iul.Romae gratiano v et theodosio aa. ccnss.>
CJ.12.45.1.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si quis autem desertorem prodiderit mediocris loci ingenuus,
immunitate potiatur. <a 380 pp.Id.Iul.Romae gratiano v et theodosio aa.
ccnss.>
CJ.12.45.1.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Neque solum de his loquimur, qui proxime signis felicibus
applicati militiae rudimenta timuerunt, verum etiam qui stipendiis militaribus
degenerem latebram praebuisse monstrantur. <a 380 pp.Id.Iul.Romae gratiano v
et theodosio aa. ccnss.>
CJ.12.45.1.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Desertor autem habebitur quisquis belli tempore aberit a
signis. horum qui sponte processerit, peccati anterioris supplicium non
timebit. sin vero flagitiosa ignavia delitescat, per eum, in cuius domo fuerit,
invigilantibus extrinsecus quoque officiis publicis, ubicumque correptus
severitati iudicis offeratur, degeneri morte gladium subiturus. <a 380 pp.Id.Iul.Romae
gratiano v et theodosio aa. ccnss.>
CJ.12.45.1.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Si autem rector provinciae propositam severitatem vel gratia
vel dissimulatione distulerit, patrimonii atque existimationis damno subiciatur
et in officii primores capitaliter vindicetur. <a 380 pp.Id.Iul.Romae
gratiano v et theodosio aa. ccnss.>
CJ.12.45.2: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Si desertores inventi resistendum atque armis obtinendum
putaverint, tamquam rebelles in ipsis temeritatis suae conatibus opprimantur:
ita tamen, ut provinciarum iudices sollicita cautione disquirant, ne sub
falsarum tractoriarum nomine desertionis suae crimen defendere moliantur, nec
suppositis aut commentis epistulis evadendi habeant facultatem. * arcad. honor.
et theodos. aaa. hadriano pp. * <a 403 d.Vi k.Mart.Ravennae theodosio a.Et
rumorido conss.>
CJ.12.45.3: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Qui relictis militaribus castris se ad depraedationes vel
latrocinium contulerint, severitatem iudicis non evadant. * arcad. honor. et
theodos. aaa. longiano pp. * <a 406 d. viiii k. april. ravennae arcadio a.
vi et probo vc. conss.>
CJ.12.46.0. De veteranis.
CJ.12.46.1pr.: Imperator Constantinus
Auguste constantine, deus te nobis servet: vestra salus
nostra salus: vere dicimus, iurati dicimus. * const. a. cum introisset
principia et salutatus esset a praeff. et tribb. et vv. eminentiss. acclamatum
est:* <a 320 d. k. mart. in civitate velovocorum constantino a. vi et
constantino c. conss.>
CJ.12.46.1.1: Imperator Constantinus
Adunati veterani exclamaverunt: constantine auguste, quo nos
veteranos factos, si nullam indulgentiam habemus? constantinus a. dixit: magis
magisque conveteranis meis beatitudinem augere debeo quam minuere. <a 320 d.
k. mart. in civitate velovocorum constantino a. vi et constantino c. conss.>
CJ.12.46.1.2: Imperator Constantinus
Victorinus veteranus dixit: muneribus et oneribus universis
locis conveniri non sinamur. constantinus a. dixit: apertius indica: quae sunt
maxime munera, quae vos contumaciter gravant? <a 320 d. k. mart. in civitate
velovocorum constantino a. vi et constantino c. conss.>
CJ.12.46.1.3: Imperator Constantinus
Universi veterani dixerunt: ipse perspicis scilicet.
constantinus a. dixit: iam nunc magnificentia mea omnibus veteranis id esse
concessum perspicuum sit, ne quis eorum in nullo munere civili neque in
operibus publicis conveniatur neque in nulla collatione neque a magistratibus
neque vectigalibus. <a 320 d. k. mart. in civitate velovocorum constantino
a. vi et constantino c. conss.>
CJ.12.46.1.4: Imperator Constantinus
In quibuscumque nundinis interfuerint, nulla ad venditionem
proponenda dare debebunt. <a 320 d. k. mart. in civitate velovocorum
constantino a. vi et constantino c. conss.>
CJ.12.46.1.5: Imperator Constantinus
Publicani quoque, ut solent agentibus super compellere, ab
isdem veteranis amoveantur. quiete post labores suos perenniter perfruantur.
<a 320 d. k. mart. in civitate velovocorum constantino a. vi et constantino
c. conss.>
CJ.12.46.1.6(1): Imperator Constantinus
Fisco nostro quoque eadem epistula interdiximus, ut nullum
omnino ex his inquietaret: sed liceat eis emere et vendere, optimis negotiis
pecuniam tractare et mercimonia agitare, ut integra beneficia eorum sub saeculi
nostri otio et pace perfruantur. <a 320 d. k. mart. in civitate velovocorum
constantino a. vi et constantino c. conss.>
CJ.12.46.1.7: Imperator Constantinus
Sed etiam nullo munere civili, id est corporali sive
personali, vel de portorio onere eos adfici concedimus. <a 320 d. k. mart.
in civitate velovocorum constantino a. vi et constantino c. conss.>
CJ.12.46.2: Imperator Constantinus
Providendum est, ne veterani protectoria dignitate cumulati,
aut qui honores varios pro meritis suis consecuti sunt, incongruis pulsentur
iniuriis, cum, si quis in hoc crimine fuerit deprehensus, rectores provinciarum
pro iurisdictione sua examinantes factum pro sui qualitate eos coerceant. *
const. a. maximo pp. * <a 328 d. iiii k. ian. triveris ianuarino et iusto
conss.>
CJ.12.46.3: Imperator Constantius
Veterani, qui ex neglegentia vitae neque rus colunt neque
aliquid honestum peragunt, sed latrociniis sese dederunt, omnibus veteranorum
privilegiis exuti poenis competentibus a provinciarum rectoribus subiciantur. *
constantius a. ad euagrium pp. * <a 353 d. iii id. aug. constantio a. vi et
constante ii conss.>
CJ.12.46.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Nullus eorum, qui sacramentis inhaerere desierit, vel volens
permittatur vel invitus militare cogatur observare iudicium: sententiis, quae
non his observatis latae fuerint, nullam firmitatem habentibus, nisi forte
reperiatur ibi tempore militiae coepta cognitio: tunc enim velut necdum cingulo
deposito sub militare iudice rem tractari finirique praecipimus, nisi principali
beneficio specialiter indulto quidam ex his sese defendant. * honor. et
theodos. aa. eustathio pp.Et nestorio pp. illyrici. * <a 421-422 >
CJ.12.47.0. De filiis officialium militarium qui in bello
moriuntur.
CJ.12.47.1: Imperator Constantinus
Ii, qui ex officialibus quorumcumque officiorum geniti sunt,
sive eorundem parentes adhuc sacramento tenentur sive iam dimissi erunt, in
parentum militiam vocentur. * constant. a. ad euagrium pp. * <a 331 d. prid.
non. aug. basso et ablabio conss.>
CJ.12.47.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Filios primipilariorum paternam sequi condicionem oportet. *
grat. valentin. et theodos. aaa. neoterio. * <a 380? >
CJ.12.48.0. De oblatione votorum.
CJ.12.48.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Quando votis communibus felix annus aperitur, in una libra
auri et solidis obryziacis principibus offerendi devotionem animo libenti
suscipimus statuentes, ut deinceps sequentibus annis uniuscuiusque sedulitas
principibus suis talia ingerant semper et deferant. * arcad. et honor. aa.
basilio pu. * <a 395 d. iii non. mart. mediolani olybrio et probino
conss.>
CJ.12.49.0. De numerariis actuariis et chartulariis et
adiutoribus scriniariis et exceptoribus sedis excelsae ceterorumque iudicum tam
civilium quam militarium.
CJ.12.49.1: Imperator Constantinus
Vorax et fraudulentum numerariorum propositum, qui diversis
obsequiis rectoribus obsequuntur, ita inhibendum est, ut antea sanximus et nunc
itidem sancimus condicioni eos subdi tormentorum et eculeis atque lacerationibus
subiacere. * constant. a. veroniciano vic. asiae. * <a 334 d. xiiii k. iun.
optato et paulino conss.>
CJ.12.49.2pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Qui numerarii appellari consueverant consularium ac
praesidum dumtaxat, tabularii post hanc nostram sanctionem vocabuntur, scientes
se tormentis esse subiectos , nisi iudicibus vel his, qui provecti nostro
iudicio ad provincias venerint, vel exactoribus debitorum aut reliquorum modum
frequenter ingesserint sub actorum testificatione: quos scire oportet cum his
qui debitores sunt sese ad solutionem esse retinendos, nisi omnia debita ipsis
fuerint indicantibus persoluta. * valentin. et valens aa. ad clearchum. * <a
365 d. xiiii k. mart. constantinopoli valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.12.49.2.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Triennii tamen spatio tabulariorum decet tempus omne
concludi. <a 365 d. xiiii k. mart. constantinopoli valentiniano et valente
aa. conss.>
CJ.12.49.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Numerarios amplissimae tuae sedis cingulum habere et
militiae ordinem tenere iubemus. * valentin. et valens aa. rufino pp. * <a
365 d. prid. id. dec. parisiis valentiniano et valente aa. conss.>
CJ.12.49.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
In provinciis singulis duo numerarii, qui et tabularii,
collocentur, quo ad unum fiscalis arcae ratiocinium, ad alterum largitionales
pertinere tituli iubeantur : scituri, quod, si ex alienis quicquam actibus ad
alteram partem illicita fuerit usurpatione translatum, is, qui iudicis culpam dissimulatione
texerit, gravissimo sit supplicio subiugandus. * grat. valentin. et theodos.
aaa. omn. rectoribus provinciarum.* <a 382 d. iii k. april. constantinopoli
antonio et syagrio conss.>
CJ.12.49.5: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Exceptores omnes iudicibus provincialibus obsequentes, qui
nec cohortalem militiam sustinere videntur neque a fisco ullas consequuntur
annonas, absque metu dare coeptis operam, etiamsi decuriones sint, minime
prohibemus, dummodo munia propriae civitatis agnoscant et peracto secundum
morem exceptionis officio ad propriam sibi curiam redeundum esse non nesciant.
* grat. valentin. et theodos. aaa. et arcad. a. principio pp. * <a 385 d.
iiii id. dec. aquileiae arcadio a. et bautone conss.>
CJ.12.49.6pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Ne diutius ad cunctorum perniciem actuarii numerariorum
consortiis adiuventur, illustris auctoritas tua cunctos ex numerariis
actuariorum societate praecipiat abstinere atque ab eorum communione discedere.
* arcad. et honor. aa. severo pu. * <a 398 d.Iiii k.Iul.Nicaeae honorio
a.Iiii et eutychiano conss.>
CJ.12.49.6.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Quod si haec moniti custodire neglexerint, isdem poenis se
quibus actuarios non ambigant subiacere. <a 398 d.Iiii k.Iul.Nicaeae honorio
a.Iiii et eutychiano conss.>
CJ.12.49.7pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Actuarios tam classium urbis constantinopolitanae quam
thymelae equorumque curulium civitatum diversarum non aliter nisi, ut
consueverat, manus sanxerit principalis, sublimitas tua praecipiat ordinari. *
theodos. et valentin. aa. hierio pp. * <a 426 d.X k.Iul.Nicomediae theodosio
xii et valentiniano ii aa.Conss.>
CJ.12.49.7.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si quis talis sub tua fuerit iudicatione convictus,
profectio irritis his, quae vetita contrectavit, etiam congruam indignationem
incurret. <a 426 d.X k.Iul.Nicomediae theodosio xii et valentiniano ii
aa.Conss.>
CJ.12.49.8: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Scriniarios vel numerarios officii magnitudinis tuae iubemus
nullatenus in posterum aut mutuam pecuniam sumere aut polliceri cuiquam pro
publicis cogi expensis : quos nullam post depositam militiam inquietudinem
sustinere volumus. * theodos. et valentin. aa. protogeni pp. * <a xxx >
CJ.12.49.9: Imperator Leo
Nemini licere deinceps iubemus in quacumque militia
connumeratio sollicitudinem actuarii subire vel post depositam eandem curam ad
militiam adspirare, quatenus inter privatos agens omnique militari privilegio
denudatus nihil nundinationis vel fraudis circa commendanda ratiocinia quibus
obnoxius est attemptare valeat. * leo a. dioscoro pp. * <a 472? >
CJ.12.49.10pr.: Imperator Zeno
Nulli scriniario liceat pro tempore numerarios plus quam
quaternis vicibus, nec his tamen continuandis, adiuvare: idemque hoc super
chartulariis praebenda pro tempore numerariis opera observari decernimus, ita
ut adiutorum quidem bienii, chartulariorum vero unius anni intervallo
continuatio interrumpatur: nulla adiutoribus ad chartulariorum sollicitudinem,
quam semel dedignati sunt, descendendi danda licentia: ita ut orientalis quidem
tractus pro tempore numerariis non nisi ab his scriniariis, qui intra triginta
viros a numerario retro numerandos, asianae vero dioeceseos numerariis non nisi
ab his, qui intra quinquaginta a num erario similiter retro numerandos
inveniuntur, ponticae vero et thracicae dioeceseos passim et pro suo libitu ex
omni multitudine eligendorum adiutorum tribuatur facultas. * zeno a. arcadio
pp. * <a 485-486? >
CJ.12.49.10.1: Imperator Zeno
Omnia sane commonitoria vel praeceptiones aut evectiones seu
quaelibet publica instrumenta non solum adiutori, verum etiam provinciae illius
de qua disponitur tractatori inspiciendi itidemque subscribendi, aliorum
quoque, qui una cum eo tractant, in eadem subscriptione mentione habenda,
necessitatem incumbere. <a 485486? >
CJ.12.49.10.2: Imperator Zeno
Si quid autem sine hac observatione ex orientali vel asiano
vel thracico scrinio fuerit emissum, falsi suspicione non careat: exceptis
publicis instrumentis, quae ex scrinio ponticae dioeceseos emittuntur, quod in
isdem instrumentis solum numerarium eiusdem dioeceseos eiusque adiutorem et
chartularium subscribere magnitudo tua disposuit: ita ut, si quid huius legis
fuerit violatum, numerarii quidem tam gradus sui quam sollemnitatum seu
solaciorum universi anni iacturam, adiutores vero quinquaginta librarum auri et
chartularii quindecim itidem librarum auri poenam subeant. <a 485-486? >
CJ.12.49.11: Imperator Zeno
Officio magnitudinis tuae datis precibus postulante, ut
numerariorum actus non in biennium, sed in unum annum statuatur, nostra pietas
huiusmodi petitionibus adnuens dispositionem, quae promulgata fuerat super
biennio, super uno tantummodo anno revocavit. * zeno a. catoni mag. mil. *
<a 485-486? >
CJ.12.49.12pr.: Imperator Anastasius
Per hanc divinam pragmaticam sanctionem decernimus, quod
antea, dum tribuni praetoriani dignitas eis, qui in scriniis seu gradibus
officii tuae celsitudinis deponunt militiam, praebeatur, custoditum fuisse
dignoscitur, hoc super honore quoque comitivae dignitatis eis impertiri, ut
sententia pro fine eorum militiae proferenda dignitatis etiam mentionem
contineat, haec quoque tantummodo et sine speciali codicillorum vel divinorum
apicum sanctione ad eandem dignitatem adipiscendam et privilegia eam sequentia
sufficiat: ita tamen, ut primi ordinis comitivam per interlocutionem eiusdem
potestatis mereantur cornicularius et primiscrinius et numerarius scrinii
macedoniae et scrinii daciae et scrinii operum et scrinii auri. * anastas. a.
spartiatio pp.Illyrici. * <a xxx >
CJ.12.49.12.1: Imperator Anastasius
Hoc eodem in his etiam, qui post novellam dispositionem
divae memoriae zenonis, quae de isdem personis loquitur, deposuerunt militiam,
obtinente. <a xxx >
CJ.12.50.0. De cursu publico angariis et parangariis.
CJ.12.50.1: Imperator Constantinus
Equos, qui publico cursui deputati sunt, non lignis vel
fustibus, sed flagellis tantummodo agitari decernimus: poena non defutura
contra eum, qui aliter fecerit. * const. a. ad titianum. * <a 316
d.Prid.Id.Mai.Sabino et rufino conss.>
CJ.12.50.2pr.: Imperator Constantinus
Praesidibus et rationalibus ceterisque, quibus propterea res
publica et annonas et alimenta pecoribus subministrat, usurpandi paraveredi
licentia derogetur. * const. a. ad acyndinum pp. * <a 326
pp.Xv.K.Mart.Constantino.A.Vii et constantio c.Conss.>
CJ.12.50.2.1: Imperator Constantinus
Sed nec alia via eundi quisquam habeat facultatem, nisi per
quam cursus publicus stare dignoscitur: excepta videlicet tua sublimissima
sede, cui cursus publicus et proficiscendi per eum licentia et ubi ratio
exegerit praesto est. <a 326 pp.Xv.K.Mart.Constantino.A.Vii et constantio
c.Conss.>
CJ.12.50.3pr.: Imperator Constantius
Evectiones ab omnibus postulentur, et tam iudices quam custodes
publici cursus minime transire patiantur, antequam seriem evectionis
adspexerint. * constantius a. ad taurum pp. * <a 357 d.Viii k.Iul.Mediolani
constantio a.Viiii et iuliano c.Ii conss.>
CJ.12.50.3.1: Imperator Constantius
Quod si quis putaverit resistendum et sine evectione iter
facere detegitur, vel ultra tempus quod evectioni insertum est publico cursu
uti conatus sit, ubi repertus fuerit, eundem iussimus detineri et, si quidem
dignitate praeditus sit, de eius nomine ad prudentiam tuam et ad illustrem
virum comitem et magistrum officiorum referri. adversus ceteros vero protinus
indignatio competens exercenda est, quos sinceritas tua pro loco graduque
militiae ibidem coerceri posse crediderit. <a 357 d.Viii k.Iul.Mediolani
constantio a.Viiii et iuliano c.Ii conss.>
CJ.12.50.4pr.: Imperator Julianus
Parhippum eum videri et habendum esse, si quis usurpato uno
vel duobus veredis, quos solos evectio continebit. alterum tertiumve extra
ordinem commoveat. * iul. a. ad mamertinum pp. * <a 362 d. v id. sept.
mamertino et nevitta conss.>
CJ.12.50.4.1: Imperator Julianus
Nihil autem interesse debet nec ad crimen vocari, utrum
agens in rebus suo anne mulionis itineris subiugando, modo evectionis datae
formam et licentiam non excedat. <a 362 d. v id. sept. mamertino et nevitta
conss.>
CJ.12.50.5: Imperatores Valentinianus, Valens
Si quis per publicum cursum iter faciens cuiuscumque
dignitatis vel militiae ab itinere recto deverterit, poena in eum competens
proferatur. * valentin. et valens aa. ad symmachum correctorem lucaniae et
brittiorum.* <a 365 d. viii k. april. mediolani valentiniano et valente aa.
conss.>
CJ.12.50.6pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Evictionum copiam senatui, cum proficiscendi ad nos
necessitas fuerit, serenitas nostra largita est, ita tamen, ut cum a nobis
evocatur aut a clementiae nostrae veneratione discedat. * valentin. et valens
et grat. aaa. ad ampelium pu. * <a 371 d. iii id. dec. triveris gratiano a.
ii et probo conss.>
CJ.12.50.6.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si quis ergo posthac contra vetitum sibi cursum publicum
illicita temeritate praesumpserit, motum in se nostrae mansuetudinis excitabit.
<a 371 d. iii id. dec. triveris gratiano a. ii et probo conss.>
CJ.12.50.7pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
In omnibus provinciis veredorum pars quarta reparetur. *
valentin. et valens et grat. aaa. ad hesperium pp. * <a 377 d. iii k. mart.
triveris gratiano a. iiii et merobaude conss.>
CJ.12.50.7.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Stabula autem ut impensis publicis extruantur, contra
rationem est, cum provincialium sumptu, in quorum locis stabula constituta
sunt, citius arbitremur apparanda et utilius tam publico quam his, quos stercus
animalium pro suo solacio habere concedimus. <a 377 d. iii k. mart. triveris
gratiano a. iiii et merobaude conss.>
CJ.12.50.8: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Ut agendi itineris possit esse moderatio, deni veredi per
dies singulos ex utraque parte dimittantur: poena quinque librarum auri minime
defutura contra eos, qui statuta nostra neglexerint. * valens grat. et
valentin. aaa. ad ausonium pp. * <a 378 d. xii k. mai. triveris valente vi
et valentiniano ii aa. conss.>
CJ.12.50.9pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Iudicibus faciendae evectionis copiam denegamus, cum id
tantum nostro numini et tuae sedi nec non viro illustri magistro officiorum sit
reservandum, cum neque praefecto urbis neque magistris militum neque ducibus
neque vicariis nec cuiquam alii praeter memoratas duas potestates hoc a nobis
concessum sit. * grat. valentin. et theodos. aaa. floro pp. * <a 382 d. x k.
aug. constantinopoli antonio et syagrio conss.>
CJ.12.50.9.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
His enim tantum ambulandi facultatem iudices ex suo arbitrio
praebituri sunt, quos in transmissione publicarum functionum prosecutores
viderint constitutos: scituri, si definitionem nostram excesserint, se quidem
viginti quinque auri libris, officia vero quinquaginta esse multandos. <a
382 d. x k. aug. constantinopoli antonio et syagrio conss.>
CJ.12.50.10: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Gravissimae poenae acerbitate proposita evectionum
contractus, animalium quoque publicorum merces et ementis et distrahentis
coercitione prohibemus. * grat. valentin. et theodos. aaa. philagrio com.
orientis. * <a 382 pp. beryto. d. xii k. oct. antonio et syagrio conss.>
CJ.12.50.11: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Nullus evectione utatur privatus, tametsi valuerit
impetrare. * grat. valentin. et theodos. aaa. cynegio pp. * <a 384 d. vi
non. mart. constantinopoli ricomere et clearcho conss.>
CJ.12.50.12: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Quoniam veredorum quoque cura pari ratione tractanda est,
sexaginta libras sella cum frenis, sexaginta itidem averta non transeat: ea
condicione, ut, si quis praescripta moderaminis imperatorii libramenta
transcenderit, eius sella in frusta caedatur, averta vero fisci viribus
deputetur: exceptis auri centenariis, quae necesse est ab hippocomis in solitis
sacculis reportari. * valentin. theodos. et arcad. aaa. cynegio pp. * <a 385
d. xv k. iul. constantinopoli arcadio a. et bautone conss.>
CJ.12.50.13pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Non patimur hippocomos per eos qui veredis uterentur indigna
spoliatione vexari, si quidem nonnulli veredarii saga eorum dicuntur auferre
vel praecidere. * valentin. theodos. et arcad. aaa. floro pp. * <a 390 pp.
xv k. iul. triveris valentiniano a. iiii et neoterio conss.>
CJ.12.50.13.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Quocirca per omnes iudices et curiosos miserabilis
removeatur iniuria, scientibus cunctis, quod, si observata non fuerit nostra
sanctio, non solum damna resarcire, verum etiam notam et multam qui neglexerit
subire cogetur. <a 390 pp. xv k. iul. triveris valentiniano a. iiii et
neoterio conss.>
CJ.12.50.14: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Publici cursus exhibitio secundum locorum consuetudinem vel
curialibus vel cohortalibus debet committi vel his, qui suo periculo ab
eminentissima praefectura sub competenti cautela excipiunt. * valentin.
theodos. et arcad. aaa. potamio praef. augustali. * <a 392 d. iii k. aug.
constantinopoli arcadio a. ii et rufino conss.>
CJ.12.50.15: Imperatores Arcadius, Honorius
Si quis vel per unam mutationem veredum superducendum esse
crediderit, in quadruplum superductorum animalium pretium fisci viribus
inferat. * arcad. et honor. aa. dextro pp. * <a 395 d. xv k. april.
mediolano olybrio et probino conss.>
CJ.12.50.16: Imperatores Arcadius, Honorius
His tantummodo utendi cursus publici facultas concessa est,
qui legati de diversis gentibus ad nostram clementiam properare festinant. *
arcad. et honor. aa. remistheo duci armeniae. * <a 397 d. vi k. mart.
constantinopoli caesario et attico conss.>
CJ.12.50.17: Imperatores Arcadius, Honorius
Nemo mulionem mutationibus deputatum vel per sollicitationem
vel per receptionem subtrahere audeat, decem libras argenti poenae nomine
reformidans inferre. * arcad. et honor. aa. vicentio pp. * <a 398 d. xii k.
mart. mediolani honorio a.Iiii et eutychiano conss.>
CJ.12.50.18: Imperatores Arcadius, Honorius
Animalia publica, dum longe maiore ac periniquo pretio
pabula aestimantur per mancipes atque apparitores, aperte vexantur. ne id
contingat, sublimitas tua disponat, ut neque pabula mutationibus desint, neque
provinciales ultra quam iustitiae sinit ratio praegraventur. * arcad. et honor.
aa. messalae pp. * <a 400 d. v k. dec. stilichone et aureliano conss.>
CJ.12.50.19pr.: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Comperimus provinciales et pabula et pecuniam pro equorum
cursualium sollemni ratione conferre et extrinsecus etiam paraveredorum onere
praegravari. * arcad. honor. et theodos. a. septimino procons. africae. * <a
403 d. vii k. april. ravennae theodosio a. et rumorido conss.>
CJ.12.50.19.1: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Provinciarum igitur rectores procurent, ne umquam cursus
publicus veniat in querellam et occasio deceptionis curiales vel provinciales
animalia indebita praestare compellat. <a 403 d. vii k. april. ravennae
theodosio a. et rumorido conss.>
CJ.12.50.20pr.: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Nemo ducum ingressus semel provinciam suam postmodum
itineribus faciendis cursu atque angariis ipse sive suum utatur officium, sed
expeditionem militarem iumentis propriis exsequantur. * arcad. honor. et
theodos. aaa. anthemio pp. * <a 407 d. iiii non. aug. constantinopoli
honorio vii et theodosio ii aa. conss.>
CJ.12.50.20.1: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
De cohortalinis etiam officiis eadem lege sancimus, ne quis
ex his per provinciam suam discurrens veredo uti conetur in posterum, cum sacra
prohibitum sanctione cognoscant. <a 407 d. iiii non. aug. constantinopoli
honorio vii et theodosio ii aa. conss.>
CJ.12.50.20.2: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius
Quod si quis ducum vel apparitorum vel cohortalium temerario
animo ea quae decernimus contemnenda putaverit, per singula animalia quibus
usus fuerit singularum librarum auri illatione multabitur. <a 407 d. iiii
non. aug. constantinopoli honorio vii et theodosio ii aa. conss.>
CJ.12.50.21: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nullus penitus cuiuslibet ordinis seu dignitatis vel
sacrosancta ecclesia vel domus regia tempore expeditionis excusationem
angariarum seu parangariarum habeat. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. *
<a 440-441 >
CJ.12.50.22pr.: Imperator Leo
Cursum clavularem ab omni orientali tractu nec non ab his
civitatibus aliarum regionum, quarum instructio tui culminis meminit, tolli
amputarique decernimus, ita tamen, ut in transitu fortissimorum militum (
quando nostra serenitas disposuerit ex aliis ad alia eos loca deduci,
evectionesque animalium secundum consuetudinem a nostra fuerint aeternitate
consecuti)et in armorum tam confectione quam translatione servata consuetudine,
in profectione quin etiam legatorum animalium dominis, qui ea solent accepta
mercede locare, praebenda pensio arcae tui culminis imputetur. * leo a. pusaeo
pp. * < >
CJ.12.50.22.1: Imperator Leo
Tractorias videlicet animalium super memoratis causis nulli
alii iudici, cuiuscumque sit dignitatis, nisi tuo tantummodo culmini faciendi
licentiam patere decernimus. < >
CJ.12.50.23pr.: Imperator Anastasius
Iubemus nemini licere cuiuscumque scholae vel officii vel
militiae seu condicionis per totius orientalis tractus partes ob quamcumque
causam profiscenti seu redeunti supra unum veredum unumque paraveredum, cum
evectione tamen iudiciali, movere, nisi specialis ei praestita sit nostrae
serenitatis quantitatem animalium continens evectio. * anastas. a. armenio pp.
* < >
CJ.12.50.23.1: Imperator Anastasius
Exceptis procul dubio his, qui pecunias publicas devehunt,
cum in hac parte sine nostra quoque speciali auctoritate tanta convenit
animalia moveri, quanta transvehendae pecuniae summa et eius tuitio deposcit.
< >
CJ.12.50.23.2: Imperator Anastasius
Quinquaginta librarum auri condemnatione his feriendis,
quicumque nostra iussa quolibet modo seu tempore violaverint seu violare
concesserint. < >
CJ.12.51.0. De tractoriis et stativis.
CJ.12.51.1pr.: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Tractoriae cum stativis solitis bidui tantummodo tempus
accipiant. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. * <a 392 d.Vii k.Sept
constantinopoli arcadio a.Ii et rufino conss. >
CJ.12.51.1.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Nulli vero penitus cum necessariis sibi personis
praebeantur, nisi his tantummodo, qui animalia atque equos sacro usui
necessarios prosequuntur: ita tamen, ut his dimissis in tractoriarum corpore
quinque dierum numerus adscribatur, ut nullus ultra hoc temporis spatium ad
residendum in quo libitum fuerit loco copiam nanciscatur. <a 392 d.Vii
k.Sept constantinopoli arcadio a.Ii et rufino conss. >
CJ.12.52.0. De apparitoribus praefectorum praetorio et
privilegiis eorum.
CJ.12.52.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Praefecturae cornicularios, qui annis singulis exeunt post
transactos corniculos nostram adorare purpuram volumus: quo honore perfunctis,
cum iam missionem tenuerint, liberum otium damus, ut ad susceptionem vel
cuiuslibet necessitatis officium minime devocentur. * valentin. et valens aa.
ad mamertinum pp. * <a 365 d. iii k.Dec.Mediolani valentiniano et valente
aa.Conss.>
CJ.12.52.2pr.: Imperatores Valentinianus, Valens
Praefectianos ad perniciem provincialium exactionibus in
provinciis vel potius lucris et quaestibus suis sese immiscere vetamus:
praeterea vel horreorum gerere custodiam vel curarum ius atque arbitrium sibi
praesumere his denegamus. * valentin. et valens aa. ad zosium praes. epiri
novae. * <a 373 d.Xiiii k.Dec.Mediolani valentiniano et valente iiii aa.
conss.>
CJ.12.52.2.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Horum si quis praesentis legis temerator existat, volumus
eum competenti motu indignatione percelli. <a 373 d.Xiiii k.Dec.Mediolani
valentiniano et valente iiii aa. conss.>
CJ.12.52.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Cornicularii et primiscrinii, numerarii insuper, qui in
officio tuae sublimitatis per ordinem obsequiis militiae terminatis desideratam
laborum requiem sortiuntur, pro multis erga rem publicam sudoribus ab omnibus
indictionibus tam militarium quam civilium iudicum semper habeantur immunes, et
civilium tantum iudicum , non etiam militarium iurisdictioni subiaceant. *
theodos. et valentin. aa. zoilo pp. * <a 444?>
CJ.12.52.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Huic sanctioni addendum esse censemus, ut, si quis
praefectianus dum militat vel post depositum cingulum sine testamento quod
legibus comprobatur nullisque ab intestato successoribus derelictis fati munus
impleverit, omnes eius patrimonii facultates provisione magnificae tuae sedis
non fisci viribus, sed arcae tui culminis rationibus vindicentur. <a
444?>
CJ.12.52.3.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Scriniariis autem exceptoribus ceterisque, qui in officio
tui culminis merent, cum in legione prima adiutrice nostra militant, audientiam
tantummodo in causis in quibus pulsantur tuae celsitudinis deputamus. in
provinciis vero commorantes rectoribus earum eos respondere iubemus, nisi
publicum officium aliquod eis iniunctum sit. <a 444?>
CJ.12.53.0. De apparitoribus praefecti urbis.
CJ.12.53.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Praeter eos, qui de officio eminentium potestatum numero
stipendiorum et curriculis evolutis urbique praefecti serenitatis nostrae annis
singulis attingere purpuram venerarique praecepti sunt, nulli prorsus eorum,
qui provincialia officia peregerunt, tranquillitatis nostrae muricem adorare
sit liberum, omnium suffragiorum obreptione cessante. * grat. valentin.
theodos. et arcad. aaaa. ad principium pp.* <a 385 d. xiiii k. oct.
aquileiae arcadio a. et bautone vc. conss.>
CJ.12.53.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Quicumque illustris urbanae sedis apparitor clandestina
fraude pistorem concusserit, accusatus atque convictus perpetuis paneficii
nexibus addicatur. * honor. et theodos. aa. palladio pp. * <a 417 d. vii k.
ian. ravennae honorio a. xi et constantio ii vc. conss.>
CJ.12.54.0. De apparitoribus magistrorum militum et
privilegiis eorum.
CJ.12.54.1: Imperatores Valentinianus, Valens
Qui sese in officiis magistrorum equitum ac peditum militare
monstraverint, ab omni nominationis iniuria excusentur. * valentin. et valens
aa. ad artemium correctorem. * <a 364 d. xiii k. oct. aquileiae. acc. xv k.
nov. salerni divo ioviano et varroniano conss.>
CJ.12.54.2: Imperatores Valentinianus, Valens
Qui in officio magistrorum equitum ac peditum militiam
sortiti sunt, ordinis sint militaris. * valentin. et valens aa. ad mamertinum
pp. * <a x>
CJ.12.54.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Probari apparitores magisteriae potestatis neque curiales
neque cohortales neque censibus volumus adscriptos. * theodos. et valentin. aa.
cyro pp. * <a 441 d. prid. non. mart. constantinopoli cyro vc. cons.>
CJ.12.54.4pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Numerarios virorum illustrium magistrorum militum tam
praesentalium quam orientalium qui ordine stipendiis militiae fuerint decorati,
exeuntes tribunis praetorianis partis militaris, sudoribus eorum beneficium
deferentes, sociari praecipimus: ita videlicet, ut post completam militiam ab
omnibus indictionibus tam militarium quam civilium iudicum semper habeantur
immunes. * theodos. et valentin. aa. apollonio mag. mil. praesentali anatolio
mag. mil. per orientem.* <a x>
CJ.12.54.4.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Principatus vero munere functos tribunis vigilum militaribus
volumus adgregari. <a x>
CJ.12.54.5: Imperator Anastasius
Eos, qui in officiis vestris merentes statutorum tantummodo
numero inserti sunt, fori praescriptione muniri, ceteros vero, qui supra
huiusmodi numerum militare noscuntur, quasi nec militantes et apud
illustrissimas praefecturas et apud clarissimos provinciarum rectores de
quolibet pulsari et conveniri et sine cinguli praescriptione respondere negotio
sancimus. * anastas. a. magistris mil. * <a x >
CJ.12.55.0. De apparitoribus proconsulis et legati.
CJ.12.55.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius
Officio, quod tuis meritis obsecundat, non curialem quemquam
nec ex ceteris corporibus volumus adgregari: ac si qui erunt inter apparitores
huiusmodi, restitui eos debitis muniis mox iubemus. * valentin. theodos. et
arcad. aaa. ad flavianum procons. africae.* <a 393 d.Non.Oct.Constantinopoli
theodosio a.Iii et abundantio conss.>
CJ.12.55.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Apparitioni tuae et legatorum quadringentos censuimus
deputandos de his dumtaxat , quos sibi esse detractos rei publicae membra non
queruntur. * arcad. et honor. aa. victorio procons. africae et dominatori vic.
africae.* <a 398 d.Xii k.Iun.Mediolani honorio a.Iiii et eutychiano
conss.>
CJ.12.55.3: Imperatores Arcadius, Honorius
In proconsulari provincia officium proconsulare postulet,
quod exigere consuevit , nec alienis se partibus impudenter inserat. * arcad.
et honor. aa. messalae pp. * <a 399 d.Iii k.Oct.Altino theodoro vc.Cons.>
CJ.12.56.0. De apparitoribus comitis orientis.
CJ.12.56.1: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
In officio comitis orientis non amplius quam sescenti
apparitores habeantur, quos quidem publicis necessitatibus novimus abunde
suppetere. * theodos. arcad. et honor. aaa. rufino pp. orientis. * <a 394
d.Iii k.Ian.Heracliae arcadio iii et honorio ii aa.Conss.>
CJ.12.57.0. De cohortalibus principibus corniculariis et
primipilaribus.
CJ.12.57.1: Imperator Constantinus
Omnes stationarii neque superexactionem audeant neque
carcerem habeant, neve quis personam licet pro manifesto crimine apud se habeat
in custodia, sciens quod, si quid tale fuerit commissum, capite puniendus est.
* const. a. edicto suo ad afros. * <a 315 pp.Vi id.Mai.Karthagine
constantino a.Iiii et licinio iiii conss.>
CJ.12.57.2pr.: Imperatores Constantius, constans
Nullus iudicum quemquam sine sacra probatoria probare audeat
vel provehere. * constantius et constans aa. ad taurum pp. * <a 358 d.Vi
k.Iun.Mediolani acc.Viii id.Iul.Datiano et cereale conss.>
CJ.12.57.2.1: Imperatores Constantius, constans
Excipimus tamen officia provincialia cursus publici
sollicitudinem sustinentia: nec enim tanto muneri adminiculum denegari publica
permittit utilitas. <a 358 d.Vi k.Iun.Mediolani acc.Viii id.Iul.Datiano et
cereale conss.>
CJ.12.57.3: Imperatores Valentinianus, Valens
Solita cohortalibus syriae privilegia, quae a divo
diocletiano porrecta sunt atque concessa, nos quoque porreximus ac iubemus eos
non ad sollicitudinem bastagae, non ad functionem naviculariam devocandos, non
invitos curialibus coetibus adscribendos, verum peracto labore militiae, pastus
primipili competenti sedulitate functione transacta praerogativam his
recusationis offerrimus. * valentin. et valens aa. festo consulari syriae. *
<a 365 ? d.Vi non.Oct.Valentiniano et valente aa.Conss.>
CJ.12.57.4: Imperatores Valentinianus, Valens
Officia rectorum provinciarum tuae magnificentiae litteris
volumus admoneri, ut susceptos in officio proprio vel probatos cohortium nomine
legionumve privilegiis aestiment inserendos. * valentin. et valens aa. et grat.
a. ad probum pp. * <a 372 d.Xvi k.Iun.Modesto et arintheo conss.>
CJ.12.57.5pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Quicumque per osdroenam primipilarium maiore laetatur numero
filiorum, unum loco suo veluti hereditario iure substituat, alterum pro amore
patriae edessenae curiae tradat obsequiis, ceteris quam voluerit militiam
provisurus. sin autem duos tantum procreaverit, cohorti satisfacere cogatur et
curiae. quod si unum procreaverit, eundem ordini patriae restituat, nullo
contra hanc formam beneficio valituro. * valentin. et valens et grat. aaa.
modesto pp. * <a 375 d.Iii non.Dec.Antiochiae post consulatum gratiani a.Iii
et equitii vc. >
CJ.12.57.5.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Damus sane licentiam tam patribus eorum quam ipsis, qui
huius legis auctoritate civitatum obsequio adgregantur, ut, si quos curiales
patrocinio principalium invenerint excusari, in medium proferant, ut et ipsi
similibus officiis deputati pareant impetratis. <a 375 d.Iii
non.Dec.Antiochiae post consulatum gratiani a.Iii et equitii vc. >
CJ.12.57.6pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Si apparitor diffugerit criminosus, edictum, quo revocari
possit, adiecta condicione legibus subsequatur: cui nisi fuerit satisfactum,
merito in latitantem a iudice pro qualitate peccati sententia proferatur. *
grat. valentin. theodos. et arcad. aaaa. ad neoterium pp. * <a 385
d.Prid.Id.Iun.Mediolani arcadio a.Et bautone conss.>
CJ.12.57.6.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius, Arcadius
Veniam enim talibus non permittimus nec indulgentiis crimina
sublevamus. <a 385 d.Prid.Id.Iun.Mediolani arcadio a.Et bautone conss.>
CJ.12.57.7pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Ordinariorum iudicum apparitores, qui vel speculatorum vel
ordinariorum attigerint gradum, nullo annorum numero, nulla stipendiorum
contemplatione laxentur, priusquam primipili pastum digesta ratione
compleverint. * valentin. theodos. et arcad. aaa. tatiano pp. * <a 389 d.Iii
non.Mai.Mediolani timasio et promoto conss.>
CJ.12.57.7.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Quod si ante debitum locum, qui huic functioni habetur
obnoxius, vel aegri corporis labem vel defessae senectutis extrema ad
impetrandam quietem crediderit praetendenda, non prius otio condonetur, quam
omne quod primipilio debetur expenderit. <a 389 d.Iii non.Mai.Mediolani
timasio et promoto conss.>
CJ.12.57.7.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius,
Arcadius
Eos etiam, qui pro sceleribus suis soluto militiae cingulo
addicuntur infamiae, ne integro peculio sub hac occasione laetentur, ita
condignae ultioni volumus subiacere, ut functioni quoque, quae extrema militiae
debetur, nihil ex eorum facultatibus subtrahatur. <a 389 d.Iii
non.Mai.Mediolani timasio et promoto conss.>
CJ.12.57.8: Imperatores Arcadius, Honorius
Speciebus primipilaribus adaerandis eadem pretiorum taxatio
servetur, quae in venalibus publicis poterit reperiri. * arcad. et honor. aa.
euthymio vic. asiae. * <a 396 d.V k.Mart.Constantinopoli arcadio iiii et
honorio iii aa.Conss.>
CJ.12.57.9pr.: Imperatores Arcadius, Honorius
Per illyricum, in quo plurima ac maxima necessitatum
publicarum emolumenta officiis constat praesidalibus expediri, centeni numero
singulis iudicibus obsecundent: nec ultra hunc modum vel ad militiam ullus
adspiret vel coniventia iudicum perseveret. * arcad. et honor. aa. clearcho pp.
illyrici. * <a xxx >
CJ.12.57.9.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Adhibendi autem sunt ad huiusmodi ministeriorum obsequia non
illi, qui vano militiae nomine immania lucra sectentur, sed qui necessitatem
officii sollicitudinibus debitis exsequantur. <a xxx >
CJ.12.57.10: Imperatores Arcadius, Honorius
Quicumque ad chartas vel tabulas vel quodcumque aliud
ministerium cohortalis optaverit, non ante accedere permittatur, nisi eius
nomen matriculis receptum primitus fuerit: poena proposita his, qui contra
statuta caelestia crediderint suscipiendos aliquos aut quodlibet eis officium
iniungendum. * arcad. et honor. aa. et theodos. a. anthemio pp. * <a 407 d.
xvi k. april. constantinopoli honorio vii et theodosio iterum aa. conss.>
CJ.12.57.11: Imperatores Honorius, Theodosius
Si quis ex grege cohortalinorum urguente criminis
insectatione stipendiis fuerit exemptus, aut otio traditus quietis artibus
immoretur, aut si ad pristina sacramenta precum miseratione maluerit repedare,
indultum nostrae maiestatis oraculum amplissimae tuae sedi offerat adlegandum.
* honor. et theodos. aa. anthemio pp. * <a 415 d. xiii k. mart.
constantinopoli honorio x et theodosio vi aa. conss.>
CJ.12.57.12pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Si cohortalis apparitor aut obnoxius cohorti ad ullam
adspiraverit dignitatem, spoliatus omnibus impetrati honoris insignibus ad
statum pristinum revocetur: liberis etiam in tali eius condicione susceptis
fortunae patriae mancipandis. * theodos. et valentin. aa. isidoro pp. * <a
436 d. iii non. april. constantinopoli isidoro et senatore conss.>
CJ.12.57.12.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si quis ex his ausus fuerit ullam adfectare militiam,
nulla praescriptione temporis muniatur praeter eam scilicet, quae ex
quadraginta annis colligitur: sed ad condicionem propriam retrahatur, ne ipse
vel eius liberi post talem ipsius statum procreati quod cohorti debetur valeant
declinare. <a 436 d. iii non. april. constantinopoli isidoro et senatore
conss.>
CJ.12.57.12.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed nec ad aliam cohortalinus vel cohortalini filius audeat
adspirare fortunam, cui maiorum suorum exempla praeiudicant. <a 436 d. iii
non. april. constantinopoli isidoro et senatore conss.>
CJ.12.57.12.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Sed etiam cunctos, qui diversarum rerum negotiationibus
detinentur, trapezitas scilicet vel gemmarum argentique vestiumve venditores,
apothecarios etiam ceterosque institores aliarum mercium quibuscumque
ergasteriis adhaerentes iubemus a provincialibus officiis removeri, ut omnis
honor atque militia contagione huiusmodi segregetur. <a 436 d. iii non.
april. constantinopoli isidoro et senatore conss.>
CJ.12.57.13pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Nullum ex primipilaribus, nullum ex principe cohortalis
officii vel ad aliam posse militiam adspirare vel ministeriis sibi contra
publicam utilitatem blandiri vel ad quamlibet aliam dignitatem ad praeiudicium
praeteriti status accedere concedimus. * theodos. et valentin. aa. thomae pp. *
<a 442 ? >
CJ.12.57.13.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si contra hanc tam saluberrimam formam vel responsa
caelestia quaedam militia aut dignitas audacter eliciatur, pro ingestis haberi,
etiamsi speciali adnotatione nostrae indulgentiae eam obtinuisse videatur, nec
adsertionem ei quoquo modo patere, qui se memoratis artibus publicae studet
commoditati subtrahere, sed statim civitatis unde oriundus est curiae tradi
praecipimus. <a 442 ? >
CJ.12.57.14pr.: Imperator Leo
Quisquis cohortalibus adhuc obsequiis obligatus vel regimen
provinciae vel cingulum cuiuslibet militiae dignitatisve quoquo modo meruit,
ante omnia contra licitum usurpatis impetratisve careat, etiamsi ultronea
nostra liberalitate ius gerendae provinciae vel militiae seu dignitatis
cuiuspiam sibi iactaverit fuisse delatum. * leo a. constantino pp. * <a 471
d. vi k. ian. constantinopoli leone a. iiii et probiano conss.>
CJ.12.57.14.1: Imperator Leo
Dehinc universis solaciis condicionis quam spreverat
defraudatus, ne quid eorum omnino per se vel interpositam personam possit
adquirere, primipili tantum munus implere cogatur: mox curialibus civitatis, in
qua natus est, in diem vitae suae functionibus inhaesurus, ita scilicet, ut etiam
ii, qui post impletam talem militiam quodlibet militiae dignitatisve genus
adfectaverint, curiae patriae suae restituantur. <a 471 d. vi k. ian.
constantinopoli leone a. iiii et probiano conss.>
CJ.12.58.0. De apparitoribus praefecti annonae.
CJ.12.58.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus
Apparitores urbanae praefecturae annonario officio se non
inserant, sed apparitorum aemulatione secreta ministerio suo annonae
praefectura fungatur. * valens grat. et valentin. aaa. rufino pu. * <a 376
d. iii id. iul. valente a. v et valentiniano iuniore conss.>
CJ.12.58.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Praefectus annonae canonem, qui ad officium suum pertinet,
per compulsores suos exigat, et cum officio suo retineatur obnoxius, qui ad
implendum canonem devotionis suae exactionem non ostenderit. * arcad. et honor.
aa. messalae pp. * <a 399 ? >
CJ.12.59.0. De diversis officiis et apparitoribus iudicum et
probatoriis eorum.
CJ.12.59.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus
Si quando praefectus praetorio vel vicarius aut rector
provinciae significaverit eum, qui chartis ac ratiociniis publicis invenitur
obnoxius, ad praeposituram castri ac militum transisse, retractus illi
adsignetur officio, a quo ad necessitatem praestandi ratiocinii devocatur: in
reiecti vero locum is potissimum destinetur, cui meritorum adstipulentur
insignia. * valentin. valens et grat. aaa. ad severum mag. mil. * <a 371 d.
x k. ian. gratiano a. ii et probo conss.>
CJ.12.59.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius
Nullus ex his, quos claruerit militia resolutos, indebita
denuo sacramenta sine augustis adfatibus suscipiat. si quis autem id per
obreptionem forte meruerit, quinque librarum auri multetur incommodo. * grat.
valentin. et theodos. aaa. ad eusignium pp. * <a 386 d. prid. id. iul.
mediolani honorio np. et euodio conss.>
CJ.12.59.3pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Nullus apparitor amplitudinis tuae vel de officiis palatinis
ad eam provinciam, ex qua oriundus est vel in qua collocaverit larem, vel qui
iam in huiusmodi officio fuerit commoratus, obtentu publicae necessitatis vel
exsecutor privati negotii dirigatur. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad
eusignium pp. * <a 386 d. iii non. dec. mediolani honorio np. et euodio
conss.>
CJ.12.59.3.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Etenim officii celsitudinis tuae primiscrinius tres libras
auri fisci utilitatibus sine dilatione persolvet, si statuta fuerint temerata:
apparitor vero qui huic se muneri passus est deputari, militia spoliabitur.
<a 386 d. iii non. dec. mediolani honorio np. et euodio conss.>
CJ.12.59.3.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Haec vero poena etiam ceteris inrogata est, ut, si
domesticus aut protector, strator vel agens in rebus vel palatinus utriusque
officii vel ad eandem provinciam, in qua natus est, vel ad eam, in qua
collocarit larem, cum huiusmodi usurpatione perrexerit, matriculis quidem
exemptus ipse, qui se voluit mitti, auri libram unam fisci viribus inferre
cogetur, adiutores vero officiorum palatinorum ac numerarii comitum illustrium
virorum sive actuarii libram fisci viribus solvant, nisi statuta fuerint
custodita. <a 386 d. iii non. dec. mediolani honorio np. et euodio
conss.>
CJ.12.59.4: Imperatores Theodosius, Arcadius, Honorius
Qui vel exiguam rei familiaris substantiam habent, militare
in apparitorum numero non vetentur. * theodos. arcad. et honor. aaa. silvano
duci et correctori limitiitis tripolitani.* <a 393 d. vi k. april.
constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss.>
CJ.12.59.5: Imperatores Honorius, Theodosius
Quicumque apparitores ob culpam vel neglegentiam fuerint
iudicato distincti, ad nullam militiam adspirandi habeant facultatem: nec ex
rescripto his ullus aditus reseretur, quos congruit poenae gravissimae
subiugari, si contra inhibita quoque sacratissimis constitutis adspirare
contempserint. * honor. et theodos. aa. graccho pu. * <a 415 d. viii k. aug.
ravennae honorio x et theodosio vi aa. conss.>
CJ.12.59.6pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus
In his officiis, id est virorum spectabilium proconsulis
asiae comitis orientis praefecti augustalis et vicariorum, quos etiam monuimus
sub viginti interminatione librarum auri, nemo aliter admittatur, nisi eum
emissa ex sacris scriniis probatoria consecrarit. * theodos. et valentin. aa.
hierio pp. * <a 426 d. x k. iul. nicomediae theodosio xii et valentiniano ii
aa. conss.>
CJ.12.59.6.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Quod si quis talis sub tua fuerit iudicatione convictus,
profecto irritis his quae vetita contrectavit etiam congruam indignationem
incurret. <a 426 d. x k. iul. nicomediae theodosio xii et valentiniano ii
aa. conss.>
CJ.12.59.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Ad splendidioris militiae privilegia, posteaquam priorem
continuo labore compleverint, eos venientes admittimus, qui ea voto adipiscendi
honoris crediderint expetenda, non eos, qui studio exercendae cupiditatis
ambierint, ut velut in meliore fortuna positi aut ea scelera quae prius
commusisse doceantur occultent aut alia deinceps possint impune committere. *
theodos. et valentin. aa. anatolio mag. mil. * <a 438-443 >
CJ.12.59.8: Imperator Leo
Viros spectabiles duces eorumque apparitores nec non
limitaneos castrorumque praepositos tantummodo ex sublimis tui iudicii sententia
conveniri nec aliis subiacere iudicibus praecipimus: illustribus scilicet ac
magnificis viris magistris militum consuetudine ac potestate, si qua ad limites
aliquos orientis thraciarum et illyrici ex longo tempore hactenus obtinuit,
reservata. * leo a. iohanni mag. off. * <a xxx >
CJ.12.59.9pr.: Imperator Leo
Probatorias memorialium et agentium in rebus, ceterorum
nihilo minus apparitorum praetorianae per orientem amplissimae praefecturae,
eorum etiam, qui in diversorum iudicum officiis numerantur, ex sacris
probatoriis solito more militiae sacramenta sortiri decernimus, non passim nec
licenter solis auctoritatibus vel sacrarum litterarum exemplaribus: sed ex
authenticis tantum sacris probatoriis manu nostra subscriptis et nostro
arbitrio praestandis, ita ut nullus his dolus aut fraus possit adnecti, de his
etiam, qui sunt verae et catholicae fidei, iubemus admitti. * leo a. hilariano
mag. off. * <a 470 ?>
CJ.12.59.9.1: Imperator Leo
Aliter vero militantes, nisi ex his sint, quos solis
auctoritatibus apparitioni adgregari vetusta consuetudo perdocuit, detecta
fraude cuiuscumque accusandi studio non solum mendaci carere militia, sed etiam
proscriptionis stilum subire decernimus et bonorum omnium amissione multamus.
<a 470 ?>
CJ.12.59.10pr.: Imperator Leo
Hac sanctione decernimus, ut in posterum nemini licentia sit
edendi exemplaria his, qui sociandi sunt cuicumque militiae, quam sine divinis
probatoriis adipisci non possunt, sed periculo primatum uniuscuiusque officii
ipsas authenticas sacras, quae divinam nostrae pietatis continent adnotationem,
cum subscriptione administrantium, sub quorum iurisdictione consistunt, his qui
militare volunt praestari: exemplaribus videlicet earum cum subscriptione
eorundem iudicum apud singula quoque officia, prout convenit, reservandis. *
leo a. erythrio pp. * <a xxx >
CJ.12.59.10.1: Imperator Leo
Quamvis autem manifestum sit de huiusmodi probatoriarum
observatione excepta esse certorum iudicum officia, tamen ne ullius ignorantiae
relinquatur occasio, omnium officiorum, quibus necesse est per sacras
probatorias militiae sociari, notitiam in sacris apicibus subdendam esse
censuimus. <a xxx >
CJ.12.59.10.2: Imperator Leo
Sub hac igitur observatione omnes, qui sive in hoc sacro
palatio nostro sive in aliis quibuscumque officiis deinceps militare cupiunt,
qui tamen, ut dictum est, non possunt pro tenore sacrarum constitutionum vel
vetere consuetudine nisi praecedentibus sacris probatoriis militiae sociari,
sicut subnexa notitia demonstrat, adipisci praecipimus: scientibus his, qui ex
aliqua parte praesentis nostrae serenitatis legis formam conventia vel
neglegentia quadam colludere temptaverint, non tantum amissione bonorum omnium,
sed etiam capitis periculo utpote criminis falsitatis obnoxios semet esse
plectendos. <a xxx >
CJ.12.59.10.3: Imperator Leo
Et est notitia. scrinii memoriae probatoriae agentium in
rebus, palatinorum largitionum, palatinorum rerum privatarum partis augustae.
<a xxx >
CJ.12.59.10.4: Imperator Leo
Item scrinii sacrarum epistularum sic: in officiis virorum
illustrium praefectorum praetorio orientis et illyrici et urbis, officii
proconsulum asiae et achaiae, officii praefecti augustalis, officii comitis
orientis, officii comitis divinarum domorum, officii vicariorum thraciae ponti
asiae et macedoniae et thesauriensium classis. <a xxx >
CJ.12.59.10.5: Imperator Leo
Item scrinii sacrorum libellorum: officii virorum illustrium
magistrorum militum utriusque militiae in praesenti, orientis et illyrici,
invitatorum, admissionalium, memorialium omniumque paedagogorum, cellariorum,
mensorum, lampadariorum eorum, qui sacris scriniis deputati sunt, decanorum
partis augustae, cursorum partis augustae, officii virorum spectabilium ducum
palaestinae, mesopotamiae, novi limitis phoenices, osrhoenae, syriae et augustae
euphratensis, arabiae et thebaidis, libyae, pentapoleos, utriusque armeniae,
utriusque ponti, scythiae, mysiae primae, secundae, daciae, pannoniae, officii
virorum spectabilium comitum aegypti, pamphyliae, isauriae, lycaoniae et
pisidiae. <a xxx >
CJ.12.60.0. De exsecutoribus et exactoribus.
CJ.12.60.1: Imperatores Arcadius, Honorius
Ne per diversas provinciarum partes aut palatinus exactor
accederet aut illustrium virorum apparitor vagaretur vel militaris terror
inferret formidinem, hac lege sancimus, ut omnis memoratis intentio ad
provinciae rectorem sit, cum eo agant, illo insistente disponente et agnoscente
suo periculo rem peragant et impleant universa. * arcad. et honor. aa. ad
provinciales et ad proconsules. * <a 395 d. xvii k. iul. mediolani olybrio
et probino conss.>
CJ.12.60.2: Imperatores Arcadius, Honorius
Quicumque e palatio nostro cuiuslibet tituli ad provincias
commeaverit compulsor exactor admonitor portitorve praecepti, agens in rebus
vel palatinus vel apparitor illustrium potestatum, hoc tantum potestatis
adripiat, quod mandatum curae suae specialiter approbatur, nec quod iniunctum
alteri fuit collegii iure praesumat, ne, dum hoc sibi invicem mutui officii
licentia partiuntur, agant cuncti, quod singulis credebatur. * arcad. et honor.
aa. andromacho pp. * <a 395 d. prid. id. iu. mediolani olybrio et probino
conss.>
CJ.12.60.3pr.: Imperatores Honorius, Theodosius
Sive ex praetoriano officio sive illustris comitivae sedis
largitionum nec non et rei privatae nostrae vel ex quacumque apparitione ad
quamcumque necessitatem profligandam quis fuerit destinatus, sciat intra anni
metas debere collectis ratiociniis ad proprium iudicem remeare eique suam
efficaciam ostendere, quid eius instantia exactum fuerit quidve in debitis
habetur vel penes quos resederit vel cuius culpa aut causa in eadem provincia
fuerit derelictum. * honor. et theodos. aa. palladio pp. * <a 416 d.X
k.Oct.Ravennae theodosio a.Vii et palladio conss.>
CJ.12.60.3.1: Imperatores Honorius, Theodosius
Quod si exacto spatio anni eius regionis visceribus
praedator insidens deprehensus fuerit remorari, tunc absolutus cingulo militia
abicietur, primoribus eius militiae decem librarum auri multa proposita. <a
416 d.X k.Oct.Ravennae theodosio a.Vii et palladio conss.>
CJ.12.60.3.2: Imperatores Honorius, Theodosius
Si redire dissimulet, per vices officiorum ligatus ferreis
nexibus cura provincialis officii ad debitum mittatur examen nec ei liberum
sit, ut hoc se privilegio aut occasione defendat, quod sibi aliud negotium vel
aliam necessitatem post iniunctam esse causetur, cum isdem licentiam auferamus
in eadem provincia continuare exactionem. <a 416 d.X k.Oct.Ravennae
theodosio a.Vii et palladio conss.>
CJ.12.60.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Nullam possessionem alterius pro alienis debitis publicis
sive privatis praecipimus conveniri. * honor. et theodos. aa. iohanni pp. *
<a 422 d.V id.Iul.Ravennae honorio xiii et theodosio x aa.Conss.>
CJ.12.60.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus
Contra nostra praecepta si quisquam vetito ausu exsecutor
audebit, licebit provinciae moderatori eundem correptum ad sublimitatis tuae
iudicium sub prosecutione dirigere, licebit provinciali, etsi probatur
obnoxius, exsecutoris contra vetitum exactionem sibi vindicantis temeritatem
legitime repellere. * theodos. et valentin. aa. volusiano pp. * <a 429 a.Iii
k.Mart.Ravennae post cons.Felicis et tauri vv.Cc.>
CJ.12.60.6pr.: Imperator Zeno
Sancimus, ut eum, cui ex iudicio tui culminis quocumque modo
sive studio numerariorum aut tractatorum vel ipsorum iussu, qui pro tempore
amplissimae tuae sedis administrationem suscipiunt, exactio publicarum
pecuniarum iniungatur, minime prius liceat aliam sollicitudinem gerendam
suscipere, antequam reversus iniunctae sibi causae responsum praebuerit. * zeno
a. arcadio pp. * <a 485-486 ? >
CJ.12.60.6.1: Imperator Zeno
Si tamen ita sors tulerit, ut in ea provincia, ad quam
exsequendi causa publici negotii aliquis proficiscitur, alia quoque causa sit
exsequenda, non prohiberi unum eundemque exsecutorem ab hac urbe regia
proficiscentem duorum simul, non plurium negotiorum exsecutionem suscipere, dum
ipsi quoque tertii negotii non sit iniungendi, antequam superioribus responsum
portaverit. <a 485-486 ? >
CJ.12.60.6.2: Imperator Zeno
Exsecutoribus his, qui secundam, si non simul duas, vel
etiam tertiam causam passi fuerint exsequendam suscipere, non solum cinguli et
bonorum suorum amissionem, verum etiam perpetui exsilii supplicium subituris.
<a 485-486 ? >
CJ.12.60.6.3: Imperator Zeno
Eandemque hanc poenam numerarium quoque et eius adiutores,
ad quorum curam quod violatum est pertinet, formidare. <a 485-486 ? >
CJ.12.61.0. De lucris advocatorum et concussionibus
officiorum sive apparitorum.
CJ.12.61.1: Imperator Constantinus
Si quis se a ducenariis vel centenariis vel fisci advocatis
laesum esse cognoscit, adire iudicia et probare iniuriam non moretur, ut in eum
qui convictus fuerit competenti severitate vindicetur. * constant. a. procons.
africae. * <a 314. 315 d. vi id. nov. triveris. acc. xv k. mart. karthagine
constantino a. iiii et licinio iiii conss.>
CJ.12.61.2pr.: Imperator Constantius
Praeter sollemnes et canonicas pensitationes multa a
provincialibus indignissime postulantur ab officialibus et scholasticis non
modo in civitatibus singulis, sed et mansionibus, dum ipsis et animalibus
eorundem alimoniae sine pretio ministrantur. * constantius a. eubulidae vic.
africae. * <a 344 d. iii k. iul. leontio et sallustio conss.>
CJ.12.61.2.1: Imperator Constantius
Provinciales itaque cuncti iudices tueantur nec iniurias
inultas transire permittant. <a 344 d. iii k. iul. leontio et sallustio
conss.>
CJ.12.61.3: Imperatores Arcadius, Honorius
Quotiens compulsor arguitur in depraedatione convictus,
etiam non consulta clementia nostra poenam subeat legibus competentem. * arcad.
et honor. aa. pompeiano procons. africae. * <a 400 d. prid. k. ian.
mediolani stilichone et aureliano conss.>
CJ.12.61.4: Imperatores Honorius, Theodosius
Curialibus et naviculariis omnibusque corporibus ita
subveniri volumus, ut nihil apparitoribus universorum iudicum liceat, quod ad
praedam provinciarum pertinet. * honor. et theodos. aa. hadriano pp. * <
>
CJ.12.62.0. De primipilo.
CJ.12.62.1: Imperatores valer., gallien.
Commoda primipilatus post administrationem deberi incipiunt,
et si is, qui ea percipere debuit, prius rebus humanis eximatur, heredibus
petitio salva sit. * valer. et gallien. aa. domitio. * < >
CJ.12.62.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Obtentu nominis primipili civiles actiones ad alios iudices
transferendae non sunt. * diocl. et maxim. aa. alexandro. * < >
CJ.12.62.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Utilitas publica praeferenda est privatorum contractibus: et
ideo si constiterit fisco satisfactum esse ob causam primipili, poteris
obligatam tibi possessionem dotis titulo petere, ut satis doti fieri possit. *
diocl. et maxim. aa. domnae. * < >
CJ.12.62.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus
Cum ex sola primipili causa liberos, etiam si patribus
heredes non existant, teneri divus aurelianus sanxerit, si neque successistis
patri vestro nec quicquam ex bonis eius tenetis, consequens est a paternis
creditoribus vos non conveniri. * diocl. et maxim. aa. dionysio. * < >
CJ.12.63.0. Publicae laetitiae vel consulum nuntiatores vel
insinuatores constitutionum et aliarum sacrarum vel iudicialium litterarum ex
descriptione vel ab invitis ne quid accipiant immodicum.
CJ.12.63.1pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quidquid nostrorum umquam nuntiari coeperit prosperorum,
bella si desinent, si oriuntur victoriae, fastis si honor datus fuerit regalium
trabearum, compositae pacis si erit efferenda tranquillitas, sacros vultus
inhiantibus si forte populis inferimus, haec sine immodico pretio nuntiari
excipique sancimus. * grat. valentin. et theodos. aaa. floro pp. * <a 383 d.
iiii non. febr. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss.>
CJ.12.63.1.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Gerulum iubemus esse castissimum: indices nummarios esse
prohibemus: iudices statuimus esse sollicitos, ne turpi colludio quaeratur ex
miseris pretium gaudiorum. <a 383 d. iiii non. febr. constantinopoli
merobaude ii et saturnino conss.>
CJ.12.63.1.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus,
Theodosius
Quod si id sacrilega fuerit dissimulatione violatum, et
accipientem pudoris fortunarumque manebit excidium et cogentem par poena
multabit et officium triginta librarum auri vexatione quatiatur. <a 383 d.
iiii non. febr. constantinopoli merobaude ii et saturnino conss.>